Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Inventario de pombais en Cerdedo ( I )

15/6/2021

Interior do pombal das Pezas ou dos Creghos.

Calros Solla

O vocábulo “pombal” provén do latín palumbale, construción na que se gorecen e crían as pombas (mormente, Columba livia) en estado semisalvaxe. A pomba é espécime diferente ao pombo ou torcaza (Columba palumbus), ave máis acorporada e salvaxina.
Os etnógrafos establecen a diferenza entre pombal e pombeiro, baseada tamén no tamaño: o pombeiro, de menores dimensións. “Palomar” é castelanismo.
As pombaregas son os colúmbidos que achan acubillo nos pombais ou pombeiros, a resgardo de félidos, cánidos, rapinas, cobras, mustélidos... O polo da pomba recibe o nome de pichón, do latín pipione (“que pía”). As pombas cando cantan rulan (voz onomatopeica) ou zuran; tamén rulan as rulas (ou rolas) e as perdices. Zuras (ou suras) son as pombas mansas, e con esta voz afalámolas. Por semellanza coas celas ou niñeiros dos pombais, os conxuntos de nichos onde se gardan as urnas cinerarias denomínanse, xa dende época romana, columbarios. As pombas son aves monógamas. As femias sempre poñen dous ovos por posta, dos que, xeralmente, xorden un exemplar macho e outro femia. As pombas ceibas teñen unha esperanza de vida duns cinco anos.
Pomba e Comba, do latín palumba e columba respectivamente, son nomes galegos de muller. Paloma é un chamadeiro adoito escollido para as nosas vacas. Ambas as dúas etimoloxías inspíranse nos trazos cromáticos do animal. A pomba branca simboliza a paz, e cunha póliña de oliveira no peteiro lembra o episodio bíblico da aloveada tras o dioivo universal. Na Galiza, vinte e unha parroquias (doutros tantos concellos) están baixo a advocación de santa Comba, que foi antes meiga ca santa. Santa Comba é unha santa popular, non recoñecida pola Igrexa, cuxa invocación protexe do meigallo.
O pichón estufado seica é manxar de deuses, porén, como se oe dicir, se o porco voara non habería ave que o avantaxara.

En Cerdedo consérvanse, ou temos noticia, dos seguintes pombais:

Pombal das Pezas ou dos Creghos

Construción situada na aldea de Filgueira, pertencente á parroquia cerdedesa de Castro (coordenadas.- X: 547.699; Y: 4.712.787). O pombal, desprovisto da cuberta e asoballado polas silveiras, érguese na leira nomeada As Pezas, a uns cen metros, cara ao norte, da capela dos Remedios e da eira da Ermida. É unha propiedade particular.
O pombal das Pezas (ou dos Creghos) é de planta circular e paramento de cachotaría, revocado no seu día con barro e cal. A anchura dos muros é duns 70 cm. O pombal acada os 3’15 m de altura, dende o chan até os cargadeiros dos biolos e maineis. Boa parte dos cargadeiros e maineis viñéronse abaixo a canda o armazón do tellado (cuberta cónica). Conserva, así e todo, todas as lousas do beirado, onde as pombas pousaban ou alzaban o voo. O espazo interior atinxe os 2’50 m de diámetro. O diámetro da construción atinxe os 3’90 m e os 12 m de perímetro. O pombal ocupa, xa que logo, uns 12 m2 de superficie.
O pombal, de piso terreiro, abre o van da porta cara ao leste, de 63-83 cm de ancho (abucinado) e 114 cm de alto. Na face interior do paramento dispóñense 6 fileiras de celas, habilitando uns 150 aniñadoiros.
O chamadeiro “pombal dos Creghos” testemuña a antiga vinculación do inmóbel coa Igrexa, circunstancia que é habitual. A cría de pombas e pichóns era solaz, estipendio e francachela de casas fidalgas ou abadengas, pois este gando do aire mantíñase de seu, peteirando nas searas sementadas coa suor da testa labrega. O alcume familiar “os Creghos” remítenos a un devanceiro sacerdote, beneficiario da crianza e consumo destas aves.

Pombal de San Martiño

Construción situada na aldea de San Martiño, pertencente á parroquia cerdedesa de Figueiroa. O pombal, asoballado polas hedras, érguese no medio dos panteóns do cemiterio parroquial, asumido polas sucesivas ampliacións do camposanto. O pombal de San Martiño (coordenadas.- X: 549.078; Y: 4.709.533) afástase, cara ao sur, uns 10 metros da igrexa e uns 30 m da casa reitoral (hoxe, en completo estado de ruína). É propiedade da arquidiocese, ou como din os veciños: “Pertence a Santiagho”.
O pombal é de planta circular e paramento de boa cachotaría. A anchura dos muros é duns 91 cm. Acada os 4’30 m de altura, dende o chan até o armazón do tellado (cuberta cónica de tella país e lousas de xisto no bordo). A armadura da cuberta componse de trabe central, tesoira en cruz, cangos radiais e ripas. O espazo interior atinxe os 2’42 m de diámetro. O diámetro da construción atinxe os 4’24 m e os 13’30 m de perímetro. O pombal ocupa uns 14 m2 de superficie.

O pombal, de piso terreiro, abre o van da porta cara ao poñente, de 120 cm de alto e 74 cm de largo (conserva a porta, de madeira). Dende a soleira da porta ao piso do pombal hai dous banzos de pedra. Antano, o acceso era visíbel dende as ventás da casa reitoral. Na face interior do paramento dispóñense 14 fileiras de celas, habilitando uns 315 aniñadoiros (dimensións dos niñeiros: 20x15 cm aprox.).
Cando a ampliación do camposanto parroquial, houbo intención de facelo desaparecer. Aínda permanece en pé, mais tristemente agochado tras os muros dos panteóns.

Continuará...

Pombal de San Martiño (Figueiroa).

Interior do pombal de San Martiño.

Pombal das Pezas ou dos Creghos (Filgueira-Castro).

0 Comentários

O hórreo máis fermoso da Terra de Montes

2/6/2021

0 Comentários

O hórreo do Coto Nabal, sito no lugar do Outeiro (Quireza), é unha belísima mostra da nosa arquitectura popular

Calros Solla

O hórreo do Coto Nabal (O Outeiro-Quireza).

No Outeiro, lugar da parroquia cerdedesa de Quireza, localízase o que, segundo o noso humilde criterio, é un dos hórreos máis vistosos e meritorios da comarca. O canastro érguese na leira nomeada Coto Nabal, a uns 60 m da estrada que comunica os lugares de Fondós e Os Castros, á beira esquerda do camiño de acceso ao poboado do Outeiro e formando parella con outro canastro de dimensións semellantes, anque de feitura máis sinxela. Ambas as dúas construcións afástanse uns 4 m, flanquean o acceso ao agro e orientan as paredes longas na dirección L-O, como a maioría dos hórreos edificados nas inmediacións. No tocante á arquitectura popular, o lugar do Outeiro atesoura un bo mostrario de excelencias.
Descoñecemos, polo momento, o nome do artífice do hórreo do Coto Nabal e tamén a súa data exacta de construción (probabelmente, se remonte ao século XIX).
O hórreo ou canastro do Coto Nabal (tipo A Maía, con particulares solucións construtivas) é unha edificación de base rectangular de tres claros que combina na súa feitura o granito coa madeira (balaústres, faixas, porta e armazón da cuberta: cangos, cumial e arcos). O hórreo érguese encol dunha plataforma (ou soleira) de pedra concertada duns 65 cm de alto. Descontando a altura da soleira, o hórreo acada os 4’35 m de alto e os 5,42 m de longo.
Sobre a plataforma asentan catro cepas, armadas por cadansúas catro pezas de labra fina e cabezas molduradas. As cepas estreitecen na parte central do conxunto. A largura máxima das cepas acada uns 137 cm e a largura mínima, uns 87 cm.
Sobre os catro elementos sustentantes, pousa un piso formado por 9 lousas que, en conxunto, acadan os 180 cm de largo (e os xa sabidos 5,42 m de longo). O piso sobresae uns 43 cm respecto á largura das cepas e uns 46 cm respecto á largura da cámara. O beirado das lousas do piso, que fai as veces de tornarratos, labrouse en declive con remate almofadado.
En cada unha das paredes costais do canastro (L-O), érguense dúas columnas cadradas coa cara exterior do fuste enfeitada con acanaladuras de gusto clásico. Cada unha das columnas remata nun capitel independente, coa cara exterior moldurada e ornada con motivos vexetais disimilares. Na parede costal leste, entre as columnas e sobre o piso, pousan tres trabes de pedra coa aresta superior e exterior almofadada. A parede oeste non se dotou de trabes, polo que a parte inferior dos balaústres encaixa aquí nun rebaixe do piso.
As paredes penais do canastro (N-S) péchanse montando catro perpiaños de fina labra e cantos achafranados, abrindo nas xuntas superiores oito regañas biseladas de ventilación, dúas por peza. Na parede norte, as catro regañas inferiores presentan o corte e o bisel rectos, mentres que as catro superiores teñen o corte recto e o bisel en arco. Na parede sur, seis regañas presentan o corte e o bisel rectos, mentres que as dúas regañas da parte superior teñen o corte recto e o bisel en arco. Os dous perpiaños que sosteñen os pinches prolongan oblicuamente os seus lados exteriores, enfeitándoos con motivos vexetais, a xogo cos capiteis.
Encol das cabezas dos perpiaños superiores das paredes penais e encol dos capiteis das catro columnas das paredes costais, pousa unha cornixa en seis pezas, coa cara exterior moldurada. Nas paredes penais, os remates da cornixa enféitanse con cadansúa cabeza antropomorfa, talladas en mediorrelevo. Na parede penal norte, a que dá ao camiño, identificamos, humanizados, un sol radiante á dereita e, probabelmente, unha media lúa á esquerda. Na parede costal oeste, a peza central da cornixa interrompe as molduras do conxunto e proxecta unha decoración arcada con motivos circulares para alintelar a porta de acceso, hoxe inexistente.
Ambos os dous pinches presentan senllas entallas nos seus laterais, para encaixaren entre e sobre a cornixa. Nos tímpanos ábrese cadansúa regaña de ventilación, abucinada e enmarcada con motivos circulares. A parte inferior do pinche da parede sur presenta unha profusa decoración festonada.
Encol de cada un dos pinches asentan dúas sobrepenas, pezas de bordos rebaixados e cuxo extremo inferior se dispón en paralelo á cornixa. Ausencia de decoración profiláctica (cruces e/ou cantacucos).
Finalmente, o hórreo do Coto Nabal presenta unha cubrición a dúas augas co emprego de tella do país.
Malia ser un magnífico exemplo da arquitectura popular da comarca e da anónima habelencia dos avantaxados canteiros de Cerdedo, o hórreo (ou canastro) do Coto Nabal padece un avanzado estado de deterioro. Desposuídos da súa primitiva función de secadoiro e almacenaxe das mazarocas, previos á súa debulla, na comarca consérvanse en bo estado unha boa parte dos hórreos anexos ás vivendas (moitos exercen de meros elementos ornamentais); porén os afastados ou illados, coma o que motiva a reportaxe, vense sometidos ao arbitrio das inclemencias meteorolóxicas.
Completamos este noso informe sobre as antigüidades da aldea quirezá do Outeiro, salientando os motivos labrados na casa da señora Carmela, outra construción afectada polo abandono. Na cara frontal do lintel do portal ameado, un destro canteiro tallou a data de construción do inmóbel, acompañada das ferramentas do seu oficio en baixorrelevo (unha chumbada, unha escuadra, un pico, un cicel e, a carón, un antebrazo asindo unha maceta cadrada). Entre o pico e o cicel, nunha posición central, talláronse dous símbolos valedores e propiciadores: un calvario de cruz latina cos cabos en punta de frecha e unha flor de lis. Á dereita destes obxectos, riscouse a inscrición: “F. M.” (sup.) “AÑO” (inf.)”; á esquerda: o esconxuro “JH (S ou J) MA.” (“Xesús, (Xosé), María”) (sup.) “1858” (inf.). A cada lado do panel, dous arcos de circunferencia enfrontados polo lado convexo enmarcan o conxunto. O lintel posúe as seguintes dimensións: 2’40 m de longo x 30 cm de largo x 20 cm de fondo.
O portal da acceso a un curral. Nun piar e nun canzorro que sosteñen un pequeno balcón, talláronse en mediorrelevo dúas figuras humanas, ben seguro, en homenaxe aos antigos donos da casa (devanceiros da señora Carmela). A figura do home (50 cm de alto/19 cm de ancho) labrouse no frontal do piar. Loce pucha na cabeza e brazos en xerras. A figura da muller (56 cm de alto/18 cm de ancho) labrouse no frontal curvo do canzorro. Viste saia e eleva as mans por riba da cabeza. A altura do piar é de 145 cm e a altura do canzorro é de 36 cm.
A xornada non deu para máis. Esta vida quere outra. Sigan os deuses satisfacendo os ollos devezosos por coñecer a beleza, que abondo hai quen teime en encher o mundo de fealdade.

Vista das paredes sur e leste do hórreo do Coto Nabal.

Detalle do ornamento da parede oeste.

Piar e canzorro da casa da señora Carmela (O Outeiro).

Detalle do ornamento da parede leste.

Decoración vexetal da parede leste.

Decoración do pinche e sobrepenas da parede norte.

0 Comentários

Na procura do Marco do Retortoiro

25/5/2021

0 Comentários

O colectivo Capitán Gosende escudriña o Coto do Castro, entre as aldeas cerdedesas de Laxoso e A Devesa, na busca da pedrafita do Retortoiro

Carricovas do regueiro de Vesacarballa-Laxoso.

Calros Solla

En 2009, na Carta arqueolóxica do concello de Cerdedo (páxs. 43-4), demos a coñecer a existencia dunha antigüidade patrimonial inédita en Cerdedo: o Coto do Castro, penela que se ergue á beira esquerda do regueiro de Vesacarballa-Laxoso e cuxo curuto establece polo norte a estrema das parroquias de Quireza e Tomonde. O regueiro de Laxoso é afluente do río de Quireza, e o Quireza, á súa vez, tributario do Lérez.
A presenza na Carta arqueolóxica propiciou que, en 2014, a empresa encargada da elaboración do PXOM cerdedés o incluíse no inventario patrimonial (coordenadas.- X: 547.860; Y: 4.714.403; alt. 442 m) e tramitase a súa catalogación. Na actualidade, o lugar do Coto do Castro, tamén coñecido por O Castro, Castro de Arriba (a penela de cara ao sur, a máis alta), Castro de Abaixo (a penela de cara ao norte), Castrobó, castro do Lavadoiro ou castro do Retortoiro, consta no catálogo de Patrimonio coa referencia GA36011073.
Un camiño ancestral empedrado, hoxe alterado por ancheamentos, desvíase da estrada nas inmediacións da aldea da Devesa (Tomonde). En descenso, o camiño atravesa serpeando os depósitos castrexos, deslindando o chamado Castro de Arriba do contiguo Castro de Abaixo. As rodeiras fondas, labradas nas laxas, evocan o chiar extinto dos carros do país. A antiga verea coñécese por camiño do Retortoiro, chamadeiro inspirado nas características do seu trazado, cheo de voltas e reviravoltas.
Membros do colectivo Capitán Gosende dedicamos unha xornada de exploración á busca do chamado Marco do Retortoiro, pétreo chantón que, a canda o propio castro, fixa as estremas de tres parroquias (Sabucedo ao norte, Quireza a poñente e Tomonde a levante) e, a maiores, dous concellos (Cerdedo ao sur e A Estrada ao norte).
No ano 2008, percorrín o lugar acompañado dun solícito informante da Devesa. Xa daquela, non fomos quen de localizar a pedrafita do Retortoiro, mais, pola descrición facilitada, non era unha entosta cativa e, segundo as miñas anotacións, fincábase ao pé do vieiro e presentaba uns riscos tallados nas súas faces. A microtoponimia da zona reforza a súa existencia, xa que, no Topográfico se consigna, nas proximidades, o topónimo “A Cancela do Marco”.
Na xeira do domingo tampouco houbo fortuna, mais agardamos que esta nota de prensa avive a lembranza dos lectores e que alguén nos poida dar razón do seu paradoiro. A ilocalizada pedrafita do Marco tamén ficou consignada na devandita Carta arqueolóxica (páxs. 80-1).
Así e todo, a excursión valeunos para redescubrir a beleza do Coto do Castro, contraforte asomado á foz do regueiro de Vesacarballa-Laxoso que, nesta época do ano, baixa en ruxideira de apoxeo. Aproveitamos, así mesmo, o paseo para retirar das marxes fluviais o plástico refugallo, outra moderna maldición.
O sitio arqueolóxico do Coto do Castro agóchase baixo unha galería vexetal de caducifolias: ameneiros, bidos e carballos de bo porte. O pestífero eucalipto tamén enraizou naquelas ramplas. Onde non? O castro do Retortoiro, co regato polo medio, érguese equidistante entre as aldeas de Laxoso (Quireza) e A Devesa (Tomonde). A pedra de gran aflorada no Castro foi empregada como material construtivo nas aldeas do arredor. As pegadas extractivas son evidentes.
Cinguido pola reconca fluvial e o abrupto desnivel que, hai dous mil anos, constituían do poboado prehistórico as primeiras liñas de defensa, as terrazas do Coto do Castro convértense en magnífico escenario do connatural folclore de mouros. Así o recollín, hai doce anos na Carta arqueolóxica, co aquel de preservar este tesouro inmaterial do esquecemento:
“Os mouros baixan ao regueiro (ou á presa do Castro) para facer a bogada (castro do Lavadoiro). No luscofusco, polo camiño do Retortoiro, faise presente un encanto, adoptando a figura de leiteira. Segundo aconsellan os vellos, cómpre evitar o encontro, pois ten a solercia de trocar camiños e provocar fatais extravíos”.
O regueiro precipítase en pequenas freixas e banzados, caneando penedos tapizados de carriza e dentabrún. Choutamos augas arriba e abaixo, andamos e desandamos as corgueiras e carricovas, percorremos a levada do Castro, marabillámonos do amplo mostrario de penedos figurativos, asento de cachopos e boullosas. Porén, as nosas cámaras fotográficas non trouxeron a proba dos mouros lavandeiros. Non estaba de ser.
Cos ollos rebordantes de amenidade, abandonamos silandeiros a cuíña do Retortoiro. Sumido nos meus pensamentos, pregueilles aos numes do castro pola sorte da comarca. Desexei vernos gobernados por unha autoridade sensíbel co noso medio ambiente, co noso acervo cultural. A situación é tan desesperada que mesmo xulgariamos con clemencia calquera outro dos seus defectos.

Ende mal, de non mudaren as súas actitudes irracionais, impétrolle ao encanto do Coto do Castro, á leiteira do Retortoiro que os confunda de vez e nos libre da súa impostura.

Corgueira noroeste do Castro.

Corgueira norte do castro.

O regueiro de Vesacarballa-Laxoso constituía a primeira liña de defensa do poboado prehistórico.

Penoucos colonizados por árbores anellas.

Perfil aterrazado da croa do castro do Retortoiro.

0 Comentários

CAPITÁN GOSENDE DESCOBRE UNHA MÁMOA NA CHAN DO CAVEIRO (CAROI)

21/5/2021

0 Comentários

Mámoas Chan do Caveiro Foto Aérea 2020 Visor Xunta

Manuel Fortes

O domingo 16 de maio, véspera do Día das Letras Galegas, membros de Capitán Gosende dirixímonos ás terras de Caroi para continuar a exploración desta parroquia das terras altas de Cotobade.
Paramos na Chaira a tomarlle un café no único bar da aldea. Ao pouco, comezaron a caer unhas pingas, non obstante, o taberneiro, que é primo meu, afirmou que non ía chover e, confiados pola súa predición, quedamos aliviados. Palabra de caroiano!! Entre grolo e grolo debatemos que rumbo tomar: as opcións eran os penedos por riba do lugar de Medelo, as Penizas de Baixo (outeiro do Monte do Seixo asociado á lenda da Cova dos Mouros) ou unha penedía no lugar da Redonda (A Corredoira) pero, influídos pola vaga de proxectos de parques eólicos que están asolagando o país e tamén a comarca, e na liña trazada recentemente en “Porto Bidros”, decidimos encamiñarnos cara ao monte Caveiro, onde está proxectado o Parque Eólico “Coto do Carballal”, con 4 aeroxeradores.
Xa que logo, o “coche presidencial” saíu da Chaira, pasou Tras do Prado, O Porto, as Leiras de Marín, cos lugares da Casola e da Cimadevila ao nacente, As Bouzas, A Costa e Fraguas, collendo no rueiro das Tabernas o desvío cara á Coutada, onde aparcamos o vehículo. Polas Tabernas pasaba o camiño real de Pontevedra a Ribadavia, o que vén a explicar o topónimo actual. Outro chamadeiro no monte Caveiro (do latín calvariu “lugar desposuído de vexetación”), relacionado con esta antiga vía de comunicación, é o Pousa o Viño, polo viño que se levaba dende o Ribeiro ata Pontevedra.
Comezamos a camiñar de vagar por unha pista forestal. O chan estaba enchoupado e mol por mor das chuvias. A ambos lados, unha repoboación forestal de piñeiros completaba a escena. De súpeto, á esquerda da pista, un montículo que sobreanceba na chaira chamou a nosa atención: “unha mámoa!!”, berramos case ao unísono. De primeiras, dubidei se estabamos no túmulo catalogado por Patrimonio nesa zona e do que xa tiña constancia, polo que o achado quedou pendente de comprobación. Tiramos unhas fotos para ter testemuña gráfica do elemento. Un cuco festexou o achado.
Logo, continuamos o camiño, parando en cada laxa e outeiro, por ver se agochaban algún petróglifo. Pasamos pola Porteliña a Loureiro e ao pé do Coto Lagaceirame. Cara o nacente, érguese poderoso o Castro Toraxe (ou Adorado): a tradición oral di que, antigamente, na contorna, non había máis igrexas que a de Caroi, entón, o coto da penedía era un dos puntos dende o que as xentes de lonxe oían misa. Antonio Fraguas recolleuna no seu libro Romarías e santuarios (1988) e no artigo de prensa “Os camiños vellos na nosa aldea”, este último, publicado en 1996, citando o topónimo como Castrodrago e Costa Drago. O polifacético “catedrático” de Loureiro explica o sistema para seguir os actos relixiosos: A hora da misa transmitíase por medio dunha bandeira os días que non había néboas de ningunha clase, pois podíase ver a igrexa; e cando non se vía a igrexa, por medio dun corno ou unha buguina. Tamén menciona o Cuchicorno, chamadeiro revelador, no monte da Corredoira, desde onde tamén se oía a misa, cerca do foxo do lobo da Volta das Sebes e da chancela megalítica do Campo da Anta.
Na valgada do Castro Toraxe, unha nova plantación de piñeiros e carballos, na que a maquinaria empregada para abrir os sucos e demais tarefas escachizou canta laxa había a rente do chan. Finalmente, despois de pasar os Currás, chegamos ás Pozas de Carracedo, o destino que tiñamos planeado. No outeiro onde chantaron a torre anemométrica do proxecto eólico, outra desfeita. Un paxaro da chuvia riu da situación traxicómica. Somos masoquistas e non aprendemos.
Ben, voltemos agora á nosa descuberta. Pasados uns días e feitas as comprobacións pertinentes na casa, podemos afirmar que a mámoa atopada de cadradela este domingo non se encontra catalogada pola Dirección Xeral de Patrimonio, nin figura no planeamento urbanístico de Cotobade. Na “Catalogación dos xacementos arqueolóxicos de Cotobade”, realizada por Manuel Santos Estévez en 1996 e promovida por Patrimonio, tampouco figura. Sí que aparece inventariada a que deu motivo á miña dúbida, chamada “Mámoa da Chan do Caveiro” (36012055), e rexistrada coas seguintes coordenadas: X: 547.441; Y: 4.702.754. Segundo o Visor de Información Xeográfica da Xunta de Galicia, debemos dicir que as coordenadas apropiadas serían: X: 547.300; Y: 4.702.527.
Denominaremos o noso achado “Mámoa 2 da Chan do Caveiro”. As coordenadas son: X: 547.356; Y: 4.702.269. Localízase nunha chaira baixo piñeiros, cerca dunha pista forestal, como xa dixemos. Sobre o túmulo crecen piñeiros da repoboación forestal e mesmo un acivro. Presenta foca de violación. A rente do chan afloran algúns cachotes da coiraza. O xacemento está situado a uns 267 metros ao sueste da mámoa 1. A Chan do Caveiro: necrópole neolítica por riba dos 600 metros de altitude. O regueiro da Chan do Caveiro, afluente do río Almofrei, que atravesa este espazo de sur a norte, reafirma a conexión das correntes de auga cos cultos prehistóricos á morte.
Cómpre tallar as árbores, xa de bo porte, que medran na coiraza e foca de espoliación do túmulo denominado “Mámoa 2 da Chan do Caveiro”. Cómpre así mesmo a súa pronta catalogación, sinalización e protección.
É digno de salientar a importancia do conxunto de mámoas do monte Caveiro. Repasemos: catro mámoas nas Zacoteiras, dúas na Chan do Caveiro e o topónimo Chan das Mámoas (xa percorremos este espazo en maio de 2020 sen dar con ningunha evidencia, o que non significa que non haxan).
Con este achado, Capitán Gosende leva dúas mámoas e tres gravados rupestres atopados na parroquia de Caroi. Suma e segue!!

Mámoas Chan do Caveiro Mapa Base Vectorial 2020 Visor Xunta

Mámoas Chan do Caveiro Sombreado Visor Xunta

0 Comentários

Petróglifos non catalogados, atinxidos polo polígono de afectación do parque eólico “Tramontana”

15/5/2021

0 Comentários

Gravado rupestre do Revoltón (Pereira-Forcarei).

Calros Solla

O polígono de afectación da instalación industrial nomeada “parque eólico Tramontana”, cuxo proxecto de construción repercute nos concellos de Forcarei e Silleda, atinxe, no de Forcarei (parroquias de Pereira e Aciveiro), once estacións de arte rupestre descubertas polo colectivo Capitán Gosende ao longo do ano 2018, e que aínda non foron incluídas no catálogo de Patrimonio.

Gravados rupestres.-

Gravado rupestre da Pedreira I: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira I (coordenadas.- X: 555.026; Y: 4.719.832; alt. 678 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 21 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse dunhas 38 coviñas agrupadas/aliñadas, talladas nas protuberancias dunha laxa granítica.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.

Gravado rupestre da Pedreira II: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira II (coordenadas.- X: 555.051; Y: 4.719.836; alt. 678 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 21 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse dunhas 51 coviñas agrupadas/aliñadas e outros riscos curvilíneos, tallados nunha laxa granítica de perfil irregular.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.
Gravado rupestre da Pedreira III: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira III (coordenadas.- X: 555.083; Y: 4.719.851; alt. 681 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 21 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse de combinacións circulares: dous círculos concéntricos con coviña central e apéndice, tallados no chanzo superior dun afloramento granítico.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.

Gravado rupestre da Pedreira IV: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira IV (coordenadas.- X: 555.112; Y: 4.719.872; alt. 681 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 28 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse de tres coviñas, talladas na parte superior dunha lastra granítica.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.
Gravado rupestre da Pedreira V: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira V (coordenadas.- X: 555.137; Y: 4.719.900; alt. 683 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 28 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse dunha coviña, aparentemente illada, tallada nunha laxa granítica. A superficie visíbel da laxa é de 1 m2.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.
Gravado rupestre da Pedreira VI: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira VI (coordenadas.- X: 555.136; Y: 4.720.052; alt. 699 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 4 de febreiro de 2018. O gravado rupestre componse duns seis óvalos concéntricos incompletos (cuxo elemento meirande abrangue os 85 cm de diámetro), coviñas e outros riscos curvilíneos.

Os motivos representados nos petróglifos da Pedreira III e VI supoñen unha novidade temática no corpus petroglyphorum do territorio forcareiés.
Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (14-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 20-23.
Gravado rupestre da Pedreira VII: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira VII (coordenadas.- X: 554.770; Y: 4.719.739; alt. 658 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 25 de marzo de 2018. O gravado rupestre componse de 21 coviñas agrupadas-dispersas, talladas na parte superior dun afloramento granítico.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (1-4-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 36-39.

Gravado rupestre da Pedreira VIII: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira VIII (coordenadas.- X: 554.728; Y: 4.719.700; alt. 647 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 25 de marzo de 2018. O gravado rupestre componse de, cando menos, 8 coviñas.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (1-4-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 36-39.

Gravado rupestre do Revoltón: Lugar de referencia: aldeas de Alende e Castro de Muras (Pereira-Forcarei). O petróglifo do Revoltón (coordenadas.- X: 554.896; Y: 4.720.598; alt. 646 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 18 de febreiro de 2018. O gravado rupestre componse dunha constelación de, cando menos, 38 coviñas, talladas no banzo inferior dunha peneda amoreada que coroa a lomba do Revoltón.
Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (25-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 23-26.
Gravado rupestre de Filloi: Lugar de referencia: aldea de Filloi (Aciveiro-Forcarei). O petróglifo de Filloi (coordenadas.- X: 555.128; Y: 4.721.342; alt. 625 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 25 de febreiro de 2018. O gravado rupestre componse dunhas 15 coviñas agrupadas.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 26-31.
Gravado rupestre da Forca da Loba: Lugar de referencia: aldeas de Alende e Castro de Muras (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Forca da Loba (coordenadas.- X: 553.717; Y: 4.719.637; alt. 680 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 1 de abril de 2018. O gravado rupestre componse dun agrupamento de 19 coviñas, talladas na parte superior dun afloramento granítico illado na camposa.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (2-5-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 39-41.