Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Presentación do libro “Recompondo un país magoado” de Manuel Cabada Castro

26/9/2023

A Asociación Cultural “Vagalumes” presentará na Estrada o vindeiro venres 29 de setembro, ás 20:00 h., no MOME, o último libro do filósofo e escritor Manuel Cabada Castro: “Recompondo un país magoado”, no que dá conta dos últimos textos de análise da nosa realidade con profundidade e rigor.
O lector atopará neste libro un feixe de relatos, propostas, reflexións, denuncias etc, todo el concentrado na reivindicación da Galiza, da súa dignidade, da súa historia esvaecida, da súa propia lingua, da súa liberdade etc. Son, debido a isto, diversos os estilos ou modos de acceder os contidos temáticos que nel se desenvolven, mais hai sempre un núcleo interno que lles dá a todos eles unidade e parentesco ideolóxico. Porén, dado que os escritos foran xa publicados en diversos tempos e medios de difusión, a diversidade temática recupera en certo modo aquí, neste escrito unitario, concreta coherencia ó seren conxuntamente reunidos agora segundo a orde cronolóxica en que se publicaron. Como, por outra parte, a orixe da que se nutren os concretos comentarios e reflexións é de feito moi diversa, o estilo literario pretendeu igualmente acomodarse a tales circunstancias. En calquera caso, o tratamento das diversas problemáticas e cuestións aquí analizadas non require do lector especial formación ou coñecementos. Podería dicirse que o que o que con esta publicación se pretende é so unha leve e doada iniciación a estudos máis enxundiosos e demorados sobre unha problemática -a do ser ou non ser da Galiza e de nos mesmos- directamente relacionada eos nosos eidos lingüístico, social-cultural e político. Unha problemática, agachada ou non, que abrangue séculos de historia, de azares, de loitas e de mágoas, aquelas que -a teor do título deste libro- compre sandar e “recompor”.
Manuel Cabada Castro. Sabucedo, A Estrada. Doutor en Filosofía (1968) pola Universi- dade de Múnic. Profesor de Antropoloxía filosófica dende 1986 até a xubilación en 2005, na Universidade Complutense de Madrid.
Algúns escritos do autor: El humanismo premarxista de Ludwig Feuerbach (Madrid, 1975); Querer o no querer vivir. El debate entre Schopenhauer, Feuerbach, Wagner y Nietzsche sobre el sentido de la existencia humana (Barcelona, 1994); Xosé Manuel Cabada Vázquez. Obra Completa. Poemas e outros escritos (ed. M. Cabada Castro, A Estrada, 2001); Paixón poética e militancia galeguista. Estudio biográfico sobre Xosé Manuel Cabada Vázquez (1901-1936) (Sada - A Coruña, 2001); O Padre Seixas desde dentro. Unha aposta progresista, galeguista e universalista (Vigo, 2013); Galicia. Raíces e compromiso. Prólogo de Xosé Luís Méndez Ferrín (Vigo, 2015); Scripta Minora. Filosofía, Antropología, Cultura (ed. J. Romero Moñivas / UBUNTU) 2016- 2018. 4 volumes en 7 tomos. A Rapa das bestas de Sabucedo. Historia e antropoloxía dunha tradición (Vigo, 2021. 2a ed.).

0 Comments

Luciano García Ventín, a lauda número 11 do Campo das Laudas

20/9/2023

0 Comments

O colectivo Capitán Gosende inaugurará o domingo 24 de setembro a décimo primeira lauda do Campo das Laudas, na memoria do tenente de alcalde republicano de Cerdedo

Luciano García Ventín.

Calros Solla

O colectivo Capitán Gosende, Premio Galiza Mártir 2023, inaugurará ás 12 horas do vindeiro domingo a décimo primeira lauda do Campo das Laudas. A 11ª vai pola memoria de Luciano García Ventín, tenente de alcalde republicano de Cerdedo. O monólito, coma os dez anteriores, é obra do escultor Marcos Escudero. O editor Moisés Barcia favoreceu o colectivo cunha xenerosa contribución que fará realidade a homenaxe.
Nado no lugar de Fondós (Quireza) o 20 de febreiro de 1892, Luciano García Ventín compaxinou a súa profesión de carpinteiro-ebanista (na que deu sobradas mostras da súa mestría) coa de dirixente das colectividades agrarias. O seu obradoiro da Arrotea, no que moitos mozos adeprenderon o oficio, permaneceu en activo trinta anos, dende 1922 até 1952. Foi membro fundador da Sociedade de Agricultores e Obreiros “La Alianza” de Quireza. Durante a loita agraria, ocuparía diversos cargos directivos na Federación de Agricultores, Canteiros e Oficios Varios de Cerdedo.
En xuño de 1931, tras a exitosa proclamación dos concelleiros do Partido Republicano Radical Socialista nas eleccións municipais (repetición dos comicios de abril), Luciano García Ventín é nomeado 1º tenente de alcalde da Corporación cerdedesa, presidida por Antonio Sueiro Cadavide. En outubro de 1933, os militantes do PRRS de Cerdedo incorpóranse ao Partido Republicano Radical Socialista Independente. En agosto de 1934, o PRRSI de Cerdedo pasa a integrar Izquierda Republicana. Despois da folga de outubro de 1934, que decimou a esquerda cerdedesa, a formación local de IR celebrou unha asemblea na que Luciano García Ventín foi elixido 1º vogal da agrupación (17-2-1935). Cara a 1936, adscribirase ao PSOE.
Loando a súa valía humana e profesional, o crego Antonio Rodríguez Fraiz dedícalle unha entrada no seu libro Canteiros e artistas de Terra de Montes (1982). Nas páxinas 201-2, lemos: “Autodidacta, chegou a adequerir unha outa cultura, sobor de todo no orde político-social. Home bo e fondamente liberal, dende o 1922 formou parte como concellal repubricán do concello de Cerdedo e, como fundador, membro e presidente das sociedades ‘La Alianza de Quireza’, socialista moderada, e da de ‘Agricultores e Obreiros de Deán’ na que todas as sociedades de Cerdedo se achaban federadas. O 18 de xullo do 1936 achábase de alcalde accidental, debido a este feito e pola súa ideoloxía xusticeira [garante de xustiza] e liberadora dos obreiros e campesiños, sofreu moitas persecucións e aldraxes dos elementos que se chamaban patriotas e vencedores da témera Loita Civil.
Dende rapaz exerceu a arte da carpintaría e ebanistería, logo emigrou o Brasil, onde traballou nas millores obras que naquel intre se facían no Rio Xaneiro –os ministerios”.
O 20 de marzo de 1976, dende Madrid, o meu primo segundo Remixio Solla Fernández (nado en Fondós), oficial do Ministerio de Traballo, remítelle unha carta a Rodríguez Fraiz na que, enxalzando a figura de Ventín, rógalle que inclúa a súa biografía no libro que estaba preparando. O cura de Campañó transcribe un fragmento da misiva: “De volta do Brasil, Luciano García Ventín montou un taller de carpinteiro en Fondós que sirveu dende 1922 ao 1952 como escola de moitos rapaces, hoxe bos carpinteiros polo mundo. Foi este un home que (deixando a parte os seus critereos politicos que non foron tan malos como algúns pretenden que foron) marcou era na comarca como un dos bos mestres carpinteiros e artesáns e tamén polas súas agudezas e rarezas feitas...”.
Luciano García Ventín era coñecido pola súa prodixiosa inventiva, sendo artífice dun innúmero de enxeños que, de feliz aplicación práctica, fixeron máis doada a vida dos seus veciños: “Foi o primeiro en ter coche en toda a parroquia. Mercoullo en Madrid a un ministro, sobre o ano 1928. Tratábase dun Panhard Levassor, matrícula 76 de Madrid [ano 1907], con dous depósitos, un de 5 litros e outro de 50. Era de cadeas, acendía cunha manivela, tiña a carrozaría de madeira, tipo camioneta, cunhas ventás sen cristais, tapadas con lonas. As luces eran de carburo e as rodas de radios de madeira.
A chegada foi un acontecemento na parroquia. A xente botábase aos camiños para ver como se movía, parecía a locomotora dun tren de vapor pola lentitude, polo fume e polo ruído que facía. Chegou á feira da Arrotea subindo polo Meixoeiro arriba, coa axuda de homes e mulleres. Cando quedou inservible, o motor aproveitouse para facer unha serra, e máis tarde para unha malladoira, a primeira que houbo na parroquia.” (Baliñas, C. (coord.): O val de Quireza, 2015).
Na Península, o 18 de xullo de 1936, o exército da dereita fascista levántase en armas contra o Goberno da República, quebrantando a vontade maioritaría do pobo.
As novas da sublevación fascista galgan o monte do Seixo a través das ondas hertzianas. Inxustamente inhabilitado, o alcalde Antonio Sueiro Cadavide sitúase á marxe dos acontecementos.
O domingo día 19, en Fondós, Luciano García Ventín, tenente de alcalde en funcións de alcalde, mantén un encontro co secretario municipal Francisco Varela Garrido. Por residir arredado de Cerdedo, o alcalde accidental encárgalle a Pancho Varela o control da orde pública no municipio.
Ás cinco da tarde do mesmo día, dende o Goberno Civil de Pontevedra envíaselles un telegrama aos distintos concellos da provincia, ordenando a recolla de armas e municións e a adopción das medidas oportunas en prol do mantemento da orde constitucional. Sospéitase que o comunicado non chegou a Cerdedo (non había telégrafo), pois, ao día seguinte, día 20 luns, de mañá, o secretario Pancho Varela desprázase á capital para obter información de primeira man: “Ás once e media da mañá declárase a folga xeral e comezan a chegar á capital xentes das aldeas e concellos veciños con escopetas e armamamento de pouca calidade; moitos levan panos vermellos e gritan ‘U.H.P.’” (Álvarez, X.: Pontevedra nos anos do medo, 2013).
Francisco Varela Garrido entrevístase no palacio da Deputación (Goberno Civil) co gobernador Gonzalo Acosta (ou con Alexandre Bóveda) e, de resultas, é nomeado delegado gobernativo en Cerdedo. Pancho Varela torna lixeiro á aldea e, contra as tres da tarde, coa colaboración do mestre Francisco Varela Buela, organiza a resistencia. Mais será en balde.
O golpe de Estado fracasa, porén, a teimosía dos fascistas conduce España a unha guerra longa, crúa e sanguenta. Membros de Falanxe, dos paramilitares da Guardia Cívica (ao mando de Lis Quibén) e da Garda Civil toman parte nos episodios de represión vividos en Cerdedo. A dereita magnificou a oposición dos republicanos cerdedeses que, sexa como for, amparábase na lexitimidade.
O alcalde accidental Luciano García Ventín (PSOE), malia non se involucrar directamente nas accións do 20 de xullo do 36 (publicación e pregoa do bando; requisa de armas, radios e vehículos), acudiu ao Concello, secundando un comité de emerxencia, formado, entre outros, por Francisco Varela Garrido (IR), Francisco Varela Buela (PSOE), Xosé Torres Paz (PSOE), Ánxel Bugallo Camiña (IR), Teófilo Otero Valiñas, Sabino Bugallo Valiñas (IR), Secundino Bugallo Iglesias (IR), Casimiro Cortizo (IR) e Manuel Gamallo Bugallo (IR).
Polo cariz que tomaron os acontecementos, o alcalde Ventín viuse na obriga de fuxir. Perseguido sen acougo polos falanxistas, sobreviviu agochado nas coveiras do monte. A semellanza do seu correlixionario Martiño Ferreiro e outros sinalados veciños de Quireza, o derradeiro alcalde republicano de Cerdedo escolleu o abrigadoiro da Pena da Moura para se gorecer.
Finalmente, Ventín foi detido pola Garda Civil de Cerdedo o 4 de febreiro de 1937 e trasladado á prisión de Pontevedra o 12. Luciano García Ventín negará que estivese presente na casa do concello o día 20, e si o 21. Foi xulgado en consello de guerra e condenado á cadea onde pasou varios meses (padecerá reclusión na illa de San Simón, sendo vítima de extorsión). Luciano era tío de Ramiro Lois Ventín, “paseado” en Zamora en novembro de 1936 (léase: “Os sucesos de Nueva Puebla: A matanza dos cinco Ventín, Faro de Vigo (6 e 8-12-2020)).
Francisco Varela Garrido e Francisco Varela Buela, líderes da resistencia, son detidos, procesados, xulgados e condenados (1937). Pancho, a pena de morte; don Paco, á perpetua. O tribunal que os sentenciou só tivo en conta o testemuño tendencioso dos representantes da dereita cerdedesa (“gente de orden”).
En marzo de 1943, a Garda Civil rexistra a casa de García Ventín en Fondós: “La Benemérita ... encontró dos pistolas, una inútil, para cuyo uso carecía de licencia y guía. También se le hallaron libros de actas de la Sociedad ‘La Alianza de Cerdedo’” (El Pueblo Gallego, 27-3-1943). O rexistro conclúe, de novo, coa súa detención.
Tras o golpe de Estado do ano 36, Ventín foi incluído na lista negra dos fascistas; perseguido; detido; incriminado polos seus adversarios políticos; xulgado en consello de guerra; condenado a prisión nun xuízo fraudulento; obxecto de extorsión e vexames; padeceu liberdade vixiada e, así mesmo, foi vítima de acoso e infamias.
Luciano García Ventín faleceu en Quireza no ano 1964.
Non esquecemos.

O Campo das Laudas, na actualidade.

Panhard Levassor

0 Comments

Galeusca: A periferia contra o páramo

17/9/2023

0 Comments

Centenario da trilateral: Galiza, Euscadi e Cataluña

Cúmprense 100 anos da xuntanza de Barcelona na que se asinou un acordo entre as forzas das tres nacións para facer valer os seus países fronte ao centralismo e a uniformación. Un pacto solidario que hoxe está outra vez de actualidade diante dos debates que se están a dar neste momento no Estado.

Desde a Asociación Cultural “Vagalumes” e Vía Galega imos celebrar un acto para lembrar este feito o vindeiro venres 22 ás 20:00 h. no Mome (A Estrada). Para coñecer a historia desta relación de irmandade temos a sorte de contar co máximo especialista nesta alianza trinacional, o profesor Xosé Estévez, que presentará o seu libro “GALEUSCA, la periferia contra el páramo”.

O movemento Galeuzca, integrado polas tres nacións periféricas do Estado español, partiu da perentoria necesidade de articular un bloque trinacional unitario e solidario, fronte ao tradicional e férreo centralismo do Estado.

Pode definirse como a procura constante, concretada en pactos ciclicamente selados, dun acordo vasco-galaico-catalán para conseguir cotas crecentes de autogoberno, que transitaban desde a autonomía integral para uns, pasaban polo federalismo e/o confederalismo para outros, incidían na soberanía ansiada e finiquitaban na independencia para algúns.

Ata 1923 as relacións reducíronse a contactos esporádicos, puntuais e bilaterais entre rexionalistas e/ou nacionalistas cataláns e galegos ou cataláns e vascos, con momentos álxidos en 1905, 1907 e 1917-18.

Na Estrada, precisamente, deuse un deses primeiros encontros cunha carga política evidente con motivo das eleccións xerais na que se presentaba unha candidatura da Irmandade da Fala con Antón Losada Diéguez.

No mitin do 7 de febreiro de 1918, na Estrada interviron membros da Lliga de Cambó, como é o caso de Pedro Rahola e Ferrer y Vidal. Como veremos, para estes dous tiñan reservada a acusación de subordinar os intereses galegos aos de Cataluña. Cando Carlos Pardo das Irmandades da Estrada presentou en galego os intervenientes, comezaron a asubiarlle e berrarlle “carlitos en castellano”. Interveu o catalán Ferrer y Vidal dicindo: “Falo castelán porque non son galego, se fose galego, en galego vos falaría”. Xesús R. Culebras, das Irmandades, di na súa intervención: “Estráñame que haxa miserábeis que censuren o emprego do idioma que falaron os nosos avós e que herdamos dos nosos pais”. Na súa intervención, di Porteiro: “Os rexionalistas non odiamos o castelán, non; temos amor á terra galega e aborrecemento para quen a aldraxa. Falo en galego porque nacín na Galiza, en Lugo, e estou na Estrada que pertence a Pontevedra, provincia de Galiza e antes hoxe xa non, provincia de Riestra”.

Desde a Asociación Cultural “Vagalumes” e Vía Galega convidamos a veciñanza a asistir a este acto para saber máis da nosa historia e das posibilidades dun futuro mellor para a nosa Terra.

0 Comments

No lar do arquitecto Pedro de Monteagudo

28/8/2023

0 Comments

Nado na parroquia cerdedesa de Castro, Pedro de Monteagudo Piñeiro é figura cimeira da arquitectura barroca do século XVII

Calros Solla

Membros do colectivo Capitán Gosende en cas de Pedro de Monteagudo.

O mestre de obras Pedro de Monteagudo Piñeiro naceu no quinteiro da Caramoniña, lugar da Aldea de Riba, aldea de Castro do Medio, parroquia de Castro (Cerdedo). Consonte os apuntamentos biográficos ofrecidos por A. Rodríguez Fraiz e Mª A. Tilve Jar, o avantaxado arquitecto veu ao mundo cara ao ano 1633 e faleceu cara ao ano 1700.

Pedro de Monteagudo Piñeiro era fillo do mestre canteiro Pedro de Monteagudo Castro e de Dominga Piñeiro Taboada, veciños do devandito rueiro da Caramoniña; e irmán dos tamén mestres canteiros Benito e Domingos de Monteagudo Piñeiro.
Pedro de Monteagudo Piñeiro casou con Estefanía Feixoo Araúxo, outorgándolle continuidade a unha nutrida saga de construtores, entre os que salientamos a tres dos seus fillos: Pedro, Antonio e Francisco de Monteagudo Feixoo, todos eles afamados mestres de obras nados na aba fértil de Castrodiz. Por alusións, Pedro de Monteagudo Feixoo, o primoxénito, encargaríase en 1697 do proxecto de restauración da ponte do Burgo, en Pontevedra; e, ao ano seguinte, da construción da ponte dos Madeiros ou de Valoutas, sobre o río Lérez, no limiar de Cerdedo.
O cerdedés Pedro de Monteagudo Piñeiro é unha das figuras cumiais da arquitectura barroca do século XVII. Da súa inspiración xurdiron, por exemplo, a igrexa mosteiral de Santa María de Sobrado dos Monxes, a portada da igrexa mosteiral de San Xoán de Poio, a capela da Conceución do pazo de Teáns (Salvaterra)...
Iniciouse na profesión da man do seu pai, participando na reconstrución da igrexa mosteiral de Oseira. Hai quen postula que os Monteagudo foron os artífices da portentosa bóveda plana que sostén o coro.
Entre 1674 e 1679 ocupouse na construción da fachada da igrexa mosteiral de Sobrado dos Monxes (portada e torres). Pedro de Monteagudo labra a súa sinatura no frontón cortado da igrexa. Ninguén dende o Mestre Mateo (séc. XII) fixera ostentación de autoría. En 1674, na mesma igrexa de Sobrado, conclúe a capela da Nosa Señora do Rosario, a súa obra mestra. Dende 1677 e até a súa morte afanouse na edificación dos máis elementos do novo templo de Sobrado.
Entre 1682 e 1685, executando os seus deseños, encargouse da construción da cúpula e lanterna da igrexa mosteiral de San Salvador de Celanova.
Dende 1685 dirixirá en Pontevedra –sobre planos alleos– as obras de construción do colexio dos xesuítas (actual Edificio Sarmiento do museo provincial); e dende 1691 até o seu falecemento, a igrexa de San Bartolomeu, anexa ao colexio.
Tamén en 1691 –seguindo trazas impostas– contratóuselle a feitura da fachada da igrexa mosteiral de San Xoán de Poio. O mestre Monteagudo modificou ao seu antollo o proxecto –engrandecéndoo, mais tamén, dilatándoo e encarecéndoo–, polo que, dende 1695, preiteou cos frades bieitos; débedas que, tras o seu pasamento, os seus herdeiros víronse na obriga de satisfacer.
En 2012, co gallo da IV Feira de Artesanía e Etnografía do Incio, fun convidado a ler o pregón. Aproveitando a conxuntura, gabei a habelencia dos canteiros de Montes e, entre eles, a figura do inmorredoiro Pedro de Monteagudo, selleiro personaxe tocado xaora pola lenda:

Pedro de Monteagudo, que detentou o título de Mestre Mor de todas as Obras, Castelos, Fortalezas e Portos Marítimos do Reino da Galiza, desenvolveu a enxeñaría barroca até cotas insuperábeis de perfección e expresividade. O seu alcume, “o Home”, veu motivado pola grande admiración que lle profesaron os seus coetáneos.
Contan que Pedro de Monteagudo tivo por servente ou conselleiro un corvo falador e falangueiro. O paxaro, ao que lle tallaran o pingallón para mellor expresarse, era sabido en pesos e medidas.
O mestre Monteagudo non só escoitaba o corvo á hora de dimensionar unha obra, senón tamén cando tocaba calcular os orzamentos. Hai quen asegura que o corvo era tan dado a pechar acordos como propenso ás baixas temerarias. Isto xustificaría as moitas desavinzas entre o inspirado contratista e os seus mirrados contratadores, unha constante na súa vida.
É costume de canteiros cumpridores pórlle o ramo á obra, é dicir, coroar a edificación cunha póla de loureiro, celebrando o triunfo sobre as forzas gravitacionais. Encaixada a doela mestra, asentada a derradeira sobrepena, lixeiro o corvo pousaba o voo no verdecente ramallo e grallaba oufano: “Fíxome Monteaghudo! Fíxome Monteaghudo!”.
Fose ou non certa a existencia do extraordinario corvo aparellador, para os de Cerdedo énos aínda máis abismante que Monteagudo levase a termo as súas perdurábeis edificacións sen casemente ler e escribir, estampando sempre na requisitoria contractual o seu visto e prace cunha humilde cruz “X”.
Con gozo, recibín de Sobrado dos Monxes a noticia da existencia da sinatura do egrexio mestre Monteagudo na portada da igrexa do mosteiro, escribida en pedra sobre o fornelo da Virxe da Asunción: Monteagudo me hiço. 1676. Velaquí, o grallar do corvo (léase en As pedras da tribo, 2014).

O pasado 11 de agosto, acompañados polo correspondente do colectivo Capitán Gosende na parroquia de Castro, visitamos a casa natal do eximio arquitecto, no rueiro da Caramoniña (Castro do Medio). Na actualidade, dito inmóbel é unha vivenda tradicional dividida en dúas seccións. A sección oeste está reformada e en perfecto estado de habitabilidade mentres que a sección leste –a nº 44–, malia permanecer en pé, deveu inhabitábel. Ambas seccións están (ou estiveron) comunicadas a través de dúas portas medianeiras –hogano, tapiadas–. Dedúcese doadamente que no século XVII, o lar dos Monteagudo abranguía a sección oeste (a habitada) e mais a sección leste (a arruinada): uns 154 m2 de superficie. A aba leste (a cociña do forno) foi en tempos unha dependencia da aba oeste, a vivenda principal. Así e todo, non se enganen, o seu feitío e volume dista moitísimo da magnificencia, altura e solidez das obras de Monteagudo; tal como se di: En casa de ferreiro, coitelo de pau.
As xestións do noso amábel correspondente permitíronnos acceder ao interior da sección leste (X: 547.004; Y: 4.712.065), comprobando que fora obxecto dunha primorosa limpeza e acondicionamento. Este oportuno labor facilitounos estudar a vontade as características da edificación.
A sección leste do inmóbel ergue paredes de cachotaría granítica duns 65 cm de grosor, con cuberta a dúas augas (hoxe, inexistente). Para o concerto de portas e ventás destináronse boas pezas de perpiaño. A planta do edificio axústase á forma cadrada (5’45 m x 5’23 m; superficie interior: 28’5 m2). A altura máxima das paredes interiores –até o bico do pinche– é de 5 m; a altura mínima acada os 3’60 m. O chan empedrouse parcialmente con lousas irregulares. A superficie lousada, ocupada pola lareira e o forno, é duns 16’7 m2. Este espazo situábase baixo o faiado ou o canizo. O centro do lastrado está ocupado por unha moa de cabaceiro (canastro de vergas) duns 140 cm de diámetro, habelencioso exemplo de reutilización de materiais. Para conseguir o seu encadramento, a moa foi recortada lateralmente. En orixe, o cabaceiro armaba uns 20 fumeiros, conservando aínda a metade dos furos. A superficie terreña, destinada a cortellos, ocupa o fondo norte da estancia e esténdese (leste-oeste) todo ao longo do piso (5’45 m x 1’53 m; superficie: 8’3 m2). Este espazo situábase baixo o sobrado, estancia que foi de pequenas dimensións. Consérvase a trabe sustentadora.
A porta principal, pola que accedemos, ábrese na parede sur, e mide 187 cm de alto e 90 cm de ancho. Por fóra, a parede sur precédese de alboio. Xa no interior, apegado á parede sur da construción, á esquerda da porta, dispúxose un banco corrido de pedra (185 cm de longo x 45 cm de ancho) sobre dous peciños. Situouse o banco por detrás da lareira (193 cm x 90 cm) e por diante da parrumeira. Embutida na parrumeira bocexa unha lacena porteleira de dous andeis. Por debaixo do sentadoiro encaixouse unha pía, empregada como borralleira. A lareira carecía de cambota e cheminea, e pola dereita pechábase lateralmente cun tabique de madeira, cuxas táboas ensamblaban na rañura dun perpiaño soarego.
Na parede oeste da construción abríanse outras dúas portas, medianeiras e comunicantes coa sección oeste: unha ao nivel do chan, outra ao nivel do sobrado. Como dixen, ambos os dous vans foron tabicados con ladrillo. Apegada a esta parede interior e a escasos centímetros da porta de entrada, ascende un patamal de pedra de sete pasos de escaleira: o primeiro, relanzado. O tramo de escaleira ten 95 cm de ancho e acada unha altura de 147 cm. O patamal semioclúe a porta inferior e acada o nivel da porta superior (dimensións do van: 182 cm de alto x 75 cm de ancho).
Na esquina sueste da construción situouse o forno, á esquerda da lareira e do sentadoiro. A súa estrutura acada os 2’30 m de altura. O cuadrante frontal atinxe os 176 cm. A peche de bóveda érguese a unha altura de 95 cm. O diámetro da pedra forneira é de 110 cm. A porta do forno loce padieira en arco; amais: tornalume, beirado-pousadoiro e fornalleira.
A parede leste proveuse dunha lacena, aconchegada ao forno, e dunha ventaíña de van abucinado. Antepeito plano (43 cm de fondo). Dimensións exteriores do van: 47 cm de alto x 36 cm de ancho.
Na parede norte regaña un tragaluz para alumar e airear os cortellos. Un tabique de madeira dividía a peza en dous cubís terreiros; un tabique frontal afastaba a porqueira do lousado. O cortello da esquerda dotouse dunha pía de pedra. A maseira encáixase baixo o patamal, alicerzándoa, e, pasante, antecedía o taboado frontal, permitindo verter as lavaduras dende a cociña. Por riba dos cortellos, a nivel do sobrado, ábrese unha ventá e embútese unha lacena de dous andeis.
Hoxe, no lar dos Monteagudo chove coma fóra.
O berce humildoso da Caramoniña acolleu o privilexiado enxeño dos Monteagudo, canteiros facedores de prodixios. Moito se gababa o chorado Manuel Monteagudo da súa ascendencia. Manuel Monteagudo, cronista da parroquia de Castro falecido en 2018, explicoume que os coevos do arquitecto enxalzaban a súa mestría, razoando que o apelido significaba “de mente aghudo”. Hoxe, na aldea natal de Pedro de Monteagudo apenas se garda memoria de tan eminente veciño, mais, non desfalezamos, pois alí onde ameace o esquecemento haberá grallar o corvo con insistencia: “Fíxome Monteaghudo, fíxome Monteaghudo!!”.

Non hai canteiros no mundo
coma os canteiros de Montes;
eles beben do bo viño
e o patrón, auga das fontes.

Lareira, forno e lacenas.

Exterior da casa natal de Pedro de Monteagudo.

Moa de cabaceiro reutilizada no lastrado da cociña.

Patamal, pía e cortellos.

Igrexa mosteiral de Sobrado dos Monxes.

0 Comments

Homenaxe ás vítimas da represión franquista na Ponte do Barco 2023

25/8/2023

0 Comments

Dionisio Pereira

Antes que nada, quero darlle os meus parabéns ás persoas e colectivos que nos últimos anos mantiveron esta convocatoria en lembranza do asasinato de Francisco Arca e Secundino Bugallo, afiliados á “Sociedad de Agricultores y Obreros “El Trabajo” de Figueiroa-Cerdedo, federada na CNT galaica, cometido neste mesmo lugar polos falanxistas cerdedenses e pontevedreses hai 87 anos.
Como naceu esta iniciativa na Ponte do Barco vai xa para 17 anos?. Pois a idea parteu de Rogelio Arca Rivas, fillo de Francisco Arca, ao que coñecimos hai xa moito tempo e visitamos unha chea de veces na súa casa de Figueiroa, que era ben distinguida por ter unha placa coa bandeira republicana dedicada ao 14 de Abril de 1931.
Rogelio, a carón doutros veciños da parroquia de San Martiño de Figueiroa, fixo a guerra incorporado ao Ejército Popular da República na “Columna del Rosal” logo reconvertida na 39 Brigada Mixta de maioría confederal, coa que percorreu diversas frontes de guerra, tal que Madrid, Guadalajara ou Aragón, sempre acompañado por unha vella Kodak, coa que fixo moitas fotografías. Algunhas delas, puidéronse salvar e logo foron publicadas no libro “Album de Guerra. Canteiros da Terra de Montes no Exército Popular da República” onde se recollen parte das súas memorias que, no seu conxunto, aínda están inéditas.
Pois ben, foi Rogelio quen nos trouxo ao comezo do século XXI a este lugar da Ponte do Barco, sinalounos o sitio exacto onde se recolleron os corpos e animounos a colocar un pequeno monumento na memoria das vítimas. E así o fixo a finada Asociación “Verbo Xido” no ano 2006, contando sempre coa presenza de Rogelio ata que faleceu correndo 2010.
Dende aquela, esta placa padeceu en tres ocasións os ataques fascistas, comezando polo mesmo día da inauguración cando a caverna queimou o monte e tivemos que levar a cabo os actos no medio do fume e nun ambiente ameazador. Logo, rebentaron a placa nun par de ocasións e a que hoxe vedes débese ao pulo xeneroso da familia de Secundino Bugallo, que se fixo cargo dos gastos cando a devandita Asociación estaba xa no seu percurso final.
Non quero liarme de máis, pero deixádeme transmitirvos un exemplo da firmeza que Rogelio mantivo até o seu pasamento, firmeza que nin o paso polo campo de concentración da Plaza de Toros de Teruel, nin as periódicas visitas ao cuarteliño da Guardia Civil de Cerdedo, nin o ostracismo con que os fascistas locais pretenderon illalo do resto da veciñanza, puideron crebar; velaí: no ano 2007, con 94 anos cumpridos, foi a única persoa de Cerdedo que se ofreceu para testificar ao meu favor, no xuízo con que a familia do antigo alcalde falanxista Manuel Gutiérrez agasallou a este que vos fala entre os anos 2007 e 2009.
Tras os tres atentados, as reviravoltas do eido asociativo e o perpetuo desleixo institucional, este acto na Ponte do Barco certifica que aínda hai xente en Cerdedo que lembra todos os 13 de agosto canda Secundino e Francisco, aos como mínimo 201 represaliad@s no territorio do antigo concello, entre asasinados, mortos na Guerra Civil loitando no Ejército Popular da República e perseguid@s de mil maneiras polos franquistas.
Pero esta placa da Ponte do Barco é moito máis que un lugar de morte: é un lugar de memoria d@s vencid@s que non derrotad@s, e como tal sempre leva de seu un imperativo de xustiza que repare o crime cometido e castigue, tan sequera deslexitimándoos e presentándoos á sociedade como o que son, aos verdugos e aos seus herdeiros políticos. Para iso, xa o sabedes, compre que remate de vez a impunidade dos franquistas e se derrogue de inmediato esa vergoñenta “lei de punto final” que é a Lei de Amnistía do ano 1977.
En definitiva, eiquí e agora, o pulo xusticeiro de lembrar as vítimas de onte, ten o fondo significado de forxar fronte un mundo de insoportable desigualdade a propia resistencia de hoxe e propiciar a nosa esperanza no porvir.

* Intervención de Dionisio Pereira na homenaxe