Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

III Mostra de Teatro Escolar Olimpio Arca Caldas

6/18/2019

0 Comentários

Presentación da III Mostra de Teatro Escolar Olimpio Arca Caldas

CEIP Cabada Vázquez de Codeseda coa obra: "Mamá cabra e os cabritiños"

CEIP Figueiroa coa obra: "Mil anacos"

CEIP Pérez Viondi coa obra: "O Merlo Branco" (adaptación da obra de Cándido Pazó)

CEIP O Foxo coa obra "A Cebra Camila" de Marisa Núñez

IES Manuel García Barros coa obra audiovisual/ curtametraxe "Mutacións"

Colexio Nosa Señora de Lourdes coa obra "O enfermo imaxinario"

Club de lectura "A Carballeira" do IES nº 1, coa obra "A escola no faiado" (baseada na obra "Mulleres bravas" da ed. Urco)

IES Chano Piñeiro coa obra "Pelexa no souto" de Olimpio Arca Caldas.

IES Losada Diéguez coa obra "Vogando nos Soños"

Clausura: Familia de Olimpio Arca

Reportaxe fotográfica

0 Comentários

A Chousa de Pedro Bras: o mito fundacional da parroquia de Pardesoa

6/12/2019

0 Comentários

Calros Solla

Igrexa e crueiro de Xirazga

En 2013, transitei ás escuras o topónimo “Pardesoa” e, na apalpadela, suxerín a etimoloxía parĭēte sōla (“parede soa”), restos construtivos. En 2015, o estudo de Carolina Pérez Capelo verbo dos topónimos rematados en -oa, -oá, -úa e -uá viría confirmar as miñas sospeitas. Pardesoa é parroquia do concello pontevedrés de Forcarei, lindeira coa de Xirazga, pertencente ao concello ourensán de Beariz. Ambas as dúas, formantes da histórica comarca de Montes. Xirazga (ao sur) e Pardesoa (ao norte) comparten un quilómetro de fronteira. O catálogo de Patrimonio consigna catro gravados rupestres nas inmediacións: o petróglifo do Petón e os petróglifos 1, 2 e 3 do monte Peón, todos catro sitios arqueolóxicos localizados na estrema entre Pardesoa e Presqueiras (Santa Mariña).
A “parede soa” á que fai referencia o topónimo evoca a existencia dunha antiga construción, illada, selleira, primixenia. Aquelas pedras primeiras chamáronlle a atención a quen, de segundas, se estableceu nestes predios e logrou subsistir tirando proveito das bondades da natureza. Ben seguro, os colonos recén chegados pensaron: “Aquí xa viviu xente antes ca nós”, e aquela arquitectura derruída inspiroulles o nome do asentamento.
Cando abalamos na árbore das orixes, unha peza de froita acábanos levando a outra. Quen non anda tras da resposta xamais acada a verdade, cando menos, unha das verdades posíbeis. Consonte o recollido días pasados na parroquia de Xirazga, a colonización de Pardesoa e a explicación do propio topónimo poden albiscarse no relato histórico e/ou lendario que flúe límpido da memoria pernal do señor Aurelio Ramos Ogando (91 anos), veciño do lugar de Alén (o señor Aurelio di Alén e Correa, sen artigo). A “pardesoa” de Pardesoa ben puidera identificarse cos vestixios dunha zarra, casa, pozo e pomar cuxos antigos propietarios eran coñecidos por Pedro Bras e dona Rosa (A Chousa de Pedro Bras, A Casanova, O Pomar de dona Rosa). Pedro, a pedra de alicerce, nome acaído sen dúbida, para asentar a historia e mais a lenda.
Ao parecer, carecentes de acomodo en Xirazga, Pedro Bras e a súa familia decidiron probar fortuna máis ao norte, en Pardesoa, tras as lombas do monte do Ceo. Arroubados polo realismo máxico do señor Aurelio, deixamos ao coidado dos lectores separar a historia do mito, se en algo son desemellantes. A Casanova de Pedro Bras é nestora pardiñeiro, mais sobre as súas ruínas se nos deu por construír a crónica dunha fundación. Fala o señor Aurelio. Escoitemos:
“Esta é a historia dun matrimonio do lugar de Alén. O home chamábase Pedro Bras e a muller andaba por dona Rosa. Pedro Bras non se levaba coa sogra, berraban seguido. O matrimonio púxose só e pedíronlles aos veciños unha porción de monte comunal. Os da parroquia dábanlles unha parcela, si, pero por vida deles, non pola eternidade como pretendían. Así que Pedro Bras, incomodado, foi pedir terra a Pardesoa, no outro lado do monte. A sogra despediuse botándolle unha maldición ao xenro: “Aínda vaias parar onde galo non ouzas cantar nin campás ouzas tocar!”.
En Pardesoa, os veciños asinaron con eles o seguinte acordo: terían ao seu dispor toda a terra que puidesen cerrar en tres días. O matrimonio aconsellouse cun escribán de Garfián, alcumado O Demo, e contratou uns homes que axiña se puxeron ao choio. Traballaron aqueles homes os tres días falados, noite e día: un chito aquí, outro alá, outro alá, outro alá, outro alá..., ata que cercaron pola calada unha extensión grandísima na que cabía unha aldea dentro. Faltaba a sinatura do escribán. E Pedro Bras chamou polo Demo. Chamábano O Demo porque onde se metía el, escusaba de ir outro atrás. Era coma o Maneiro de Carballiño, non sei se lles soa; o Maneiro foi un avogado moi famoso. Cando Maneiro saía á rúa, tremía Carballiño todo; non ía por calquera cousa.
Cumpríronse os tres días e dixeron os de Pardesoa: “Vamos mirar a ver o que fixeron os homes”. Cando miraron todo aquilo, botaron as mans á cabeza, pero xa era tarde. Eles cedíanlle un anaquiño de terra, unha veiga pra facer unha casa. Cando chegaron e viron aquela extensión do demo... Alí caben ben estes catro lugares [A Abeleira, Framia, A Correa e A Alén]. Chegou o escribán, só faltaba a firma del, que a firma dos de Pardesoa xa a tiñan: “Yo como escribano doy fe”. Así foi como quedou a chousa de Pardesoa en propiedade do matrimonio ese.
Tiveron tres fillos: dous fillos e unha filla. Os fillos, un chamábase Pablo e outro Salvador. E houbera unha guerra moi grande, e por non ir a guerra, os mozos escondéronse entre os penedos que hai por alí. A nai leváballes a porcelana do caldo e mais un anaco de pan debaixo do mandil e ía coma quen chamaba por un becerro: “Cuxiño toma, cuxiño toma!”, e facía que choraba polos fillos: “Ai, Pabliño, Pablo; Salvador meu fillo; ai, Pabliño, Pablo; Salvador meu fillo; cuxiño toma!”. Deixáballes a pota do caldo e mais o pan e ela volvíase prá casa. Pero, se coñece que unha noite llelos pescaron e tiveron que ir prá guerra. Non se sabe se fuxiron lonxe pra non volver ao ermo da Chousa ou se morreron na guerra; nunca máis se soubo deles.
Despois tiveron unha filla. Chamábase Petronila. Un día, veu un cazador rico, moi rico, de alá de Beariz. Montado de a cabalo, cos dedos cubertos de aneis de ouro, chufábase: “Yo pago contribuciones en las cuatro provincias gallegas”, e pediu a Petronila en casamento. Casaron e levouna pra Beariz. Nese medio tempo, morreulle o marido á señora, alá na Chousa. Tres días, coa gordura de neve que había, tivo o defunto na casa, ela soíña. Tiña tres cans grandes coma cabalos. Deixou dous cans gardando a casa e o outro can tróuxoo con ela. E cunha poleira arrastro pra desfacer na neve as pisadas do can e mais as dela por causa do lobo, veu avisar a xente. Os veciños fóronlle buscar o home. El está enterrado aquí en Xirazga, no cemiterio vello, na Chousa do Cura, e ela está enterrada en Beariz. Ela foi pra onde a filla; ao verse soa, marchou pra onde a filla.
Este matrimonio de Alén conseguiu a chousa en Pardesoa coa trampa do avogado e mais dos chitos. Os homes ían sabidos e traballaron día e noite ata rebentar. A Chousa é de Xirazga, pero está metida na provincia de Pontevedra.
A Chousa de Pedro Bras anda agora pola Chousa de Valboa, porque a herdaron os Valboas. Pedro Bras e dona Rosa non tiveron máis familia. Ela, ao enviuvar, arrimouse ao Valboa Vello de Beariz, que era un homazo, un home de potencia. Arrimouse a el e, cando morreu a Petronila, tamén sen deixar descendencia, os Valboa quedaron coa chousa. A Chousa tamén se coñece como A Casanova”.
O señor Aurelio Ramos enfía un conto con outro; a súa locuacidade daría para encher mil e un domingos. Falando de pedras ben concertadas, saben quen fixo o cruceiro do San Salvador de Xirazga?, pregúntanos. Na opinión do noso informante: o mestre Cerviño de Cerdedo. “Era de Cerdedo ou veu de cara a alá”, explica. Como xa afirmabamos noutro artigo, se esa é a procedencia do canteiro, existen moitas posibilidades de que fose Ignacio Cerviño, o autor do cruceiro do Hío.
O señor Aurelio volve tomar a palabra:
“Voulle contar un caso do Cerviño, que pasou alá en Vigo. En Vigo, na rúa do Príncipe, encargáronlle todas as cornixas dun edificio que se estaba facendo. Cerviño presentouse na obra coma un pobriño, co punteiro aparecéndolle por un lado, o mango da maceta saíndolle polo outro; facéndose o parvo. “A min se me desen traballo...”, rogou o canteiro. O patrón estaba esperando polo mestre Cerviño e non se decatou de que o tiña diante. “Si, si; aquí traballo hai bastante”, aceptou o patrón. “Pero se me puidese poñer unha folla de lata por riba, que a min máncame o sol na cabeza”, pediu Cerviño. “Pois si, home”. O patrón chamou por uns homes e díxolles: “Cravade aí catro estacas e tal...”. Pero cando aquel canteiro empezou: pic!, pic!, case sen levantar a maceta, o patrón botou un xuramento: “Mecá..., vostede é Cerviño!”. “Pois si, son Cerviño”. O patrón deulle un abrazo. “E por que non mo dixo antes”. Cerviño respondeu: “Porque o meu modo de presentarme e este”.
Un silencio inopinado devolveunos á realidade. O tempo pasa amodiño en Xirazga. Non teñas medo de perderte, non...

Parolando en Xirazga co señor Aurelio Ramos

0 Comentários

Presentación do libro: “A gran mortaldade” de Calros Solla

6/8/2019

0 Comentários

A Asociación Cultural “Vagalumes” convida a asistir o vindeiro venres 14 de xuño, ás 20:30 h. na Galería Dispara da Estrada, preséntase o último libro de Calros Solla. Intervirá o autor xunto coa poeta Elvira Ribeiro.
O seu libro “A gran mortaldade” fálanos do fin do mundo. Cando menos dun mundo, Cerdedo, o mundo rural, a identidade forxada pola sedimentación de séculos de experiencias compartidas. Mais lonxe de axudar a “ben morrer” como pretenden as diferentes relixións e de consolarnos coa promesa de pasar a mellor vida, nesta extrema unción coa que nos bendice o autor non hai lugar á salvación mais si á eternidade a través dun recurso que un pobo suicida foi perfeccionando a través do tempo e que hoxe supón unha das nosas maiores sinais de identidade: rirnos da morte.
Estamos diante dunha obra de arte total que desde o punto de vista literario esténdese desde a narrativa até a poesía e o ensaio, que coas súas ilustracións soborda a escrita para presentar outros produtos estéticos, mais o feito de como é maltratado todo este inxente traballo polo ex-concello ao servizo do cal se fai; representa unha performance no que participan as autoridades pertinentes co seu silencio e coa obscena dedicación a finxir estar vivos que completan o cadro total do que supón a aparición desta publicación.

0 Comentários

Francisco Varela Garrido e o republicanismo mártir da comarca de Tabeirós-Terra de Montes

5/30/2019

0 Comentários

Ao redor do 5 de xuño, día da memoria da Estrada no que se conmemora o fusilamento do alcalde e outros membros da corporación estradense, a Asociación Cultural “Vagalumes” leva anos celebrando actividades que sirvan para coñecer a verdade e esixir reparación, xustiza e garantías de non repetición.
Este ano centraremos a atención en lembrar ao republicanismo da nosa comarca que logo de colaborar na instauración do réxime democrático no Estado en 1931, sufriron xa no 34, pero sobre todo no 36 unha brutal represión.
Como mostra desta represión prestaremos especial atención ao dirixente do republicanismo da nosa comarca, o cerdedense Francisco Varela Garrido. Neste sentido levaremos a cabo un acto o vindeiro venres 7 de xuño, , ás 20:30 h. no salón de actos do MOME no que intervirá o xornalista Fernando Salgado, neto e autor do libro sobre este líder de Izquierda Republicana “1306/36”.

0 Comentários

Polo cumprimento da lei e na defensa dos sectores produtivos

5/28/2019

0 Comentários

Cando na “Dirección General de Sostenibilidad de la Costa y el Mar” do “Ministerio de Transición Ecológica”, toman a decisión de non defenderse fronte aos recursos contrarios á prórroga de 60 anos a ENCE, fano porque entenden que a concesión da amentada prórroga foi contraria á Lei. E basean a súa decisión nun informe da avogacía do Estado que, logo dunha análise amplamente documentada da Lei de Costas do 2013 e da xurisprudencia existente ao respecto das prórrogas en dominio público marítimo-terrestre, conclúe:

1º.- Que, de dispoñer desa prórroga, ENCE superaría o prazo de 75 anos que a Lei establece como máximo para a permanencia de calquera instalación en dominio público, un prazo que no caso de ENCE remataría no ano 2033.

2º.- Que, no caso concreto de ENCE, non se xustifica a concesión de ningunha prórroga, xa que a Lei limítaas a aquelas instalacións que “pola súa natureza” teñan que estar en terreos de dominio público, circunstancia que non se da neste caso.

Así pois, por Lei, ENCE non podería continuar na Ría máis alá do 28 de xullo do 2018, data na que caducou a concesión obtida no ano 1958.

E desde a empresa e os sectores que apoian a súa permanencia en Lourizán en contra da Lei e o interese xeral, trátase de confundir á cidadanía con mentiras e chantaxes. Entre outras cousas, din que esta decisión pon en grave risco o futuro da comarca e vai supor a catástrofe para Galiza, que vai ver o seu monte abandonado pola imposibilidade de vender o eucalipto.

Nada máis lonxe da realidade! Tal como recoñece Enrique Valero, profesor da Facultade de Enxeñería de Montes da UVigo, e un dos impulsores da chamada “Cátedra ENCE”, só un 50% do eucalipto que se corta na Galiza véndeselle a ENCE, e as familias que venden agora en ENCE-Pontevedra, seguirían a vender nas fábricas de ENCE-Navia e Navigator-Aveiro. E, como afirman as comunidades de montes en man común, ENCE é o peor comprador de eucalipto, e paga moito menos que outros tratantes, polo que a súa desaparición non suporía un problema de gravidade para o sector.

Resulta evidente que a comarca de Pontevedra non vive de ENCE; que lonxe de ser o motor da nosa economía, ENCE é o seu freo, xa que impide a explotación racional dos sectores produtivos da Ría, do turismo e do monte, un monte hoxe inzado de eucaliptos, exposto ao risco permanente dos lumes, e que debera ter na diversificación de usos o seu futuro.

E están a intoxicar cando din que as bateas e as explotacións de acuicultura que están en dominio público van ter que pechar por culpa da decisión de Costas. É unha absoluta falsidade, porque esta decisión non afecta a esas instalacións! As concesións ás bateas están reguladas pola Lei de Pesca de Galicia, o mesmo que as instalacións do sector da acuicultura en terreos de dominio público, que, ademais, poden acollerse ás prórrogas establecidas na Lei, xa que, pola súa natureza, poden estar en dominio público marítimo-terrestre.

E preténdese confundir tamén á xente cando se fala de “inseguridade xurídica”. Os actuais donos de ENCE sabían que no 2018 tiñan que abandonar Lourizán e, por esta razón, mercaron a fábrica a prezo de saldo; e non se pode esquecer a diferenza entre unha concesión (que ten un horizonte temporal limitado) e unha propiedade privada. Ou cando se di que non é posíbel trasladar ENCE a outro emprazamento na Galiza, chantaxeando á poboación coa ameaza de irse fóra do Estado español; se é posíbel trasladala fóra, tamén se pode trasladar dentro de Galiza, e máis se temos en conta que -de acordo co compromiso adquirido por ENCE trala concesión da prórroga- a hipotética nova fábrica tería unhas necesidades de captación de auga e enerxéticas, e un volume de vertido, moito menores que a actual fábrica. O problema é outro e o deixaron ben claro os seus responsábeis; trátase, máis unha vez, dun problema económico! ENCE pretende marchar a outro país onde o prezo da madeira e a man de obra sexan máis baratos, e demostra así o interese que ten a empresa na defensa dos seus traballadores!

Xa por último, dicir que -contrariamente ao que afirma a Xunta- ENCE incumpre a lexislación en materia de vertidos e segue a contaminar a Ría de Pontevedra co vertido de elevadas cargas de materia orgánica e coliformes, que teñen importantes efectos sobre a calidade das augas de baño e cultivos mariños. Con todo, o que hoxe está en cuestión é a legalidade da súa permanencia en Lourizán, unha permanencia contraria á Lei de Costas do 2013, o que lle obriga a abandonar este emprazamento con independencia de que estea a cumprir ou non a normativa ambiental.

Neste sentido, os colectivos sociais abaixo asinantes esiximos:

1º.- Que se anule definitivamente a prórroga de 60 anos concedida ilegalmente a ENCE no 2016.

2º.- Que se cumpra a Lei e se obrigue á empresa a devolver a zona ocupada á situación que tiña á chegada de ENCE a Lourizán.

3º.- Que, en todo caso, se ENCE quere montar outra fábrica na Galiza, que sexa onde non entre en contradición coa explotación dos recursos naturais nin coa economía da zona, cunha tecnoloxía respectuosa co medio e cunhas esixencias de vertido e emisión á atmosfera máis estritas que garantan a calidade de vida e a saúde das persoas.

E, ao tempo, damos o noso apoio á MARCHA CONTRA CELULOSAS que terá lugar o DOMINGO 16 de XUÑO ÁS 12 HORAS con saída das alamedas de Marín e Pontevedra.

0 Comentários