TABEIROSMONTES
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
        • Castrp Valente
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro de Fontegrande
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños >
        • Muíño de Ricovanca
        • Muíños de Vesacarballa
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Ricovanca
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte Liñares
        • Ponte do Reconco
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelos >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza da Caldeira
        • Fervenza da Cova do Lago
        • Fervenza de Curantes
        • Freixa de Chamosa
        • Fervenza da Firveda
        • Fervenza da Graña
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Cádabo
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Montouto
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Umia
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
      • Fiestra Con Masa
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Atri Non
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Esmoleiros e petos de ánimas de Cerdedo (IV)

29/7/2021

0 Comentários

 
Calros Solla
Imagem
Fotografía do cruceiro do Pego (Parada), tras os traballos de limpeza efectuados polo colectivo Capitán Gosende en 2012.
Imagem
Fotografía do cruceiro do Pego obtida por Reimóndez Portela na década dos 80.
Dedicamos a cuarta entrega desta serie ao cruceiro do Pego (óese “do Pegho”) que, malia decapitado e asoballado pola matogueira, permanece en pé no lugar nomeado As Ermidas ou O Pego da parroquia de Parada, afastado uns 50 m da ermida da Nosa Señora do Pego ou da Purificación (a estrada EP-7106 polo medio), a pouco máis de 60 m do leito do río Lérez e a uns 120 m do vértice interparroquial de Parada, Cerdedo e Folgoso. A antiga presenza nestes predios arredados de eremitas e eremiterios orixinou o topónimo As Ermidas. Un goio fluvial, o chamado pozo Negro, xerou o topónimo O Pego, vaira do Lérez, ateigada de lendas e monstros (léase: “O Cancodrilo: espécime da criptofauna de Cerdedo”, Faro de Vigo-Montes, 16-12-2012). Aproveitaremos o presente artigo para dar conta dos avatares históricos do cruceiro do Pego e así mesmo razoar a súa correcta clasificación.
Antonio Rodríguez Fraiz (Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez, 1982) dános a coñecer a Xoán de Bouzas Beiro, un destro pedreiro nado en Meilide no ano 1620. Non habendo mellor ofertante, o día 16 de xuño de 1651, Bouzas Beiro asina perante o vicerreitor das freguesías de Parada e Castrelo, un notario, un escribán e outras testemuñas veciñais o compromiso de labrar e erguer ao longo daquel ano un cruceiro que completase a obra e fábrica da ermida da Nosa Señora do Pego: por quanto junto y arriba de la hermita de Ntra. Señora do Pego es muy necesario de acerse un crucero de piedra con sus baras y escultura, y en el acer una imaxen de Cristo y Imaxen de Ntra. Sra. de la Soledad y otras cosas. Aviron taxar a labra do cruceiro en cincuenta ducados, susceptíbeis de seren sufragados en tres pagamentos: el dicho Juán de Bouças a de azer el dicho crucero de piedra y la coluna del a de ser como la del crucero de Cerdedo con la imáxen del Sr. San Antonio en medio de dicha coluna, y en quanto al pie detrás y arbol de arriba e ymaxenes a de azer dicho Juan de Bouças tres plantas y dellas a de dexar al dicho bicerrector y feligreses de dicha fra. una dellas la que les paresciere con las ymáxenes que dixeren. A pedra necesaria correría por conta dos veciños de Parada. De o canteiro incumprir o acordo, recaería sobre el a pena de excomuñón, polo tanto, dende mediados do século XVII, podemos asegurar que un cruceiro, coa imaxe do santo Antonio no varal, e na cruz, un Cristo e unha Virxe da Soidade, se anexaba á ermida do Pego.
O propio Rodríguez Fraiz volve ocuparse do cruceiro do Pego cando rexistra a vida e obra doutro egrexio canteiro: Ignacio Cerviño Quinteiro. Como ben determinou o investigador Anxo Coia, o escultor Ignacio Cerviño naceu na aldea de Peroselo (Augasantas-Cotobade) o 14 de xuño de 1834. En 1859, á idade de 25 anos, Ignacio Cerviño aparece aveciñado en Cerdedo, xa que, consonte a documentación achegada por Rodríguez Fraiz, o 31 de marzo do dito ano, o párroco de Parada e Castrelo abooulle a cantidade de 400 reais procedidos de la echura y colocación del crucero de la ermita de la Purificación. A maior abastanza, no Arquivo Histórico Diocesano de Compostela consérvase un documento no que se detalla que, en 1859, se lle contratou a Ignacio Cerviño a elaboración do cruceiro, xustificando dita encarga por haberse despedazado el que había en una gran tormenta de aire. Ascendeu o custo da obra a 460 reais, deducindo os 60 reais para sufragar o traballo de quen o pintou. É dicir, en orixe, o cruceiro do Pego lucía policromado.  
Ao ano seguinte, o 5 de maio de 1860, o cura de Parada e Castrelo abóalle 220 reais procedidos de la echura del crucifijo y demás recomposiciones del mismo crucero del Pego. Deducimos que durante o inverno de 1859-60, ou ben a escultura volveu ser o albo do vendaval e, por tanto, obxecto de restauración; ou ben o abade cumpría co derradeiro prazo da débeda.
Seguindo a Anxo Coia (“Aproximación á obra e vida de Ignacio Cerviño”, Faro de Vigo-O Morrazo, 13-10-2017), o canteiro casa en agosto de 1859 coa cerdedesa Ramona Beiro e, en novembro de 1860, bautizan na parroquial de Cerdedo a súa primeira filla Vicenta Cerviño Beiro. Antes de rematar o ano, a familia Cerviño abandona Cerdedo e trasládase a Madrid. Xa de volta na Galiza e residindo na parroquia do Hío, Ignacio Cerviño tallará, entre 1869 e 1872, o Cristo da Luz (o cruceiro do Hío), a súa obra mestra.
Así que, entre 1859 e 1860, o canteiro Ignacio Cerviño fai en Cerdedo un cruceiro para a ermida do Pego, que viría substituír en todo ou en parte o esculpido polo canteiro Xoán de Bouzas Beiro en 1651, máis de dous séculos antes. Neste senso, Anxo Coia defende que tanto o pedestal cúbico figurativo coma o fuste octogonal do cruceiro son reaproveitamentos do século XVII. Pola miña banda, concordo con Coia na posíbel reutilización do fuste de Bouzas Beiro (lembremos que o contrato asinado en 1651 prescribe a talla dun santo Antonio no varal, presente no cruceiro), mais difiro na autoría das imaxes talladas no pedestal, que prefiro atribuírllas ao propio Cerviño, apoiándome apenas na intuición. Ao meu humilde entender, a escolla das caras frontais do dado para narrar en altorrelevo o episodio bíblico do pecado orixinal é excepcional, así como o recurso das circunvolucións vexetais para ocultar a nudez dos Primeiros Pais (cara 1), a entrada en escena do demo (cara 2), a serpe escamenta enrodelada na árbore do coñecemento (cara 3), ou que Adán bote as mans a cabeza (e non á gorxa) tras comer da mazá prohibida (cara 4). Estas solucións enxeñosas e singulares verémolas desenvolvidas e requintadas doce anos despois no cruceiro do Hío. Pola contra, Anxo Coia postula que Ignacio Cerviño se inspirou na obra do cerdedés Bouzas Beiro, reproducindo a iconografía do Pego na realización do seu monumental cruceiro do Hío, opción esta non exenta de razóns.
A escena de Adán e Eva collidos das mans e recatados pola maleza (cara 1) confundiu a moitos autores, que a interpretaron como dúas ánimas entre as lapas purificadoras do purgatorio, ou mesmo dúas almas condenadas ao lume infernal. O investigador Estanislao Fernández de la Cigoña (1997 e 1998) inclúe o cruceiro do Pego na súa listaxe de “cruceiros de ánimas” por mor dos motivos representados na cara 1 do pedestal. Nós, humildemente, diverxemos da interpretación que de tales imaxes se fixo e, xa que logo, da súa clasificación.
Velaquí a cronoloxía do erro interpretativo:
Antonio Rodríguez Fraiz, no seu libro Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez (1982), describe deste xeito o cruceiro do Pego: No basamento o pecado de Adán e Eva, a morte, o inferno coa fegura do demo e a gracia, en outo releve todas as feguras, na vara San Antón.
Manuel Reimóndez Portela, no seu libro Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra (1985), tamén describe o pedestal: Cara de diante: Adán e Eva. Cara dereita: chamas e almas no inferno. Cara de atrás: imaxe dun santiño. Cara esquerda: enfeites de follas; e engade: É un dos pouquísimos cruceiros con imaxes do inferno ou purgatorio. Reimóndez Portela baseábase nas fichas de inventario do arquivo municipal de Cerdedo: Pedestal: Cara anterior: Adán y Eva. Cara lateral derecha: almas sufriendo penas de infierno. Cara posterior: imagen de santo. Cara lateral izquierda: adorno de hojas. Consonte as fotografías publicadas polo propio Reimóndez Portela, a escena do arrepentimento cadraba na vertical do Crucificado.
De la Cigoña, no seu libro Esmoleiros e petos de ánimas da provincia de Pontevedra (1998), xustifica así a súa inclusión no seu catálogo: As catro caras do cubo que fai de base vense adobiadas con diversas figuras. As ánimas, dúas persoas entre as lapas que se dan a man, aparecen no lado dereito. As lapas rodean os seus corpos espidos. Pola parte dianteira hai unha representación de Adán e Eva. Pola banda da esquerda aparecen a Árbore do Ben e do Mal, e pola parte traseira vese unha figura humana coa cabeza estragada e de contornos bastante mal definidos na que Rodríguez Fraiz (1961) quere ver o diaño e que nós pensamos que non se trata del, polo que este peto, en contra da opinión do referido autor, nada ten que ver co Inferno. Cremos que podería tratarse de San Miguel Arcanxo ... Rodríguez Fraiz asegura que na parte baixa do cruceiro, na base que sostén ergueito o varal, aparece o demo, cousa que non é verdade (páxs. 70-1).
Porén, a correcta interpretación das catro caras do pedestal do cruceiro do Pego ofreceuse no artigo “A labra precursora de Ignacio Cerviño”, publicado no xornal Faro de Vigo-Montes (7-10-2012) e posteriormente no volume As pedras da tribo. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo II (2014): Nas catro caras frontais do pedestal cúbico do cruceiro do Pego, en altorrelevo, represéntanse catro pasaxes de cando os nosos Primeiros Pais sucumbiron á tentación: 1) Adán e Eva, ledos, no Paraíso 2) O demo gaioleiro 3) A serpe enrodelada na maceira e 4) A parella amosando vergoña e contrición tras cometer o pecado orixinal. O pedestal do cruceiro do Pego é un cómic de pedra narrado en catro viñetas.
Amais, nunha nota ao pé de páxina, engádese: Na escena primeira, Adán e Eva, mimetizados coa edénica matogueira, cóllense das mans. Na escena segunda, o demo rabilongo brande ameazante unha guincha (a figura perdeu a cabeza e os brazos). Na escena terceira, o demo, mudado a cobra, cingue a árbore da ciencia (a figura perdeu a cabeza, mais conserva o picado das escamas). Na escena cuarta, Adán e Eva amosan pesar polo pecado cometido (a figura de Eva perdeu o brazo dereito, coa man esquerda agocha a crica; Adán oculta a pixa coa man dereita.
Cremos que as estratéxicas mutilacións padecidas polo demo e mais a serpe foron obra da irracionalidade de xorne integrista.
A primeira escena do pedestal é, ao meu entender, interpretada erroneamente por Rodríguez Fraiz (“o inferno coa fegura do demo e a gracia”, Canteiros..., 1982, páx. 453). O engano trabucou outros autores (Xosé Mª Laredo Verdejo, Xosé Carlos Valle Pérez entre outros) que creron ver neste altorrelevo dúas almas consumidas polas lapas, retrucando a opinión de Castelao quen afirmara que nos cruceiros galegos xamais se representaba o inferno.
Daquela, a escena primeira do pedestal, a través da que moitos investigadores se asomaron ao inferno ou ao purgatorio, debe entenderse, ben ao contrario, como solaz dos Primeiros Pais no Paraíso. As circunvolucións que cobren as extremidades inferiores de Adán e Eva non son lapas, senón mesta e pudorosa matogueira. No entanto, Rodríguez Fraiz si atinou ao decatarse da presenza do demo, mais non na primeira, senón na terceira escena do pedestal.
En conclusión, o cruceiro de Pego non se pode catalogar como cruceiro de ánimas desprovisto do peto das esmolas. Esta circunstancia non impediu, así e todo, que os chanzos da plataforma fosen empregados polos fieis para pousar donativos, como se comprobou en outubro de 2012, cando membros do colectivo Capitán Gosende procedemos á limpeza e dignificación daquel espazo.
Historia adversa. Once anos antes, a finais de 2001, a prensa local informaba que o monumento fora obxecto dunha agresión vandálica ou dunha tentativa de roubo: La cruz apareció destrozada en el suelo y los vecinos sospechan que se trata de una agresión intencionada o de un intento de robo frustrado (La Voz de Galicia-Deza, 4-12-2001). Grazas ás investigacións de Xosé Carballo, sabemos que algúns anacos do crucifixo se conservan nunha casa da aldea da Insua (Parada). Por desgraza, desapareceron a imaxe da Virxe, a cabeza do Crucificado e boa parte do pé da cruz. As fotografías de Reimóndez Portela, obtidas na década dos 80, non abondan para paliar a perda.  
Na actualidade, o cruceiro do Pego (plataforma, pedestal, fuste e capitel), en estado de ruína e abandono, agarda das autoridades a indispensábel intervención que enxalce en Cerdedo unha das obras de xuventude do inmorredoiro escultor Ignacio Cerviño, autor do cruceiro do Hío. Entrementres, vaia polas ánimas.

Imagem
Cara 4 do pedestal do cruceiro do Pego.
Imagem
Fotografía do anverso da cruz do cruceiro do Pego (Parada), obtida por Reimóndez Portela.
Imagem
Cara 1 do pedestal do cruceiro do Pego.
Imagem
Fotografía do reverso da cruz do cruceiro do Pego (Parada), obtida por Reimóndez Portela.
Imagem
Fragmentos da cruz do cruceiro do Pego (foto de X. Carballo).
0 Comentários

Pola vida no rural, non á invasión eólica

28/7/2021

1 Comentário

 
Imagem
Non é nova en Terra de Montes a problemática dos parques eólicos. Hai xa bastantes anos que se comezaron a instalar os cinco parques que existen a día de hoxe e que, por exemplo, converteron  montes senlleiros, como o Seixo e o Candán, en polígonos industriais. Os beneficios non se viron por ningunha parte, nin en postos de traballo relevantes nin en compensacións económicas dignas para a veciñanza, nin nas facturas da luz que non deixan de aumentar. O declive demográfico seguiu o seu curso sen pestanexar ante a chegada de tanto “progreso”, tanto que mesmo desapareceu o concello de Cerdedo. Para nós quedou a destrución do territorio, da natureza e da cultura; os beneficios foron para algún lugar lonxe de aquí.  Como moi ben definía unha representante da asociación Petón do Lobo nun acto informativo recente, somos unha “terra de sacrificio”.

Polo que parece isto non foi suficiente para encher o saco das grandes empresas do sector. Nos últimos meses fomos coñecendo que unha nova avalancha de parques eólicos se achegaba; unha invasión  eólica que ameaza con facer de Terra de Montes un megaparque industrial, iso si, con pretensións de ser todo moi ecolóxico e necesario para facer unha transición enerxética que permita reducir o uso de combustibles fósiles.  Foi por esta razón pola que un grupo de veciñas e veciños nos organizamos para informarnos e defendernos ante a sangrante falta de información e a connivencia entre administracións e empresas. Naceu así a asociación “Alarma na Terra de Montes”, que ademais conta co apoio de diferentes entidades da zona.

Como dicimos, a falta de información á veciñanza afectada é o primeiro obstáculo que debemos superar. Quen nos está a informar de todos estes proxectos? Ninguén. As administracións que os teñen que tramitar e aprobar, a Xunta ou o Goberno do Estado, non o están a facer. No caso dos concellos afectados, só o fan se a veciñanza actúa primeiro.

Só grazas ao traballo voluntario de busca de información e á axuda doutras asociacións que por toda a nosa terra comezan a mobilizarse contra este modelo de implantación eólica totalmente incontrolado, sabemos que existen mais de vinte proxectos de parques con intención de instalarse tanto nos montes em man común como en terreos privados.  Como nos afectaría a instalación destes parques? Aí van algúns puntos a ter en conta:

-Destrución do territorio: a nosa comarca veríase desfigurada non só pola presenza de novos aeroxeradores a inzar zonas que ata o de agora estaban libres deles. A instalación destes parques implica tamén a construción das subestacións de transformación, a apertura de pistas para a mobilidade nos parques e para a comunicación soterrada entre os eólicos e as subestacións e, aínda por riba, o tendido de varias liñas de alta tensión que atravesarán toda Terra de Montes, que se convertería nunha maraña de parques  e liñas de evacuación sen xeito nin razón.

-Afectación a outros sectores económicos e actividades: sectores como a agrogandeiro ou o forestal veríanse prexudicados pola perda de terras útiles. Tamén o sector turístico se vería gravemente prexudicado polas afectacións ao territorio e á paisaxe. Actividades como a Rapa das Bestas de Sabucedo ou a dos observatorios astronómicos de Forcarei e Cotobade tamén correrían perigo.

-Perda de valor e control de propiedades: calcúlase que as propiedades incluídas na poligonais dos parques perden entre o 30% e o 40% do seu valor. Ademais, pasan a ser recalificadas como “solo rústico de protección de infraestruturas eólicas” e quedan a expensas de ampliacións futuras dos parques que as empresas decidan, coa axuda dunha lexislación que permite a declaración de utilidade pública dos parques. As zonas polas que pasan as liñas de evacuación tamén quedan impedidas de ter outros usos.

-Molestias e problemas: nalgúns casos os muíños atópanse moi preto de lugares habitados ou doutras instalacións como granxas. A desfasada lexislación autonómica permite muíños a 500 m das casas, cos conseguintes problemas de ruídos e sombras causados polos novos aeroxeradores de case 200 m de altura. Estes problemas poden ser especialmente sangrantes en lugares como Cuíña (Quireza) ou Reigosa (Aciveiro). O sinal de radio, televisión ou a telefonía móbil tamén se poden ver afectados. A presenza próxima dos aeroxeradores ou das liñas de alta tensión ten sido asociada a problemas de saúde diversos.

-Afectación a recursos hídricos: a construción dos parques e as infraestruturas asociadas poden afectar aos recursos hídricos (brañas, regos, traídas…) dos que nos abastecemos para consumo humano e para as actividades económicas. A auga é un ben escaso que debemos protexer e garantir de cara ao futuro.

-Patrimonio natural e paisaxístico: os hábitats de diferentes especies, algunhas delas de especial valor, serían atacados por estas instalacións industriais. Cómpre destacar o caso das bestas de Sabucedo, en perigo de extinción polos danos ao seu hábitat. Ademais, a nosa paisaxe, obra da natureza e da actividade humana durante milenios e elemento importante da identidade colectiva, veríase gravemente desfigurada.

-Patrimonio histórico e cultural: os proxectos de novos parques eólicos tamén afectan ao rico e amplísimo patrimonio histórico da nosa comarca. Mámoas, gravados rupestres, castros, patrimonio arquitectónico ou etnolóxico poden ser danados, sobre todo os que están sen catalogar, ou o seu contexto deformado. O patrimonio cultural inmaterial vinculado a eles (lendas, mitos, tradicións...) correría maior perigo de perderse definitivamente. Desfeitas como a do Monte do Seixo non se poden repetir.

Estes e outros elementos deben ser tidos en conta á hora de tomar decisións colectivas e individuais en relación con esta enxurrada de parques eólicos. Compénsannos todos estes danos en comparación cos supostos beneficios? Ou os únicos realmente beneficiados serán multinacionais como Greenalia, Naturgy ou Enel Green Power?

É coñecido o número limitado de postos de traballo que xeran os parques eólicos unha vez en funcionamento; postos de traballo, ademais, pouco vinculados ao territorio en que os parques se instalan. Pola contra, os danos a outros sectores económicos son evidentes e a presenza desmesurada destas instalacións pode dar lugar tanto á perda de empregos como ao peche de negocios ou impedir a creación de novos postos de traballo en diferentes sectores.

E que dicir das “compensacións” económicas dadas polas empresas… Na maioría de ocasións son auténticas esmolas en comparación cos grandes beneficios que estas obteñen e que aínda por riba non tributan en Galicia senón noutros territorios, cando non acaban en paraísos fiscais a través de sociedades offshore, como ten sido denunciado.

Son compensacións económicas que, ademais, son ofrecidas nun contexto de chantaxe ás comunidades e persoas coas que estas empresas “negocian” desde a posición de forza que a lexislación lles dá coa ameaza da expropiación e cos prazos cada vez máis reducidos para coñecer os proxectos e presentar alegacións; por non falarmos dos vínculos entre os gobernos e as empresas que contratan como directivos antigos e antigas responsables políticas (un caso directamente relacionado con esta problemática é o de Beatriz Mato, ex-conselleira de medio ambiente da Xunta e nova directiva de Greenalia). Estas grandes empresas buscan talento ou contactos e influencias?

Outro dos seus trucos favoritos é o de presentarse como empresas preocupadas polo medio ambiente que nos traen proxectos de enerxía limpa, non contaminante: a enerxía eólica. Nunha época en que vivimos unha crise ambiental cada vez máis clara e en que son necesarias alternativas urxentes aos combustibles fósiles o discurso verde destas empresas está á orde do día, que pretenden así conseguir boa publicidade e aceptación social.

Pero, son de verdade tan inocuos e tan verdes? É protexer o medio ambiente instalar parques eólicos en zonas de grande valor natural e ambiental, como sucede tantas veces? Un exemplo disto témolo nos danos provocados por algúns parques eólicos en turbeiras, zonas que axudan na loita contra o quecemento global pola súa capacidade para fixar CO2. Favorecen a necesaria biodiversidade os danos provocados por estas instalacións e todas as súas infraestruturas nos hábitats de diferentes especies?

Por outra parte, debemos preguntarnos que ten de ecolóxico e sustentable instalar ducias e ducias de novos parques eólicos en territorios que están a centos de quilómetros dos lugares que se queren abastecer de enerxía eléctrica. Calcúlase que nas liñas eléctricas moi longas pódese perder entre o 8% e o 15% da electricidade producida. Canta electricidade e materiais é necesario despilfarrar de forma absurda cando o normal é que un parque eólico se instale preto da zona que vai abastecer? E falando de materiais: quen se vai facer cargo da retirada e reciclaxe dos aeroxeradores e da restauración do entorno cando os parques finalicen a súa actividade ou cando algunha destas empresas desapareza? Verémolo co tempo.

Non estamos en contra da enerxía eólica nin da existencia de parques eólicos, pero hai alternativas que aquí o poder político e o económico non queren desenvolver. Por que non optar por pequenos parques eólicos comunitarios, menos agresivos, destinados a satisfacer as necesidades reais do entorno no que se instalan e xestionados pola propia veciñanza ou polos concellos? Non queremos ser un territorio de usar e tirar en mans do oligopolio enerxético, temos dereito a controlar e xestionar os nosos recursos de forma racional e para favorecer o ben común, non os negocios duns poucos.

É o momento de actuar e de facer forza xuntándonos. Témonos que organizar e mobilizar para impedir que sigan a destruír a nosa terra e a condenar a morte o rural galego. E esperamos que as institucións, e en primeiro lugar os nosos concellos, se poñan ao noso lado con toda a súa forza, nin de fronte nin de perfil. O noso benestar e o das xeracións que veñan está nas nosas mans.

Moratoria eólica xa!

* Alarma na Terra de Montes

1 Comentário

Esmoleiros e petos de ánimas de Cerdedo ( III )

27/7/2021

0 Comentários

 

O esmoleiro de Tresaldeas

Imagem
Esmoleiro de Tresaldeas, adicado á Virxe do Carme (foto de J. Soto).
O esmoleiro de Tresaldeas (Quireza) é unha pequena construción cuadrangular, rematada cunha cruz central e dous pináculos. Está situado no casar da Xesteira, afastado uns 7 m dun cruceiro (lese 1824 no pedestal), e ao pé do cruzamento da estrada PO-7102 co vial que atravesa o lugar de Tresaldeas (A Xesteira, Os Sieiros e O Quintelo). Coordenadas.- X: 546.412; Y: 4.713.940.
Empregouse a pedra na edificación do baseamento e o ladrillo recebado para o máis. A cachotaría encintouse e riscouse de negro. A pintura do recebado combina a cor branca cunha tonalidade imprecisa de rosa.
Entre o pedestal da cruz e o pináculo da dereita fixouse un eixe para bandear unha campá de bronce canda o seu xugo de ferro, no que se recortou unha cruz.
O esmoleiro de Tresaldeas presenta as seguintes dimensións: 3’63 m de alto (até a cimeira da cruz), 1’90 m de largo (frontal) e 1’50 m de fondo.
No frontal ábrese un van arcado de 1’77 m de alto e 1’39 m de largo, pechado cunha reixa negra, cuxos barrotes centrais dispoñen outra cruz. No marco esquerdo da reixa soldouse a fechadura e, ao seu carón, a caixiña metálica das esmolas. Os ángulos existentes entre o arco e a estrutura arquitrabada decoráronse con senllas cunchas de vieira. Por riba do arquitrabe, ocupando unha posición central, encaixouse unha placa de pedra gris coa seguinte inscrición: “Donada por Luis Blanco y familia - 1962”.
O interior da capeliña está pintado de branco, mesmo o altar corrido e a edícula na que se encadra unha imaxe da Virxe do Carme co Neno no colo, albas figuras orladas cunha fita dourada, a cuxa devoción foi ofrecido o esmoleiro. Asemade, a Virxe terma coa man dereita de dous escapularios de tea. Piso embaldosado.
Fernández de la Cigoña, que se achegou polo lugar en 1998, recolleu a súa “pequena historia”: Luís Blanco, nado no lugar de Tresaldeas, tivo un fortísimo accidente de coche na provincia de Burgos. Prometeu que, se saía con ben, faría esta capeliña en forma de peto (en Esmoleiros e petos de ánimas da provincia de Pontevedra, páx. 73). Durante a nosa visita de hai uns días, puidemos corroborar o anotado polo noso predecesor.
Así mesmo, vinte e tres anos despois do consignado por De la Cigoña, testemuñamos que o esmoleiro de Tresaldeas segue mantendo vivo o culto, pois, reixas dentro, lucían as flores frescas contidas en varios búcaros e ardían tremelucentes as candeas.   
Imagem
Esmoleiro e cruceiro de Tresaldeas (Quireza-Cerdedo) (foto de J. Soto).
0 Comentários

Alba de Gloria no Pico Sacro 2021

24/7/2021

0 Comentários

 
Imagem

O alento do mundo

Héitor Picallo
[mons sacer -2016.06.30]

-    e cando zoa o ventre do mundo,...
en que pensades as árbores?
en que pensades cando gravitan
esas raiceiras que terman da Terra
e de nós?
en que cavila o mar de neuronas,
elásticas, cando sostedes coas vosas pólas
ese enorme océano de gases que
escorrega entre as gallas?
en que,...!?
e co recendo perdido no aire,...
explicádeme por que pousades a folla,
e entregades o espectáculo de outono,
en emocionante nudez sen pausa?
en que pensades!?
-    en erguermos o alento do mundo,
en gardarmos a cerna do tempo,...


[illicinum - 23 h 59 min 59 seg.]

Talvez se voásemos coa nosa dorna xeiteira por enriba do reloxo de area -tal fósemos nunha cápsula do tempo- poderiamos observar que mil anos antes da nosa Era xa nos creáramos como pobo, sendo donos da nosa identidade. Porque non se pode ignorar que naqueles séculos nos que mans de ourives anónimos facían do ouro pezas de arte para pendurar nos pescozos dos membros do clan, nos brazos de mulleres e homes traballadores, guerreiras e guerreiros, Galiza era -con ese ou outro nome- espazo e terra de xentes, espazo e terra de deusas e deuses... Coas súas libacións e ofrendas veneraban as divindades que nos foron propias, e chamaban, como hoxe aquí facemos, polos heroes mortos nos campos de batalla. Pero tamén convocamos a Navia, a Berobreo, a Bormánico, Coventina, Edovio e ducias de seres que iluminaron as nosas vidas pasadas. Ohh... Setandianiegi: Memento qui in vobis sunt! [recorda quen es!]
Porque fomos cinza e de novo carne, fomos terra e creamos patria, mollamos a lingua coa suor da gleba e erguemos a nación, esta que hoxe sobe o cumio do monte sagrado, do Monte Sacro, do Mons Sacer, do Monte Illicinus.
Convocamos para tal ascenso a todas as xentes representantes das tribos galaicas: os Albións, os Ártabros, os Celenos, os Brigantinos, os Cáporos, os Grovios... Convocamos a rubir ao sagrado a cada unha das persoas caídas nas loitas fronte a Roma, para collermos folgos e aire purificador no curuto da liberdade. Por iso chamámosvos a todos coa palabra dos arxinas que cicelaron e derrubaron A torre da derrota:
Gabarra a cachou de arria, coa escurriaxe: ferruncho e cantillón do loimo. Gabarra a cachou de arria, coa xiria e o fuste da releira, co gancheante e o miqueloiro, a rañola e o fuste, co carcaxo e as gadomas, cos gharavellos e as deluñas, coa galrúa e os gamuzos, xabrea de xandoca... co verbo.
[Fende a laxe coa ferramenta: cicel e martelo. Fende a laxe coa forza e a panca, co fouciño e o nivel, o legón e o pau, co peito e as maos, cos dedos e as unllas, coa boca e os dentes, sube, agatuña... co verbo]
Exeria terma da nosa man dende un alén ben próximo. Prisciliano acompáñaa e non lonxe avisa aos espíritos dos que xa se foron que o noso compromiso está en defender a terra, as nosas árbores sagradas (o castiñeiro de Pumbariños, o érbedo de Mariñán, o
carballo de Portacal, o teixo de Córneas, o pradairo de Vilarpandín, a aciñeira de Covas, a sobreira de Siador e a figueira do Meco...), de coidar todos os soutos, carballeiras e fragas, pois furan nas súas cernas para chantaren xigantes austrais que estiñan o manancial comunitario (árbores inmensas que nos secan a terra e nos sacan o pan); ou papaventos eléctricos que depredan as brisas, os ávregos e os ciclóns.
Ei... rachade o silencio e berrade alto! María Balteira, María Castaña, María Criada, María Pita, María Soliña, María de Ulloa e centos de mulleres buscan recuperar a súa historia nesta ascensión espiritual ao sacro Illicinus! E canda elas, cómpre resucitarmos todas as mulleres anónimas -poetas ou guerreiras- que os pergameos ignoraron, todas aquelas mulleres de fazañas e de arte ás que lles omitiron os seus nomes por cada trazo censor do cálamo de cana.
E o literario Ponthus -rei dunha Galiza liberada, fraterna con Irlanda, Escocia, Bretaña, Cornualla e Gales- axúdase de Sidoine para reivindicar un espazo no mundo para as nosas letras. Que se saiba que a poesía que creamos, o noso teatro, a narrativa que nos é propia, o ensaio galego... deben ser recoñecidos entre as linguas irmás! Porque fomos referencia literaria naqueles séculos do medievo e ao longo de todo o continente, esiximos sermos tratados como iguais, sen prisións nin exclusións, sen mordazas nin cepos. Velaí que neste ascenso suban connosco todos os cabaleiros, damas, druídas, magos e feiticeiras do círculo artúrico, os falecidos e os que aínda residen no manuscrito miniado; os protexidos pola capa de Merlín e Familia e os acubillados nas gabetas dos arquivos. Xa que todos fican custodiados polo dragón que dorme nos ollos das crianzas e nos soños dos que non medramos, aquí vos chamamos!!!
Convocamos á nosa ilustre almirante Isabel de Barreto -cofundadora da urbe de Santa Cruz, nas Illas Salomon- para que ao goberno do Santa Liberdade, rescate todas as persoas republicanas e demócratas afogadas na gabia, na Illa de San Simón ou no fondo do Atlántico.
Reclamamos ao Capitán Xeneral Gómez Pérez das Mariñas - fundador da cidade das Mariñas, en Filipinas- para que nos traia dende ultramar, subido no Novo Enden, todas as persoas mariñeiras e emigrantes que non volveron pisar a Terra Nai.
E para que dirixa a cabotaxe do buque alxibe Bou Eva, solicítase a presenza de Xoán de Nóvoa, ese mesmo que bautiza cabo do arquipélago das Seychelles unha illa que gusta en chamar Agalega. Nese buque alxibe hanos traer aqueles nosos avós e avoas que, escravos nas Antillas, regaron coa súa suor e o seu sangue a ambición do amo e ferocidade do capital.
Chamamos, asemade, a Francisco Mourelle da Rúa, navegante que pisa Alaska e ao que lle rouban o seu diario, páxinas das que logo se había servir o propio Capitán Cook. Chamámolo para que logo de se mergullar nos mananciais sagrados -Lume de Deus, Santa Eufemia de Ambía, a Mina da Lagariza, a Fonte do Leite e a do Mouro de Sandiás- nos achegue a listaxe de persoas investigadoras galegas que nos deron de beber historia, tempo e ciencia: Anxos Alvariño, Pedro Cerviño, Antonia Ferrín, Domingo Fontán, Olimpia Valencia, Antonio Valenzuela Ozores, Ramón Verea... Presentes!!
Chamamos aquí se persoe Pedro Sarmiento de Gamboa, pois logo de percorrer coa súa nao todos os cumios sagrados da nación - dende O Pindo ao Seixo, dende O Courel á Capelada e ao Facho de Donón- traia canda si a lexión de poetas, músicos e artistas nacionais que xa lle entregaron unha moeda a Caronte: Dende de Martín de Padrocelos a Luisa Villalta, dende Xoán de Cangas a Camilo Díaz Baliño, de Xela Arias a María Santiso, de Maruja Mallo a Pascual Veiga e Perfecto Feixó.
E reunidos aqueles todos, xuntos cos que aquí tamén estamos, nesta procesión de ánimas e de vivos, chegaremos ao curuto do monte Ilicino para chantarmos coa forza dunha única man a bandeira que nos é propia. Así, en singradura figurada, embarcamos na dorna de Bóveda, Castelao e Rosalía, con todas as irmás e irmáns, irmandiños e xentes das irmandades, os nosos antepasados e os que aínda están por chegar. Pois xa está pronta a gradicela vermella que co seu alento esbravexo en proa espetou Isaac, para reivindicarmos xuntos, en compromiso e lealdade patria:
-Sermos sempre, Galiza Sempre, Sempre en Galiza...
Lingua, Patria e Nazón de Breogán!!

0 Comentários

Esmoleiros e petos de ánimas de Cerdedo (II)

22/7/2021

0 Comentários

 
Calros Solla
Imagem
Cruz orixinal do cruceiro de Santo Antonio (foto de X. Carballo).
O cruceiro de ánimas de Santo Antonio (continuación)
​

Así a todo, convén salientar que o vieiro ancestral que comunica a encrucillada de Santo Antonio coa praza da igrexa e cemiterio de Cerdedo é escenario da procesión fantasmal da Santa Compaña, que en Cerdedo tamén se denomina Pantalla. Pola banda dos vivos, é consuetudinario procesionar tras dos santos (santo Antonio, o padroeiro san Xoán e a Virxe do Carme) o 13 de xuño dende a igrexa parroquial até Santo Antonio e retorno.

Xacando (Faro de Vigo, 3-3-2013), expliquei que en 1745, segundo as anotacións do padre Sarmiento, a ermida de Santo Antonio se situaba uns 400 m río abaixo da súa localización actual (nunha varcia estreita de 25/40 m de largo que se estende entre o trazado da Verea Vella e o curso fluvial), sendo trasladada no século XIX por mor dos estragos que no templo causaban as enchentes. As operacións de traslado puideron afectar a capela e o seu presumíbel cruceiro, dispóndoos no seu emprazamento actual, no lugar onde a Verea Vella galla cara ao lugar de Cerdedo (atravesando o río pola ponte de Cerdedo), cara ao lugar de Lourido (pola costa do Salgueiral) e mais cara aos lugares da Revolta, Cavenca, Meilide... O padre Sarmiento, prolixo en detallar os seus itinerarios, amenta a capela e a ponte, mais non repara nun cruceiro illado, xa porque talvez o considerou un todo a canda a capela, xa porque aínda non existía.
De o cruceiro campar naquela intersección de camiños antes do traslado da capela (séc. XIX), as esmolas depositadas no seu peto avogarían polas ánimas (encrucillada), polos viaxeiros (cristianización do culto aborixe aos numes dos camiños) ou mesmo polos oferentes que tomaban parte no bautismo prenatal (enxembramento) ou na esconxura do mal do aire, rituais que tiñan a ponte por escenario. Cando aquel espazo sagrado quedou baixo a advocación do santo Antonio, ben seguro se fixo desaparecer o esmoleiro do cruceiro, habilitándose outro na portada da capela, á dereita da porta, estimulando daquela a intercesión do santo casamenteiro e das causas e cousas perdidas. Alzada nunha peaña, unha pequena imaxe en pedra do santo presidía a fachada da ermida, até que se determinou empoleirala na fachada sur da reitoral, precavendo o ladroízo. O lugar pasou a denominarse Santo Antonio (óese San Antonio) e a ponte, nomeada de Cerdedo en tempos de Sarmiento, pasou a chamarse ponte de Santo Antonio (óese de San Antonio). Con certeza, a figura do Crucificado tiña ao seus pés a face encaveirada do capitel (a morte vencida pola resurrección; a redención do pecado orixinal), e ambas as dúas recibían o viaxeiro que se dirixía a Cerdedo.
As fotografías que da escultura orixinal fixo o compañeiro Carballo tamén permiten advertir a policromía do capitel e da cruz, obra do pintor Gómez das Fragas, onde a cor vermella é resiliente. A imaxe do Cristo abraia polo seu conturbador realismo: guedellas primorosamente peiteadas, cinguidas por un cadrelo pétreo de metálicas espiñas. A cabeza abaixada do home agonizante inclínase cara ao ombreiro dereito, onde pousa a longa cabeleira. Bigote e barba crespos e ben perfilados. Minucioso estudo anatómico no que chaman a atención as costelas, o ventre inchado e a trama de veas e tendóns nuns brazos aínda en tensión. En ambas as dúas mans, os dedos maimiño e anular pechan sobre o cravo, agás o mostreiro e o maior que permanecen estricados representando a beizón. Os paus da cruz son cilíndricos. Na parte superior do lonxitudinal desenrodélase o rótulo do inri e no trasverso son visíbeis os cotóns do madeiro, conferíndolle verismo.
O actual cruceiro de Santo Antonio de Cerdedo (coordenadas.- X: 549.819; Y: 4.708.795), alzado encol dunha plataforma de dous chanzos, pedestal e varal cilíndrico liso, posúe unha altura de 5’35 metros.
Remato formulando unha hipótese. Se cotexamos as fotografías da desaparecida cruz do cruceiro do Pego (parroquia de Parada) publicadas por M. Reimóndez Portela (Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra, 1985) coas fotografías achegadas por Xosé Carballo da antiga cruz do cruceiro de Santo Antonio (Cerdedo), podemos defender doadamente que ambas as dúas pezas son obra do mesmo escultor. Obsérvense as similitudes tanto no modelo da cruz: paus redondos e acotoados, rótulo desenrolado; coma no modelo da imaxe: coroa de espiñas, guechos longais, barba crespa e perfilada, pano de pureza anoado á dereita, abdome encovado, delgadez extrema... Sabendo por documentos que, cando menos, a cruz do cruceiro do Pego (1859) é da autoría de Ignacio Cerviño, postulamos que o célebre autor do cruceiro do Hío tamén labrou, cando menos, a cruz do cruceiro de Santo Antonio. É oportuno lembrar que no ano 1859 Ignacio Cerviño residía en Cerdedo e que en agosto dese mesmo ano casou coa cerdedesa Ramona Beiro. En novembro do ano seguinte, o matrimonio bautizaba na parroquial de Cerdedo a súa primeira filla Vicenta Cerviño Beiro. Engado a maiores que a imaxe repoluda do Santo Antonio que ocupaba a peaña da capela, trasladada a posteriori a unha peaña da reitoral, é de feitura semellante á outra imaxe do santo existente nunha casa de Parada, parroquia á que Cerviño se vinculou laboralmente. Xa que logo (as datas cadran), o escultor Ignacio Cerviño puido ser o autor do cruceiro de Santo Antonio, permitindo datar a súa feitura a mediados do século XIX (arredor do ano 1859). Nese tempo tamén se puido trasladar a capela río arriba, labores nos que Ignacio Cerviño (ou Antonio, o seu pai) puideron tomar parte
Imagem
Fotografía da cruz do cruceiro do Pego (Parada), obtida por Reimóndez Portela.
Imagem
Imaxe do santo Antonio trasladado á casa reitoral de Cerdedo.
Imagem
Capitel orixinal do cruceiro de Santo Antonio (foto de X. Carballo).
0 Comentários
<<Anterior

    Un proxecto de:

     Imagem

    Colaboracións

    Tudo
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Estamos en:


    Imagem
    Imagem
    Imagem
    Foto

    Feed RSS

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Março 2025
    Fevereiro 2025
    Janeiro 2025
    Dezembro 2024
    Novembro 2024
    Outubro 2024
    Setembro 2024
    Agosto 2024
    Julho 2024
    Junho 2024
    Maio 2024
    Abril 2024
    Março 2024
    Janeiro 2024
    Dezembro 2023
    Novembro 2023
    Outubro 2023
    Setembro 2023
    Agosto 2023
    Julho 2023
    Maio 2023
    Abril 2023
    Fevereiro 2023
    Janeiro 2023
    Dezembro 2022
    Novembro 2022
    Outubro 2022
    Setembro 2022
    Agosto 2022
    Julho 2022
    Junho 2022
    Maio 2022
    Abril 2022
    Março 2022
    Fevereiro 2022
    Janeiro 2022
    Dezembro 2021
    Novembro 2021
    Setembro 2021
    Agosto 2021
    Julho 2021
    Junho 2021
    Maio 2021
    Abril 2021
    Março 2021
    Fevereiro 2021
    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Com tecnologia Crie um website único com modelos personalizáveis.