Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Visita do inspector educativo á escola de Cerdedo en 1860

28/11/2021

0 Comments

 

O inspector de Instrución Primaria Ángel Rubido visita en xuño de 1860 a escola de nenas do lugar de Cerdedo

Imagem
Escola de nenas (arquivo de Luís Lamela).
Calros Solla
No Arquivo Histórico da Universidade de Compostela, gárdase o expediente da visita do inspector de Instrución Primaria Ángel Rubido Prieto á escola pública completa de nenas de Cerdedo. A visita tivo lugar o 28 de xuño de 1860. Naquela altura a institución educativa estaba a cargo da mestra Manuela Azofra Reigosa. O lugar de Cerdedo contaba, mediado o século XIX, con 1.306 habitantes.
A Lei de Instrución Pública (coñecida como Lei Moyano) entrara en vigor o 9 de setembro de 1857. A lei organizaba o sistema educativo en primeira ensinanza, segunda ensinanza e ensinanza superior e profesional. A primeira ensinanza dividíase en elemental e superior. O ensino elemental era obrigatorio para nenos e nenas dos 6 aos 9 anos, e de balde para as familias que non o puidesen custear. Ao cura da parroquia correspondíalle acreditar a imposibilidade económica dos proxenitores.
Consonte os datos subministrados pola profesora, o edificio da escola situábase no centro do lugar de Cerdedo, á beira da estrada de Ourense. O local, de bastante capacidade, dividíase en seis dependencias; contaba con boa ventilación e recibía luz natural abonda. O seu estado de conservación era bo. Ao parecer, o inmóbel era de nova feitura. A mestra engade: es lo mejor que puede proporcionarse. O inspector, acompaña a súa conformidade da seguinte advertencia: es muy pequeña su sala de clase.
No tocante ao estado e colocación dos móbeis e útiles, a mestra sinala o bo estado dos mesmos. Estaban colocados á dereita, á esquerda e en fronte da plataforma, dende onde a profesora vía e inspeccionaba o labor das súas discípulas. O inspector outorga o seu “Conforme”.
Ao respecto dos “medios materiales de instrucción”, a mestra informa que consisten en tres mesas longas para escribir, é dicir, “tres cuerpos de carpintería” con tinteiros e cadros con mostras colocados encol das mesmas. Amais, un taboleiro cos útiles necesarios para facer operacións aritméticas e tamén dous encerados. Así mesmo: tesoiras, agullas, dedais, papel pautado e branco, plumas, tinta, po secante, libros, bastidores para bordar cadros con debuxos e almadraques para prender a costura. Inclúense: a mesa-escritorio da profesora cos útiles necesarios, os bancos... O inspector, acompaña a súa conformidade da seguinte anotación: advirtiendo, son en muy pequeño número.
No que concirne ás materias impartidas e ao programa de ensino, a mestra enumera as seguintes disciplinas: Relixión e Moral, Lectura, Escritura, Aritmética, Gramática castellana, Calceta, Costura, Bordado e Corte. O inspector outorga o seu “Conforme”.
No tocante ao número de alumnas matriculadas, a mestra fai a desagregación, malia carecer dos datos que lle debera ter proporcionado o concello: 4 nenas menores de 6 anos, 71 nenas de 6 a 9 anos, e 6 nenas maiores de 10 anos. A mestra leva rexistro nun libro (“Matrícula y clasificación”) do nome e apelidos das alumnas, da profesións dos seus pais, das aldeas e parroquias de onde proveñen (conforme os datos facilitados polos propios pais), e da “actitude” (aptitude?) das nenas nas diferentes materias. O inspector outorga o seu “Conforme”.
Ao respecto do número de alumnas que asistían diariamente á escola, a mestra informa que as matriculadas “por temporada” (no curso 1859-60) ascendía a 81, non obstante as que acudían diariamente só eran 69. O inspector outorga o seu “Conforme”.
Ao respecto do número de alumnas dispensadas do pago de retribucións, a mestra informa de 19. É dicir, 62 familias pagaban a escolarización das súas fillas. O inspector outorga o seu “Conforme”.
No que concirne ao sistema adoptado para o réxime da escola, a mestra anota: “El simultáneo”. O inspector, acompaña a súa conformidade da seguinte anotación: advirtiendo, que no está bien desarrollado. Como o ía estar, tendo que simultanear a educación de 81 alumnas!!
No tocante ás seccións nas que se dividía cada “clase de enseñanza”, a mestra responde: “En 8, partiendo del nº de alumnas que asisten ordinariamente a la escuela”. O inspector outorga o seu “Conforme”.
Ao respecto do tempo semanal (en minutos) dedicado á instrución de cada unha das seccións de cada clase, a mestra consigna: “Religión y Moral: 210 minutos a la semana (42 minutos diarios); Lectura: 210 minutos/s.; Escritura: 240 minutos/s. (48 minutos diarios); Gramática: 180 minutos/s. (36 minutos diarios); Aritmética: 210 minutos/s.”. Ou sexa, 3 horas e media de clase pola mañá.
A mestra sinala que as devanditas materias se imparten todos os días en horario matinal, mentres que, pola tarde, as alumnas se ocupan “con los labores propios del sexo” (calceta, costura, bordado...). A mestra dedícase a ensinarlles ás nenas relixión e moral, gramática, ortografía, aritmética “y tiene conferencia con las niñas sobre economía doméstica, urbanidad...”. O inspector anota á marxe: No hay distribución de tiempo.
No que concirne aos libros de texto, a mestra informa que para a materia de Relixión e Moral, empregaba o Catecismo do padre Astete e o do abade Fleuri; para a Lectura: o Silabario e o Método práctico de enseñar a leer de Vicente Naharro; os Cuadernos de lectura de Joaquín Abendaño e os Cuadernos litografiados de Cástor Araujo; El espejo de las niñas de Genaro del Valle, o Opúsculo acerca de la urbanidad de Jacinto Salvá; para a Gramática e a Ortografía, o Epítome e o Prontuario da Real Academia Española; e para a Aritmética, o libro de José Mariano Vallejo (Aritmética de niños, 1804). O inspector outorga o seu “Conforme”.
A seguir, a mestra consigna o número de alumnas que cursan as respectivas materias: Relixión e Moral (69 alumnas); Lectura (69); Escritura (37); Gramática (27), Aritmética (69); Calceta (44); Costura (21) e Bordado (14).
No tocante ao “Sistema de premios y castigos”, a mestra escribe (transcrición literal):
Para premios, los villetes o vales de satisfacción distribuidos por la profesora a las discípulas que los merezcan; la ploclamación por dicha profesora de la discípula, cuando lo cree conveniente; la carta de satisfacción dirigida por la profesora a la familia de la discípula, cuando su conducta y trabajo son ejemplares; el cuadro o lista de honor de las mejores discípulas que permanece fijo en el local de la escuela, y no se vorra a ninguno de los insertos en aquel, mientras no cometa una falta grabe; la recitación en voz alta de las buenas acciones de las discípulas, dándoles muestras de aprecio en presencia de las más.
Para castigos, la pérdida del puesto de la discípula que trabaje sin atención; la colocación al último de la sección de la niña indócil; mandarla poner en pie y de rodillas desde 5 minutos hasta un cuarto de hora alo más, cuando la falta lo requiera; la inscrición de las niñas en un registro especial para las cuales hayan sido ineficaces todos los estímulos y castigos anteriores; en cuyo registro permanecen inscritas hasta que con su buena conducta hayan reparado la falta, saliendo las así castigadas las últimas de la escuela; la amonestación por la 1ª y 2ª vez; si la niña permaneciese incorregible, escribiendo en el último caso a sus padres o encargados, noticiándoles su mal porte; y si aún así permaneciese incorregible, noticiarlo a la autoridad local para preparar los trámites de su espulsión de la escuela, medida estrema que se tomará con acuerdo de la Comisión local cuando no quede otro recurso, y que la profesora que suscrive nunca se ha visto precisada a tomar.
O inspector anota á marxe: Sin que haya un verdadero sistema de premios y castigos, sabe esta maestra, con el buen carácter que la distingue, aplicar unos y otros con oportunidad y justicia.
Polo mesmo expediente, sabemos que Manuela Azofra posuía o título de mestra elemental, tiña 39 anos de idade, estaba casada e exercía o maxisterio (sempre na escola de Cerdedo) dende había 3 anos, 1 mes e 5 días.
Respecto ás dotacións destinadas á remuneración do persoal docente, a mestra responde que a ela lle correspondían 220 pesetas; e para sufragar o arrendamernto da casa da escola, 300. Para o material escolar, destinábanse 550 pesetas. A retribución que percibía do concello, aprobada pola Xunta Provincial de Instrución Pública, era de 700 pesetas. A mestra cualifica a puntualidade no pago das dotacións e retribucións de “Regular”. O seu soldo ascendía, daquela, a 920 pesetas anuais.
O inspector anota: Los resultados de la educación y enseñanza de esta escuela son muy buenos, especialmente los de la educación. La maestra, cuya conducta es excelente, une a una aptitud regular, un buen carácter y celo exquisito.
Finalmente, o inspector consigna cinco melloras que urxe aplicar na escola de nenas de Cerdedo:
-Que se leven con toda exactitude os libros de matrícula e outros rexistros, e que se adquira un libro para que o cura dea conta oportuna da aplicación e aproveitamento das alumnas no estudo da doutrina e moral cristiás.
-Que se desenvolva en toda a súa extensión o sistema adoptado e se optimice a distribución do tempo e do traballo.
-Que o mobiliario feito ou por facer se provexa de almadraques para a costura.
-Que, como xa se vén facendo na escola de Cerdedo, a educación prevaleza fronte á instrución; a educación non se debe descoidar de xeito ningún.
-A mestra debe pór en práctica, coa maior brevidade posíbel, estas recomendacións, dándollo a coñecer á Inspección Provincial.
O mestre de 1ª ensinanza, director da Escola Normal de Pontevedra e inspector de Instrucción Primaria Ángel Rubido Prieto publicará en 1867 o seu Método natural de lectura (“por el cual se aprende, con mucha facilidad y prontitud, a leer la escritura impresa y manuscrita”). Un exemplar do Método custaba 1 real e cuartillo. En 1861, o profesor Rubido escribía: Hoy el mundo ... quiere más, tiene aspiraciones más generosas, sentimientos más elevados, conducta más noble, en fin. Quiere que la mujer ... por unos tan ensalzada, como mal considerada injustamente por otros, ocupe en la sociedad el rango que de derecho le corresponde. Ella debe instruirse y debe instruir (La Constancia, 10-3-1861). Rubido fundará en 1867, en Compostela, o colexio San Pelayo, póndose á fronte da dirección. En 1891, publicou o ensaio Galicia. Geografía descriptiva. Ángel Rubido Prieto faleceu en 1899.
A profesora Manuela Azofra Reigosa, despois de 33 anos de servizo na escola de nenas de Cerdedo, xubilouse en setembro de 1890, aos 69 anos de idade (El Magisterio Gallego, 15-9-1890).
Imagem
Espejo de las niñas, de Genaro del Valle.
Imagem
Prontuario de Ortografía da RAE.
Imagem
Silabario, de Vicente Naharro.
Imagem
Aritmética de niños, de José Vallejo.
Imagem
Catecismo do padre Astete.
Imagem
Epítome de Gramática da RAE.
Imagem
Cuadernos de lectura, de Joaquín Abendaño.
Imagem
Cuaderno litografiado, de Cástor Araujo.
0 Comments

Capitán Gosende descobre dous petróglifos no monte da Bouza (Beariz)

23/11/2021

0 Comments

 

Co achado do petróglifo do Pión 20 e do Alto dos Carrís 2, o colectivo Capitán Gosende acada a cifra de 90 estacións rupestres descubertas na comarca de Montes

Imagem
Mámoa do Pión.
Calros Solla
O domingo 21 de novembro démoslle principio a unha nova rolda exploratoria, escollendo para a esculca o monte situado ao noroeste do lugar da Bouza, na parroquia e concello de Beariz (Ourense), territorio pertencente á histórica comarca de Montes.
Consonte o Topográfico, naquelas lombas rexístranse os microtopónimos O Pión, As Perces e Alto dos Carrís. Consonte o Mapa de Aproveitamentos Forestais, o inventario de Patrimonio consigna, dende xullo de 2018, a existencia duns 20 petróglifos catalogados (Alto dos Carrís 1; O Pión 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 14, 15, 16, 18 e 19, e As Perces 1, 2, 3 e 4) e mais 1 mámoa (mámoa do Pión). O Mapa de Aproveitamentos Forestais non achega a localización dos gravados O Pión 11, 12, 13 e 17 que, pola numeración de rexistro, entendemos que existen.
Á beira esquerda da pista forestal que, en ascenso, cingue polo sur a zona identificada no Topográfico co topónimo “O Pión”, demos co primeiro dos sitios arqueolóxicos inéditos. Adscrito á zona do arqueolóxica do Pión, nomeamos o achado “Petróglifo do Pión 20”.
O petróglifo do Pión 20 (coordenadas.- X: 557.776; Y: 4.702.062; alt. 708 m) tallouse nun aliñamento metamórfico que, con orientación norte-sur, aflora en forma de crista. O afloramento, malia que luído polo tránsito, atravesa a pista forestal. Os gravados rupestres repártense en dous paneis, distantes uns 25 metros. Na parte vísibel do panel situado ao norte (superficie exigua e orientada cara ao poñente), documentamos a presenza de tres cruciformes de tamaños disimilares (23x20 cm, 18x14 cm e 12x11 cm). Os riscos, en forma de “U” denotan a súa antigüidade. Os elementos representados son semellantes aos do petróglifo do Recosto 2 (37 cuciformes), descuberto polo colectivo Capitán Gosende en xuño de 2019 no monte de Framia e parroquia de Xirarga (Beariz), a pouco máis de 3 km de distancia, cara ao noroeste.
Monte abaixo, vinte e cinco metros cara ao sur, no mesmo afloramento metamórfico e na cara orientada ao poñente, advertimos a presenza doutro cruciforme, posuidor das mesmas características (10x8 cm). Eis as coordenadas destoutro petróglifo: X: 557784; Y: 4.702.037; alt. 704).

Os petróglifos do Pión 20 arrodéanse de monte baixo: carrasco, carqueixa, toxo e herbáceas; no bordo dunha repoboación recente de piñeiros.
A segunda estación petroglífica atopámola na zona identificada como Alto dos Carrís, a uns 170 m, cara ao sudoeste, da catalogada como “mámoa do Pión” (os cachotes de cuarzo branco da coiraza esparéxense pola redonda do túmulo) e a uns 25 m, cara ao leste, da devasa que atravesa de norte a sur o Alto dos Carrís. Nomeamos estoutro achado “Petróglifo do Alto dos Carrís 2” (coordenadas.- X: 557.502; Y: 4.701.873; alt. 702 m).
Este gravado rupestre componse dunhas 20 coviñas (18 agrupadas), de diámetro e fondura disimilares (10-5 cm de diámetro), talladas na parte superior dun penedo metamórfico, cuxa superficie aflorada ou visíbel acada os 11 m de longo e os 7 m de largo. A cara do penedo oriéntase, peada, cara a poñente. O petróglifo do Alto dos Carrís 2 atópase a uns 100 m cara ao sur do petróglifo catalogado por Patrimonio co nome Alto dos Carrís 1.
O petróglifo do Pión 20 (panel 1) sitúase a uns 300 m, en liña recta e cara ao noroeste, do casarío da Bouza. O petróglifo do Alto dos Carrís 2 localízase a uns 500 m, en liña recta e cara ao oeste, do casal.
O colectivo Capitán Gosende acada a cifra de 90 estacións de arte rupestre descubertas na comarca de Montes.
Imagem
Membros do colectivo Capitán Gosende a carón do sitio arqueolóxico O Pión 20.
Imagem
Cruciformes do panel norte do Pión 20.
Imagem
Cachotes de seixo branco pertencentes á coiraza da mámoa do Pión.
Imagem
Sitio arqueolóxico Alto dos Carrís 2.
0 Comments

Os cruceiros que somos. A Estrada, Galiza, Bretaña...

21/11/2021

0 Comments

 
Imagem
A Asociación Cultural Vagalumes,  diante da situación de emerxencia que sofre o noso patrimonio,  quere lanzar unha iniciativa de difusión e valoración dos nosos bens que baixo o nome “ProxectOuzamerxe” se vai desenvolver nos próximos meses e que iniciamos coa celebración o vindeiro venres 26 dun acto de presentación deste proxecto no marco da inauguración dunha exposición sobre “As cruces de pedra na Bretaña” de Castelao.

Este acto terá lugar ás 20:00 h. na sala de exposicións de Abanca na Estrada. Intervirán:  en nome da AC Vagalumes,  Xoán Carlos Garrido para presentar o proxecto, concretado neste caso nos cruceiros da Estrada; Pablo Porta falará sobre a presenza da Estrada e do seu patrimonio na obra de Castelao;  e a profesora bretoa Isabelle Kerdudo tratará as relacións entre Bretaña e Galiza.

A exposición,  inspirada na viaxe de Virxinia e Castelao á Bretaña no 1929 e no  estudo que este último realizou sobre as cruces, cruceiros e calvarios daquel país, estará aberta desde o día 26 até o día 3O en horario de 18:00 h. a 20:00 h.

Para este acto a Asociación Cultural “Vagalumes” contou coa colaboración do Museo de Pontevedra e coa axuda económica da Deputación de Pontevedra.

0 Comments

O Tesouro de Agolada que un de Cerdedo atopou en Lalín

21/11/2021

0 Comments

 

Cara ao ano 1907, uns operarios do contratista cerdedés Francisco Cachafeiro puideron atopar na parroquia lalinesa de Val do Carrio o chamado Tesouro de Agolada

Imagem
O Tesouro de Agolada ou do Val do Carrio (oestrymnio.blogspot.com).
Calros Solla
Segundo a versión “oficial”, o depósito de alfaias prehistóricas (Idade do Bronce) coñecido como “Tesouro de Agolada” foi atopado cara ao ano 1920, durante a construción da estrada Lalín-Agolada (actual N-640). O haber, composto por dous brazaletes e un colar (ou gargantilla) de ouro, exhumárono os operarios da empresa de Obras Públicas encargada da apertura do vial. Ao parecer, o cerdedés Francisco Cachafeiro, xerente da construtora, ordenáralles aos seus empregados arrasar con canta mámoa se interpuxese na mira do teodolito (aquamlatam.blogspot.com). A distancia máis curta entre dous puntos é unha liña recta. Urdindo estas febras, as pezas descubertas formarían parte do enxoval funerario dun túmulo megalítico.
O arqueólogo Antonio García y Bellido (1903-1972), no seu artigo “El tesoro áureo hallado en Golada (Galicia) en 1920”, publicado en Archivo Español de Arqueología (nº 47, 1942, 167), achéganos a seguinte información:
El primer número de “El Museo de Pontevedra” contiene, entre otras cosas, un corto y bello artículo de F. F. Cuevillas sobre dicho tesoro. Fue hallado cerca del castro de Goyás, en 1920, en las obras de la carretera de Lalín a Golada ... Se trata de dos pulseras sin ornamento y de una “jarretera” o collar formado por una amplia faja o lámina de oro, con un sencillo ornamento de estrías horizontales. Cuevillas da esta última pieza como de los últimos tiempos del Bronce, y los compara con otros similares hallados en el NO. De la península ibérica (San Bento de Balugaes, Braga y Melide) y en el de Francia (Roch Guyon, Morbihan y Deux Sèvres). Los mismos paralelos (Telhões, Batalha, Folgosinho, Barro y Malhada, en Portugal; Grande Brière, Vernaison y Biesne, en Francia), más otros ingleses (Beachy Head, Sussex y Cottingham, York), encuentra para las pulseras. (Véase F. F. Cuevillas: “El tesoro de Golada”, en la revista de “El Museo de Pontevedra”, entrega 1ª; 1942.).
Porén, contradicindo esta cronoloxía, no Catálogo Monumental de la Provincia de Pontevedra (dous volumes), inventario encargado polo Ministerio de Instrucción Pública y Bellas Artes o 21 de xaneiro de 1907, elaborado por Rafael Balsa de la Vega e rematado o 30 de xuño de 1908, xa figura (asento e fotografía) o devandito tesouro:
Volume 1 (texto), páxina 2: “Brazaletes celtibéricos – Fotografía nº 6”.
Volume 2 (fotos), páxina 12: “Objetos prehistóricos – Brazaletes de oro celta gallegos – Fotografía nº 6” (anéxase a fotografía).
O padronés Rafael Balsa de la Vega (1859-1913), un dos 173 socios fundadores da Asociación de la Prensa de Madrid (1895), foi un intelectual, artista e prestixioso crítico de arte.
Malia o afirmado por Cuevillas e por García y Bellido, do Tesouro de Agolada tampouco se sabe con precisión o lugar onde foi atopado. No blog “Aquam Latam” (entrada: “O Tesouro de Agolada”, 29-3-2008), Manuel Busto escribe:
Foi encontrado nunha mámoa do Campo do Xastre (a medio camiño entre a vila de Agolada e Ferreiroa). O achado sitúase arredor de 1920. Neses anos estaban a executarse as obras de construción da estrada entre Lalín e O Marco (no límite provincial con Lugo) ... A procedencia do tesouro aínda non está o suficientemente clara. Hai voces que afirman que este tesouro apareceu no castro de Goiás (Lalín), tamén preto da citada estrada.
Ferreiroa é lugar e parroquia do concello de Agolada. Goiás é parroquia do concello de Lalín.
Xoán C. García Porral postula o niño do ouro na parroquia lalinesa da Veiga, estremeira coa de Goiás (Faro de Vigo, 11-11-2018).
Pola súa banda, Elixio Vieites, informado por Antonio Presas, afirma na web “Patrimonio Galego” (entrada: “Necrópole das Brañas de Abonxo”, 17-8-2017) que, probabelmente, o tesouro se descubrise no lugar coñecido pola Pena do Ouro, situado ao leste e próximo á serra do Carrio (Lalín). Como se di no xogo das agachadelas: “Quente, quente”.
En conclusión. Non hai certeza do lugar no que se exhumaron o colar e o par de brazaletes coñecidos polo Tesouro de Agolada; amais, consonte o inventario de Balsa de la Vega, o ano no que Cuevillas, García y Bellido e outros situaban o achado (1920) é improbábel. Se Balsa de la Vega coñecía as pezas do Tesouro de Agolada en 1907-8, a súa descuberta debe atrasarse cando menos trece anos.
Natural da parroquia cerdedesa de Folgoso, Francisco Cachafeiro Vaamonde o Raposo da Espiñeira foi alcalde de Cerdedo até 1902, ano no que lle cedeu o bastón de mando a Xerardo Varela Figueroa, á sazón, sogro do seu fillo Ramón Cachafeiro Cabano. Francisco Cachafeiro Vaamonde faleceu o 31 de agosto de 1918 aos 84 anos de idade.
Francisco Cachafeiro Cabano, fillo de Francisco Cachafeiro Vaamonde e de Manuela Cabano Gamallo, púxose á fronte da empresa de Obras Públicas familiar.
Curiosamente, en decembro de 1907, Francisco Cachafeiro percibe da Deputación de Pontevedra a cantidade de 2.629 pesetas en concepto de liquidación das obras executadas en el trozo 5º del camino provincial de Lalín a Puente San Justo (El Diario de Pontevedra, 28-12-1907). É dicir, as actuais PO-206/PO-905: Lalín-Vila de Cruces-encoro de Portodemouros. A estrada PO-206 atravesa a parroquia lalinesa de Val do Carrio, bordeando polo leste a serra do Carrio e deixando á dereita os lugares de Abonxo e O Carrio. O vial estrema coa área de protección da necrópole megalítica do Outeiro Grande-Riádigos ou das Brañas de Abonxo ou da Pena do Ouro (11 túmulos, a día de hoxe), xacemento arqueolóxico vulnerado coa instalación dun parque eólico (2002) e cun plantío de eucaliptos (2017). Segundo a tradición e para maior abastanza, a chamada Pena do Ouro é o lugar no que se descubriron as prezadas alfaias.
Daquela, en 1907 (ou mesmo antes), os obreiros que, ás ordes do cerdedés Francisco Cachafeiro Cabano, traballaban na construción do camiño de Lalín á vella ponte de San Xusto (asolagada polo encoro), ben puideron dar co ouro prehistórico entre os lugares de Abonxo e O Carrio. Por ignotas circunstancias, o “Tesouro do Val do Carrio” acabou denominándose “de Agolada”. Os Cachafeiro confiáronlle a custodia das xoias á Sociedad Arqueológica de Pontevedra (Bará, M.: Diario de Pontevedra, 9-5-2021), onde as fotografou Lorenzo Novás (foto do Catálogo) e as inventariou, en 1907-8, Balsa de la Vega.
Viúvo de Carolina Álvarez Gómez (dende 1919), Francisco Cachafeiro Cabano faleceu en París o 16 de maio de 1934, a onde viaxara ansiando restablecerse dunha doenza fatal. O seu irmán Ramón Cachafeiro Cabano e o fillo deste, Ramón Cachafeiro Varela botarán man do temón familiar e daranlle continuidade á saga de contratistas de Folgoso.
O 18 de xullo de 1936 acontece o golpe de Estado fascista que, en Cerdedo, no pasar dos meses, acabará coa vida de dezanove republicanos. O mércores 16 de setembro de 1936, o xornal El Diario de Pontevedra, baixo o titular “El oro que dio Pontevedra” e consonte a información facilitada pola Delegación de Orden Público, publica:
El pasado domingo se procedió a la fundición de diversas alhajas recibidas en esta Delegación con un peso neto de doce mil cien gramos, distribuidos en cinco lingotes de oro, que unidos a los once mil quinientos gramos, producto de la primera fundición, hacen un total de veintitrés mil seiscientos gramos ... Algunos objetos de mérito histórico o artístico reconocido, entre los que destaca en primer lugar el renombrado Tesoro de Golada, entregado por la familia Cachafeiro, con conocimiento y autorización de los donantes, quedan sin fundir, hasta que la Junta de Defensa Nacional de Burgos disponga en otra forma de ellos, ya que su valor real es desproporcionadamente mayor del que pudiera resultar de su liquidación en oro.
No artigo “El tesoro áureo hallado en Golada (Galicia) en 1920” (1942), García y Bellido engade:
Su dueño, el Sr. Cachafeiro, lo donó, en 1937, al Estado, con motivo de la suscripción de oro para el Movimiento Nacional, quedando entonces de propiedad del Museo donde ya estaba en depósito.
En resumo. O cadal de ouro localizado polos empregados de Francisco Cachafeiro Cabano en 1907 (ou antes) nunha mámoa da parroquia lalinesa de Val do Carrio (desaparecida pola apertura do camiño que despois deviría na estrada PO-206), foi depositado na Sociedad Arqueológica de Pontevedra. No verán de 1936, adheríndose entusiasticamente á sublevación militar, os Cachafeiro puxeron o Tesouro de Val do Carrio a disposición das autoridades golpistas. O colar e os brazaletes non acabaron no crisol a canda aneis de compromiso e próteses dentarias por ben pouco. Salvados in extremis da fundición, en outubro do 36 a Junta de Defensa Nacional depositounos no Museo de Pontevedra (Progreso, 16-10-1936), en cuxas vitrinas, nomeado Tesouro de Agolada, exponse na actualidade a carón do Tesouro de Caldas.
Se a tese de Val do Carrio non ser convincente abondo, a escasos quiñentos metros cara ao leste da casa grande dos Cachafeiro, en Folgoso, sitúase a mámoa de Covas, xacemento catalogado. Deixen voar a súa imaxinación.
Imagem
O chamado Tesouro de Agolada fotografado cara a 1907 por Lorenzo Novás.
0 Comments

Os globos de San Xosé: De cando Cerdedo rivalizaba con Betanzos

14/11/2021

0 Comments

 

En Cerdedo, os globos voadores son unha antiga tradición, perdida e esquecida, que acadaba a súa máxima expresión co gallo da festividade do San Xosé

Calros Solla
Imagem
Os seis globos sucando os ceos de Cerdedo (a fotografía data dos anos 60).
Meses pasados, man a man con Moisés Barcia, levamos a bo termo as edicións traducidas e anotadas da Obra reunida de Santiago Gómez Tato (dous mañuzos de relatos acordoados cos títulos Da terra meiga e Céltiga, e mais outro lote de narracións soltas) e da novela O mestre de Quiroza de Xosé Varela Buela. Gómez Tato e Varela Buela son dous escritores cerdedeses, nados nos anos finais do século XIX, que desenvolveron a súa carreira profesional e literaria na Arxentina, país ao que emigraron de mozos na procura de liberdade e novas oportunidades, e do que xamais retornaron.
As obras de Varela Buela e de Gómez Tato verán a luz nas vindeiras semanas (volumes 21 e 22 da Colección Cerdedo in the Voyager) no selo de Edicións Morgante. Vinte e cinco anos de quefacer investigador en terra de Cerdedo deron como resultado a elaboración e publicación de vinte e dous volumes, nos que o territorio cerdedés, aberto en canal, foi escudriñado no eido da etnografía, a onomástica, a poesía, a literatura popular, a lingua, o vervo xido, a historia, a memoria histórica, a mitoloxía, a arqueoloxía, o patrimonio material e inmaterial, a crítica literaria...
En calquera outro lugar, o rescate de dous escritores esquecidos sería motivo de ledicia e expectación, agás en Cerdedo, onde o único noticiábel é o monótono pasar dos días. Coma sempre, vai polas ánimas.
As obras de Gómez Tato e de Varela Buela son un retrato nostálxico do Cerdedo de comezos da vixésima centuria. Santiago Gómez Tato naceu cara ao ano 1900 (probabelmente, en 1899), chegando a Cerdedo na máis tenra infancia. Emigrou a Arxentina en 1920. Xosé Varela Buela naceu en Cerdedo o 6 de agosto de 1893 e puxo rumbo ao Cono Sur en 1914. A proximidade do servizo militar impeleu abofé a marcha de ambos os dous mozos. Máis alá da súa relevancia literaria, tanto Da terra meiga e Céltiga coma O mestre de Quiroza posúen a condición de tesouros etnográficos. Nas súas páxinas atópanse fosilizados dicires e faceres, costumes e tradicións do Cerdedo de entre dous séculos. Entre as pretéritas tradicións déixase constancia do voar de globos de aire quente como atracción nos días de festa.
No tocante aos globos voadores, durante as tarefas de edición da obra de Gómez Tato, anotei que os festivos aeróstatos se amentaban dúas veces nos relatos de Da terra meiga:
  • 1.- Na narración titulada “San Bieito”, páxina 51 da nosa edición, lemos:
Que fermoso panorama! As bandeiras nas cúpulas dos altos e xigantes eucaliptos, os múltiples farois da verbena, a gaita que pulía alegres pasodobres, os farois, as bombas, os globos que sucaban o espazo e, por último, a xente forasteira que dende lonxe viña atraída pola magnitude da festa.
  • 2.- Na narración titulada “O matón”, páxinas 62-3 da nosa edición, lemos:
Cantigas e alalás e aturuxos soan cheos de gozo. A gaita saúda co seu canto de pranto, melodioso e único, a un globo que xorde cara ao infinito, e a campá da ermida, cuxo badalo pulsa un rapaz, enche máis de alegría e algarabía o misticismo solemne daquel momento augural.
Gómez Tato localiza o relato “San Bieito” na parroquia de Arantón, no concello coruñés de Santa Comba. Porén, mesturando lembranzas, coidamos que, para a ocasión, o autor se valeu das experiencias vividas na romaxe do San Bieito de Pardesoa (Forcarei), cuxa festividade cae no 11 de xullo. O padroeiro da parroquia de Arantón (Santa Comba) é o san Vicenzo. Malia figurar Santiago como padroeiro da parroquia de Pardesoa, é o san Bieito –ou a verbena na súa honra– os que, dende sempre, espertaron unha devoción meirande. Na comarca, o san Bieito de Pardesoa ten sona de milagreiro. Gómez Tato sitúa a narración na amálgama de dous espazos autobiográficos: as comarcas de Montes e do Xallas. Cando escribe “Salvando traballosamente a abrupta e alta montaña do Seixo”, fai referencia ao monte do Seixo, un dos cumes da Terra de Montes. De Cerdedo a Pardesoa, os romeiros atallaban polo camiño montés que atravesa as aldeas de Carballás (Cerdedo) e a Devesa de Riba (Forcarei). Cando fai referencia á rivalidade entre a mocidade da Santa Sabiña e a de Santa María de Ser, emprega localizacións combesas, mais, con certeza, rememora a fama de conflitivos que tiñan os bailes de Pardesoa a comezos do século pasado (léase, verbi gratia: La Correspondencia Gallega, 5-3-1900). Cómpre aclarar que o patrón de Ser é o san Pedro. Finalmente, a igrexa de Arantón loce muros encalados e torre-campanario, mentres que a de Pardesoa ten a pedra á vista e pendura as campás dunha espadana.
No relato “San Bieito” tamén fai acto de presenza Manuel Cerdeira, “o vello Cerdeira”, famoso gaiteiro de Cerdedo por quen Gómez Tato sentía grande admiración, póndoo no pedestal do máis grande gaiteiro da Terra de Montes.
Ao respecto do relato titulado “O matón” (alcumado Pau de Ferro), o autor sitúa a acción nun espazo ficcional delimitado polos topónimos cerdedeses Limeres (parroquia de Cerdedo) ou Folgoso (parroquia cerdedesa).
Pola súa banda, na novela O mestre de Quiroza, Xosé Varela Buela menciona os globos voadores na páxina 86 da nosa edición:
A xente comezaba a retirarse despois de presenciar os fogos artificiais e a ascensión dos globos de papel. Era xa noite, Castro invita a Leonor a bailar, lémbralle a festa do patrón e a viaxe nocturna ata Quiroza.
Nesta pasaxe do capítulo X, o autor contextualiza os amores de Castro Feixó, aspirante a crego, e a moza Leonor no lugar de Cerdedo, durante a celebración do Sagrado Corazón de Xesús, culto promovido polo presbítero Xesús Mª Campos Varela e polo notario Xesús Gómez Veiga, pai do xornalista e escritor Santiago Gómez Tato (El Correo de Galicia, 26-6-1912).
Varela Buela prefiriu empregar o locativo ficticio “Quiroza” no canto de Quireza, unha das oito parroquias do antigo concello de Cerdedo.
Fica pois acreditado que os aeróstatos de papel eran unha realidade no Cerdedo folieiro de comezos do século XX. Así e todo, o documento xornalístico que achego a seguir, amabelmente facilitado polo investigador e amigo Anxo Coia, obríganos a valorar os globos cerdedeses non como mera anécdota senón como categoría. Velaquí, íntegra, a noticia publicada no xornal Faro de Vigo o 27 de marzo de 1907:
Fiestas en Cerdedo
Las fiestas, que el día 19 del actual debían celebrarse en Cerdedo en honor del patriarca san José, han sido trasladadas para el sábado 31 y domingo de Pascua, 1º de abril.
El sábado serán anunciados los festejos a las doce de la mañana por la banda popular.
A la misma hora se elevarán seis globos de doce metros de alto por once de ancho, y multitud de fuegos voladores.
A las cuatro de la tarde comenzarán los bailes populares, amenizados por el afamado gaitero Cerdeira y la banda del pueblo.
Tambiém habrá baile en el Casino.
De diez a once de la noche se quemará bonito y variado fuego de artificio.
En este día y en el siguiente saldrán los gigantes y cabezudos.
El día 1º a las once dará principio en la parroquial la misa mayor.
Terminada ésta saldrá la procesión, en cuyo acompañamiento figurarán el clero, la banda popular, el gaitero Cerdeira y las fuerzas militares.
Si, leron vostedes ben: o sábado 30 de marzo de 1907 (Sábado Santo), as doce do día, media ducia de globos de papel de 12 metros de alto por 11 de ancho (diámetro) sucaron os ceos de Cerdedo. O Domingo de Resurrección caeu o día 31 de marzo. O redactor do xornal trabucou as datas daquela Semana Santa, non obstante, cómpre lembrar que o lanzamento dos globos se vinculaba á festividade do San Xosé (19 de marzo). Nesa altura Varela Buela tiña catorce anos e Gómez Tato andaba nos oito.
Ben seguro, os fogos artificiais elaboráranse no obradoiro da familia Varela, os célebres fogueteiros da Revolta, xa en activo en 1879. Desfilaron pola estrada xeral xigantes e cabezudos. Pastoreaba a parroquia o crego Francisco Vidán García, á sazón arcipreste de Montes. A banda de música (a Banda Popular) estaba dirixida por Constantino Paz. O gaiteiro Cerdeira (“Cerdeira o vello”), natural de Cusanca (O Irixo), mais casado e aveciñado en Cerdedo, volvía ser merecente das máis altas consideracións, polo que, atendendo ao publicado por Gómez Tato e ao reiterado na prensa da época, Manuel Cerdeira (ca. 1840-ca. 1923) era recoñecido, a comezos do século XX, como o mellor gaiteiro da Terra de Montes (léase Faro de Vigo, 1-9-2019). O soutelán Avelino Cachafeiro aínda viría ao mundo en 1899.
O célebre globo de Betanzos, ao coidado da familia Pita dende 1875, é protagonista cadaneiro da festividade do San Roque (16 de agosto). O aeróstato confeccionado polos Pita (16 cuarteiróns de papel de estraza apegados con engrudo de fariña de centeo) posúe na actualidade unhas dimensións de 25 m de alto, 16 m de diámetro e 50 m de circunferencia (120 kg de papel), investíndose uns tres meses na súa elaboración. O aire quente xerado por un lume disposto na boca do globo faino ascender.
Os globos de Cerdedo de 1907 eran, certamente, de menores proporcións ca o de Betanzos (a metade menos), mais, se tomamos os seis aeróstatos en por xunto, en detrimento do san Roque betanceiro, as contas sáenlle favorábeis ao san Xosé cerdedés.
Canto fomos e en que pouquiña cousa nos quedamos. 
Imagem
Globo de papel (autor.- Ramón Piñeiro).
Imagem
Retallo da portada de Faro de Vigo (27 de marzo de 1907).
Imagem
Portada da Obra reunida de Santiago Gómez Tato.
Imagem
Portada da novela O mestre de Quiroza de Xosé Varela Buela.
0 Comments

    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Fuente RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Febrero 2023
    Enero 2023
    Diciembre 2022
    Noviembre 2022
    Octubre 2022
    Septiembre 2022
    Agosto 2022
    Julio 2022
    Junio 2022
    Mayo 2022
    Abril 2022
    Marzo 2022
    Febrero 2022
    Enero 2022
    Diciembre 2021
    Noviembre 2021
    Septiembre 2021
    Agosto 2021
    Julio 2021
    Junio 2021
    Mayo 2021
    Abril 2021
    Marzo 2021
    Febrero 2021
    Enero 2021
    Diciembre 2020
    Noviembre 2020
    Octubre 2020
    Septiembre 2020
    Agosto 2020
    Julio 2020
    Junio 2020
    Mayo 2020
    Abril 2020
    Marzo 2020
    Febrero 2020
    Enero 2020
    Diciembre 2019
    Noviembre 2019
    Octubre 2019
    Septiembre 2019
    Agosto 2019
    Julio 2019
    Junio 2019
    Mayo 2019
    Abril 2019
    Marzo 2019
    Febrero 2019
    Enero 2019
    Diciembre 2018
    Noviembre 2018
    Octubre 2018
    Septiembre 2018
    Agosto 2018
    Julio 2018
    Junio 2018
    Mayo 2018
    Abril 2018
    Marzo 2018
    Febrero 2018
    Enero 2018
    Diciembre 2017
    Noviembre 2017
    Octubre 2017
    Septiembre 2017
    Agosto 2017
    Julio 2017
    Junio 2017
    Mayo 2017
    Abril 2017
    Marzo 2017
    Febrero 2017
    Enero 2017
    Diciembre 2016
    Noviembre 2016
    Octubre 2016
    Septiembre 2016
    Agosto 2016
    Julio 2016
    Junio 2016
    Mayo 2016
    Abril 2016
    Marzo 2016
    Febrero 2016
    Enero 2016
    Diciembre 2015
    Noviembre 2015
    Octubre 2015
    Septiembre 2015
    Agosto 2015
    Julio 2015
    Junio 2015
    Mayo 2015
    Abril 2015
    Marzo 2015
    Febrero 2015
    Enero 2015
    Diciembre 2014
    Noviembre 2014
    Octubre 2014
    Julio 2014
    Junio 2014
    Abril 2014
    Marzo 2014
    Febrero 2014
    Enero 2014
    Diciembre 2013
    Noviembre 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Powered by Create your own unique website with customizable templates.