Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Xosé Manuel Martínez Oca na súa terra. Homenaxe da AELG

18/6/2022

0 Comentários

 

Diversas lecturas posíbeis

Xoán Carlos Garrido Couceiro
Imagem
A chamada escura dos cavorcos foi no seu momento a descuberta de que as grandes historias non só lle pasaban aos “grandes homes”. Cando o autor lembraba como a inspiración lle chegara na taberna da súa parroquia na que estaban botando na televisión Yo Claudio, diante do estupor que as súas “depravadas” relacións causaban entre un público sorprendido e ao mesmo tempo comprensivo cunhas elites políticas de vida tan licenciosa; unha paisana exclamou “iso non é nada”. E logo soltou como se calquera cousa algúns exemplos de feitos coñecidos de parentes e veciños que non tiñan nada que envexar dos do propio Calígula, dando conta de que as traxedias e as comedias, en definitiva, os clásicos que recollían os acontecementos dos grandes imperios seguramente non contaban o que sucedía nos pobos sen historia, mais non é tanto porque non tiveran unha historia que contar senón simplemente porque cumpría aclarar que era universal e que era particular desde a perspectiva de deixar fixada na conciencia, unhas relacións de poder dunha determinada sociedade..
Os clásicos, en definitiva, as obras universais, que trataban temas que ían máis alá do relato apegado a un tempo e a un espazo específico senón que abordaban asuntos que lle son propios a todo ser humano en toda época e lugar, parecía que só podían ser narrados desde unha localización na que quedara claro ao que se referían por “ser humano” que evidentemente non abranguía aos colectivos excluídos do protagonismo destes feitos. Isto non quer dicir que non saíran nas súas creacións máis ninguén que aqueles que cumpría ás clases dominantes. Un tópico marxista que dito así parece un insulto porque parte do suposto que os dominados, ademais disto, son parvos, pois reproducían os relatos que contraviñan os seus intereses. Mais o certo é que a ficción sempre tivo que ver moito coa realidade e hai probas de abondo desa pertinencia porque como logo se verá, despois de todo, que é a realidade senón un produto da nosa imaxinación. Tampouco se pode afirmar que a realidade sexa un invento a partir da nada, senón simplemente que resulta real aquilo que logramos percibilo porque nos ten algún significado e algún valor. Isto non quer dicir que o obxecto non exista, mais que é un obxecto sen un suxeito que o perciba ou un suxeito que non perciba obxectos. Non se trata de repetir argumentos da fenomenoloxía ou do marxismo, mais simplemente lembrar que filosofías a parte, a literatura que Pessoa dicía que era o xeito mais fermoso de ignorar a vida, tamén é unha parte relevante da nosa vida en sociedade aínda que non debemos limitarnos só a facer socioloxía deste feito creativo, o que non é mais que o xeito máis horroroso de ignorar a literatura.
Cando no horizonte do Caurel ou dos Ancares (segundo sexa na novela de Martínez Oca ou na súa experiencia vital), logo de ter pasado pola conversa de taberna que vimos de referir, atopamos os lectores, coma o autor, a paisaxe rural tan mansa e tranquila das súas xentes que outrora se nos presentaban nun escenario no que descansar a nosa conciencia axitada vilega ou cidadán, en definitiva metropolitán. Agora en cambio un empeza a dubidar se baixo a súa relativa insignificancia global e sosegada calma, se acochan dramas inmensos e profundos; entón un xa non mira cos mesmos ollos ao seu redor. Se é que algunha vez nos paramos a mirar ao noso redor. Despois de todo pasamos mais tempo vendo a televisión que a paisaxe e que a paisanaxe, até que punto do mesmo xeito que a tv nos achega outros universos paralelos, nós tamén nos desprazamos e deslocalizamos lonxe do propio. Mesmo poderiamos cuestionarnos cal é o propio mundo senón for que alguén nos fai baixar das nubes cunha chamada inoportuna para lembrarnos unha cita para ir apañar nas patacas. Certo que pouco a pouco imos desprendéndonos deste tipo de compromisos a medida que imos mercando o noso desarraigo a través dun supermercado que parece poñer en cada produto unha etiqueta co seguinte texto: “non se luxe as mans”; e qué dicir da cada vez máis desagradable “matanza”, parece lerse nos chourizos da carnizaría: “non se luxe a conciencia”. Mais ese mundo popular e o rural é o auténtico e o urbano é o falso? Que fácil sería caer nese maniqueísmo. Ese non é o problema. Tampouco é que aqueles que viven no mundo urbano sexan mais alienados que os do rural porque a alienación así simplificada non é mais que outro insulto que non axuda a comprender nada. O certo é que existe unha xerarquía de valores que a xente ten sobre un e outro ámbito e hai quen desde un e outro espazo reproducen un certo xeito interesado de desprezar o que temos a man para estar dispoñibles para acoller o alleo, sexa isto que nos rodea rural ou urbano, e sobre todo, a falla dunha total fixación illada de ningún dos dos ámbitos. Claro que responde a intereses este xeito de ver as cousas e claro que as veces a xente reproduce isto en contra dos seus intereses comúns, mais quen non acredita nas solucións colectivas, sabe que unha vez que lle toca a desgraza de pertencer a un determinado grupo infravalorado, tamén sabe que individualmente a solución que se lle ofrece para mellorar a súa situación é traballar para os dominantes, estar ben visto por estes, satisfacer as súas expectativas de como debemos ser, mesmo que estes representantes do poder hexemónico se autoproclamen “internacional” de dominados do mundo (“proletarios de todos os países do mundo, unídevos”) que actúa obxectivamente como unha “multinacional” máis na medida en que reparte franquicias entre as sucursais no contexto nacional, reforzando as os presupostos nos que se sostén o dominante (subordinación a obediencia estranxeira, lingua allea, ámbito de decisión foráneo...)
Por moito que un odie o que é, iso só engadirá odio ao seu ser, ou mellor dito, auto-odio, mais non é tan doado ser outra cousa. Se caemos niso atopámonos no baleiro de abandonar quen somos sen chegar a ser totalmente quen aspiramos ser. O chan desaparece baixo os nosos pés, nada do que nos rodea ten importancia, ignoramos todo o que aconteceu por onde transcorre a nosa existencia de tal xeito que un insípido, incoloro e inodoro contorno rebota sobre nós unha soidade incomunicable que nos fai doadamente asustadizos. O obxectivo é que nos sintamos tan abandonados e desconfiados que sexamos incapaces de incorporármonos a ningunha acción colectiva.
Ese desprezo superficial co que nos achegamos ao propio como fotocopia descolorida do alleo vólvese agresivamente contra nós ao golpearnos con crónicas que nos ruborizan pola nosa ignorancia do inmediato. Emocionámonos coa Decisión de Sophie e descoñecemos que a 5 quilómetros, nas Quintas, en Codeseda (A Estrada), a Señora Pepa, tivo a opción de elixir cal dos seus tres fillos podía salvar do fusilamento fascista no 1936, e ela non foi quen de escoller que Ventín Rivas se libraría do paredón, e matáronllos todos. Historias desas que nos din que é mellor non remexer, os mesmos que nos contan relatos parecidos pero que lle pasan a outros, aos xudeus que quizais sexan nestes momentos os oprimidos cos que nos debemos identificar todos, agora precisamente que se converteron en opresores. Di Zizek “son aqueles que evocan o Holocausto quen efectivamente o manipulan, converténdoo nun instrumento dos usos políticos de hoxe. A propia necesidade de evocar o Holocausto en defensa das accións de Israel implica que os seus crimes son tan horríbeis que só o comodín absoluto do Holocausto pode redimilos”
O espazo non é inocente. De feito Martínez Oca explora as diferentes dimensións do espazo, non só a parroquia, a vila (Beiramar), a emigración, o exilio e mesmo a aventura como a viaxe pola África na procura do Dr. Livingstone, na que un expedición galega patrocinada pola Gaceta Agraria de Verín atopou primeiro a quen logo faría celebre a Stanley. A pesares da epopea, a sorte estaba botada, e por moito que Tucho Carracedo, tratou de facer saber ao mundo o que sucedera no centro de África, a versión oficial foi a que trunfou. O caso e que logo de contar a súa historia en Madrid, Londres e París, volveron a súa Terra conscientes que a gloria sempre lle ha sorrir aos do centro por moitos méritos que fagan os da periferia, mais, ninguén lles quitará contar na taberna de gozar da conversa de quen tantas peripecias padeceu polo mundo adiante como foron milleiros de galegos e galegas que anonimamente esmorecen sen que se aproveite a riqueza de historias que aínda lles quedan por narrar.
O tempo en ningunha parte é dalgún xeito o cumio da reflexión sobre o espazo e como este garda acochado o subconsciente colectivo, no substrato da comunidade, as claves que explican o presente. Precisamente, coa desmemoria a realidade parece ahistorica, a conciencia perde de vista o mundo como proceso e o título da novela deberá entón inverterse: “O espazo en ningún tempo” Os acontecementos que compre esquecer son realmente os que explican o estado de cousas, a organización da realidade, a estrutura social, as reaccións evasivas e atomizadas da paisaxe humana. Mais o problema é que hai persoas que están tan desfeitas que precisan por orde no mundo para reconstruírse. É mais, tratan de explicar o exterior para entenderse a si propios. Buscan destecer o ocorrido para volver coller o fío, empezar de novo onde se torceu a cousa para ver se é posible cambiar o pasado para mellorar o presente. Cambiar o pasado? Si, iso é o que se fai cando se lembra. Un ten un pasado baleiro e de súpeto trócase por unha memoria que lle indica ao amnésico que é o que amaba e o que odiaba, ou mais ben, cal é razón pola ama o que ama e odia o que odia.
A literatura vai diso, das emocións. Non é cousa de destripar o percorrido sentimental de quen vai folla a folla imbuíndose nunha vida que non é súa pois impediría o exercicio ximnástico que nos fornecera de folgos para afrontar a propia existencia. Con todo tamén é certo que non todas as emocións son iguais, hai quen enfraquece cada palabra que le, perdendo enerxía en cada liña até que a súa superficial sensibilidade queda incapacitada para saborear os bocados da realidade cotiá na que se insire. Hai que comer de todo, por suposto, mais dunha dieta pobre en produtos de ciclo curto, de temporada, frescos e naturais, non podemos esperar espíritos o suficientemente sans e vigorosos para atreverse a ser orixinais e creativos. Os ingredientes son fundamentais para cociñar boas e nutritivas novelas.
Tampouco é de agardar que a literatura sirva para salvar a humanidade, con todo, compre lembrar, que si que foi a escusa para condenala (a verdade é que para iso non se precisa grande cousa) e aínda se castiga a algún escritor e mesmo algún lector. Quizais sexa porque a ficción ten a súa pertinencia e repercusión nun contorno onde todo o que se faga concirne a alguén, mesmo a fantasía pode ser subversiva e xa que logo, o poder trata de reprimir, reorientar ou silenciar a escrita dos excluídos. As veces, como lle acontecía ao protagonista de As florestas do mañuema simplemente desacreditan calquera posibilidade de que alguén que non encaixa nos parámetros do centro poida ter algo que aportar, como ía un galego atopar a David Livingstone. Así conseguen que se presenten diante do panorama mundial unha serie de nacións “sen historia” polo feito de que non queren oír o que lles poidan contar.

Acto de homenaxe da AELG a Xosé Manuel Martínez Oca o 18 de xuño de 2022

0 Comentários

A preguerrilla: Antecedentes da resistencia armada contra o fascismo na comarca de Tabeirós-Terra de Montes

25/12/2021

0 Comentários

 
Xoán Carlos Garrido

A besta triunfante que se achega

ImagemO primeiro Xefe Provincial da Falanxe, o estradense Manuel Castro Pena, abaixo, intervindo nun acto "de exaltación do fascismo internacional.
A loita guerrilleira contra o fascismo ten antecedentes na revolta de 1934 en canto accións políticas ilegais e na expresión popular xeneralizada e espontánea dos días de xullo do 36 nos que se tratou de frear o golpe militar.

Mais para entender que levou a moitos á conclusión de que había que coller as armas debemos ter en conta o que o fascismo é. Parte da concepción dunha xerarquía natural ou divina dos seres humanos que lexitima a aqueles superiores a dominar aos demais, e xa que logo, considera que a violencia é o xeito normal de lograr a obediencia dos inferiores, de conquistalos, de sometelos, de reducilos ao servizo do proxecto elevado daqueles caudillos que ocupan esa Xefatura polas súas virtudes inherentes e non polo consentimento popular.
Polo tanto a ameaza fascista que se estendía por Europa e que viña de trunfar en Alemaña é considerada por algúns sectores, a alturas do ano 34, que non se podía parar só “polas boas”, pois adversario non representaba unha ideoloxía máis fronte á cal abondaba con amosar as bondades da propia, senón que estaban fronte da negación de todo ideario, topábanse diante dun programa verificado de exterminio. Polo cal o antifascismo, que é plural e na súa maior parte pacifista e contrario ao uso da forza, acaba nalgúns casos a partillar, xustificar accións e mesmo levar a cabo loitas de tipo violento fronte a ese movemento aniquilador que perciben como un perigo certo nestes momentos.
A isto hai que sumar a desafección da República, cada vez maior na clase obreira e nos sindicatos e partidos de esquerda, que xunto coas organizacións nacionalistas, se sentían frustrados e decepcionados por un réxime que non atendía as súas demandas mentres ollaban con fascinación cara outros procesos revolucionarios e de liberación nacional que tiveran unha compoñente bélica.
Neste contexto o indulto ao golpista Sanjurjo e a entrada da CEDA no goberno considerouse sinal de alarma suficiente como para levar a cabo medidas de forza que en distinto grao se van producir ao longo do Estado a comezos de outubro de 1934, e que na Galiza terán ao PSOE e a UGT como dirección política principal, e a folga xeral e a sabotaxe como xeito de expresión máis común, aínda que tamén se deron confrontes máis graves como aconteceu en Ferrol. Ao fin a represión militar e a inhibición doutros sindicatos importantes como a CNT, que estaban desgastados polas súas propias batallas; impediu que esta acadara maior intensidade. Algo que seguramente estaba na intención dalgúns dirixentes socialistas pero que non era o propósito da maioría dos partidos de esquerda, nin de moitos membros do propio PSOE.
Agora ben, estes sucesos do 34 van constituír unha das coartadas que usarán os golpistas para imputarlle a provocación da guerra as propias forzas republicanas, tamén, no caso de xullo do 36, van alegar a existencia dunha revolución comunista fronte a cal se reaccionaba, como se non existise unha trama fascista previa organizada para tomar o poder. O fascismo sempre, hoxe tamén, falarán de conspiracións ocultas porque así por definición nunca terá que demostralas (xudeus, masóns,...), e así poderá atacar as institucións legais alegando que tras delas se atopa un poder ilexítimo. En definitiva, téntase do vello recurso de alegar a lexítima defensa fronte a unha suposta agresión para botarlle a culpa as vítimas da súa propia represión.

A revolución do 34 na comarca de Tabeirós-Terra de Montes

Imagem
Manuel Coto Chan, cos seus fillos Gerardo e Lolita, no 1933
Imagem
Francisco Varela Garrido
Imagem
José Torres Paz
Lonxe dos centros de Vigo e Ferrol, ou Monforte no que o PSOE e a UGT tiñan grande incidencia tamén se produciron folgas e actos de sabotaxe fronte á deriva fascista que se denunciaba. Isto foi respondido contundentemente polo exército e a Garda Civil. Así, no caso que nos ocupa da Estrada e Terra de Montes, son apresados e xulgados por Consello de Guerra dirixentes socialistas e republicanos.
Este é o caso de Carlos González Estévez, Sabino Bugallo Valiñas, José Torres Paz, Francisco Varela Garrido, de Cerdedo, acusados de instigadores dun movemento subversivo que “se tramaba en las parroquias rurales por paisanos en número considerable provistos de armas de caza y cortas” e ao alcalde Antonio Sueiro pos “sustentador de los que atravesaron en la carretera árboles y piedras”. Neste sentido tamén é detido o alcalde da Estrada, Jesús Ignacio Puente Fontáns, acusado de connivencia cos folguistas que cortarán as comunicacións con este Concello. Os membros dos piquetes son tamén arrestados e xulgados: Manuel Pereira Rial, Manuel Vázquez Otero, Higinio Carracedo Ruzo e por último, Manuel Coto Chan no que nos deteremos máis neste traballo, se ben, todos os nomes devanditos serán comúns aos acontecementos de xullo do 36, resultando a maioría deles asasinados polos franquistas que xa lle tiñan botado o ollo.
O concelleiro e Deputado Provincial do PSOE Manuel Coto Chan é condenado a 1 ano, 8 meses e 21 días de prisión, xunto con Higinio e Manuel Vázquez, acusados do corte da liña telegráfica e telefónica con Pontevedra en Matalobos, e con Lalín, en Callobre, a noite do 5 ao 6 de outubro do 1934, causando uns danos valorados en 25 pesetas. Coto por isto irá parar ao Penal de El Dueso, en Cantabria, e non será liberado até o 14 de febreiro do 36.
Mais, sobre esta folga xeral compre deterse un pouco naqueles que inicialmente teñen as acusacións máis graves (asalto ao cuartel da Garda Civil) como é o devandito caso dos veciños de Cerdedo. O certo é que os feitos acontecidos non pasaron de ser unha sabotaxe de obstrución da estrada de Pontevedra a Ourense, mais tratan de atribuírlle unha pretensión hiperviolenta. Para isto tentan basearse nas súas lecturas e na posesión dunhas armas das que tiñan licencia. No caso do Alcalde, Antonio Sueiro Cadavid, topan na súa casa dinamita, cartuchos, mechas e detonadores, mais demostra que ten autorización para usar nas obras que está a facer. O caso é que se amplían os rexistros a demais dirixentes socialistas de Terra de Montes como José Cortizo Fortes, que se califica de “comunista peligroso” ou ao socialista Alfredo Iglesias para dar conta fundamentalmente da literatura marxista ou anarquista que posuían, que son encadeados por esta circunstancia. De feito pregúntase expresamente polas ideas políticas como se iso fose probatorio da existencia dunha potencial acción delitiva. Algo que xudicialmente vai ser difícil de soster nestes momentos, pero o levantamento do 36 vai permitir vencer este obstáculo legal.
Así temos que tamén son detidos e xulgados na Estrada José Vidal Puga, José Mª Pena López, Antonio Castro Fontanes e Manuel Campos Vázquez mais nestes momentos a represión sobre eles vese freada polas mínimas garantías legais dun Estado que se dicía de Dereito, a pesares de estar no bienio negro en mans da reacción. A este grupo acúsanos de pretender colaborar cos de Cerdedo nos seus plans de tomar o Cuartel da Garda Civil. E para isto logran sacarlle baixo ameaza unha confesión a Vidal Puga e xa postos, engádenlle a pretensión tamén de tomar o cuartel da Estrada. O caso é que recollidas as declaracións por parte do Xuíz, Fermín Bouza Brey, conclúe este que non son culpábeis de nada e ponos en liberdade. A Garda Civil volve a detelos e ábrelle un segundo atestado. Neste caso xa os remite a xurisdición militar, e engádese á Causa que se estaba a librar contra os veciños de Cerdedo. A instrución feita por Bouza vai lastrar e contradicir o relato fantasioso construído polos Gardas até tal punto que finalmente o Xulgado Militar se ve na obriga de sobreser a causa. Agora ben, esta experiencia vai marcar tanto aos represores como aos represaliados na segunda volta deste confronto dous anos despois.

O pobo toma as armas

Imagem
José Mª Pena López no 1936. Detido tamén no 34, será executado no 1937
Imagem
José Rodríguez Sangiao
Para dar conta da resposta armada popular ao golpe do 36 imos transcribir as palabras dun dos protagonistas da resistencia, Manuel Coto Chan, ao que nos referimos anteriormente:       
“En La Estrada la noticia corrió como reguero de pólvora, empezando a llegar elementos del Frente Popular: en avalancha,  habiendo a las ocho de la noche como unos mil hombres armados de escopetas y pistolas, para defender el Municipio de un posible ataque faccioso. El Ayuntamiento quedó abierto en sesión permanente bajo la presencia del titular; se consultó a Pontevedra que medida se debían tomar. El Gobernador contestó que se mantuviese el orden a todo trance y que se detuviera a todos los elementos considerados peligrosos.
Me nombraron Delegado de Orden Público, cargo que desempeñé hasta el día 22 día que nos hemos disuelto pacíficamente, durante esos cuatro días no se ha molestado a ningún vecino de La Estrada, reinó el orden más absoluto y el mayor respeto para todos los ciudadanos sin distinción de matices políticos. Cosa que los fascistas no han hecho con nosotros”.
Organízase a requisa de armas, a busca e captura dos elementos facciosos e finalmente o desprazamento a Pontevedra o 20 de xullo no que se produce o enfrontamento coas tropas, e con isto, a constatación da desigualdade manifesta entre un exército regular con armamento pesado e a aviación ao seu favor, e a xente do pobo, con escopetas de caza no mellor dos casos.
O 21 a Garda Civil destitúe á corporación e toma o poder na Estrada. O primeiro alcalde franquista, Pedro Gil Crespo, testemuñará que o concelleiro comunista José Rodríguez Sangiao ese mesmo día se presentou no Cuartel para falar co Alférez Xefe, quen finalmente lle encargan a Gil que o acompañe para recoller armas e dinamita, cousa que fixo, quedando citado para o día seguinte ás 5 da tarde para entregar máis. Ás 8 rematou a recollida entregando estas directamente no Cuartel.
Parece que a idea deste concelleiro do PCE era evitar que se vertera máis sangue e se minimizara os castigos aos que se rebelaran contra o exercito. Logo deste acto de boa fe os recentemente cesados cargos municipais acordan ir comer fronte ao Cuartel, e alí mesmo son apresados e conducidos aos penais de Pontevedra e finalmente a San Simón, até que son fusilados moitos deles o 5 de xuño de 1937. Entre eles o propio José Rodríguez, o alcalde, e outros concelleiros e dirixentes do Frente Popular.

O monte organízase

Imagem
Isaura Pazos, a muller de Higinio Carracedo, encarcerada xunto coas súas cuñadas logo de que lle asasinaran ao seu home en novembro do 38
Custaba crer que estaban diante dun fenómeno represivo tan cruel a respecto de períodos pasados. Mais pouco a pouco tómase conciencia do que representa o fascismo baleirándose a vila e as aldeas e enchéndose os montes.  Mais a situación á intemperie de primeiras improvisada non era sostíbel no tempo. Constituíse de xeito espontáneo unha rede de axuda aos que estaban fuxidos. Foise artellando diferentes xeitos de control para avisar das incursións falanxistas e teceuse unha estrutura de “socorro” para colaborar coas familias dos afectados. Neste labor o papel das mulleres vai ser esencial. Finalmente tenta darse a esa resistencia clandestina unha dirección política. Neste sentido en xullo de 1938 constitúese o “Comité Popular Anti-fascista da Estrada” e escóllese como primeiro responsábel a Higinio Carracedo Ruzo, segundo a Lorenzo Puente, e terceiro a Luciano Louzao.  Acórdase establecer Comités “de jóvenes de ambos sexos” en todas as parroquias e nunha circular nomeando a unha delegada como responsábel desta estrutura  podemos ver que a encomenda é tomar nota de todos os que participaran nas matanzas buscando probas para poder acusalos cando chegue a hora, e finalmente inventariar as armas coas que se conta e a xente que está disposta a empuñalas cando se precise.
Mais o 28 de novembro do 38, debido a unha delación, vinte e seis falanxistas e catro Garda Civís subiron a dar caza aos dirixentes deste Comité, tamén chamado “dos condenados a morte”. Achéganse á aldea de Castro Ramiro, na Parroquia da Somoza para rexistrar a casa de Higinio Carracedo Ruzo, como fixeran outras veces, pero desta volta tiñan a certeza de que se atopaba alí. Finalmente encontran nunha corte contigua, baixo unha pia, a Manuel Coto Chan e José Silva Rey, un rapaz que desertara para ingresar nas filas do comité. Estes son torturados até que confesan que na casa efectivamente está Carracedo. Volven rexistrar e desde o interior dun forno no que este se atopaba encana a un falanxista e arroxa unha granada caseira construída por el contra un dos fascistas que estaba axexando a piques de descubrilo. Desátase un tiroteo e rodease a casa coa intención de plantarlle lume. Na casa estaba Carracedo coas súa muller, irmás e fillos. Diante desta situación decide saír enfrontarse directamente cos facciosos. El contra os 30 non é quen de salvar a vida. Aqueles activistas do 34 serán exhibidos como trofeos e Coto entra na vila sangrando e atado ao cabalo do xefe falanxista. Finalmente será condenado a morte, se ben a pena é conmutada pola de traballos forzosos en Brunete. Onde consumirá a súa saúde até que en 1944 é indultado, quedando en liberdade condicional, e ao cabo de dous anos falece na Estrada.

* Este texto foi publicado na serie "As guerrillas galegas ao descuberto" no xornal "Nós, diario" o 21 de decembro de 2021.
0 Comentários

A proclamación da república no Concello

14/2/2021

0 Comentários

 

A Estrada republicana (3)

X. C. Garrido
Imagem
Conmemoración da proclamación da república do Sindicato de Pardemarín. No centro con gabardina Manuel Castro Pena, mestre de Rubín nese momento e futuro xefe da falanxe na Provincia de Pontevedra no 1936
O 14 de abril pola noite sóubose na Estrada que alá na capital do Estado se viña de proclamar a República logo das eleccións do día 12 na que os defensores dese réxime obtiveron uns resultados que poñían en evidencia a falla de apoio que tiñan os que viñeran exercendo o poder até entón, e que se identificaban coa Monarquía.
A xente saíu a rúa, sobre todo a mocidade, e percorreuse as principais arterias do noso concello en manifestación espontánea na que se proferían berros de viva a república e de lembranza de Galán e García Hernández, fusilados na sublevación de Jaca. De feito a nova bandeira acabaría esa noite izada na cúpula do edificio de Manuel Porto Verdura na actual praza da Farola e na propia fonte que daquela se atopaba alí situada.
Unha das máis destacadas manifestacións que tiveron lugar foi a protagonizada pola activa e dinámica xuventude de Guimarei quen veu en peregrinación desde a súa parroquia dando vivas á república e cantando o himno galego e a Marsellesa e percorrendo unha e outra vez as rúas estradenses.
O domingo 19, coincidindo co San Bieito de Remesar os representantes do Centro Republicano ergueron no campo da festa a bandeira tricolor, sempre á beira da Galega, que “en breve se constituirá también en república autónoma dentro de la confederación de repúblicas hispánicas”1 tal como se recollía na prensa. Un espontáneo Manuel Vicente Pereira interviu alí para homenaxear a Manuel Moreira Ferás quen mercou a tela do seu peto para confeccionar ditas bandeiras.
Tamén ese mesmo día o potente Sindicato de Pardemarín, promotor do Certame Escolar dos Pereiriños, fixo unha conmemoración especial da proclamación do novo réxime convidando ao profesorado e alumnado ao izado das bandeiras e acudindo os da súa área de influencia de Olives, Pardemarín, Curantes e Rubín. Cuns 200 nenos e nenas asistentes. Neste acto intervén Aguilar Porto, mestre de Curantes e varios dirixentes do sindicato: Antonio Frende, Bermejo, Francisco Marque...
Nos festexos da arribada republicana é de subliñar a intervención da figura de Manuel Brea Abades, que só gozaría 6 meses da súa ansiada democracia, ao ser asasinado precisamente pola súa entusiasta axitación a prol do laicismo e dos valores liberais do novo réxime desde os xornais que dirixía na Estrada e en Silleda. Nestes días concorría a festividade do San Xorxe na súa parroquia de Cereixo, polo que sufragou as bandeiras tricolor que se ergueron na romaría ao son da “Marsellesa” e o “Himno de Riego”. Na misa deixou de soar a Marcha Real (anterior e actual himno de España) que viña sendo interpretado pola banda, mais alguén no harmonio da igrexa si que deixou caer estes acordes en desafío evidente fronte aos novos tempos.
A Sociedade de Seguros de Gandos de Riobó que comprende varias parroquias do redor acorda o 26 de abril por unanimidade comunicar a Xestora Municipal, ao Gobernador e ao presidente do Goberno a adhesión e colaboración coa República.
No xornal “El Emigrado” topamos unha referencia a celebración na parroquia de Manuel García Barros, que seguramente é da súa autoría polo estilo irónico: “Aquí en Callobre, al tenerse noticia de la proclamación de la República se dispararon varias bombas en diferentes puntos de la parroquia en señal de regocijo, no obstante haber ido a votar por la Monarquía la casi totalidad de los vecinos con el Sr. Cura a la cabeza”.
A hostilidade manifesta da igrexa contra a república pronto ía ser contestada, polarizándose neste asunto moitos dos conflitos que atravesaron eses anos. Mais polo de pronto había chamamentos a non caer nas provocacións.
O propio García Barros dirixíase á xuventude de Guimarei que será a protagonista da maior mobilización social que haberá neste período e tamén na que se cebará cruelmente a represión no 36: “No día da eleución, os rapaces de Guimarey recorreron os arredores do colexio eleutoral c´un cartelón que decía: ‘A xuventude quere a Repúbrica’. Moi ben, rapaces. Pois xa tendes a Repúbrica. Agora a traballar por honrala e por sostela, demostrando que a República non é desorde, como decían os seus impunnadores.
Desorde era antes no réxime das leis inxustas, dos monopolios noxentos, dos negocios porcos en que o mesmo rei levaba parte cobrando centos de miles de pesetas mentres se morrían de fame os obreiros sin traballo”2.
O caso é que a campaña do medo contra a república debeu ser terríbel e criouse tar psicose entre a poboación de que a desaparición do réxime paternalista da monarquía, por moi corrupta que esta fose, ía supoñer unha explosión social de desastrosas consecuencias. De feito, Bernardo Mato Castro, quen sería un dos intelectuais estradenses de máis prestixio do momento e polo que logo sufriría a inmolación, titulaba un artigo seu: “...y las mujeres no fueron deshonradas!”. Dinos: “No bastaron los apocalípticos ruídos del retrógrada para impedir el imperio de la libertad. Las mujeres serian deshonradas en el medio de la calle, los maridos no poseerían a sus esposas, inocentes niñas verían a plena luz los estados más degradantes del género humano, y acabarían por desaparecer las fábricas de tejidos, porque la humanidad, del todo corrompida, viviría al desnudo bajo el mejor cielo tropical pudiera hacerlo...”3. O que si supuxo a República no noso Concello foi a posibilidade de que a clase obreira oprimida e a nación galega negada puideran expresar as súas reivindicacións.
A manifestación proletaria do 1º de maio por fin ía poder celebrarse sen os atrancos que lle puña o anterior réxime. E foi multitudinaria e mesmo contou coa recepción das autoridades municipais. Percorreu a vila ao son da “Internacional” e a “Marsellesa” a cargo da banda de Ribeira e remataría na Porta do Sol, que sería bautizada nese día como Fermín Galán (mártir de Jaca) e a rúa que sae dela cara a Baiuca como Pablo Iglesias, inaugurándose as placas. Desde a sede do Centro Republicano, intervén José Mª Pena, o santiagués Cesáreo Briones e Francisco Nodar Castro de Ribeira.
E neses días tamén visitaba o noso concello unha delegación nacionalista que era recibida con estas palabras por García Barros: “O domingo pasado tivemos o pracer de darlle unha aperta querendesa os esgrevios irmáns Otero Pedrayo, Paz Andrade e Núñez Búa que n´ista hora de risoño amañecer pra Galicia percorren as nosas vilas en fervente apostolado despertando a concencia galeguista, preparando a Terra pr´ó novo sol que vai sair a quentala”4.
Nese ambiente de esperanza se acollía a República por mozos e tamén por vellos, como o veterano loitador pontevedrés e futuro presidente da Deputación, Vicente García Temes, que era honrado logo da manifestación obreira cunha visita por atoparse convalecente na Estrada segundo se dicían: “se hallaba enfermo en cama, a consecuencia, sin duda de la gran impresión que le causó la implantación de la república”5.

* Publicado no Faro de Vigo, 7-2-2021

Imagem
Conmemoración da proclamación da República en Pardemarín
Notas
  1. El Emigrado. 30-04-1931
  2. El Emigrado. 30-04-1931
  3. El Emigrado. 7-05-1931
  4. El Emigrado. 7-05-1931
  5. El Emigrado. 7-05-1931
0 Comentários

As do 31, algo máis que unhas eleccións municipais

27/1/2021

0 Comentários

 

A Estrada republicana (2)

Xoán Carlos Garrido
Imagem
Xosé Otero Abelleira, director de "El Emigrado", coa súa filla, na varanda do Centro de Emigrados coa bandeira republicana

O 8 de marzo de 1931 celébrase unha asemblea xeral extraordinaria do Centro Republicano para escoller os candidatos para as eleccións municipais, presentándose por aquelas circunscricións que ven máis posibilidades de trunfar: Pola Estrada, Consolación: José Constenla Rodríguez. Polo Foxo e Vinseiro, Manuel Rocamonde e José Pereiras Vidal. Por Oca-A Mota: Ramón Gambino Pazos. Facultándose á directiva para nomear máis candidatos onde atopen posibilidades. Compre subliñar o debate que se produce cando Otero Abelleira propón non participar nas eleccións baseándose en que considera que aínda non se atopan con forza suficiente para enfrontar este desafío, tanto pola diseminación da afiliación que fai difícil aglutinar nun distrito a suma necesaria para lograr o obxectivo de sacar o concelleiro, como por dubidar da limpeza do proceso. Se ben ao final o propio Otero Abelleira considera que se debe acatar a disciplina da Federación Republicana Galega, quen optou por participar nas eleccións, e ademais tamén valorou positivamente que iso sirva para que a xente se defina e coñecer cantos republicanos reais hai verdadeiramente. Tamén é interesante a argumentación de Torres Agrelo e Fondevila a respecto do importante que é “foguearse” en lizas electorais para a propia formación. Compre ter en conta que Torres Agrelo xa tiña formación de sobras neste sentido pois interviñera na loita de bandos da primeira década do século pola facción de Antón Losada Diéguez, e xa seguidamente, nas eleccións nas que as Irmandades da Fala, capitaneados polo mesmo Losada, se enfrontaron co mesmo Marqués de Riestra.

O xornal El Emigrado, a pesares de ser dirixido por Otero Abelleira e o seu grupo vencellado ao Centro Republicano, tenta dar unha imaxe de neutralidade. Agora ben, as súas proclamas deixan caer unha crítica ao voto cativo e ao caciquismo ao publicar: “Xovenes que por primeira ves ides a exercitar o voso dereito na loita eleutoral que se aveciña, ¡Vede ben o que facedes! Non consintades en ser asoballados como o foron vosos pais”. Manuel García Barros ía publicar o seu primeiro libro e aproveitou a campaña electoral para deixar a seguinte recomendación no xornal: “Ningún eleutor debe comprometer o seu voto. Ise é un dereito que ten que exercitar libremente, conforme ás súas ideas. Ó que deben comprometerse todos, eleutores e non eleutores, e a adequerir un exemplar de ‘Contiños da Terra’, ilustrado por Castelao, Comeiro, Blanco Garrido, Rodeiro e Galán, que vai a saír axiña”. O empresario Manuel Porto Verdura publica unha aclaración diante do confronto electoral para manifestar que se vai manter á marxe: “es mi deseo no hacer por el momento más política que la que me vengo dedicando a ella desde hace algún tiempo esto es la de electrificar las aldeas y la de contribuír en lo posible con mi esfuerzo particular al engradecimiento y ornato de la villa. Por lo tanto dejo en libertad a todos mis amigos para que voten por quienes crean más conveniente”.
Santiago Casares Quiroga, o futuro presidente do goberno da República e ministro en diferentes gabinetes desta, escreba aos republicanos da Estrada desde o cárcere para aceptar o seu nomeamento de Presidente de Honor: “Pocos galardones pudieran serme tan deseables como el verme elevado a la máxima dignidad en un Centro que, como el de La Estrada, representa la depurada cristalización del ímpetu de santa rebeldía que durante años enfervorizó a esa comarca -nobre tierra de luchadores y ejemplar vivo de ciudadanía- haciendo de ella matriz y cuna de la recia y fecunda Galicia nueva”.
A igrexa coas súas inxerencias a favor da ditadura e da monarquía vai provocando a polarización anticlerical das forzas democráticas e de esquerda. Estas denuncian que os cregos en xeral están intervindo directamente nas eleccións municipais a favor do que eles chaman bloque “gubernamental ou riestrista”. Nominalmente refírense ao crego de Loimil e ao de Agar. Compre subliñar como desde este sector galeguista de esquerdas hai tamén loanzas cara outros relixiosos neses días de campaña. No devandito xornal local que lles servía de expresión saudase a visita de Antonio Rodríguez Fraiz á súa sede e reflectíase a seguinte nova en galego: “O día 6 do actual tomou posesión da parroquia de Santa Mariña de Tomonde (Cerdedo) o seu novo abade noso bon amigo D. Casimiro Cubela García, gran entusiasta da causa galeguista”. Ambos os dous cregos, Casimiro, amigo íntimo de Cabada Vázquez, e Rodríguez Fraiz, terán despois un certo papel na resistencia contra o franquismo. O primeiro mesmo será encarcerado e sometido a Consello de Guerra no ano 48. E o segundo faría un traballo intelectual intenso de valorización do patrimonio, historia e cultura de Terra de Montes. O caso é que a cuestión relixiosa será un motivo de controversia durante todo o período republicano. E outra será a cuestión nacional. Otero Pedrayo aparece en portada de “El Emigrado” de 1931 con colaboración exclusiva para poñer o acento en que co cambio de réxime que se aveciña, partindo da experiencia pasada, Galiza quedaría tan maltratada coma sempre se non se muda o problema de fondo do centralismo.
Mais certamente o confronto será moi intenso. García Barros descríbeo como as “hostes xenerosas da democracia baténdose cos buitres cazurreiros a peito descuberto”. Mais o que estaba en xogo era evidente para todos que ía máis alá dunhas eleccións municipais.

* Publicado no Faro de Vigo, 26-01-2021

Imagem
José Fondevila Torres, un dos activistas principais do republicanismo estradense.
0 Comentários

A igrexa e a represión na comarca de Tabeirós-Terra de montes

11/1/2021

0 Comentários

 
Imagem
Crego diante de militares intervindo na represión nos primeiros días do golpe militar no centro de Vilagarcía (foto: O faiado da memoria)
Xoán Carlos Garrido
ImagemCapitán Capelán Castrense Manuel López Constenla
A igrexa oficial non foi neutral diante do golpe militar franquista, participa activamente na súa preparación, financiamento e xustificación, e ademais é unha ferramenta fundamental da represión. Se ben isto é así de xeito xeneralizado compre modular e matizar por territorios, por ordes relixiosas e mesmo por casos particulares de xeito que a intensidade na que se aplica o castigo divino contra os disidentes deberan ser analizadas en detalle. Aquí só nos podemos limitar a apuntar trazos xerais e poñer algúns exemplos de mostra.
Unha das variábeis a ter en conta no caso galego sobre a intervención da igrexa na represión pode ser a falla de identificación co país das autoridades relixiosas, maioritariamente foráneas. Neste sentido ía a queixa de Otero Pedrayo dirixida ao Nuncio no ano 1934. Unha xerarquía eclesiástica allea que desde o primeiro día do levantamento fascista esporeaba nos cregos rurais e en toda a maquinaria do catolicismo institucional e social para poñerse ao servizo da “cruzada” contra os “sen deus”.
As diferentes achegas territoriais que están a publicarse nesta serie dá conta da multitude de cregos que interviron directamente nas matanzas informais. Mais aquí imos a centrarnos na contribución da igrexa tanto a nivel de xustificación doutrinal como colaborando no aparello de aniquilación oficial e extraoficial. Especializándose así o seu labor na desculpa dos crimes, na delación e no tráfico de influencias. Os casos individuais ilustran como actuar ao servizo da devandita función é eficaz mentres que en caso contrario aqueles que así o fan teñen escaso éxito.
Hai tamén multitude de relixiosos que empatizaban coa súa veciñanza e se poñían ao seu carón mais os bispados, a falanxe e as propias autoridades militares interviron para neutralizalos. No caso da diocese de Santiago de Compostela, co arcebispo onubense Tomás Muñiz de Pablos á cabeza, a presión era enorme sobre os sacerdotes para que prestaran o apoio necesario nas masacres. E sobre todo, para evitar que testemuñaran a favor dos perseguidos. Lémbrese as instrucións a ese respecto do arcebispo que emitiu o 8 de setembro do 1936 e que comeza dicindo “se han acercado a esta curia eclesiástica varias personas escandalizadas de la facilidad con que algunos parrocos extienden certificados de catolicismo y religión a favor de funcionarios que estuvieron afiliados al comunismo u otras entidades marxistas”, ou a do 11 de novembro na que da conta da petición que lle fan para que “reprimamos a las actividades de algunos párrocos y sacerdotes que bajo el pretesto de hacer favores andan de acá para allá recomendando o pidiendo recomendaciones”... “actividades siempre reprobables y hoy sumamente peligrosas” advertindo que o prelado non vai facer nada para evitar que os cregos insubmisos sexan punidos senón que, pola contra, el mesmo tamén os sancionará. O que se evidencia aquí é a desobediencia nalgúns casos dunhas ordes expresas a prol de colaborar no xenocidio. Envíaselle un formulario ás parroquias para esixirlles un inventario de “agravios” para poñer a disposición do novo réxime listaxes negras que servirían para orientar os labores coercitivos das bandas paramilitares existentes así como para os procesos militares en marcha. O curioso da linguaxe da máxima autoridade relixiosa na Galiza que asinaba estas ordes é que apelaba ao apoliticismo para pedir a obediencia ao fascismo, apoliticismo que non vía contraditorio con el ser membro do Consello Nacional do Movemento e procurador en Cortes do 1943 ao 1946.
Baixando máis ao concreto, por poñer un caso dunha comarca desta diocese compostelá, a de Tabeirós-Terra de Montes, imos profundar un pouco máis no xa abordado en colaboracións anteriores dedicadas a ese territorio e nas que xa se da conta da comprenetración entre as milicias falanxistas e a igrexa citando o caso de Aquilino López Picón, crego da Madanela (Forcarei) e militante falanxista.
No imaxinario dos máis vellos de Soutelo queda a imaxe de Aquilino co seu látego ao cinto e abusando das mulleres do lugar. Pero é a documentación da causa instruída por Bouza Brey contra a cúpula da falanxe a finais do 36 -aproveitando as liortas internas- a que nos fornece dos datos precisos do funcionamento desta trama mafiosa. Esta causa 8/37 contra Bao Lagares achéganos por exemplo a confesión deste lembrando a implicación dos cregos na recadación de tributos de sangue. Aquí topamos acreditada a participación do ecónomo de Tabeirós Manuel López Costa na toma desta decisión que logo se encubriría como caritativa: “era preferible a pasear a las personas y dejarlas muertas en las cunetas”, como literalmente di o crego de Quireza dando conta da visita de falanxistas co sacerdote López Costa á cabeza para persuadilo da posta en marcha da maquinaria impositiva. Insistíndolle logo Aquilino en que “los curas debían facilitar relación de los individuos de cada una de las parroquias”, diante do que rematou por facer dita listaxe, cedendo ás súas presións.
Cando se destapa esta engrenaxe corrupta de lucrarse a conta de poñer de prezo á salvación, o que Dionisio Pereira dou en chamar o “imperio da roubacha”, sexa polas vidas perdoadas, sexa polo diñeiro raspiñado, son detidos moitos dos implicados. Entre eles Aquilino López Picón, quen tivera acochado na súa reitoral ao propio paseador Ramón Bao Lagares en busca e captura polos roubos. Compre dicir que el, xunto con outros encausados, deciden ir ao fronte por ver de librarse das acusacións de delincuentes comúns que recaía sobre eles, e incorpórase como capitán á 2ª Bandeira da F.E.T. en Guadalajara. Con todo, a pesares do seu breve paso polo cárcere e por ter probada a súa participación na banda de atracadores na que rematou por converterse aquela primeira camada de dirixentes falanxistas, non veu manchada a súa carreira como crego (rematará ao fronte da parroquia de Santa Cristina de Cobres en Vilaboa), nin como falanxista, ostentando diversos cargos sindicais e políticos.
Mais da cooperación coas milicias informais pásase á máis efectiva co aparello xurídico-militar encargado da limpeza da retagarda. O 2 de decembro do 36 foi fusilado en Pontevedra Manuel Vázquez Cruz, marido da dirixente do PG na Estrada e prima de Virxinia Pereira, María Pereira. No interior da súa chaqueta a súa muller atopou unha nota onde se dicía expresamente o nome dos seus asasinos. Citábase tres nomes entre os que se atopaba o crego Manuel López Constenla. Manolo Gaitas, tal como era coñecido popularmente, tiña claro quen eran os seus asasinos e non precisamente unha serie de soldados, xuíces, fiscais, militares, etc... que non o coñecían de nada, pero detrás dos que se ocultaban os auténticos responsábeis.
Se analizamos esta causa (694/36) atopamos que certamente as persoas que cita na nota testemuñaron na súa contra, pero había máis que estes tres, mesmo outros cregos. Mais a vítima sabía perfectamente quen inclinou a balanza cara a pena máxima. No seu favor conseguira mobilizar os testemuños do párroco estradense Nicolás Mato Varela, do xuíz Fermín Bouza Brey, e mesmo da empresaria e cuñada do xefe local da falanxe María Martínez. Pero pesou máis a atestación na súa contra do capelán castrense Manuel López Constenla. Compre lembrar que o seu tío é o tamén tenente coronel capelán castrense Adolfo Constenla Costa, quen tiña unha relación directa co Cardeal compostelá e coas novas autoridades militares, e era veciño da porta dos primeiros dirixentes da falanxe da comarca e da provincia, os Castro Pena. Non esquezamos tampouco que o inventor de “mellor roubarlles que matalos”, o crego Manuel López Costa, tamén é parente deste Adolfo Constenla e casualmente el non é molestado a diferenza do seu correlixionario e compañeiro do seminario, Aquilino.
Así pos non todos os testemuños valen igual aínda vindo de cregos. Mesmo os que son desfavorábeis á condena, como é o caso dos feitos por Nicolás Mato Varela, o único que consegue é que este sexa ameazado tanto polo Tribunal Militar como polo Bispado.
O que temos constatado na comarca a que estamos a referirnos é que os testemuños de cargo de cregos son moi útiles para acadar penas capitais. Véxase o caso do crego cerdedense Ventura Pérez Alvite, quen declarou profusamente contra Francisco Varela Garrido (fusilado o 27 de xullo de 1937); ou o do testemuño de Ramiro Moreira Filloy, párroco de Loimil, para a condena a morte de Manuel Puente Porto e José Rico Gaiteiro (fusilados o 14 de outubro do 36).
Agora ben, a cobertura ideolóxica da igrexa bendicindo os crimes ía máis aló da actuación particular dos seus membros. Profundemos neste último caso onde efectivamente se bota man da acusación de asalto á reitoral de Loimil para apoiarse no relato do seu ocupante para facer pasar unha simple e pacífica incautación de armas como un atentado violento. Quen articula isto con devandito material é o fiscal. Neste caso Ramón Rivero de Aguilar, coñecido por lograr a pena de morte para Alexandre Bóveda e sobre o cal a biografía realizada por Xosé Enrique Acuña nos ilumina para entender algunhas claves da mecánica dos xuízos nos que el intervén. O clasismo e o afervoado fascismo bebido directamente nas fontes mussolinianas deste persoeiro fai que exculpe a un acusado desta mesma causa por petición do patrón deste, amigo seu (así o recoñece no proceso) mentres que arremete contra un Puente Porto que tivo unha actuación menor, pero que ostentaba unha bandeira vermella na súa casa. Esta causa está moi relacionada con outros veciños desta zona da Ulla que se xulgara esa mesma mañá, nela lograra a pena de morte para José Gomez Rivas e José Cortés Fernández (fusilados o 15 de outubro do 36). Os feitos de que se lle acusan aos da tarde son os mesmos, participar no grupo da Ulla que desde o Concello se organizou para desarmar aos fascistas que puideran colaborar co golpe militar. Pero neste segundo caso o fiscal non atopou cregos que se lle prestaran para artellar a xustificación da pena máxima. Ao contrario, os encausados piden que deixen testemuñar no seu favor aos cregos das súas parroquias (Oca, Arnois e S. Miguel de Castro). Isto non foi obstáculo para que se centrara no mesmo argumentario para arremeter contra o mestre e escritor Cortés Fernández. Mesmo achega multitude de xornais nos que se subliña en vermello frases como “Consiste la ‘fé’ en creer lo que no vimos. Y creer es dar por cierto lo que nos han dicho que era verdad, sin tomarnos la molestia de averiguarlo nosotros mismos”.
O odio que se destila contra Cortés por parte dos que participan no proceso non se deduce da súa actuación práctica senón polo seu pensamento, que mesmo é calificado de “depravado”. Así, na sentencia recóllese como cargo principal ter colaborado “en periódicos como ‘El Emigrado’, de la Estrada, y el ‘Nuevo Heraldo’, de la Guardia, desde los cuáles, continuamente atacaba los fundamentos más sólidos de la sociedad española, principalmente los conceptos religiosos, básicos de la sociedad cristiana...”.
En definitiva, se analizamos como se instrúen os procesos que dan como resultado o asasinato institucional de milleiros de galegos, e vemos o uso instrumental que se fai da relixión para lexitimar os crimes, decatarémonos como vai máis alá das intencións e beneficios particulares, que os hai, que os relixiosos tiran desta oportunidade que se lle dá. Mesmo é independente das súas conviccións que nalgúns casos os levan precisamente a opoñerse a tarefa tan pouco piadosa como o xenocidio. O fundamental é a lectura que se fai do catolicismo como un ben superior consubstancial á identidade española que esixe o exterminio dos que considera que ameazan a súa pervivencia. Ao situar fóra do concurso da opinión pública a definición dese ben, adxudicándoo a unha autoridade divina, esquivan a contradición que supón beneficiarse como clase social e mesmo a título particular a través da corrupción, dunha concepción do que chaman o ben común para a que non se ten en conta a opinión da devandita comunidade. De feito, como vimos, nin sequera a opinión dos propios cregos a hora de usar a relixión como escusa.
Acúsaselle a Cortés como mestre de propagar as “ideas anti-españolas del comunismo” e de promover unha revolución “enemiga de España”. De igual xeito que nas acusacións de anti-deus coas que se funden estas da anti-españa tampouco precisan do parecer da devandita españa ao respecto. O propio Cortés alega neste sentido que si afirman que envelenaba aos nenos con esas ideas que se lle pregunte á Inspección se tivo algunha queixa neste sentido. Cousa que non só non fai o tribunal senón que na sentencia se propón actuar sobre tal Inspección. Isto é, Deus e a divinización da identidade española – coa complicidade da Conferencia Episcopal – propiciaría unha coartada perfecta para perpetrar toda clase de crimes, desde os niveis máis baixos até os máis elevados e desde o aparello oficial ao paralegal, que se desataron no noso país baixo o amparo do golpe militar franquista.

Imagem
Tenente Coronel Capelán Castrense Adolfo Constenla
Imagem
A Coruña, 1936. Adolfo Constenla na Misa e consagración de bandeiras.
Imagem
Irmáns Constenla Costa
0 Comentários
<<Anterior

    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Feed RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Junho 2022
    Maio 2022
    Abril 2022
    Março 2022
    Fevereiro 2022
    Janeiro 2022
    Dezembro 2021
    Novembro 2021
    Setembro 2021
    Agosto 2021
    Julho 2021
    Junho 2021
    Maio 2021
    Abril 2021
    Março 2021
    Fevereiro 2021
    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.