TABEIROSMONTES
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
        • Castrp Valente
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro de Fontegrande
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños >
        • Muíño de Ricovanca
        • Muíños de Vesacarballa
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Ricovanca
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte Liñares
        • Ponte do Reconco
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelos >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza da Caldeira
        • Fervenza da Cova do Lago
        • Fervenza de Curantes
        • Freixa de Chamosa
        • Fervenza da Firveda
        • Fervenza da Graña
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Cádabo
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Montouto
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Umia
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
      • Fiestra Con Masa
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Atri Non
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Cruceiros da Estrada

Listaxe de cruceiros do Concello da Estrada a partir dos traballos de Manuel Reimóndez Portela e Olimpio Arca Caldas

Localización
Manuel Reimóndez Portela
Pertence o Concello da Estrada á antiga Terra de Tabeirós, a Comarca, Coto ou Xurisdición de “Tabeirolos”; é cabeza de Partido Xudicial que forma coas parroquias dos Concellos de Forcarei e Cerdedo, na Terra de Montes. Limita con Silleda e Forcarei polo Leste; polo Sur con Cerdedo e Campo Lameiro; polo Oeste con Cuntis, Valga e Pontecesures, e polo Norte co río Ulla en toda a súa extensión cos Concellos de Boqueixón, Vedra e Teo.
Ten A Estrada unha extensión superficial de 281,80 Km.2, e constitúe un dos meirandes concellos rurais, composto por 51 parroquias. No seu territorio érguense na actualidade 100 cruceiros, o que representa unha densidade de 0,34 por Km.2, ou sexa, 3,4 cruceiros por cada 10 Km.2.
Con esta proporción, queda situado este concello no terceiro lugar en canto á densidade de entre os nove que estudamos.
Ademais da importante densidade de cruceiros ten de particular a riqueza de figuras que se representan, xa que deses 100 catalogados, 74 deles teñen preciosas imaxes no anverso e reverso, ademais de numerosos signos de Paixón, “petos de ánimas”, etc.
Case non hai unha parroquia sen cruceiro e algunhas teñen varios, coma Pardemarín, con seis. Ultimamente ergueuse algún que outro cruceiro, pero en xeral trátase de monumentos elevados máis ben coma un mero adorno, carecendo polo tanto da esencial motivación pola cal se erixiron os estudados aquí.

Imagem
DATOS MAIS IMPORTANTES
Analizarémolos destacando os datos de cada un:
  • PLATAFORMA OU BASE.—A base ou gradas da plataforma é unha das partes esenciais destes monumentos; son 80 os cruceiros que presentan escaleiras na súa base, distribuídos así: 15 cun paso, 22 con dous pasos, 25 con tres pasos, 15 con catro pasos e 3 con cinco pasos. Carecen de plataforma: 3 de Pardemarín (en Castrelo de Abaixo, O Mesadoiro e Parada), en Riobó (campo de San Martiño), Santeles (adro da igrexa), Souto (preto da igrexa); 2 en Vinseiro, outro en San Xorxe de Vea, en Paradela (o do monte), etc. Todos estes en xeral teñen como base, en substitución dos pasos, algunha pena das máis irregulares formas.
  • MESAS.—Son sete os cruceiros da Estrada que presentan nestes tempos unha mesa apegada ó capitel ou separada del, entre eles están os de San Miguel de Barcala, Aguións, Moreira (o do cemiterio), Ouzande (detrás da igrexa), etc.
  • PEDESTAL.—Son numerosos os cruceiros que teñen pedestal, 94 en total, nos que resalta o tipo de figura xeométrica cúbica biselada ou non (53 cruceiros con este formato), 27 son cuadrangulares, xeralmente máis anchos ca altos. Sete teñen forma de pirámide cuadrangular, troncular e cinco son redondos. Algúns teñen por pedestal unha simple peza cónica irregular (S. Pedro de Ancorados, Ventosela, Guimarei, etc.). Pero é interesante que bastantes deles levan inscricións ou figuras da Paixón, coma tal en Toedo, en Vea (San Andrés, cemiterio), San Xiao de Vea, Ribeira, etc., e algúns deles, como xa diremos, teñen o seu “peto de ánimas” no pedestal.
  • O VARAL (OU COLUMNA).—É evidente o gran predominio da forma octogonal na sección das súas columnas, xa que son 64 as que aparecen desta forma. Outras 17 son de sección redonda e lisa, unha é redonda estriada, dúas de figura cadrada biselada —é dicir, cos bordes romos—, e tres de forma hexagonal. Practicamente todas elas comezan de forma cuadrangular e xeralmente rematan da mesma forma para recibir o capitel. Moitas delas teñen imaxes ou signos da Paixón ou algunha inscrición: o da carballeira de Codeseda, con dúas imaxes na columna; o do adro da igrexa de Ouzande, con outras dúas imaxes; o de Parada de Pardemarín, con signos da Paixón; os dous cruceiros de Ribeira teñen unha imaxe no fuste da columna; o de Otero de Riobó, tamén leva unha imaxe, así como o de Renda en Santeles; o do lugar de Godoi da mesma parroquia leva un cáliz e hai un que presenta as Táboas da Lei: o do lugar de O Pazo desta mesma freguesía. Outros varios levan imaxe na columna: en Toedo, A Somoza, San Andrés e Santa Cristina de Vea, Vinseiro, etc., etc. A columna máis adornada con signos da Paixón de tódolos cruceiros que estudamos é, sen dúbida ningunha, a do cruceiro do campo de baile de Vinseiro, a carón da igrexa parroquial.
  • CAPITEL.—A meirande parte dos cruceiros que teñen figuras ou imaxes levan tamén capitel, xa que soamente demos atopado dous cruceiros nos que a columna terma da cruz directamente. Por suposto, as cruces altas de pedra, tamén aquí descritas, ó carecer de imaxes tampouco teñen capitel. Entre os estudados, atopamos unha maioría (59) de forma troncopiramidal cuadrangular; outros 37 presentan forma cuadrangular e dous cilíndrica. Cómpre facermos notar que moitos deles empezan cilíndricos para seguir rectangulares ó recibiren a cruz. Dous cruceiros non presentan capitel, pero si teñen imaxes. En xeral, os capiteis son moi ricos en adornos, sobre todo volutas ou follas de acanto (19), con anxos, querubíns en cadansúa cara da sección cadrada do capitel hai 35, e un con querubíns nos ángulos.
  • CRUZ.—As cruces presentan diversas seccións e moitas veces levan bonitos adornos. Encontramos 35 cruces de sección cadrada con bordes romos, 18 de sección octogonal, 22 de sección cadrada e outras 17 de sección redonda espiñenta, outras 6 de sección redonda lisa e unha de sección redonda estriada (no lugar de Renda, en Santeles). Amais das seccións destas cruces, as súas terminacións son en xeral moi variadas, como quedarán reflectidas oportunamente.
  • ANVERSO.—Son 63 os cruceiros que presentan a imaxe de Cristo crucificado no anverso da cruz, e existen tres cruceiros que tamén levan nesta parte outras imaxes: Adán e Eva e a Serpe: o pecado orixinal (en Castro); un cáliz en Lamas; no Foxo (Rubín), soamente presenta a imaxe da Dolorosa cunha espada, con toda seguridade debido a que caeu a cruz e só se conservou esta imaxe. Nas representacións de Xesús Cristo na cruz, dámolos seguintes datos: en 59 casos os seus pés están cravados cun só cravo, o pé dereito sobre o esquerdo. A cabeza aparece inclinada cara á dereita en 45 ocasións, e cara a adiante en 10 casos; ergueita e mirando ó fronte en 4 casos. Con coroa de espiñas aparece en 33 casos. Puidera haber algún exemplar máis, xa que ás veces o deterioro da imaxe non permite asegurar que presenta a coroa de espiñas. No tocante ás mans, aparece con elas abertas en 34 casos, con elas pechadas en 17 casos e a medio pechar en 8 ocasións. Co dedo indicador e co polgar estendidos e cos outros pechados (bendicindo) en 4 casos. Presentan a inscrición I.N.R.I., 40 cruceiros. Curiosamente, no cruceiro da igrexa de Orazo aparece coa man dereita aberta (perdoando) e a esquerda pechada (sinal de poder e xustiza divina). O cruceiro da igrexa de Ouzande presenta a man dereita pechada e a esquerda co dedo indicador soamente estendido (acusando). Tamén mostra os dedos bendicindo en Riobó, San Andrés e San Xurxo de Vea.
  • REVERSO.—O reverso das cruces con imaxe, presenta a iconografía da Dolorosa ou a Virxe María orando en 42 ocasións. Representando a Nosa Señora das Angustias aparece en 29 ocasións; leva coroa 16 veces —sosténdoa unha peaña en 9 casos—, con querubíns, xeralmente un ou tres, en 39 casos; con anxos termándolle da coroa 9 veces; a Ascensión da Virxe, unha, e un reverso con outra imaxe en dúas ocasións; en Callobre (igrexa), un cáliz e a Hostia, e en Vinseiro (no monte Pedreiras; forma parte dun Vía Crucis) un sol e unha lúa. Algunhas imaxes son riquísimas en matices, o que nos fai supoñer o gran traballo do canteiro. Por exemplo, aqueles que presentan anxos a cada un dos brazos horizontais da cruz termándolle da coroa á Virxe (en Aguións, Agar —xunto á escola—, no adro de Oca, na igrexa de Rubin, no lugar de Godoi, Santeles..., en Santa Cristina de Vea: lugar da Panadería, capela de Nosa Señora de Aránzazu, etc. A Dolorosa con espadas cravadas no peito, en Rubin, Lagartóns, Ribeira.
  • MOTIVOS DA PAIXÓN.—Temos repartidos por estes cruceiros moitos signos da Paixón, que serán reseñados no estudio de cada un. Un con Adán e Eva, 9 con caveira, un con cáliz, 5 con columna, un con coroa de espiñas, 5 con costelas, 9 con cobra ou serpe, 5 con escada, 7 con tralla, 4 con galo, un con hisopo, 9 con lagarto, 7 con lanza, 7 con man, 6 con martelo, 2 con sol, 6 cunhas tenaces, 11 coas tibias cruzadas, un con cíngulo, un con ánfora e un cun querubín.
  • REPARTO DE SITUACIÓNS TOPOGRÁFICAS.—En canto ó entorno en que se atopan situados estes cruceiros, en ocasións é difícil definirse, por se ter modificado o seu primitivo hábitat. Segundo o noso xuízo, velaquí estes datos: Derredor das igrexas ou no propio adro das mesmas hai 25 cruceiros; 11 fronte a capelas, 6 en cemiterios, 19 en encrucilladas de camiños, ou polo menos que o foron algún día. Algúns máis en montes, pertencendo seguramente a un Vía Crucis, coma por exemplo en Vinseiro.
  • CARACTERÍSTICAS PARTICULARES A DESTACAR. — En primeiro lugar, destacariamola tan importante densidade de cruceiros deste concello, pero ó mesmo tempo, a calidade, por así dicir, ou as características das súas imaxes, ricas en detalle e polo gran traballo que contrastan ó seu favor ó comparármolas, en termos xerais por suposto, co resto dos cruceiros estudados e que pertencen a terras máis adentradas na nosa xeografía, onde a densidade é en xeral menor pero tamén a súa “calidade”. De senlleira importancia son as imaxes do anverso de varios cruceiros coa Virxe María coroada, cos anxos termándolle da coroa e con querubíns ós seus pés. Moi importantes polo seu significado son os que presentan a Cristo na cruz cos dedos indicador e medio estendidos abenzoándonos, ou aquel (de Ouzande) coa man dereita pechada indicándonola súa omnipotencia ou poder, e a esquerda co dedo indicador acusándonos; pola contra, son maioría —con moito— as veces nas que aparece coas mans abertas, perdoándonos.
  • “PETOS DE ANIMAS”: Este concello é dos estudados o que presenta meirande cantidade, en total tres. Como xa deixamos dito, o do fermoso cruceiro que está fronte á igrexa de Ribeira, que está perfectamente conservado, ata o punto de que se podería usar como se fixo antano. O do cruceiro de Lagartóns está estragado, así coma o do cruceiro de Vilafruxil, no lindeiro das parroquias de Moreira e Callobre. Pero non é isto só, xa que na Estrada existen 17 cruceiros con cruz espiñosa, 29 imaxes de Nosa Señora das Angustias, cando no resto dos outros concellos (8) hai soamente 12. Ten 16 imaxes da Virxe con coroa, outras tantas como teñen en conxunto os outros oito concellos xuntos, e na Estrada a Virxe ten 39 cruceiros con querubíns ós pés, fronte a 32 no resto dos municipios, sendo así mesmo moi superior tamén o número de pasos nas bases dos cruceiros, algo ó que Castelao daba unha importancia especial.

Agar

SITUACIÓN: Parroquia de AGAR, no adro da igrexa e cemiterio.
Baseamento:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico con debuxos nas caras, rematando nun círculo.
  • VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas e un anxo en cada cara.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza deitada cara á dereita; mans, co segundo dedo sinalando, tres cravos, coroa de espiñas.
  • Reverso: Virxe María pregando cun anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se observan.
Conservación: Boa.
PROPIEDADE: Da igrexa. Recórdase sempre alí.

SITUACIÓN: Parroquia de AGAR, encrucillada xunto á escola.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular, pero remata cilíndrico.
VARAL: Comeza cuadrangular e segue cilíndrico, liso.
CAPITEL: Cilíndrico con volutas e catro anxos.
CRUCIFIXO: Brazos cilíndricos e espiñosos.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza deitada cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos; I.N.R.I.
  • Reverso: Ascensión da Virxe María, un anxo en cada brazo da cruz e outro ós seus pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se observan.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Semella un de tantos cruceiros de encrucillada de camiños que se dirixen á igrexa alí preta.

Aguións

SITUACIÓN: Parroquia de AGUIÓNS, diante do adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares con mesa no derradeiro.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Octogonal, con remendos de ferro, comeza e remata cadrada.
CAPITEL: Cuadrangular con «gorxa».

Crucifixo:. Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos; I.N.R.I.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de AGUIÓNS, (Aldea Grande) preto da estrada ou «pista» (1,5 Qm.) camiño a Santeles desde a estrada á Estrada.
Baseamento:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cuadrangular, para rematar redondo.
VARAL: Octogonal, comeza cadrada, e ten signos da Paixón: columna, escada, martelo, tenaces e dúas trallas en X.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas, con dous anxos e dous santiños.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos; I.N.R.I. Un anxo á súa dereita.
  • Reverso: Virxe María con palma na man dereita e Neno na esquerda, dous anxos póñenlle a coroa e demais enfeites.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non se albiscan.
Conservación: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Situado nunha antiga carballeira e encrucillada de camiños.
SITUACIÓN: 
No medio do cemiterio de Santa María de Aguións, situado detrás da igrexa parroquial.

CARACTERÍSTICAS: 
Ten por baseamento un pedestal prismático cuadrangular liso, basto e sen ningunha inscrición.
O varal é de sección octogonal tamén moi sinxelo. Capitel tipo cornixa cuadrangular.
A cruz, con molduras, ten no seu anverso un Cristo case a rentes do crucifixo, pero bastante logrado. No reverso, unha Virxe en posición de rezar.
Está moi ben conservado e non hai perigo de rotura. 
A súa altura é duns catro metros e medio.

LENDAS: 
Hai anos un crego que rexía a parroquia encargou a súa feitura para que presidise a paz dos mortos.
Aínda non se esqueceu na aldea a devoción dunha veciña que non tiña ninguén por quen alumear o día dos Defuntos. Todos os anos esta muller alumeaba o cruceiro.

Ancorados, S. Pedro

SITUACIÓN: Parroquia de SAN PEDRO DE ANCORADOS. Frente ó «Teleclub».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos de cemento.
  • Pedestal: Cadrado.
VARAL: Octogonal, liso.
CAPITEL: Comeza redondo e remata cadrado.
CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos; I.N.R.I.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Preto de dous metros e medio.
INSCRICIÓN: No capitel: 1971.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Herdeiros de Felicísima Nogueira. Situado en paraxe preta foi trasladado na data que ten o capitel, e restaurado hai uns anos pola Concentración Parcelaria.

SITUACIÓN: Parroquia de S. PEDRO DE ANCORADOS, diante das escolas.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cúbico, rematando cilíndrico.
VARAL: Octogonal, comeza cadrada.
CAPITEL: Sinxelo, comeza redondo e remata cadrado, con volutas e dous anxos.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous ou tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Foi posto neste sitio pola Concentración Parcelaria, dende unha paraxe de preto.

SITUACIÓN: Parroquia de S. PEDRO DE ANCORADOS, nun recuncho dunha leira, saído dunha casa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Comeza cadrado e remata cilíndrico. VARAL: Octogonal, comeza cadrada.
CAPITEL: Cilíndrico con volutas.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Da familia Neira da Estrada. Recórdase sempre alí, xunto a unha encrucillada.

SITUACIÓN: Parroquia de S. PEDRO DE ANCORADOS, lugar de Ventosela.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Gran tronco de cono de pedra pouco traballada,
VARAL: Octogonal, remata cadrada.
CAPITEL: Cadrado con «gorxa» no medio.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Sen imaxes.
ALTURA: Dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Da casa Gómez do lugar de Brei desta mesma parroquia, estivo nunha carballeira alí preto, poñéndose aquí por asuntos da Concentración Parcelaria.

Arca

SITUACIÓN: Parroquia de ARCA. No adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos octogonais.
  • Pedestal: Cuadrangular con «gorxa».
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Imaxe de Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos; I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María con tres anxos ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Na columna: Por diante de arriba a abaixo: A LA REALEZA UNIVERSAL DE CRISTO REY. Por detrás: SAN MIGUEL DE ARCA FRANCISCANOS 19 MARZO 19?8. Arredor da base da columna: VI/CRIS/REY
VA TO
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de ARCA, lugar do Cruceiro, camiño á igrexa, a man dereita xunto a un valo de pedra.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha pedra grande.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Octogonal, comeza e remata de forma cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. E un dos cruceiros dun antigo «Via Crucis», polo camiño á igrexa.


SITUACIÓN: Parroquia de ARCA, xunta ó camiño desde o lugar do Cruceiro cara á igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha pedra grande.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Octogonal, comeza e remata de forma cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Sen imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Un mais do «Via Crucis» ata á igrexa,

Arnois

SITUACIÓN: Parroquia de ARNOIS, lugar de Ribadulla. Xunta a un camiño, diante da capela da Nosa Sra. de Granada.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cúbico, envolto por unha grande serpe.
VARAL: Comeza cadrada con signos de Paixón: diante, tenaz e martelo. Detrás, columna e galo. Dereita, esqueira e lanza. Esquerda, man e corda, segue cilíndrica espiñosa e remata cadrada.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido, cun anxo en cada cara e volutas.
CRUCIFIXO: Cruz redonda espiñosa.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando con anxo ós pés.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: No pedestal: AÑO 1805.
DEBOCION DE MARIA DE SILVA IC APITAN D RAMON SU HIJO
MA CAMINANTE RECUERDA A NTRO. SEÑOR.
CONSERVACION: Boa.
PROPIEDADE: Familia Silva-Losada.
No primeiro grao, cara de diante: ACUERDATE DE LA SANTA.

Barbude

SITUACIÓN: Parroquia de BARBUDE, lugar de Trasmonte, xunta á estrada A Estrada-Ponte Ulla.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha pedra grande.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Octogonal, comeza cadrada.
CAPITEL: Comeza cilíndrico, segue cuadrangular cun anxo en cada cara e volutas.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:    CRISTO VIVE
ilexible AÑO DE 1.900
Na base da columna: R. D.
(ilexible)
CONSERVACIÓN: Moi mala.
PROPIEDADE: Pública.

Barcala, Santa Mariña

SITUACIÓN: Parroquia de STA. MARIÑA DE BARCALA, onde a capela do Caeiro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Cinco graos.
  • Pedestal: Cúbico con catro caveiras (nas esquinas) e cobra, cordeiro ou año, costelas e lagarto.
VARAL: Cilíndrica con estrías cunha imaxe e outras nas caras onde empeza con sección cuadrangular.
CAPITEL: Cilíndrico con volutas. Con dous bispos e dous tríos de santiños. Un sol e unha lúa crecente.    
CRUCIFIXO: Cilíndrico con estrías.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando con tres anxos ós pés.
ALTURA: Mais de cinco metros.
INSCRICIÓN: Soamente é lexible:
AÑO DE 1692 POR SU DEVOCION MANDOME ASER ALONSO DVRO I SV MVGER PASCOA DE MAGARIÑOS
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Estivo nos lindeiros dos concellos da Estrada con Cesures, no alto dun monte, no chamado «Camiño do sal», paso obrigado de carreteiros que a transportaban. Foi mandado facer por estes comerciantes, pregando a protección.

SITUACIÓN: Parroquia de STA. MARIÑA DE BARCALA, nunha encrucillada de camiños moi preto da escola.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico con «gorxa».
VARAL: Comeza e remata de forma cuadrangular,
o resto é de forma octogonal con canles.
CAPITEL: Cuadrangular con catro anxos e volutas. CRUCIFIXO: Cilíndrico liso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, tres cravos, coroa de espiñas, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María con manto e un anxo ós pés.
ALTURA: Mais de cinco metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.


Barcala, San Miguel

SITUACIÓN: Parroquia de S. MIGUEL DE BARCALA, no adro da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular, con mesa diante.
VARAL: Comeza de forma cuadrangular e segue de forma octogonal, estreitándose pouco a pouco.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza deitada cara á dereita e cara a adiante, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María cun anxo ós pés.
ALTURA: Máis de cinco metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Da igrexa.

Berres

SITUACIÓN: Parroquia de BERRES, lugar de Ribeira de Abaixo, xunto a «pista».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Octogonal, comeza e remata con sección cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertida.
CRUCIFIXO: Cuadrangular.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reservo: Sen imaxe.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de BERRES, diante da igrexa.
BASEAMENTO:
Plataforma: Un só grao cuadrangular.
Pedestal: Dobre, cunha parte de abaixo cuadrangular que remata sobresaínte, e enriba unha peza máis pequena cuadrangular.
VARAL: Comeza cuadrangular, segue de forma octogonal cunha imaxe de San Antón diante.
CAPITEL: Comeza cilíndrico e remata cuadrangular con volutas e un anxo en cada cara,
CRUCIFIXO: Cadrado biselado.
Anverso: Cristo crucificado, coa cabeza lixeiramente cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
Reverso: Virxe pregando, un anxo en cada brazo da cruz con instrumentos musicais. Anxo ós pés. Todo moi traballado.
ALTURA: Preto de catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Publica. Recórdano sempre onde está agora.

Cruz da Mouteira
Características
Baseamento composto por dous chanzos cadrados e un pedestal coas arestas de enriba en chafrán.
Varal octogonal. Capitel de volutas sinxelas. Cruz simple.
Situación
Atópase na beira da pista que vai para a igrexa, no lugar chamado Mouteira. Hai pouco que se cambiou para este sitio, pois antes estaba nunha corredoira.
Inscricións
No pedestal: Benito 1781

Cruz de Celeiróns
Situación
Nunhas brañas da paraxe chamada Celeiróns, preto da aldea de Pazos, na parroquia de San Vicenzo de Berres.
Características
Baseamento composto por un chanzo cuadrangular e un pedestal cúbico rematado nunha coroa. Varal octogonal liso.
Capitel con volutas ben traballadas e unha cabeza de anxo en cada unha das catro caras. Cruz sinxela.
Lendas
Hai distintas opinións, pois mentres que uns din que foi cruceiro e que o Cristo desapareceu hai tempo, outros pensan que sempre foi como é hoxe.
Hai poucos anos quixeron cambiala para o medio de Pazos, pero opuxéronse os veciños da outra aldea.

Callobre

SITUACIÓN: Parroquia de CALLOBRE, no lindeiro coa de Moreira, lugar de Vilafruxil.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cuadrangular grande con «Peto de Animas».
VARAL: Cilíndrica, lisa.
CAPITEL: Cuadrangular, de cemento.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Os veciños coidan que foi posto para facer de linde entre as dúas parroquias (Callobre-Moreira).


SITUACIÓN: Parroquia de CALLOBRE, no adro da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cúbico, biselado.
VARAL: Cilíndrica, lisa.
CAPITEL: Cuadrangular de cemento.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cáliz e Hostia.
  • Reverso: Sen imaxe.
ALTURA: Máis de tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.

Castro, San Miguel

SITUACIÓN: Parroquia de CASTRO, lugar A Carballeira.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Cuadrangular, biselada, empeza e remata con sección cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Cuadrangular.
  • Anverso : A cruz está sostida por unha peza moi importante coa imaxe do «Pecado orixinal»: Adán e Eva por diante sostendo entre os dous una pequena peza redonda, rodeando toda a pedra unha gran serpe, coa mazá na boca mostrándolla a Eva. Cruz, octogonal.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Do autor. E un cruceiro recomposto onde se aproveitou o sobranceiro valemento da pedra co «Pecado orixinal». Ten poucos anos de feito.

Codeseda

SITUACIÓN: Parroquia de CODESEDA, na carballeira, onde houbo feira, preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cuadrangular con «gorxa».
VARAL: Cuadrangular, comeza e remata de forma cuadrangular, con dous santiños.
CAPITEL: Cuadrangular con Volutas.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, lixeiramente espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a adiante, mans abertas, coroa de espiñas e cravos. I.N.R.I.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias, con anxo ós pés.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública Recórdano sempre onde está, xunto ó camiño preto da igrexa.


SITUACIÓN: Parroquia de CODESEDA, lugar de Monteagudo, diante da capela.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Cilíndrica, comeza cuadrangular, cunha imaxe de San Antón diante.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas.
CRUCIFIXO: Cuadrangular.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe das Angustias.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Dunha Orde relixiosa.

SITUACIÓN: Parroquia de CODESEDA, lugar de Barro, xunto á estrada; chantado nun valo.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Un grao cuadrangular.
VARAL: Octogonal.
CAPITEL: Pirámide cuadrangular invertida.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado, liso.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de CODESEDA-SAGRADA, entrando á man esquerda, vindo da Estrada.
BASEAMENTO:
Plataforma: Catro graos.
Pedestal: Cuadrangular, indo para mais estreito.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Pirámide cuadrangular invertida (tronco de pirámide).
CRUCIFIXO: Cilíndrico, brazos espiñosos.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe das Angustias cun anxo ós pés.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública, aínda que haxa quen a discute, xa que os veciños opóñense a que sexa propiedade dun veciño que discute ese terreo onde está chantado.


SITUACIÓN: Parroquia de CODESEDA, no adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cuadrangular con «gorxa».
VARAL: Octogonal, rematando redondo, por diante un santiño cun cáliz nas mans.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Mais de dous metros.
INSCRICIÓN: No capitel, diante:    D F O
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Da Igrexa.

Cora

SITUACIÓN: Parroquia de CORA, lugar da Igrexa, diante da entrada.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Cuadrangular, con mesa diante.
VARAL: Octogonal, comeza cuadrangular e remata redonda ou cilíndrica.
CAPITEL: Comeza cilíndrico remata cuadrangular con volutas nas esquinas e anxos nas caras.
CRUCIFIXO: Cuadrangular con bordes «romos».
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara a adiante, mans pechadas, tres cravos, coroa de espiñas, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando con coroa e anxo ós pés. ALTURA: Preto de cinco metros.
INSCRICIÓN: Na base da columna:
ANDRES AÑO BARCO 1.789
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.

Couso

SITUACIÓN: Parroquia de COUSO, a 200 m. da estrada Santiago-A Estrada, lugar de Sequeiró, xunto á «pista» que vai á escola.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: De catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: O derradeiro grao fai de pedestal.
VARAL: Octogonal, con base cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas e catro «santiños», un en cada cara.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a adiante, mans pechadas, tres cravos. Coroa de espiñas, I.N.R.I.
  • Reverso: A Dolorosa enriba do mundo, cravada coas sete espadas do dor.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa, coa axuda dos nenos da escola de Couso, dirixidos polo seu mestre.
PROPIEDADE: Pública. Ergueuno un labrego rico enfermo de reuma; contan que ó terceiro ano xa podía ir a pé á igrexa, san da súa doenza. Tíñase o costume de dar sete voltas a el os doentes de reuma. (Recollido de Olimpio Arca Caldas).


SITUACIÓN: Parroquia de COUSO, lugar do Barco, a 100 m. da estrada, preto da pista que vai ó Coto Salmoneiro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Octogonal, con base cadrada.
CAPITEL: Cilíndrico e remata cuadrangular con volutas e anxos.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a adiante, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe Dolorosa co Neno no colo.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Na base:
ESTE CRUCEIRO    LO / CO ANDRES
DE CARBIA ISIDRO IM. A TIO MEILANA AÑO 1.731
CONSERVACIÓN: Mala, aínda que o limparon os nenos da escola.
PROPIEDADE: Pública. A uns 50 m. da igrexa de Couso antiga. Cando se construíu a nova o cura quixo mudalo de sitio, e os veciños opuxéronselle.

Curantes

SITUACIÓN: Parroquia de CURANTES, no cemiterio.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos de pedra.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Comeza e remata de forma cuadrangular,
o demais é octogonal.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido con enfeites sinxelos.
CRUCIFIXO: Cilíndrico.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara a adiante, mans pechadas e cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María «Rexina Anxelorum», «cetro» na man dereita e Neno na esquerda, coroa, un anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Foi levado ó cemiterio hai 45 anos, trouxérono dunha encrucillada veciña.


SITUACIÓN: Parroquia de CURANTES, lugar de Pousada, xunto á «pista» diante da anterga casa de Recarei.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Oito graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico cuadrangular ó remate.
VARAL: Cuadrangular ó comezo e remate, o demais octogonal, lisa.
CAPITEL: Cilíndrico con volutas e catro querubíns.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Ascensión da Virxe ó ceo, coroa, dous anxos nos brazos da cruz e tamén ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN:
ESTE CRUCER LO MD ACER D BERNARDO BALLA DARES CANDE/A ST RO/DST
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Foi propiedade da vella casa ou pazo de Recarei.


SITUACIÓN: Parroquia de CURANTES, lugar de Porto, nun monte.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Comeza cuadrangular seguindo octogonal. CAPITEL: Cilíndrico con volutas.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, tres cravos, mans abertas, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando, con coroa.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non se albiscan.
CONSERVACIÓN: Moi mala.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de CURANTES, lugar de Pereiras, onda unha «pista».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Hexagonal, moi delgado como se non fase deste cruceiro.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido, con volutas.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, l.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María pregando.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Moi mala.
PROPIEDADE: Pública. Un cruceiro de encrucillada.

Estrada, A

SITUACIÓN: Parroquia de S. PAIO DA ESTRADA, na mesma Vila, Lugar do Cruceiro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tena enterrada.
  • Pedestal: Cúbico con caveiras nas catro esquinas e signos da Paixón: Cobra, costelas, tibias, etc.
VARAL: Octogonal con santiños, un peregrino e a imaxe do Apóstolo peregrino.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido, con volutas.
CRUCIFIXO: Cuadrangular con enfeites.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza lixeiramente cara á dereita, mans pechadas, tres cravos e coroa de espiñas.
  • Reverso: Virxe das Angustias.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Xunto a un camiño de peregrinos a Santiago.

Frades

SITUACIÓN: Parroquia de FRADES, no cemiterio da mesma.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao.
  • Pedestal: Cuadrangular alto, biselado.
VARAL: Octogonal, comeza cuadrangular.
​CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido, con volutas.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza dirixida contra a dereita, mans medio pechadas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando, cun anxo ós pés.
ALTURA: De catro a cinco metros.
INSCRICIÓN: Tívoa no pedestal, agora ilexible. CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Recórdano sempre onde está agora.

No lugar da igrexa da parroquia de Requián, detrás da Capela da Virxe dos Milagres, no campo da festa. Para chegar alí hai que torcer a esquerda na estrada a Cesures, despois de pasar Santa Mariña de Barcala. Está a uns quince quilómetros da Estrada.
Baseamento composto por chanzos cuadrangulares e un pedestal cúbico moi sinxelos sen inscricións nin esculturas. Varal octogonal de moi pouco grosor.
Capitel con volutas e follas de acanto moi logradas.
No crucifixo Cristo pendurado da cruz nunha belida posición, pero coa cabeza mirando ao ceo e moi forzada esta postura.
No reverso unha Virxe moi pequena, que non chega a encher todo o Crucifixo. De liñas sinxelas dunha impresión de ser moi miúda toda ela. Ten as mans dereitas como rezando.
Está moi ben conservado. A súa altura alcanza os catro metros. Non ten inscricións.
Polas trazas pensamos que debeu ser feito no século XIX. Os máis vellos da aldea xa o lembran sempre nese sitio. No día da romaría dos Milagres pode verse como moitos devotos dan voltas de xeonllos arredor del.

Na mesma entrada ao lugar de Casalpaio, á beira da pista que vén desde Santa Mariña de Barcala. Pertence ao lugar a Requián, parroquia anexa de San Xurxo de Vea.
Baseamento composto por unha plataforma de catro chanzos cuadrangulares e un pedestal prismático cuadrangular con alusións á morte do pecado. Unha caveira en cada unha das esquinas; unha serpe no anverso; tibias nunha cara lateral; píntega no reverso e paleta (omoplata) na outra lateral.
O varal comeza con sección cuadrangular e caras rectangulares onde están gravadas cousas da paixón, no anverso cáliz e palma do
martirio; na lateral, coroa de espiñas e tralla; esqueira e
lanzas no reverso; martelo, corazón e tres cravos na lateral. Logo o fuste faise octogonal.
O capitel ten volutas moi logradas. Está unido á cruz cunha cinta de ferro.
No crucifixo ten no anverso un Cristo dependurado e xeonllos en postura moi lograda. No reverso unha Dolorosa de liñas sinxelas e ben trazadas.
Despois do último accidente, cando un coche o levou por diante, está moi ben coidado. Ten unha altura duns catro metros e medio.
Lendas
Poida que hai anos houbese na aldea un casal de familia rica: O casal de Paio. Din que de aí vén o nome da aldea.
Este home sería quen o mandou facer, pois nin os máis vellos se lembran de que lle dixesen seus avós nada sobre o tal cruceiro.

Guimarei

SITUACIÓN: Parroquia de GUIMAREI, preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico con moito bisel, con caveiras.
VARAL: Comeza cadrado e sigue hexagonal, con un santiño.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas.
CRUCIFIXO: Cruz cadrada biselada.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos. Fáltalle a parte DE arriba da cruz, que lle caeu.
  • Reverso: Imaxe da Nosa Señora das Angustias, con un anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se atopan.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de GUIMAREI, na Algalia, lugar da Painceira.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Octogonal, comeza cuadrangular e remata tamén formando o capitel.
CAPITEL: O remate da columna.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Mais de dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Da familia Varela da Estrada. Foi traído do lugar de Painceira de diante dunha antiga capela.

SITUACIÓN: Parroquia de GUIMAREI, preto da igrexa, nunha antiga encrucillada.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Tronco de pirámide cuadrangular invertido con signos da Paixón: serpe, lagarto, mans e tibias en X.
VARAL: Octogonal, comeza cuadrangular e remata tamén formando o capitel. Diante, imaxe do Apóstolo peregrino e outra mais arriba cun cáliz na man.
CAPITEL: O remate da columna, cuadrangular. CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos.
  • Reverso: Virxe das Angustias cun anxo ós pés. ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:
AÑO D MIL / CIENTOS E SEIS (ilexible) ...M...OIVANDAS EL B...A S I MUGER
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de GUIMAREI, lugar da Torre, xunto á Torre de Guimarei.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha BASEAMENTO composta de pedras e cemento.
  • Pedestal: Tronco de pirámide cuadrangular invertido con imaxes da Paixón: diante: serpe. Detrás: lagarto. A dereita, mans. Cara á esquerda, tibias en X.
VARAL: Octogonal, remata cuadrangular formando o capitel con volutas. Diante: imaxe do Apóstolo, e máis arriba outra con cáliz.
CAPITEL: O remate da columna, cuadrangular con enfeites.
CRUCIFIXO: Cuadrangular con enfeites, espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans case que pechadas, tres cravos.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

Lagartóns

SITUACIÓN: Parroquia de LAGARTÓNS, lugar do Viso, xunta ó camiño, hoxe «pista» e o terreiro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cuadrangular con «Peto de Animas», remata redondo.
VARAL: Octogonal, comeza cadrada, diante, imaxe de S. Estevo.
CAPITEL: Cilíndrico, remata cuadrangular con volutas e catro anxos.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Dolorosa, un anxo ós pés e unha espada cravada no peito.
  • Reverso: Non ten imaxes, aínda que ten sinais de que as tivo.
ALTURA: Tres metros, máis ou menos.
INSCRICIÓN: Tena ilexible na cara dereita do pedestal.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de LAGARTÓNS, lugar de Ouzamerxe.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cuadrangular con signos da Paixón. Diante, lagarto e cruces. Detrás, tibias en X; nos ángulos da cara de diante unha caveira.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado. Diante, imaxe do Apóstolo e máis arriba outra imaxe con cáliz.
CAPITEL: Non ten.
CRUCIFIXO: Cuadrangular.
  • Anverso: Virxe das Angustias.
  • Reverso: Non ten imaxe.
ALTURA: Preto de catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Coido que lle falta a imaxe de Cristo crucificado porque lle caeu.


SITUACIÓN: Parroquia de LAGARTÓNS, lugar do Viso, entrando no adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cúbico, con signos da Paixón. Diante, dúas mans e un lagarto. Detrás, dúas caveiras. Cara á dereita, dúas tibias en X. Cara á esquerda, dúas tibias.
VARAL: Cilíndrico, comeza cuadrangular cunha coveira na cara de diante. Abaixo, Animas do Purgatorio, máis arriba San Estevo.
CAPITEL: Cuadrangular, cheo de volutas. CRUCIFIXO: Cuadrangular, biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza lixeiramente deitada contra a dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos.
  • Reverso: Inmaculada con anxos en cada cara da cruz.
ALTURA: De dous a tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE
: Pública.

Lamas

SITUACIÓN: Parroquia de LAMAS, diante da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: De cemento e pedras, que desdí das demais pezas do cruceiro.
  • Pedestal: Cuadrangular, pequeno.
VARAL: Octogonal.
CAPITEL: Cadrado moi longo.
CRUCIFIXO: Cadrado, biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Trouxérono dunha paraxe acheada, a causa do paso da Concentración Parcelaria.

Loimil

SITUACIÓN: Parroquia de LOIMIL, lugar de Outeiro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Comeza cuadrangular para seguir octogonal.
CAPITEL: Cilíndrico con volutas e un anxo en cada cara.
CRUCIFIXO: Octogonal, espiñoso.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Máis de catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Discútese, foi da familia Calveiro.
Encrucillada no medio do lugar.

Matalobos

SITUACIÓN: Parroquia de MATALOBOS, na entrada do adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cadrado biselado.
VARAL: Octogonal, empeza e remate cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertida.
CRUCIFIXO: Cadrado, fáltalle o remate (con enfeites).
  • Anverso: Cristo crucificado, coa cabeza cara a dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos.
  • Reverso: Virxe das Angustias.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non. ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. A cruz apareceu enterrada no adro (encontrouna o cura) e con ela ergueron o cruceiro hai poucos anos, aínda que se supón que a cruz e moi antiga.


SITUACIÓN: Parroquia de MATALOBOS, lugar de Xendos, xunta á «pista».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Cúbico, mal feito.
VARAL: Octogonal, liso.
CAPITEL: Non ten.
CRUCIFIXO: Non ten imaxes.
ALTURA: Dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Formou, xunto con outros un «Via Crucis» desde este lugar á igrexa.

Moreira

SITUACIÓN: Parroquia de MOREIRA, no adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Soamente ten un baseamento cilíndrico para o pedestal.
  • Pedestal: Un gran pedestal cilíndrico de pedra.
VARAL: Cilíndrico con enfeites na base e no remate, sostido por unha estrutura de ferro.
CAPITEL: Cadrado con volutas, debuxado.
CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza deitada cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, I.N.R.I. Pes separados sen cravar, enriba dunha peaña.
  • Reverso: Virxe Inmaculada.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de MOREIRA, lugar de Vilagude; nunha encrucillada.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao cuadrangular.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Octogonal, comeza cuadrangular. CAPITEL: Cuadrangular, cun anxo en cada esquina.
CRUCIFIXO: Cruz sinxela de cemento.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Preto de tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de MOREIRA, no cemiterio.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico biselado, con mesa.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Máis de tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Hai uns anos que o trouxeron ó cemiterio par deixar sitio a unha pista de Concentración Parcelaria. Estaba nunha encrucillada alí preto.

Oca

SITUACIÓN: Parroquia de OCA, no terreiro, xunta á igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares, o derradeiro formando unha mesa.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Octogonal, empeza cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de cono invertido, con volutas e outros debuxos, remata con 18 cariñas.
CRUCIFIXO: Cadrado biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado, coa cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando, dous anxos sosténdolle a coroa e tres ós seus pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: No pedestal, por diante di:
PROPIEDADE DEL... (ilexible).
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Foi particular, hoxe é pública. Estivo nunha encrucillada de camiños no lugar do Sisto.


SITUACIÓN: Parroquia de OCA, na praza do Pazo do mesmo nome.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico biselado, rematado cun círculo.
VARAL: Cilíndrico, liso, empeza cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María pregando, enriba dunha peaña.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública, parécelle ós veciños.

Orazo

SITUACIÓN: Parroquia de ORAZO, diante da igrexa,
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico..
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Cúbico, con cunchas e catro anxos, un en cada cara.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a adiante, man dereita aberta e esquerda pechada, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias, debaixo un anxo.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública, trouxérono dun lugar preto.

SITUACIÓN: Parroquia de ORAZO, lugar de Castrovite, na.eira dunha casa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Pirámide cuadrangular truncada e invertida.
VARAL: Octogonal, espiñosa, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Formado polo remate da columna.
CRUCIFIXO: Cuadrangular.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a adiante, mans pechadas.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Non chega ós catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: De don Manuel Calveiro.

Ouzande

SITUACIÓN: Parroquia de OUZANDE, no adro da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Cinco graos cadrados.
  • Pedestal: Cúbico, dúas «gorxas».
VARAL: Octogonal moi delgado, con dous santiños diante.
CAPITEL: Moi pequeno, con volutas.
CRUCIFIXO: Cadrado, biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, man dereita pechada, man esquerda cun dedo dereito (o 3.°) sinalando.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Ilexible no pedestal.
CONSERVACIÓN: Moi boa.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de OUZANDE, no terreiro, agora campo de fútbol, detrás da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares con mesa diante.
  • Pedestal: Cadrado, rematando estreito.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Cadrado, cun anxo diante e outro por detrás.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, liso.
  • Anverso: Fáltalle a imaxe que tivo.
  • Reverso: Virxe María, cun anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Soamente se le:
RODRIGUEZ SU MUJER E HIJO... D. MANUEL 1.892
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

Paradela

SITUACIÓN: Parroquia de PARADELA, preto da igrexa, a carón da estrada.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico, biselado.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular, con debuxos no cadrado de abaixo.
CAPITEL: Non ten.
  • CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe das Angustias, con anxo ós pés.
ALTURA: De tres a catro metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

Pardemarín

SITUACIÓN : Parroquia de PARDEMARÍN, diante da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos.
  • Pedestal: Cadrado.
VARAL: Hexagonal, comeza cuadrangular.
CAPITEL: Cilíndrico, con catro anxos e volutas.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando, con tres anxos ós pés. ALTURA: De tres a catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de PARDEMARÍN, lugar de Parada, nunha encrucillada de «pistas».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Hexagonal, comenza cuadrangular con signos da Paixón.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas e catro querubíns.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado cabeza cara a dereita, man dereita pechada, man esquerda abenzoando, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando, enriba dunha peaña.
ALTURA: Non chega a tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Moi mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de PARDEMARÍN, lugar de Castrelo de Arriba, no medio de camiños, hoxe «pistas».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cuadrangular, cunha cruz en cada cara.
VARAL: Octogonal, comenza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular, mal conservado. CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María.
ALTURA: De tres a catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de PARDEMARÍN, lugar de Mesadoiro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha pedra grande cónica que lle sirve de BASEAMENTO.
  • VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de PARDEMARÍN, lugar de Parada, xunto a «pista».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha pedra grande sérvelle de BASEAMENTO.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cadrado.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. E costume parar cos cadáveres ó seu pé para pregar por eles.

Érguese sobre un comareiro nunha veiga particular, á beira da pista, no lugar da Cruz da parroquia de Pardemarín.
Características
Componse o seu baseamento dun pedestal cúbico con inscricións. Varal basto de sección octogonal e non moi longo.
Capitel sinxelo cunhas volutas pouco logradas. Crucifixo de brazos lobulados. No anverso, Cristo a rentes da cruz, pouco expresivo. No reverso, sobre a cabeza dun anxo, a Virxe rezando. Nos brazos da cruz hai dúas cabezas de anxos. Todas as esculturas da cruz son de liñas sinxelas e moi ríxidas.
Ben conservado. Ten unha altura de dous metros e medio.
Dinnos que o mandou facer un home que fixera unha promesa se lle sandaba un fillo que tiña moi enfermo.
Érguese hoxe nunha leira e o dono da mesma coida que tamén lle pertence o cruceiro, xa que el mercou todo, pero non o pensa sacar de alí pois xa tivo bastantes ofrecementos de compra e non quixo facelo.

Remesar

SITUACIÓN: Parroquia de REMESAR, en rueiro xunto do adro.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico con «gorxa».
VARAL: Octogonal, liso.
CAPITEL: Comeza redondo e remata cuadrangular con volutas e debuxos.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á dereita; mans semipechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María con anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Dando volta ás catro caras do pedestal: SIENDO CURA DE / SILVA a SUS / EXPENSA Y DE / SUS FELIGRESES / EN 1.877
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.

Ribeira

SITUACIÓN: Parroquia de RIBEIRA, xunto da entrada da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cuadrangular con «Peto de Animas» diante cunha representación coas almas do Purgatorio.
VARAL: Cilíndrico espiñoso, con imaxe de S. Antón diante e unha placa que di: «Santa Misión de Riveira. Septiembre 8 de 1920. Padres Franciscanos». Comeza a columna con signos da Paixón: tenaces e martelo, man e tralla, escada e lanza, columna e galo. Remata de forma cadrada.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular á inversa con catro anxos.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita ,mans pechadas, tres cravos, coroa de espiñas, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe Inmaculada con anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: A dita.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de RIBEIRA, lugar de Barbude.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cilíndrico.
VARAL: Octogonal, comeza cuadrangular.
CAPITEL: Cuadrangular, comeza cilíndrico, con volutas e anxos.
CRUCIFIXO: Cuadrangular biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de RIBEIRA, xunto dun camiño.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular, arredor unha gran serpe (Pecado orixinal).
VARAL: Cilíndrico espiñoso con imaxe de S. Antón rompida. Comeza cadrado con signos da Paixón: escaleira e lanza/man e tralla, tenaces e martelo/columna e galo. Remata cadrado.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido, cara de diante un sol e anxo na de detrás.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe Dolorosa coa espada cravada no peito.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: No pedestal: AÑO 1.784 CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública..

Situación
Á beira dun camiño veciñal a rentes dun valado dunha horta, na aldea de Ribeira de Abaixo, da parroquia de Santa Mariña de Ribeira.
Chégase a el pola pista que sae da estrada a Arnois, despois de pasar Paradela.
Lendas
Non souberon dicirnos nada sobre os cruceiros. Polas inscricións coidamos que foron mandados facer pola mesma persoa.
Características
Ten por baseamento unha plataforma composta por catro chanzos dos que só se olla a parte dianteira, xa que o resto quedou debaixo do valado que cerra unha horta. Sobre os chanzos, un pedestal cadrado onde se atopa unha escultura que vai dende un lateral ao anverso. Esta escultura representa un dragón moi grande e gordo.
O varal comeza con sección cadrada e nas caras laterais están gravadas ferramentas da paixón: escada e lanza no anverso; tenaces e martelo nun lateral; galo sobre un pedestal no reverso; manopla e tralla noutro lateral. No medio atópase un santo sen cabeza.
Capitel cunhas ramaxes que intentan ser volutas, e cabezas de anxos no medio das caras laterais.
No anverso do crucifixo, Cristo moi logrado, dependurado da cruz. No reverso, Virxe Dolorosa cun longo puñal de ferro cravado, en actitude de rezar. A imaxe está sobre tres cabezas de anxo.
Está un pouco esmorecido na plataforma. Ten unha altura duns cinco metros.

Ribela

SITUACIÓN: Parroquia de RIBELA, no turreiro diante da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Octogonal, comenza cadrado.
CAPITEL: Cilíndrico, cuadrangular, con anxos en cada cara.
CRUCIFIXO: Cadrado biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza lixeiramente cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe con coroa, pregando, con anxo ós pés.
ALTURA: Uns tres metros e medio.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de RIBELA, no monte Cachopal.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao de dúas pedras.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado.
CAPITEL: Cuadrangular.
CRUCIFIXO:
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de RIBELA, lugar de Entrecastrelo.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un solo grao.
  • Pedestal: Cúbico, liso.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cadrado.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido con debuxos.
CRUCIFIXO: Cadrado, biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado (pequeno), cabeza cara adiante, mans abertas, tres cravos, coroa de espiñas.
  • Reverso: Non ten imaxe.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Casa de Fariña. A un antigo da casa pasoulle que foi ó muíño de Lourenzo alí preto, de noite. Onde entre néboa na noite pecha aparecéuselle o Demo, a quen recoñeceu, polo falar forte e o tremer da terra. Veu un sitio moi negro e preguntou tremendo: ¿Onde me meto? e o Demo respondeulle, «eiqui» (era o cú do Demo), entón ocorréuselle facela sinal da cruz e o Demo fuxiu. Volveu para a casa correndo cheo de medo e prometeu chantar un cruceiro.

Riobó

SITUACIÓN: Parroquia de RIOBÓ, lugar de A Mota, familia Otero.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular cun asento.
VARAL: Cilíndrico, a parte de abaixo mais grosa. Diante imaxe de S. Antón.
CAPITEL: Comeza cilíndrico e remata cadrado con volutas nas esquinas, un anxo en cada cara e enfeites.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, man dereita pechada, man esquerda abenzoando, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe Inmaculada enriba dunha peaña.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Familia Otero. Estivera noutro sitio.

SITUACIÓN: Parroquia de RIOBÓ, lugar da Mota, Campo de San Martiño.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Cilíndrico liso, empeza e remata cadrado.
CAPITEL: Cadrado.
CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Erguido por unha morte violenta.

Rubín

SITUACIÓN: Parroquia de RUBIN, na entrada do adro da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos.
  • Pedestal: Cúbico, biselado.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado. Unha imaxe diante.
CAPITEL: Cilíndrico, remata cadrado cun anxo en cada cara, volutas e enfeites.
CRUCIFIXO: Cadrado biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara á diante, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María. Un anxo en cada brazo sostenlle a caroa, tres anxos ós pés, moi debuxada e con moito traballo.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:
-    A DEBOTO /    VANREIEIIA
SISUMV-ER / MAI-ADEBASAÑO 1.740
CONSERVACIÓN: Non moi boa.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de RUBIN, lugar de O Foxo, fronte á capela.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cadrado.
CAPITEL: Cadrado con anxos e volutas.
CRUCIFIXO:
  • Anverso: Non ten cruz, remata cunha imaxe da Doorosa cunha espada espetada no peito.
  • Reverso:
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de RUBIN, nun terreiro preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un só grao cuadrangular.
  • Pedestal: Cúbico, biselado, parte dereita dúas tibias en X.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cadrado con sinxelos debuxos.
CAPITEL: Cadrado con volutas.
CRUCIFIXO: Cadrado, biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza cara a diante, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando con coroa.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal, cara esquerda: HIZOSE SIENDO RE TOR D-RANCO GARCIA CANDA
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.

Sabucedo

SITUACIÓN: Parroquia de SABUCEDO, diante da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un pé cuadrangular, mais ben cúbico, alto.
  • Pedestal: Cuadrangular con moito traballo e debuxo.
VARAL: Comeza cuadrangular para seguir hexagonal.
CAPITEL: Comeza redondo, remata cuadrangular con volutas e enfeites.
CRUCIFIXO: Cruz redonda lixeiramente espiñosa.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans cos dedos pechados, coroa de espiñas, tres cravos.
  • Reverso: Virxe Dolorosa, cunha espada espetada no peito, con coroa e un anxo ós pés.
ALTURA: Mais de cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se atopan.
PROPIEDADE: Pública. Foi trasladado fai poucos anos desde outro sitio preto de alí.

Santeles

SITUACIÓN: Parroquia de SANTELES, encrucillada, hoxe «pistas».
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non se olla, tapárono con pedras dun balo.
  • Pedestal: Poida que sexa cilíndrico, tamén moi tapado.
VARAL: Cilíndrico con debuxos, comeza e remata cadrado, arriba por diante as «Táboas da Lei».
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular á inversa con volutas e enfeites.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, un pouco espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado cabeza cara a diante e cara a abaixo, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe Inmaculada co Neno no colo, coroa, e pousada enriba dunha nube.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Boa, se non fora polas pedras que o abafan.
PROPIEDADE: Pública, aínda que o dono do balo di que é del.


SITUACIÓN: Parroquia de SANTELES, lugar de Godoi, nunha encrucillada.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Cilíndrico, a parte de abaixo máis ancha, cáliz diante.
CAPITEL: Cilíndrico, remata cuadrangular cun anxo en cada cara e volutas.
CRUCIFIXO: Cadrado, biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado (fáltalle a cabeza), mans abertas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando. Un anxo en cada brazo da cruz sostéñenlle a coroa, un anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: No pedestal, diante:
ICOSE SIENDO / CURA RE O DO
-    RANC REIMO / NDES AÑO 1.738
CONSERVACIÓN: Regular.
PROPIEDADE: Pública,


SITUACIÓN: Parroquia de SANTELES, lugar de Renda, cruce de camiños cara á igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non se olla, aínda que din os veciños que a ten enterrada.
  • Pedestal: Tamén din que o ten enterrado.
VARAL: Octogonal.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Cadrado, biselado.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Din que as debe ter no pedestal enterrado.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. Alí paraban cos cadáveres camiño da igrexa ou cemiterio.

SITUACIÓN: Parroquia de SANTELES, no adro da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Pequeno, cilíndrico.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Pequeno, cilíndrico, liso.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de SANTELES, lugar de Renda, na paraxe chamada Condumiña.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico biselado con santiños. Lagartos diante e detrás, caveiras nas outras dúas caras e nos ángulos.
VARAL: Cilíndrico con canles, comeza cadrado cun santiño na esquerda.
CAPITEL: Cadrado, pequeno, con volutas.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado coa cabeza lixeiramente cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Ilexible na cara esquerda do pedestal.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

Somoza, A

SITUACIÓN: Parroquia de SOMOZA, no terreiro, diante da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos cuadrangulares. Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cadrado con signos da Paixón. Por diante: martelo, tenaces e cordoado. Detrás: escadas.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido, un anxo en cada cara.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, liso.
  • Anverso: Unha imaxe da Virxe María enriba dunha nube.
  • Reverso: Sen outra imaxe.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non sa ollan.
CONSERVACIÓN: Boa,
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de SOMOZA, lugar de Chan da Aldea.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un só grao.
  • Pedestal: Cadrado, rematando redondo.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Octogonal, pequeno.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Máis de tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal, por diante, ilexible. CONSERVACIÓN: Boa,
PROPIEDADE: Pública.

Souto

SITUACIÓN: Parroquia de SOUTO, encrucillada preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Unha pedra grande mai feita.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Non ten.
CRUCIFIXO:
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de SOUTO, no cemiterio.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Dous graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular, biselado.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO:
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Tres metros.
INSCRICIÓN: Na columna, cara á dereita: I. H. S. CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de SOUTO, Luar de Montillón
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular, biselado.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cuadrangular.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO:
  • Anverso: Non ten imaxes.
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Tres metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
PROPIEDADE: Pública.
Imagem

Tabeirós

SITUACIÓN: Parroquia de TABEIRÓS, no rueiro da capela da Consolación.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico con signos da Paixón. Diante e detrás tibias en X. Esquerda e dereita, lagarto e serpe envolvendo unha cruz.
VARAL: Cilíndrico con enfeites.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido cun anxo en cada cara e volutas nas esquinas.
CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a adiante, mans case abertas, coroa de espiñas, tres cravos.
  • Reverso: Virxe pregando enriba dunha peaña.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Non boa.
PROPIEDADE: Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de TABEIRÓS, en Xestelo.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Desfeita.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Octogonal, comenza e remata cuadrangular»
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido.
CRUCIFIXO: Octogonal, pequeno.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Máis de dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

Toedo

SITUACIÓN: Parroquia de TOEDO, a carón da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular con imaxes da Paixón: caveiras nas esquinas, tibias en X nas caras dos lados. Diante, costelas.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado e remata constituíndo parte do capitel.
CAPITEL: Cadrado con volutas.
CRUCIFIXO: Octogonal, liso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza deitada cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso : Nosa Sra. das Angustias.
ALTURA: Mais de catro metros.
INSCRICIÓN: Ilexibles no capitel.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.

Vea, Santo André

SITUACIÓN: Parroquia de SANTO ANDRÉ DE VEA.
No cemiterio.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao cuadrangular.
  • Pedestal: Base cúbica con signos da Paixón: con catro caveiras, en cada esquina e tibias, cobra, costelas e lagarto, nos biseles.
VARAL: Octogonal con dous santiños.
CAPITEL: Sinxelo, con volutas, cuadrangular.
CRUCIFIXO: Cuadrangular con canles.
  • Anverso: Cristo crucificado, cara lixeiramente á dereita, mans abertas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Nosa Sra. das Angustias. E unha cruz con moito traballo.
ALTURA: De tres a catro metros.
INSCRICIÓN: Na BASEAMENTO, ilexible.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Estivo no vello cemiterio. Pública.

SITUACIÓN: Parroquia de S. ANDRÉ DE VEA, lugar de Ramiráns.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Octogonal, empeza cadrado, ata os 60 cm., cun santiño.
CAPITEL: Cuadrangular con ángulos saíntes, moitas volutas. Diante e detrás un anxo e ós lados santiños.
CRUCIFIXO: Cilíndrico, espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza deitada cara a adiante caendo, mans abertas, tres cravos, coroa de espiñas.
  • Reverso: Virxe María pregando. Nos brazos da cruz dous anxos sosténdolle a coroa. Un anxo ós pés.
ALTURA: Uns cinco metros.
INSCRICIÓN: Non se atopan.
CONSERVACIÓN: Metido entre unha viña. PROPIEDADE: Pública. Foi da chamada «Casa do Pan», xa que a familia daba moitas esmolas, e ergueron o cruceiro para reemorar a Primeira Misa do seu fillo. (Tomado de Olimpio Arcas Caldas).


SITUACIÓN: Parroquia de SANTO ANDRÉ DE VEA, no Km. 11 da estrada Cuntis-Santiago.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Un penedo.
VARAL: Cilíndrica cun santiño, empeza cadrada con imaxes da Paixón: Dúas caveiras en esquinas opostas, tibias en X, año, costelas, lagarto.
CAPITEL: Cilíndrico.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza lixeiramente cara á dereita, mans abertas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Imaxe da Dolorosa.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Debeunas ter.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Privada. Di Olimpio Arca que debe ser un dos máis antigos da zona.

Vea, Santa Cristina

SITUACIÓN: Parroquia de STA. CRISTINA DE VEA, lugar de Castro, preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico, biselado.
VARAL: Cuadrangular ata os 40 cm., logo octogonal, con dous santiños.
CAPITEL: Empeza cilíndrico para rematar cuadrangular con debuxos nas esquinas.
CRUCIFIXO: Cuadrangular.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara a diante, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe María. Un anxo en cada brazo da cruz sostenlle a caroa. Outro anxo ós seus pés.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:
ESTE CRUCERO    LO YCO ALONSO    TIO MELLANA AÑO 1.734
CONCEDIDO EL ZO B PO DTO 80 DIAZ Un PN yAVE MARIA ILMO S CAYETANO DE INDULGENCIAS  O UNA SALVE
G H TABOADA AR A TODOS LOS QUE DE ANTE ESTE CRUCERO RODILLAS REZAN    AÑO DE 1.741
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Feito pouco despois da igrexa. Discutiuse moito o sitio do emprazamento, un veciño entón mandou que lle construísen outro cruceiro semellante mais con máis traballo e debuxos.

Cruceiro da Gándara
SITUACIÓN: Parroquia de STA. CRISTINA DE VEA, lugar de A Cerqueira, diante da capela da Virxe de Aranzazu. 
BASEAMENTO:
Plataforma: Dous graos.
Pedestal: Cúbico rematando redondo.
VARAL: Octogonal, empeza cadrado.
CAPITEL: Cilíndrico con volutas e anxos. CRUCIFIXO: Octogonal.
Anverso: Cristo crucificado, cabeza lixeiramente cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
Reverso: Ascensión da Virxe con anxos ós lados nos brazos da cruz e tres ós seus pés.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Ilexibles na columna. No pedestal di: JUAN DE PORTO Y CATALINA ESTA OBRA RIVEIRA SU MUGER PAGARON / AÑO 1.742
CONSERVACIÓN: Os veciños fan a limpeza.
PROPIEDADE: Este cruceiro é a réplica do outro de Sta. Cristina por discusións co cura en canto ó emprazamento do outro.

Vea, San Xiao

SITUACIÓN: Parroquia de S. XIAO DE VEA, capela S. Bartolomeu.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico con imaxes da Paixón: tibias e dúas caveiras nas esquinas de diante.
VARAL: Octogonal.
CAPITEL: Cuadrangular, sinxelo con volutas.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, dedos abenzoando, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando enriba dunha pena,
ALTURA: Tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:
MANDME
HAZER O demais ilexible
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Foi construído para o cemiterio antigo e trasladouse a este.

SITUACIÓN: Parroquia de S. XIAO DE VEA, preto da capela de San Bartolomeu.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular con imaxes da Paixón: Diante: costelas. Detrás: serpe, nunha cara lagarto e na outra tibias en X.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular.
CRUCIFIXO: Cadrado, lixeiramente espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe das Angustias.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Non moi boa.
PROPIEDADE: Pública.

Vea, San Xurxo

SITUACIÓN: Parroquia de SAN XURXO DE VEA, lugar de Casal.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Catro graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cuadrangular.
VARAL: Octogonal, cun santiño.
CAPITEL: Cuadrangular con debuxos, pequeno.
CRUCIFIXO: Octogonal, con enfeites.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza moi deitada cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando, con coroa e un anxo ós pés.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de S. XURXO DE VEA, lugar de San Bartolomeu, preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Pedra cónica asentada en cemento.
VARAL: Octogonal.
CAPITEL: Non ten.
CRUCIFIXO:
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Uns dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública.
Situación
No adro da igrexa de San Xurxo de Vea presidindo o cemiterio da parroquia.
Componse o baseamento dun chanzo cuadrangular e un pedestal prismático cuadrangular que ten gravadas no anverso dúas caveiras nas es quinas e unhas tibias no reverso.,
Varal fino moi pulido de sección octogonal. Capitel tamén sinxelo cunhas volutas pouco fondas.
A cruz únese ao capitel cunha cinta de ferro. No anverso Cristo de liñas moi finas e logradas, coa cabeza caída sobre o peito. Baixo os pés, un anxo. No reverso unha Dolorosa de belida expresión. Moi ben conservado. Ten unha altura duns tres metros.
Foi feito para presidir o cemiterio. Cambiouse hai anos para o novo camposanto. Agora, coas novas obras de agrandar o cemiterio, volveuse a sacar e púxose no adro diante da igrexa.
Inscricións
mnome año de
HAZER 1618
Situación
Érguese na aldea de Guntín, da parroquia de San Xurxo de Vea. Está sobre un comareiro dunha veiga de propiedade particular, nun cruce de camiños. Chégase a el torcendo na estrada de Cuntis a Santiago no lugar do Rosallo por unha pista que sobe a San Xurxo.
Características
Lendas
Con motivo dunha misión que houbera na parroquia, D. Manuel Renda, labrego rico, tencionou erguer un cruceiro. Como el fora un bo canteiro, el mesmo fixo o cmcifixo, pero morreu antes de rematar o varal. Pediulle ao fillo que o erguese naquel sitio. Segundo un dos netos, debeu acontecer todo iso alá polo ano 1911.
Cando os cadáveres pasan por diante rézase un responso pola súa alma.

Características
Ten por baseamento unha plataforma composta por dous chanzos cadrados e un pedestal cúbico. O varal comeza con sección cuadrangular nuns sesenta centímetros e logo faise octogonal. Capitel tipo cornixa con sinxelas molduras. Cruz redondeada. Altura, uns catro metros. Ben conservada. Érguese en cumprimento dunha promesa.
Situación
Atópase nun camiño que vai ao lugar de Loureiro de Arriba, a uns cincuenta metros da estrada que vai a Pontecesures.
Inscricións
No pé do varal:
propiedad
No pedestal:
Antonio My Magariños a 16 de enero de 1901

Características
Non ten chanzos, só un pedestal con inscricións. Varal con sección cadrada no comezo e octogonal a todo o longo. Capitel tipo cornixa. Cruz sinxela.
Situación
A uns cincuenta metros da igrexa parroquial de San Xurxo de Vea, nun vello camiño que levaba a ela.
Inscricións
No capitel: salve preciosa
No varal: costeada  por ILBARROS
No pedestal:
propiedad Manuel de Sanchez y de su esposa Pererrina Iglesias

Vinseiro

SITUACIÓN: Parroquia de STA. CRISTINA DE VINSEIRO, no terreiro, preto da igrexa.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos cuadrangulares.
  • Pedestal: Cúbico.
VARAL: Cilíndrica con moitísimos signos da Paixón: caveira, tibias, ánfora, coroa, man, encordoado, martelo, lanza, escada, anxo, tralla, espada, outra tralla, tenaces, hisopo e columna con galo.
CAPITEL: Cilíndrico.
CRUCIFIXO: Cadrado biselado.
  • Anverso: Cristo crucificado (pequena imaxe), ,cabeza cara á dereita, mans abertas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Sen imaxe.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: Non se ollan.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de VINSEIRO, monte de Pedreiras.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Non ten.
  • Pedestal: Triangular.
VARAL: Octogonal, comeza e remata cadrado.
CAPITEL: Tronco de pirámide cuadrangular invertido con debuxos.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso:
  • Reverso: Non ten imaxes.
ALTURA: Máis de dous metros.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de VINSEIRO. BASEAMENTO:
  • Plataforma: Tres graos.
  • Pedestal: Cúbico biselado.
VARAL: Octogonal, comeza cadrado cun santiño.
CAPITEL: Cilíndrico, remata cuadrangular cun anxo en cada cara.
CRUCIFIXO: Octogonal.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara á dereita, mans abertas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando con coroa e anxos ós pés.
ALTURA: Uns tres metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:
AÑO D 1.746
DEVOCION D / E FARC DO PORTO AÑO 1.746 CONSERVACIÓN: Moi mala.
PROPIEDADE: Pública.


SITUACIÓN: Parroquia de STA. CRISTINA DE VINSEIRO, lugar de Godoi.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Unha pedra redonda.
  • Pedestal: Cadrado, remata redondo con catro imaxes moi pequenas.
VARAL: Octogonal, empeza e remata cuadrangular. CAPITEL: Cuadrangular con volutas e un anxo en cada cara, moi debuxado.
CRUCIFIXO: Cilíndrico espiñoso.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza lixeiramente cara á dereita, mans pechadas, coroa de espiñas, tres cravos, I.N.R.I.
  • Reverso: Virxe pregando cun anxo ós pés.
ALTURA: Uns catro metros.
INSCRICIÓN: No pedestal:
A DEVOCION / D-MINGOS 1.720
I    MANUEL SN / MTIN AÑO CONSERVACIÓN: Boa.
PROPIEDADE: Pública. Erguérono uns curas da casa onde está como comenzo dun «Via Crucis» seguindo o camiño á igrexa.


Situación
Atópase na entrada do lugar de Freáns da parroquia de Santa Cristina de Vinseiro. Chégase a el pola pista que, dende a estrada que vai dende a vila cara Ribela, torce á esquerda en fronte da antiga casa escola da parroquia.
Antes da pista, por aquel sitio pasaba unha fonda corredoira.
Características
O baseamento deste cruceiro ten unha plataforma dunha soa escaleira e un pedestal prismático cuadrangular con inscricións.
Varal octogonal. No medio deste hai unha escultura dun santo mártir, pola palma do martirio. Remata de forma circular. Capitel circular con volutas moi sinxelas e con esculturas de anxos no medio.
No anverso da cruz ten Cristo dependurado bastante esvelto. No reverso, sobre a lúa en cuarto crecente, a Virxe coroada en actitude de rezar. É de liñas harmoniosas e está moi lograda.
Tiña tres escaleiras das que só se olla unha, pois as outras quedaron enterradas co recheo da pista.
Está ben conservado; no entanto, esta exposto a que tropecen nel os coches, pois non ten ningunha defensa. Altura aproximada na actualidade, uns tres setenta metros.
Lendas
Erguido diante dunha casa en que vive un home co apelido Porto, este non nos soubo dicir nada sobre o tal cruceiro. Acórdao alí de toda a vida e nunca oíu falar de quen o mandara facer nin cousa ningunha.

SITUACIÓN: Parroquia de STA. CRISTINA DE VINSEIRO, monte de Pedreira.
BASEAMENTO:
  • Plataforma: Un grao cuadrangular.
  • Pedestal: Cuadrangular cun sol en cada cara.
VARAL: Cilíndrico, por diante un cáliz con Hostia.
CAPITEL: Cuadrangular con volutas.
CRUCIFIXO: Cadrado.
  • Anverso: Cristo crucificado, cabeza cara adiante, pés lixeiramente separados, mans abertas, coroa de espiñas, I.N.R.I.
  • Reverso: Remate da cruz, cáliz con Hostia en forma de sol resplandecente. Brazo dereito un sol, brazo esquerdo unha lúa.
ALTURA: Uns dous metros e medio.
INSCRICIÓN: Non ten.
CONSERVACIÓN: Mala.
PROPIEDADE: Pública. E un dos cruceiros do «Via Crucis do camiño de Godoi á igrexa.
php.Element.Def.Pdf_Fallback
Com tecnologia Crie um website único com modelos personalizáveis.