Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Presentación de "Barroco" de Antía Otero

24/2/2023

O sábado 4 de marzo ás 20:00 h. terá lugar no MOME, a presentación do poemario Barroco da autora estradense Antía Otero, que conversará con Susana Aríns e Dores Tembrás. O acto, organizado pola AC Vagalumes, pecharase coa actuación musical de Benxamín Otero.
Tras licenciarse en Historia da Arte e formarse como actriz, Antía Otero centrou o seu traballo arredor da práctica escénica e da escrita. Publicou, entre outros, os seguintes poemarios: O son da xordeira, (Retro)visor (finalista nos premios AELG), O cuarto das abellas (mellor libro de poesía na II Gala do Libro Galego) e O branco non pinta!, que foi a súa primeira obra para público infantil. Os seus textos poden verse tamén en multitude de publicacións colectivas e revistas. Codirixe xunto a Dores Tembrás o proxecto editorial Apiario e coordina cursos de arte, poesía e escrita creativa.
En Barroco Antía Otero reflexiona sobre a relación entre a arte e a escrita. A autora busca no libro un vínculo entre a experiencia artística e a realidade cotiá; ao tempo que reivindica o papel da muller na arte. A colección de poemas de Barroco constrúese a partir das vivencias e das lembranzas de Antía Otero, suxeridas por obxectos íntimos e comúns, por lugares, paisaxes, sensacións, persoas…, revivindo o pasado dende o concepto do efémero. Do mesmo xeito que a arte barroca utiliza a técnica da acumulación e do claro-escuro, o libro tamén parte da acumulación de experiencias e recordos que nos constrúen como persoas e do claro-escuro dos transos vitais.

0 Comments

Xornadas Castro Valente

17/2/2023

0 Comments

Recentemente deuse a coñecer a nivel internacional a grande muralla soterrada que se atopa no Castro Valente, pertencente á Estrada e Padrón. Toda a prensa se fixo eco deste feito, mais debemos preguntarnos se a nosa veciñanza coñece a dimensión e valora esta importante fortaleza que se atopa na nosa comarca.
Desde a Asociación Cultural “Vagalumes” xunto coa Asociación Cultural Os Penoucos, imos levar a cabo coa colaboración do grupo que está a facer as investigacións arqueolóxicas no Castro Valente unhas xornadas para dar a coñecer este fortificación.
O venres 24, ás 20:00 h. no MOME, terá lugar unha presentación dos traballos arqueolóxicos desenvoltos e a investigación levada a cabo polos membros da Universidade de Santiago de Compostela responsables deste labor. Coa participación aberta de colectivos de defensa do patrimonio e de loita contra o espolio eólico. Compre lembrar que este xacemento está ameazado pola construción dun parque eólico.
O sábado 25, ás 11:00 h.,Ruta guiada polos arqueólogos de Castelos no Aire desde Morono (Padrón) até Castro Valente. Punto de encontro: antiga escola unitaria de Morono
Inscricións: obaixoulla@gmail.com

0 Comments

Un fermoso artigo do poeta Aquilino Iglesia Alvariño sobre a Rapa das bestas de Sabucedo

1/2/2023

0 Comments

Manuel Cabada Castro

Un amigo remitiume hai poucos días un artigo sobre a festa da Rapa das bestas de Sabucedo escrito polo gran poeta lucense Aquilino Iglesia Alvariño (1909-1961) e publicado no xornal “La Noche”, Ano XXXI, nº 9055, do día 6 de xuño de 1950. Ó eu ser descoñecedor deste artigo, non puiden aludir a el no meu libro A Rapa das bestas de Sabucedo. Historia e antropoloxía dunha tradición (desde o ano 2021 editado por Ir Indo en segunda edición corrixida, aumentada e cun Apéndice).

   Agradezo poder dalo agora a coñecer neste medio, pois coido que é un grande honor para este acontecemento festivo e para cantos estimamos e defendemos o seu valor e permanencia, non só nos tempos actuais senón tamén nos vindeiros, que un escritor e poeta tan recoñecido como Iglesia Alvariño se tivera ocupado de lle dedicar, hai xa agora mais de setenta anos, a súa lúcida atención e capacidade literaria. Tanto máis canto que nos tempos de hoxe precisamos aprender a ver dun xeito novo a importancia humana, literaria e ecolóxica de acontecementos festivos e populares coma este por enriba de escuros intereses mercantís que os intentan desvirtuar ou destruír.
   O feito, por outra parte, de que este escrito fose publicado por Iglesia Alvariño en castelán ten a súa obvia explicación polas cautelas e restricións en relación co uso do galego nos tempos da ditadura, ben próximos aínda polo demais neste caso (ano 1950) ó final da guerra civil. Lendo o relato de Iglesia Alvariño, o lector poderá doadamente, porén, advertir o emprego nel de varias expresións galegas que el quizais consideraría que poderían pasar inadvertidas pola censura. Velaquí as seguintes: valados, grea, vagantas, engolemia, enveredar, rabeira, boureo, carballeiras, vilegos, moinantes. Palabras que figuran no dicionario da RAG agás engolemia (recollida esta, no entanto, noutros dicionarios como expresión equivalente a “desexo ardente”). O lector deste escrito de Iglesia Alvariño seguramente se sentirá sorprendido pola finura e o acerto das descricións e apreciacións que nel aparecen en relación con diversos detalles do acontecemento festivo da Rapa. É a visión dun escritor e poeta que nos aprende a ver de forma novedosa e viva o que a outros quizais se lles escapa.
   Deixo xa, pois, ó lector que se adentre por si mesmo neste encomiábel escrito, non sen antes indicar que pola miña parte corrixín só unha palabra no texto de Gratio Falisco, citado ó final do escrito por Iglesia Alvariño, pois no canto do incorrecto “stuprosa” o correcto sería ter escrito “scruposa”, tal como eu mesmo o indico na páxina 42 (nota 22) do meu citado libro.

   Velaquí vai xa o texto do artigo de Iglesia Alvariño.

              La ‘rapa’ de San Lourenzo


           Por Aquilino IGLESIA ALVARIÑO

   SABUCEDO es una aldea de Pontevedra en los rebordes de Tierra de Montes. Tierra de aguas nuevas y hermosos pastizales, en los tiempos en que la bautizaron debía señalarse por sus valados de saúcos, floridos por estos días y rumorosos de abejas.
   En esta tierra de frescor tiene una ermita de gloria S. Lourenzo, y heredad de la ermita es una grea de yeguas del monte que llena las cañadas y vagantas de relinchos ardientes.
   Entre abril y junio, la grea se multiplica de potrillos ágiles como corzos. Sus patas son finas y duras como de acero, y cuando sienten la engolemia de las primeras hierbas, como el cuello es aún muy corto y no les llega al suelo, abren las delanteras en forma de compás con un gesto gracioso y conmovedor.
   Las madres, en cambio, están por estos días terriblemente feas. Es el momento del cambio de pelambre. Llevan en los flancos y en el vientre unos colgajos sucios como el musgo seco, que es la capa espesa de lana que las resguardó en el invierno de nieves y escarchas. Por estos colgajos de lana las siguen los cuervos, que, posados en sus lomos, las desnudan a picotazo limpio de este musgo lanoso para mullir la lana de las crías en la copa de un pino inaccesible. La estampa del cuervo caballero con las alas abiertas y la del caballo a la carrera para librarse de sus garras y picotazos resulta extraña, salvaje y divertida.
   Yo conocí muchos santuarios dotados así de rebaños y greas. Uno era de San Cosme de Buzarrey y el otro Santa Margarita de Seivane. Los lobos, que arrecian en sus correrías cuando el ganado tiene mas ventas en los mercados, acabaron hace mucho tiempo con las greas de estas dos ermitas.
   La de San Lourenzo de Sabucedo tuvo más suerte, pues continúa con la suya, aunque menguada también por los lobos, enemigo viejo de los caballos gallegos. Atravesando el Caurel san Froilán de Lugo en uno de estos caballejos del monte, en un descuido del Santo, se lo manducó un lobo descomunal. Claro que como San Froilán era un Santo tan grande hizo volver al lobo con un conjuro y le hizo cargar con sus libros, que eran muchos, hasta su diócesis de León.
   En uno de los días pasados se celebró la fiesta de San Lourenzo de Sabucedo, conocida por el nombre de “A rapa de San Lourenzo”. En la madrugada de la víspera salen los mozos del lugar en busca de la grea. Una vez que la encuentran, viene el bracear, el correr y vocear sin fin, hasta enveredarla hacia el lugar de la rapa o esquilo. Este es un apartadero o coso en que el ganado se va prensando hasta inmovilizarse o poco menos. Luego viene la lucha del hombre con el animal, cuerpo a cuerpo y sin trampa, para despojar al último de sus crines y rabeiras. Es operación lenta, llena de destreza, de fuerza y de incidencias. Para las gentes que suben de Pontevedra, resulta muy divertida y el mejor estímulo para atacar pacíficamente una empanada a la sombra de los robles.
   Las yeguas separadas de las crías en esta operación llenan el valle de relinchos. El boureo humano pone un fondo a tono, y en las carballeiras el beber de los vilegos se acompasa dulcemente entre onda y onda de boureo.
   Viene luego, en los días sucesivos, la subasta de las crines y el jolgorio bien ganado de los mozos. La grea vuelve al monte cabizbaja, sacudiendo sus muñones caudales, torpes y sin gracia. Hay como una pesadumbre de deshonra en el rebaño ante el ágil rebrincar de los potrillos, que, en los claros y escampados del monte, raen la andadura no bien nacidos. Esta propiedad es gala exclusiva, al parecer de los antiguos, de estos caballitos gallegos, amigos de gitanos y moinantes hoy, y en otros tiempos celebrados por naturalistas y poetas. Para que se vea en qué terminan también las glorias de los caballos, tenemos que decir que nuestros caballos gallegos merecieron de Gratio Falisco, contemporáneo de Ovidio, nada menos que este hermoso hexámetro de su “Cynegetica”:

   “Galaecis lustratur equis scruposa Pyrene”.
   ¡Quién se lo diría a estos pobres caballejos moinantes que el lobo se va zampando cada día!

[“Galicia Digital”, 1 de febreiro de 2022]

0 Comments

Rapa das bestas de Sabucedo e Campo das Rosas

29/1/2023

0 Comments

Manuel Cabada Castro

Nestes días correu nos medios a nova de que a Xunta de Galicia declarara viábel o proxecto do parque eólico do “Campo das Rosas” na provincia de Pontevedra. Agora ben, quen non saiba da estreita relación entre este espazo xeográfico e a Rapa das bestas de Sabucedo, declarada dende hai anos de “interese turístico internacional”, posibelmente non lle dea relevancia a tal nova. Tal información ficaría, xa que logo, inserida no ámbito xeral dunha nova máis en relación coas vantaxes ou desvantaxes deste tipo de proxectos que afectan fondamente e de múltiples maneiras os modos de vivir e de se comportar das persoas e dos grupos humanos afectados polas mencionadas instalacións.
   Agora ben, é xustamente o específico da internacional festa da Rapa das bestas de Sabucedo o feito de se desenvolver non só ó longo de varios días, senón -e isto é o máis relevante- en espazos non só diversos senón incluso entre si moi distantes. Por iso o que máis frecuentemente hoxe denominamos “Rapa das bestas” de Sabucedo foi ó longo dos tempos popularmente denominada de xeitos diferentes: “O día das eguas”, “O día da baixa” etc. Entre eles o da “Rapa” abranguería o conxunto das accións festivas que se realizan especialmente no interior do “curro”, mais o da “Baixa” (para moitos non menos gratificante) é a previa subida ós montes na procura de xuntar as diversas greas que habitan nas súas propias zonas de montaña pra acompañalas logo na baixada a Sabucedo.
   Dito isto, hai que engadir seguidamente que non poucas destas greas de bestas habitan xustamente na zona do “Campo das Rosas”, na proximidade do coñecido pico dos Aguillóns e é evidente que a previsíbel intrusión nesta zona do mencionado parque eólico, coa concomitante destrución do ámbito natural nun marco xigantesco desnaturalizado, botaría por terra algo que é específico ou esencial nesta festa. Aquilo que poderiamos denominar a súa estética natural e a convivencia directa coa natureza na súa bela, poderosa e humildosa manifestación. Coido que, pese a todo, hai aínda tempo pra que venza a cordura, a xustiza e o bo entendemento.
   Pois non podemos en modo algún hipotecar a nosa dignidade e o noso futuro a poderosos intereses alleos ó noso hábitat. Aloitémoslles e dobreguemos, alomenos por unha vez, o poder e a verdade daquilo que ben xa versificara o Quevedo castelán: “poderoso cabaleiro e don diñeiro”!

[“Galicia Digital”, 26 de xaneiro de 2023]

0 Comments

Presentación na Estrada dos “Símbolos Nacionais de Galiza” e da ILP para a restauración do himno galego

28/1/2023

0 Comments

O vindeiro venres 3 de febreiro preséntase na Estrada a Iniciativa Lexislativa Popular para a restauración do himno Galego organizado pola Plataforma Via Galega e a Asociación Cultural “Vagalumes”. O feito de que o himno galego oficial teña erros dá conta do desleixo e descoñecemento que existe dos símbolos que visibilizan a existencia de Galiza. Co fin de dar a coñecer a historia e significado real destas representacións da nosa identidade colectiva intervirá o catedrático da Universidade da Coruña Manuel Ferreiro e o investigador Héitor Picallo.

O acto terá lugar no MOME (A Estrada) ás 20:00 h. E nel recolleranse sinaturas da ILP e distribuirase a publicación divulgativa de Vía Galega sobre a historia dos nosos símbolos.

Cómpre lembrar que o texto do Himno aprobado na Lei de Símbolos de 1984 presenta problemas relativos á presentación formal e a cuestións tipográficas (o texto do noso himno é un diálogo). Máis aínda, aparecen algúns importante erros alleos á vontade de Eduardo Pondal que, con certeza, son produto dunha transmisión irregular do poema, inicialmente difundido nas comunidades galegas de América a partir de imprentas que serían, en xeral, estrañas a Galiza e ao galego. Se a isto lle sumamos que é un texto cantado, temos a explicación para unha acumulación de erros que será necesario corrixir para rehabilitar integramente o noso símbolo nacional máis evidente.

E outro dos símbolos nacionais de Galiza, a bandeira, ten unha historia completamente descoñecida para a maioría do noso pobo. Por iso convidamos a asistir a esta actividade.

0 Comments