Un texto amplo inacabado
a compás de amor e de memoria
a recordo noso compartido
a sentir de patria
Un dicir de cómplice mocidade
a palabras de valor de noso
e que resoen desde este centro de afectos
ao enorme íntimo de Galiza.
Un ler pois...ben necesario
que recolle palabras de manacial
palabras nosas de Lingua en flor
e para sempre ALFONSO XESÚS
E PARA SEMPRE...
A condición de non ser aínda nai nubra de espesura o meu sentir ao pensarme cantaruxando arrolos para adurmiñar a quen leva a túa estirpe máis verdadeira. Aínda así, co ímpeto de quen paire, nun transo mírome no espello e aparecen mulleres. Mulleres que pariron, mulleres que sufriron, mulleres do pasado meu, mulleres do pasado de noso. Con elas, a perda do sangue propio e compartido no amor con cadanseu home.
Primeiro creo enxergar unha velliña con sorrir de lúa chea, riseira e con amoras da silveira albergadas no seu refaixo para a súa neta. A miña avoa Dorinda, nai de trece fillos, si sabe o que é perder ao tío Suso con tres aniños, tamén que o tío José morra na casa o día da festa... Muller entre mulleres sempre amparada no acubillo de con quen casou.
Teimuda como só eu podo ser miro e mírome de novo nese espello. A avoa Dorinda non vén soa, e entre aquel marco de madeira de carballo tamén está reflectida ela: Virxinia Pereira Renda...santa, valerosa, extraordinaria muller! Así a define na súa epístola polo pasamento de Castelao, Rodolfo Prada a Don Ramón Otero Pedrayo.
Da igrexa de San Paio, na Estrada, Virxinia sae do brazo de Afonso Daniel Rodríguez Castelao o 19 de outubro de 1912. Xa coa patria no peto do corazón e no fulgor da súa alma, viaxan xuntos pola terra e tamén polo país veciño. Enchidos de ganas, fe no mañán e seguramente tamén coa clarividencia de deixarlle en herdanza espírito enraizado, laboura, ideario e conduta limpa, nace dela e do Daniel, o pequeno Alfonso Xesús de Braga, o seu Pachucho.
Na súa inocencia de neno pendura o facho do futuro, mais decontado tamén o sorriso efémero. Pachucho padece a enfermidade de a quen non lle corresponde por idade. Soños, xogos infantís, ansias, carreiras polos carreiros, bicos de pan na cara da Virxinia e do Daniel, espertares e noites longas e sanguinolentas para os pais que o han de coidar. Naqueles ollos lizgairos consómese a luz e esperta no cativo unha ollada tristeira, turbada ao nacente sol. Comeza a ser duro recoñecer o medo aos vermes dos magnolios. E así, no podrecer do seu corpiño aparece con voz trémula a morte condenando ao Pachucho á indeferencia der ser adulto. Meditiño nunha caixa de galletas vai o "neno de manteiga". Querendo adozar a perda inmediata, perden e perdemos ao neno Alfonso Xesús de Braga que viaxa xa insomne e sen curtida experiencia na compaña da virxe Guadalupe e un cravo de prata.
Para el unha froliña fresca, desas que semellan medrar da nada mais si na contorna que lles é propia. Froliñas do campo, silvestres, que non chegan a ser serodias pois murchan en absoluta plenitude.
Chegan entón os laios de Virxinia Pereira: "Nun día coma o de hoxe, nun catro de xaneiro e a esta mesma hora, tres da tarde, sacáronme en Pontevedra o noso neniño pra o enterrar"...
"Os dous, pai e fillo cumprían anos o 31 de xaneiro, e os dous morreron en xaneiro.
Que tristeiros serán os xaneiros pra Virxinia!"