Calros Solla
 Fotografía do cruceiro do Pego (Parada), tras os traballos de limpeza efectuados polo colectivo Capitán Gosende en 2012. |  Fotografía do cruceiro do Pego obtida por Reimóndez Portela na década dos 80. |
Dedicamos a cuarta entrega desta serie ao cruceiro do Pego (óese “do Pegho”) que, malia decapitado e asoballado pola matogueira, permanece en pé no lugar nomeado As Ermidas ou O Pego da parroquia de Parada, afastado uns 50 m da ermida da Nosa Señora do Pego ou da Purificación (a estrada EP-7106 polo medio), a pouco máis de 60 m do leito do río Lérez e a uns 120 m do vértice interparroquial de Parada, Cerdedo e Folgoso. A antiga presenza nestes predios arredados de eremitas e eremiterios orixinou o topónimo As Ermidas. Un goio fluvial, o chamado pozo Negro, xerou o topónimo O Pego, vaira do Lérez, ateigada de lendas e monstros (léase: “O Cancodrilo: espécime da criptofauna de Cerdedo”, Faro de Vigo-Montes, 16-12-2012). Aproveitaremos o presente artigo para dar conta dos avatares históricos do cruceiro do Pego e así mesmo razoar a súa correcta clasificación.
Antonio Rodríguez Fraiz (Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez, 1982) dános a coñecer a Xoán de Bouzas Beiro, un destro pedreiro nado en Meilide no ano 1620. Non habendo mellor ofertante, o día 16 de xuño de 1651, Bouzas Beiro asina perante o vicerreitor das freguesías de Parada e Castrelo, un notario, un escribán e outras testemuñas veciñais o compromiso de labrar e erguer ao longo daquel ano un cruceiro que completase a obra e fábrica da ermida da Nosa Señora do Pego: por quanto junto y arriba de la hermita de Ntra. Señora do Pego es muy necesario de acerse un crucero de piedra con sus baras y escultura, y en el acer una imaxen de Cristo y Imaxen de Ntra. Sra. de la Soledad y otras cosas. Aviron taxar a labra do cruceiro en cincuenta ducados, susceptíbeis de seren sufragados en tres pagamentos: el dicho Juán de Bouças a de azer el dicho crucero de piedra y la coluna del a de ser como la del crucero de Cerdedo con la imáxen del Sr. San Antonio en medio de dicha coluna, y en quanto al pie detrás y arbol de arriba e ymaxenes a de azer dicho Juan de Bouças tres plantas y dellas a de dexar al dicho bicerrector y feligreses de dicha fra. una dellas la que les paresciere con las ymáxenes que dixeren. A pedra necesaria correría por conta dos veciños de Parada. De o canteiro incumprir o acordo, recaería sobre el a pena de excomuñón, polo tanto, dende mediados do século XVII, podemos asegurar que un cruceiro, coa imaxe do santo Antonio no varal, e na cruz, un Cristo e unha Virxe da Soidade, se anexaba á ermida do Pego.
O propio Rodríguez Fraiz volve ocuparse do cruceiro do Pego cando rexistra a vida e obra doutro egrexio canteiro: Ignacio Cerviño Quinteiro. Como ben determinou o investigador Anxo Coia, o escultor Ignacio Cerviño naceu na aldea de Peroselo (Augasantas-Cotobade) o 14 de xuño de 1834. En 1859, á idade de 25 anos, Ignacio Cerviño aparece aveciñado en Cerdedo, xa que, consonte a documentación achegada por Rodríguez Fraiz, o 31 de marzo do dito ano, o párroco de Parada e Castrelo abooulle a cantidade de 400 reais procedidos de la echura y colocación del crucero de la ermita de la Purificación. A maior abastanza, no Arquivo Histórico Diocesano de Compostela consérvase un documento no que se detalla que, en 1859, se lle contratou a Ignacio Cerviño a elaboración do cruceiro, xustificando dita encarga por haberse despedazado el que había en una gran tormenta de aire. Ascendeu o custo da obra a 460 reais, deducindo os 60 reais para sufragar o traballo de quen o pintou. É dicir, en orixe, o cruceiro do Pego lucía policromado.
Ao ano seguinte, o 5 de maio de 1860, o cura de Parada e Castrelo abóalle 220 reais procedidos de la echura del crucifijo y demás recomposiciones del mismo crucero del Pego. Deducimos que durante o inverno de 1859-60, ou ben a escultura volveu ser o albo do vendaval e, por tanto, obxecto de restauración; ou ben o abade cumpría co derradeiro prazo da débeda.
Seguindo a Anxo Coia (“Aproximación á obra e vida de Ignacio Cerviño”, Faro de Vigo-O Morrazo, 13-10-2017), o canteiro casa en agosto de 1859 coa cerdedesa Ramona Beiro e, en novembro de 1860, bautizan na parroquial de Cerdedo a súa primeira filla Vicenta Cerviño Beiro. Antes de rematar o ano, a familia Cerviño abandona Cerdedo e trasládase a Madrid. Xa de volta na Galiza e residindo na parroquia do Hío, Ignacio Cerviño tallará, entre 1869 e 1872, o Cristo da Luz (o cruceiro do Hío), a súa obra mestra.
Así que, entre 1859 e 1860, o canteiro Ignacio Cerviño fai en Cerdedo un cruceiro para a ermida do Pego, que viría substituír en todo ou en parte o esculpido polo canteiro Xoán de Bouzas Beiro en 1651, máis de dous séculos antes. Neste senso, Anxo Coia defende que tanto o pedestal cúbico figurativo coma o fuste octogonal do cruceiro son reaproveitamentos do século XVII. Pola miña banda, concordo con Coia na posíbel reutilización do fuste de Bouzas Beiro (lembremos que o contrato asinado en 1651 prescribe a talla dun santo Antonio no varal, presente no cruceiro), mais difiro na autoría das imaxes talladas no pedestal, que prefiro atribuírllas ao propio Cerviño, apoiándome apenas na intuición. Ao meu humilde entender, a escolla das caras frontais do dado para narrar en altorrelevo o episodio bíblico do pecado orixinal é excepcional, así como o recurso das circunvolucións vexetais para ocultar a nudez dos Primeiros Pais (cara 1), a entrada en escena do demo (cara 2), a serpe escamenta enrodelada na árbore do coñecemento (cara 3), ou que Adán bote as mans a cabeza (e non á gorxa) tras comer da mazá prohibida (cara 4). Estas solucións enxeñosas e singulares verémolas desenvolvidas e requintadas doce anos despois no cruceiro do Hío. Pola contra, Anxo Coia postula que Ignacio Cerviño se inspirou na obra do cerdedés Bouzas Beiro, reproducindo a iconografía do Pego na realización do seu monumental cruceiro do Hío, opción esta non exenta de razóns.
A escena de Adán e Eva collidos das mans e recatados pola maleza (cara 1) confundiu a moitos autores, que a interpretaron como dúas ánimas entre as lapas purificadoras do purgatorio, ou mesmo dúas almas condenadas ao lume infernal. O investigador Estanislao Fernández de la Cigoña (1997 e 1998) inclúe o cruceiro do Pego na súa listaxe de “cruceiros de ánimas” por mor dos motivos representados na cara 1 do pedestal. Nós, humildemente, diverxemos da interpretación que de tales imaxes se fixo e, xa que logo, da súa clasificación.
Velaquí a cronoloxía do erro interpretativo:
Antonio Rodríguez Fraiz, no seu libro Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez (1982), describe deste xeito o cruceiro do Pego: No basamento o pecado de Adán e Eva, a morte, o inferno coa fegura do demo e a gracia, en outo releve todas as feguras, na vara San Antón.
Manuel Reimóndez Portela, no seu libro Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra (1985), tamén describe o pedestal: Cara de diante: Adán e Eva. Cara dereita: chamas e almas no inferno. Cara de atrás: imaxe dun santiño. Cara esquerda: enfeites de follas; e engade: É un dos pouquísimos cruceiros con imaxes do inferno ou purgatorio. Reimóndez Portela baseábase nas fichas de inventario do arquivo municipal de Cerdedo: Pedestal: Cara anterior: Adán y Eva. Cara lateral derecha: almas sufriendo penas de infierno. Cara posterior: imagen de santo. Cara lateral izquierda: adorno de hojas. Consonte as fotografías publicadas polo propio Reimóndez Portela, a escena do arrepentimento cadraba na vertical do Crucificado.
De la Cigoña, no seu libro Esmoleiros e petos de ánimas da provincia de Pontevedra (1998), xustifica así a súa inclusión no seu catálogo: As catro caras do cubo que fai de base vense adobiadas con diversas figuras. As ánimas, dúas persoas entre as lapas que se dan a man, aparecen no lado dereito. As lapas rodean os seus corpos espidos. Pola parte dianteira hai unha representación de Adán e Eva. Pola banda da esquerda aparecen a Árbore do Ben e do Mal, e pola parte traseira vese unha figura humana coa cabeza estragada e de contornos bastante mal definidos na que Rodríguez Fraiz (1961) quere ver o diaño e que nós pensamos que non se trata del, polo que este peto, en contra da opinión do referido autor, nada ten que ver co Inferno. Cremos que podería tratarse de San Miguel Arcanxo ... Rodríguez Fraiz asegura que na parte baixa do cruceiro, na base que sostén ergueito o varal, aparece o demo, cousa que non é verdade (páxs. 70-1).
Porén, a correcta interpretación das catro caras do pedestal do cruceiro do Pego ofreceuse no artigo “A labra precursora de Ignacio Cerviño”, publicado no xornal Faro de Vigo-Montes (7-10-2012) e posteriormente no volume As pedras da tribo. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo II (2014): Nas catro caras frontais do pedestal cúbico do cruceiro do Pego, en altorrelevo, represéntanse catro pasaxes de cando os nosos Primeiros Pais sucumbiron á tentación: 1) Adán e Eva, ledos, no Paraíso 2) O demo gaioleiro 3) A serpe enrodelada na maceira e 4) A parella amosando vergoña e contrición tras cometer o pecado orixinal. O pedestal do cruceiro do Pego é un cómic de pedra narrado en catro viñetas.
Amais, nunha nota ao pé de páxina, engádese: Na escena primeira, Adán e Eva, mimetizados coa edénica matogueira, cóllense das mans. Na escena segunda, o demo rabilongo brande ameazante unha guincha (a figura perdeu a cabeza e os brazos). Na escena terceira, o demo, mudado a cobra, cingue a árbore da ciencia (a figura perdeu a cabeza, mais conserva o picado das escamas). Na escena cuarta, Adán e Eva amosan pesar polo pecado cometido (a figura de Eva perdeu o brazo dereito, coa man esquerda agocha a crica; Adán oculta a pixa coa man dereita.
Cremos que as estratéxicas mutilacións padecidas polo demo e mais a serpe foron obra da irracionalidade de xorne integrista.
A primeira escena do pedestal é, ao meu entender, interpretada erroneamente por Rodríguez Fraiz (“o inferno coa fegura do demo e a gracia”, Canteiros..., 1982, páx. 453). O engano trabucou outros autores (Xosé Mª Laredo Verdejo, Xosé Carlos Valle Pérez entre outros) que creron ver neste altorrelevo dúas almas consumidas polas lapas, retrucando a opinión de Castelao quen afirmara que nos cruceiros galegos xamais se representaba o inferno.
Daquela, a escena primeira do pedestal, a través da que moitos investigadores se asomaron ao inferno ou ao purgatorio, debe entenderse, ben ao contrario, como solaz dos Primeiros Pais no Paraíso. As circunvolucións que cobren as extremidades inferiores de Adán e Eva non son lapas, senón mesta e pudorosa matogueira. No entanto, Rodríguez Fraiz si atinou ao decatarse da presenza do demo, mais non na primeira, senón na terceira escena do pedestal.
En conclusión, o cruceiro de Pego non se pode catalogar como cruceiro de ánimas desprovisto do peto das esmolas. Esta circunstancia non impediu, así e todo, que os chanzos da plataforma fosen empregados polos fieis para pousar donativos, como se comprobou en outubro de 2012, cando membros do colectivo Capitán Gosende procedemos á limpeza e dignificación daquel espazo.
Historia adversa. Once anos antes, a finais de 2001, a prensa local informaba que o monumento fora obxecto dunha agresión vandálica ou dunha tentativa de roubo: La cruz apareció destrozada en el suelo y los vecinos sospechan que se trata de una agresión intencionada o de un intento de robo frustrado (La Voz de Galicia-Deza, 4-12-2001). Grazas ás investigacións de Xosé Carballo, sabemos que algúns anacos do crucifixo se conservan nunha casa da aldea da Insua (Parada). Por desgraza, desapareceron a imaxe da Virxe, a cabeza do Crucificado e boa parte do pé da cruz. As fotografías de Reimóndez Portela, obtidas na década dos 80, non abondan para paliar a perda.
Na actualidade, o cruceiro do Pego (plataforma, pedestal, fuste e capitel), en estado de ruína e abandono, agarda das autoridades a indispensábel intervención que enxalce en Cerdedo unha das obras de xuventude do inmorredoiro escultor Ignacio Cerviño, autor do cruceiro do Hío. Entrementres, vaia polas ánimas.
Antonio Rodríguez Fraiz (Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez, 1982) dános a coñecer a Xoán de Bouzas Beiro, un destro pedreiro nado en Meilide no ano 1620. Non habendo mellor ofertante, o día 16 de xuño de 1651, Bouzas Beiro asina perante o vicerreitor das freguesías de Parada e Castrelo, un notario, un escribán e outras testemuñas veciñais o compromiso de labrar e erguer ao longo daquel ano un cruceiro que completase a obra e fábrica da ermida da Nosa Señora do Pego: por quanto junto y arriba de la hermita de Ntra. Señora do Pego es muy necesario de acerse un crucero de piedra con sus baras y escultura, y en el acer una imaxen de Cristo y Imaxen de Ntra. Sra. de la Soledad y otras cosas. Aviron taxar a labra do cruceiro en cincuenta ducados, susceptíbeis de seren sufragados en tres pagamentos: el dicho Juán de Bouças a de azer el dicho crucero de piedra y la coluna del a de ser como la del crucero de Cerdedo con la imáxen del Sr. San Antonio en medio de dicha coluna, y en quanto al pie detrás y arbol de arriba e ymaxenes a de azer dicho Juan de Bouças tres plantas y dellas a de dexar al dicho bicerrector y feligreses de dicha fra. una dellas la que les paresciere con las ymáxenes que dixeren. A pedra necesaria correría por conta dos veciños de Parada. De o canteiro incumprir o acordo, recaería sobre el a pena de excomuñón, polo tanto, dende mediados do século XVII, podemos asegurar que un cruceiro, coa imaxe do santo Antonio no varal, e na cruz, un Cristo e unha Virxe da Soidade, se anexaba á ermida do Pego.
O propio Rodríguez Fraiz volve ocuparse do cruceiro do Pego cando rexistra a vida e obra doutro egrexio canteiro: Ignacio Cerviño Quinteiro. Como ben determinou o investigador Anxo Coia, o escultor Ignacio Cerviño naceu na aldea de Peroselo (Augasantas-Cotobade) o 14 de xuño de 1834. En 1859, á idade de 25 anos, Ignacio Cerviño aparece aveciñado en Cerdedo, xa que, consonte a documentación achegada por Rodríguez Fraiz, o 31 de marzo do dito ano, o párroco de Parada e Castrelo abooulle a cantidade de 400 reais procedidos de la echura y colocación del crucero de la ermita de la Purificación. A maior abastanza, no Arquivo Histórico Diocesano de Compostela consérvase un documento no que se detalla que, en 1859, se lle contratou a Ignacio Cerviño a elaboración do cruceiro, xustificando dita encarga por haberse despedazado el que había en una gran tormenta de aire. Ascendeu o custo da obra a 460 reais, deducindo os 60 reais para sufragar o traballo de quen o pintou. É dicir, en orixe, o cruceiro do Pego lucía policromado.
Ao ano seguinte, o 5 de maio de 1860, o cura de Parada e Castrelo abóalle 220 reais procedidos de la echura del crucifijo y demás recomposiciones del mismo crucero del Pego. Deducimos que durante o inverno de 1859-60, ou ben a escultura volveu ser o albo do vendaval e, por tanto, obxecto de restauración; ou ben o abade cumpría co derradeiro prazo da débeda.
Seguindo a Anxo Coia (“Aproximación á obra e vida de Ignacio Cerviño”, Faro de Vigo-O Morrazo, 13-10-2017), o canteiro casa en agosto de 1859 coa cerdedesa Ramona Beiro e, en novembro de 1860, bautizan na parroquial de Cerdedo a súa primeira filla Vicenta Cerviño Beiro. Antes de rematar o ano, a familia Cerviño abandona Cerdedo e trasládase a Madrid. Xa de volta na Galiza e residindo na parroquia do Hío, Ignacio Cerviño tallará, entre 1869 e 1872, o Cristo da Luz (o cruceiro do Hío), a súa obra mestra.
Así que, entre 1859 e 1860, o canteiro Ignacio Cerviño fai en Cerdedo un cruceiro para a ermida do Pego, que viría substituír en todo ou en parte o esculpido polo canteiro Xoán de Bouzas Beiro en 1651, máis de dous séculos antes. Neste senso, Anxo Coia defende que tanto o pedestal cúbico figurativo coma o fuste octogonal do cruceiro son reaproveitamentos do século XVII. Pola miña banda, concordo con Coia na posíbel reutilización do fuste de Bouzas Beiro (lembremos que o contrato asinado en 1651 prescribe a talla dun santo Antonio no varal, presente no cruceiro), mais difiro na autoría das imaxes talladas no pedestal, que prefiro atribuírllas ao propio Cerviño, apoiándome apenas na intuición. Ao meu humilde entender, a escolla das caras frontais do dado para narrar en altorrelevo o episodio bíblico do pecado orixinal é excepcional, así como o recurso das circunvolucións vexetais para ocultar a nudez dos Primeiros Pais (cara 1), a entrada en escena do demo (cara 2), a serpe escamenta enrodelada na árbore do coñecemento (cara 3), ou que Adán bote as mans a cabeza (e non á gorxa) tras comer da mazá prohibida (cara 4). Estas solucións enxeñosas e singulares verémolas desenvolvidas e requintadas doce anos despois no cruceiro do Hío. Pola contra, Anxo Coia postula que Ignacio Cerviño se inspirou na obra do cerdedés Bouzas Beiro, reproducindo a iconografía do Pego na realización do seu monumental cruceiro do Hío, opción esta non exenta de razóns.
A escena de Adán e Eva collidos das mans e recatados pola maleza (cara 1) confundiu a moitos autores, que a interpretaron como dúas ánimas entre as lapas purificadoras do purgatorio, ou mesmo dúas almas condenadas ao lume infernal. O investigador Estanislao Fernández de la Cigoña (1997 e 1998) inclúe o cruceiro do Pego na súa listaxe de “cruceiros de ánimas” por mor dos motivos representados na cara 1 do pedestal. Nós, humildemente, diverxemos da interpretación que de tales imaxes se fixo e, xa que logo, da súa clasificación.
Velaquí a cronoloxía do erro interpretativo:
Antonio Rodríguez Fraiz, no seu libro Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez (1982), describe deste xeito o cruceiro do Pego: No basamento o pecado de Adán e Eva, a morte, o inferno coa fegura do demo e a gracia, en outo releve todas as feguras, na vara San Antón.
Manuel Reimóndez Portela, no seu libro Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra (1985), tamén describe o pedestal: Cara de diante: Adán e Eva. Cara dereita: chamas e almas no inferno. Cara de atrás: imaxe dun santiño. Cara esquerda: enfeites de follas; e engade: É un dos pouquísimos cruceiros con imaxes do inferno ou purgatorio. Reimóndez Portela baseábase nas fichas de inventario do arquivo municipal de Cerdedo: Pedestal: Cara anterior: Adán y Eva. Cara lateral derecha: almas sufriendo penas de infierno. Cara posterior: imagen de santo. Cara lateral izquierda: adorno de hojas. Consonte as fotografías publicadas polo propio Reimóndez Portela, a escena do arrepentimento cadraba na vertical do Crucificado.
De la Cigoña, no seu libro Esmoleiros e petos de ánimas da provincia de Pontevedra (1998), xustifica así a súa inclusión no seu catálogo: As catro caras do cubo que fai de base vense adobiadas con diversas figuras. As ánimas, dúas persoas entre as lapas que se dan a man, aparecen no lado dereito. As lapas rodean os seus corpos espidos. Pola parte dianteira hai unha representación de Adán e Eva. Pola banda da esquerda aparecen a Árbore do Ben e do Mal, e pola parte traseira vese unha figura humana coa cabeza estragada e de contornos bastante mal definidos na que Rodríguez Fraiz (1961) quere ver o diaño e que nós pensamos que non se trata del, polo que este peto, en contra da opinión do referido autor, nada ten que ver co Inferno. Cremos que podería tratarse de San Miguel Arcanxo ... Rodríguez Fraiz asegura que na parte baixa do cruceiro, na base que sostén ergueito o varal, aparece o demo, cousa que non é verdade (páxs. 70-1).
Porén, a correcta interpretación das catro caras do pedestal do cruceiro do Pego ofreceuse no artigo “A labra precursora de Ignacio Cerviño”, publicado no xornal Faro de Vigo-Montes (7-10-2012) e posteriormente no volume As pedras da tribo. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo II (2014): Nas catro caras frontais do pedestal cúbico do cruceiro do Pego, en altorrelevo, represéntanse catro pasaxes de cando os nosos Primeiros Pais sucumbiron á tentación: 1) Adán e Eva, ledos, no Paraíso 2) O demo gaioleiro 3) A serpe enrodelada na maceira e 4) A parella amosando vergoña e contrición tras cometer o pecado orixinal. O pedestal do cruceiro do Pego é un cómic de pedra narrado en catro viñetas.
Amais, nunha nota ao pé de páxina, engádese: Na escena primeira, Adán e Eva, mimetizados coa edénica matogueira, cóllense das mans. Na escena segunda, o demo rabilongo brande ameazante unha guincha (a figura perdeu a cabeza e os brazos). Na escena terceira, o demo, mudado a cobra, cingue a árbore da ciencia (a figura perdeu a cabeza, mais conserva o picado das escamas). Na escena cuarta, Adán e Eva amosan pesar polo pecado cometido (a figura de Eva perdeu o brazo dereito, coa man esquerda agocha a crica; Adán oculta a pixa coa man dereita.
Cremos que as estratéxicas mutilacións padecidas polo demo e mais a serpe foron obra da irracionalidade de xorne integrista.
A primeira escena do pedestal é, ao meu entender, interpretada erroneamente por Rodríguez Fraiz (“o inferno coa fegura do demo e a gracia”, Canteiros..., 1982, páx. 453). O engano trabucou outros autores (Xosé Mª Laredo Verdejo, Xosé Carlos Valle Pérez entre outros) que creron ver neste altorrelevo dúas almas consumidas polas lapas, retrucando a opinión de Castelao quen afirmara que nos cruceiros galegos xamais se representaba o inferno.
Daquela, a escena primeira do pedestal, a través da que moitos investigadores se asomaron ao inferno ou ao purgatorio, debe entenderse, ben ao contrario, como solaz dos Primeiros Pais no Paraíso. As circunvolucións que cobren as extremidades inferiores de Adán e Eva non son lapas, senón mesta e pudorosa matogueira. No entanto, Rodríguez Fraiz si atinou ao decatarse da presenza do demo, mais non na primeira, senón na terceira escena do pedestal.
En conclusión, o cruceiro de Pego non se pode catalogar como cruceiro de ánimas desprovisto do peto das esmolas. Esta circunstancia non impediu, así e todo, que os chanzos da plataforma fosen empregados polos fieis para pousar donativos, como se comprobou en outubro de 2012, cando membros do colectivo Capitán Gosende procedemos á limpeza e dignificación daquel espazo.
Historia adversa. Once anos antes, a finais de 2001, a prensa local informaba que o monumento fora obxecto dunha agresión vandálica ou dunha tentativa de roubo: La cruz apareció destrozada en el suelo y los vecinos sospechan que se trata de una agresión intencionada o de un intento de robo frustrado (La Voz de Galicia-Deza, 4-12-2001). Grazas ás investigacións de Xosé Carballo, sabemos que algúns anacos do crucifixo se conservan nunha casa da aldea da Insua (Parada). Por desgraza, desapareceron a imaxe da Virxe, a cabeza do Crucificado e boa parte do pé da cruz. As fotografías de Reimóndez Portela, obtidas na década dos 80, non abondan para paliar a perda.
Na actualidade, o cruceiro do Pego (plataforma, pedestal, fuste e capitel), en estado de ruína e abandono, agarda das autoridades a indispensábel intervención que enxalce en Cerdedo unha das obras de xuventude do inmorredoiro escultor Ignacio Cerviño, autor do cruceiro do Hío. Entrementres, vaia polas ánimas.
 Cara 4 do pedestal do cruceiro do Pego.  Fotografía do anverso da cruz do cruceiro do Pego (Parada), obtida por Reimóndez Portela. |  Cara 1 do pedestal do cruceiro do Pego.  Fotografía do reverso da cruz do cruceiro do Pego (Parada), obtida por Reimóndez Portela. |
Fragmentos da cruz do cruceiro do Pego (foto de X. Carballo).
Fuente RSS
