Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Francisco Varela Garrido e o republicanismo mártir da comarca de Tabeirós-Terra de Montes

30/5/2019

Ao redor do 5 de xuño, día da memoria da Estrada no que se conmemora o fusilamento do alcalde e outros membros da corporación estradense, a Asociación Cultural “Vagalumes” leva anos celebrando actividades que sirvan para coñecer a verdade e esixir reparación, xustiza e garantías de non repetición.
Este ano centraremos a atención en lembrar ao republicanismo da nosa comarca que logo de colaborar na instauración do réxime democrático no Estado en 1931, sufriron xa no 34, pero sobre todo no 36 unha brutal represión.
Como mostra desta represión prestaremos especial atención ao dirixente do republicanismo da nosa comarca, o cerdedense Francisco Varela Garrido. Neste sentido levaremos a cabo un acto o vindeiro venres 7 de xuño, , ás 20:30 h. no salón de actos do MOME no que intervirá o xornalista Fernando Salgado, neto e autor do libro sobre este líder de Izquierda Republicana: “1306/36”.
A Asociación Cultural "·Vagalumes" é membro da Iniciativa Galega pola Memoria e da Federación de Asociacións Culturais Galiza Cultura. no seo das cales realiza as actividades de recuperación da memoria histórica en colaboración co resto das entidades galegas que compartimos a teima pola verdade, xustiza e reparación.

0 Comentários

Polo cumprimento da lei e na defensa dos sectores produtivos

28/5/2019

0 Comentários

Cando na “Dirección General de Sostenibilidad de la Costa y el Mar” do “Ministerio de Transición Ecológica”, toman a decisión de non defenderse fronte aos recursos contrarios á prórroga de 60 anos a ENCE, fano porque entenden que a concesión da amentada prórroga foi contraria á Lei. E basean a súa decisión nun informe da avogacía do Estado que, logo dunha análise amplamente documentada da Lei de Costas do 2013 e da xurisprudencia existente ao respecto das prórrogas en dominio público marítimo-terrestre, conclúe:

1º.- Que, de dispoñer desa prórroga, ENCE superaría o prazo de 75 anos que a Lei establece como máximo para a permanencia de calquera instalación en dominio público, un prazo que no caso de ENCE remataría no ano 2033.

2º.- Que, no caso concreto de ENCE, non se xustifica a concesión de ningunha prórroga, xa que a Lei limítaas a aquelas instalacións que “pola súa natureza” teñan que estar en terreos de dominio público, circunstancia que non se da neste caso.

Así pois, por Lei, ENCE non podería continuar na Ría máis alá do 28 de xullo do 2018, data na que caducou a concesión obtida no ano 1958.

E desde a empresa e os sectores que apoian a súa permanencia en Lourizán en contra da Lei e o interese xeral, trátase de confundir á cidadanía con mentiras e chantaxes. Entre outras cousas, din que esta decisión pon en grave risco o futuro da comarca e vai supor a catástrofe para Galiza, que vai ver o seu monte abandonado pola imposibilidade de vender o eucalipto.

Nada máis lonxe da realidade! Tal como recoñece Enrique Valero, profesor da Facultade de Enxeñería de Montes da UVigo, e un dos impulsores da chamada “Cátedra ENCE”, só un 50% do eucalipto que se corta na Galiza véndeselle a ENCE, e as familias que venden agora en ENCE-Pontevedra, seguirían a vender nas fábricas de ENCE-Navia e Navigator-Aveiro. E, como afirman as comunidades de montes en man común, ENCE é o peor comprador de eucalipto, e paga moito menos que outros tratantes, polo que a súa desaparición non suporía un problema de gravidade para o sector.

Resulta evidente que a comarca de Pontevedra non vive de ENCE; que lonxe de ser o motor da nosa economía, ENCE é o seu freo, xa que impide a explotación racional dos sectores produtivos da Ría, do turismo e do monte, un monte hoxe inzado de eucaliptos, exposto ao risco permanente dos lumes, e que debera ter na diversificación de usos o seu futuro.

E están a intoxicar cando din que as bateas e as explotacións de acuicultura que están en dominio público van ter que pechar por culpa da decisión de Costas. É unha absoluta falsidade, porque esta decisión non afecta a esas instalacións! As concesións ás bateas están reguladas pola Lei de Pesca de Galicia, o mesmo que as instalacións do sector da acuicultura en terreos de dominio público, que, ademais, poden acollerse ás prórrogas establecidas na Lei, xa que, pola súa natureza, poden estar en dominio público marítimo-terrestre.

E preténdese confundir tamén á xente cando se fala de “inseguridade xurídica”. Os actuais donos de ENCE sabían que no 2018 tiñan que abandonar Lourizán e, por esta razón, mercaron a fábrica a prezo de saldo; e non se pode esquecer a diferenza entre unha concesión (que ten un horizonte temporal limitado) e unha propiedade privada. Ou cando se di que non é posíbel trasladar ENCE a outro emprazamento na Galiza, chantaxeando á poboación coa ameaza de irse fóra do Estado español; se é posíbel trasladala fóra, tamén se pode trasladar dentro de Galiza, e máis se temos en conta que -de acordo co compromiso adquirido por ENCE trala concesión da prórroga- a hipotética nova fábrica tería unhas necesidades de captación de auga e enerxéticas, e un volume de vertido, moito menores que a actual fábrica. O problema é outro e o deixaron ben claro os seus responsábeis; trátase, máis unha vez, dun problema económico! ENCE pretende marchar a outro país onde o prezo da madeira e a man de obra sexan máis baratos, e demostra así o interese que ten a empresa na defensa dos seus traballadores!

Xa por último, dicir que -contrariamente ao que afirma a Xunta- ENCE incumpre a lexislación en materia de vertidos e segue a contaminar a Ría de Pontevedra co vertido de elevadas cargas de materia orgánica e coliformes, que teñen importantes efectos sobre a calidade das augas de baño e cultivos mariños. Con todo, o que hoxe está en cuestión é a legalidade da súa permanencia en Lourizán, unha permanencia contraria á Lei de Costas do 2013, o que lle obriga a abandonar este emprazamento con independencia de que estea a cumprir ou non a normativa ambiental.

Neste sentido, os colectivos sociais abaixo asinantes esiximos:

1º.- Que se anule definitivamente a prórroga de 60 anos concedida ilegalmente a ENCE no 2016.

2º.- Que se cumpra a Lei e se obrigue á empresa a devolver a zona ocupada á situación que tiña á chegada de ENCE a Lourizán.

3º.- Que, en todo caso, se ENCE quere montar outra fábrica na Galiza, que sexa onde non entre en contradición coa explotación dos recursos naturais nin coa economía da zona, cunha tecnoloxía respectuosa co medio e cunhas esixencias de vertido e emisión á atmosfera máis estritas que garantan a calidade de vida e a saúde das persoas.

E, ao tempo, damos o noso apoio á MARCHA CONTRA CELULOSAS que terá lugar o DOMINGO 16 de XUÑO ÁS 12 HORAS con saída das alamedas de Marín e Pontevedra.

0 Comentários

Chuvia de petróglifos no Ceo de Xirazga

27/5/2019

0 Comentários

Calros Solla

Membros de Capitán Gosende canda o señor Aurelio Ramos e a carón do petróglifo do Outeiro da Carqueixa I (monte do Ceo-Xirazga).

Capitán Gosende descobre catro gravados rupestres no monte do Ceo. Un dos petróglifos foi destruído por unha torre do tendido eléctrico proveniente do parque eólico do monte do Seixo.

O domingo 19 de maio recuncamos na parroquia de Xirazga. Desta, atravesamos os lugares da Abeleira e Framia e fixemos pouso á beira da igrexa parroquial, sita no lugar de Correa. Coma sempre, levábanos o sentido pór os pés costa arriba, mais investimos unha miga na contemplación do conxunto do San Salvador: torre sineira rebaixada pola chispa, adral de tumbas terreiras e un cruceiro esguío en cuxo pedestal se gravou a data de construción “1896”. Adobían o cruceiro do San Salvador media ducia de imaxes. Chamáronnos a atención as figuras de Adán e Eva que, na parte inferior do fuste, fan por disimular a súa nudez (tarde piaches!). A carón da escalinata do camposanto, un letreiro informa: “Cruceiro de Cerviño”.
Levamos unha tempada seguindo con atención o traballo do investigador cangués Anxo Coia. En febreiro deste ano, puidemos escoitar en Cerdedo os asisados razoamentos que vén empregando este estudoso para atribuírlle a Ignacio Cerviño a autoría do cruceiro do Hío. Segundo o seu parecer (e o noso), a obra cume da nosa escultura popular debe anotarse no haber de Ignacio e non no currículo de Xosé Cerviño (Pepe da Pena), coetáneos, parentes e ambos os dous oriúndos da freguesía de Augasantas (Cotobade). Ignacio Cerviño residiu en Cerdedo cando menos dous anos (1858-1860). En Cerdedo casou e bautizou a primeira filla. Da súa estadía cerdedense consérvanse, que saibamos, dúas obras: o cruceiro do Pego (Parada) e o panteón das Capitás, propiedade da familia Peleteiro (Cerdedo); quizais, unha terceira: o desencravo de Laxoso. No encontro con Coia establecemos a necesidade de pescudar a obra incógnita de Ignacio Cerviño na comarca de Montes.
Os mesmos que lle adxudican o cruceiro do Hío a Xosé Cerviño tamén lle asignan a feitura do que se ergue en Correa. Máis alá das indiscutíbeis semellanzas que as figuras dos “nosos primeiros pais” do cruceiro do San Salvador poidan ter co Adán e a Eva do cruceiro do Hío, a prodixiosa memoria do señor Aurelio Ramos, veciño da aldea de Alén, foi abonda para para fundar a sospeita: “Este cruceiro fíxoo Cerviño de Cerdedo, un canteiro que veu ou era de cara a Cerdedo; aquí é o que se di. O cruceiro fíxose sendo miña nai rapaza; esta casa era a casa da escola e miraban pró Cerviño como facía o cruceiro”. Fose ou viñese, Anxo Coia atopou un documento de 1896 (data da construción do cruceiro do San Salvador) que identifica a Ignacio Cerviño como residente no Carballiño, localidade que dista uns 20 km en liña recta das aldeas de Xirazga. O Carballiño, cabeza de comarca, é a vila de referencia para os habitantes das parroquias de Beariz.
O señor Aurelio Ramos ten case 91 anos e tras superar unha operación de cadeira e outra de belidas, axúdase dun caxato para camiñar. Mais, non se deixen enganar, o señor Aurelio posúe unha vitalidade envexábel. Coñecémonos no camposanto, viña de visitar a sepultura da súa muller. Calquera outro domingo, dirixiríase a pé a Doade para botar a partida, emporiso, por riba de todo, Aurelio estima un bo parrafeo e se a parola versa do Ciprianillo ou de mouras encantadas, mellor que mellor. Ao pouco, xa nos estabamos intercambiando os números de teléfono. Cando soubo que andabamos tras dunhas pedras riscadas, preguntounos: “Saben logo dalghún tesouro?”. Non fixeron falla máis explicacións. Axiña se acomodou no asento de diante do noso automóbil e, seguindo as súas prontas indicacións, atravesamos o lugar de Alén e ascendemos pola pista forestal que cingue as lombas de poñente do monte do Ceo. “Por aquí soben coches a cada pouco”, dixo Aurelio todo oufano. Os baixos do Peugeot renxeron ao pasar a pontella da regata de Donsueiro.
Trufando a viaxe co seu saboroso anecdotario, o señor Aurelio guiounos até a valiña pola que discorre a regueira de Arriba. Pé en terra, avanzamos dirección norte por un camiño atuído de matogueira e piñeiros derrubados. No medio do leito seco da regueira de Arriba localizamos a pedra que con tanta ansia nos quería mostrar: “Ten buratiños por encima e así coma uns peciños de neno”. Coa enxeñosa imaxe dos “peciños de neno”, o señor Aurelio referíase ás coviñas comunicadas por unha canle-desaugadoiro, é dicir, o que nós deramos en denominar “tipo bacilo” (Léase: O legado dos homes pequenos, 2017).
A pedra da regueira de Arriba é un cachote metamórfico (3’50 m x 2 m x 1’20 m de altura) que asenta a súa base irregular sobre a madre do regueiro, da mesma natureza rochosa. Na parte superior contamos 18 coviñas illadas e espalladas polo panel e, a maiores, 5 parellas de coviñas comunicadas por desaugadoiro (“peciños de neno”), un trío de coviñas unidas por desaugadoiro e mais outra parella de coviñas comunicadas por desaugadoiro (unha delas proxecta unha canliña). No mesmo cachote, nun saínte a modo de chanzo, talláronse 14 coviñas. Neste gravado rupestre, o diámetro das concavidades vai dos 3 aos 13 cm. As coviñas meirandes son tamén as máis fondas. Por mor do mal estado do camiño e, xaora, da súa eiva, o señor Aurelio non puido achegarse todo o que quería á pedra, pero si lembraba con nitidez aqueles episodios da infancia nos que, canda outros pastoriños, xantaban enriba dela sen afastar a vista do gando. Nomeamos o achado “petróglifo da regata de Arriba” (coordenadas.- X: 556.847; Y: 4.703.249; alt. 726 m).
Non houbo tempo nin para botar un pito. Abandonamos as lombas meridionais do monte do Ceo (819 m de alt.) e dirixímonos cara as de poñente. As laxas do Outeiro da Carqueixa agardaban por nós. Nin a mesta carqueixa nin a toxeira rixa nin as ribadas e desniveis apouvigaban o señor Aurelio, que ataviado coa roupa de domingo, aínda lle sobraban folgos para botarlles picardías ás compañeiras de Capitán Gosende.
A intención daquel singular ancián era ensinarnos un outeiro que sobranceaba a media costa, por riba dos 700 m: “Esta cheíña de peciños de neno, uns detrás dos outros”. De lonxe advertimos que a pedreira que nos indicaba co dedo quedara por baixo dun tendido de alta tensión. Non foi difícil constatar que a condución eléctrica proviña da subestación do parque eólico do monte do Seixo (a case 5 km en liña recta da súa orixe). Isto non podía ser cousa boa.
Mentres ascendiamos, sempre baixo os cabos eléctricos, déusenos por inspeccionar nos moitos afloramentos rochosos que ían cadrando na nosa traxectoria. A curiosidade viuse, ao pouco, recompensada. A unha altitude de 714 m, nunha laxa de xisto duns 6 m de lonxitude e con orientación NO-SE, descubrimos nove coviñas (coordenadas.- X: 556.607; Y: 4.703.072). O seu diámetro vai dos 7 cm aos 4 cm. As concavidades meirandes son tamén as máis profundas. As gravuras abranguen unha superficie de case 1 m2. Por razóns que se intúen doadamente, nomeamos este achado “petróglifo do outeiro da Carqueixa III”. Localízase a uns 100 m ao norte da pista forestal e a 68 m ao noroeste dunha torre do tendido.
Proseguimos o ascenso por entre carqueixa e carrasco en flor, toxo e unha repoboación nova de piñeiro. Pouco despois, a unha altitude de 716 m batemos co “petróglifo do outeiro da Carqueixa II” (coordenadas.- X: 556.587; Y: 4.703.087), situado a uns 115 m ao norte da pista forestal, baixo o tendido, e a 90 m dunha torre e a 110 m doutra. A inscultura tallouse sobre unha laxa metamórfica de 7’50 m de longo e 3’70 m de largo e con orientación NO-SE. O petróglifo componse dunhas 10 coviñas divididas en dous grupos. O primeiro grupo intégrano 6 coviñas (dúas unidas por un desaugadoiro e outra coviña con desaugadoiro). A 80 cm de separación do primeiro grupo atópase o segundo: 4 coviñas (desas catro, dúas únense por un desaugadoiro). “Velaquí tendes outra vez os peciños de neno”, apuntou o señor Aurelio, “Aquel outeiro de máis arriba está cheiño deles”. Tomadas as notas pertinentes, reemprendemos a marcha.
Antes de acadar o obxectivo, o noso acompañante anticipounos a desfeita. Baixo o tendido eléctrico, o outeiro da Carqueixa localízase a 720 m de altitude. A parte superior da peneda metamórfica posúe unha superficie duns 60 m2. Agardabamos a apoteose dos “peciños de neno”, mais o que atopamos nos afundiu na desolación. O señor Aurelio botou as mans á cabeza: “Marcháronlle coa casca á pedra; racharon na pedra para facerlles as zapatas as torres do tendido; isto estaba cheo de peciños de neno!!”. Consonte os nosos cálculos, os operarios e as súas picarañas fixeran desaparecer uns 30 m2 da superficie da rocha. A meirande parte do panel petroglífico fora empregado coma cascallo para a cimentación das torres eléctricas. A caseta enriba do petro do Recosto e agora isto. Foinos difícil aturar tamaña iniquidade.
Na actualidade o “petróglifo do Outeiro da Carqueixa I” (coordenadas.- X: 556.577; Y: 4.703.104) componse dunhas 8 ou 9 coviñas asociadas a un curioso labirinto de canles ou desaugadoiros e mais outras 2 coviñas illadas. Desgraciadamente, os “peciños de neno”, fermosa conxunción de arte prehistórica e mitoloxía popular, foran estragados polos mesmos que no ano 2000 obraran a destrución na montaña máxica do Seixo. O señor Aurelio tamén nos aprendeu unha maldición: “Inda ti vaias parar onde ghalo non ouzas cantar nin campás ouzas tocar”.
Inaccesíbeis ao desalento, os do Capitán Gosende xa descubrimos na comarca 67 gravados rupestres.

O petróglifo do Outeiro da Carqueixa foi vulnerado por unha torre do tendido eléctrico.

No cachote gravouse o petróglifo da regueira de Arriba (Alén-Xirazga).

0 Comentários

Antonio Fraguas: O nacionalista que puido ser alcalde da Estrada

24/5/2019

0 Comentários

Antonio Fraguas, segundo pola esquerda, nunha homenaxe que lle tributaron os seus exalumnos nos anos 60 polo aniversario do Instituto

Xoán Carlos Garrido Couceiro

A relación de Antonio Fraguas coa Estrada é circunstancial, mais será determinante na vida deste militante galeguista que chegará a unha realidade política local froito de décadas de loitas das que el non participou, e sufrirá as consecuencias dun conflito Estatal, o levantamento militar do 36, fronte aos que el tamén pouco podía facer por evitar ou enfrontar. Con todo, a política golpeouno e marcouno para sempre, sobre todo nestes escasos tres anos que estivo presente neste concello. Unha presencia que tivo, efectivamente, unha dimensión cultural importante, participando en conferencias nas parroquias ou dirixindo un grupo de teatro (“Sociedade Artística Estradense”), mais tamén pedagóxico, a través das súas saídas didácticas e o seu proxecto de Museo de Historia do Seminario de Estudos Galegos, etc. Mais mesmo estas últimas actividades profesionais non se poden subtraer do contexto político que as favoreceron e, finalmente, que as impediu co seu cese e separación da docencia. Un contexto local político que quixéramos nestes breves apuntamentos aclarar mellor para comprender o marco no que se inscribe a actuación e bota máis luz sobre algunhas das posicións do autor aquí estudado.

Jesús Puente Fontans, á esquerda, alcalde da Estrada, na Escola de Guimarei co mestre e alumnos e compañeiros do sindicato que enfrontaron o conflito desta parroquia contra os mestres oficiais que suspendían ao alumnado que non escollía relixión

Un Instituto para A Estrada

Antonio Fraguas, terceiro pola esquerda, con compañeiros do Instituto na Estrada

Este concello rural viña mantendo no primeiro terzo do século XX unha constante batalla por un ensino universal que combinaba a reivindicación diante da administración coa súa substitución -cando esta non respondía satisfactoriamente- a través de iniciativas como foron as Sociedades de Instrución por medio das cales se estendeu polo rural unha rede de escolas que fixo posíbel a alfabetización e unha formación básica que tiña como fin -as veces explícito e outras inconfesábel- propiciar que as novas xeracións puidesen emigrar en condicións máis favorábeis que as que tiveron que sufrir quen achegaba fondos para financiar nas súas parroquias de orixe as devanditas escolas.
Agora ben, esta función subordinada ao papel do país como fábrica de emigrantes estaba a ser posta en cuestión, xa se viña debatendo na década dos 20 a urxencia de rebelarse contra ese destino e propoñíase a necesidade de estender a oportunidade de formarse e especializarse alén desas “catro regras” coas que se despachaba ao alumnado de primaria, co fin a fixar na Terra proxectos de futuro laboral viábeis e de calidade, ademais de elevar o nivel da cultura xeral da poboación. O ensino secundario debería pois deixar de ser un privilexio de clase e mesmo territorial (nas cidades) para achegarse á poboación rural e as camadas populares.
Por iso, cando chegou a República había unha sensibilidade nese sentido que se traduciu na demanda de Institutos de Segunda Ensinanza para as diferentes vilas do país. E A Estrada non quixo quedar atrás.
E así tivo lugar unha loita que tivo como protagonista a todo o pobo da Estrada, pero nomeadamente é xusto destacar as xestións levadas a cabo polos deputados de Acción Republicana (logo pasarían a Izquierda Republicana), Osorio Tafall e Poza Juncal, e dos socialistas Gómez Osorio, Botana y Arbones, que foron sensibles a esta demanda popular.
Cando o Ministro de Instrución Pública deixaba a este concello fóra da rede de Institutos, a pesares de ser informado favorablemente polos técnicos pola súa necesidade obxectiva, estes deputados enriba citados, dirixíronse en setembro do 33 ao Ministro Francisco Barnés Salinas para que rectificase o erro que -con obxectivo de non queimar as pontes- se atribuía sen dubida se debe ao esquecemento ministerial involuntario, lembrándolle as características do noso Concello: Dicíase que A Estrada é unha vila moderna, perfectamente urbanizada e hixienizada, que ten un Municipio, integrado por unhas 50 parroquias, e ten cerca de 30.000 habitantes; enclavada no centro dunha extensa e próspera comarca, cruzada por abundantes vías de comunicación. O seu censo escolar - polo que a segunda ensinanza se refire - é superior a un centenar. Este número acrecentarase en canto se facilite o acceso ao Instituto dos alumnos das especialidades primarias, que teñan unha posición económica insuficiente.
Por outra banda a Corporación Municipal tamén estivo á altura das circunstancias ofrecendo local, comprometéndose a facer as obras que fosen necesarias, fornecendo as achegas para a biblioteca e material, así como satisfacer a cantidade que fixa o Ministerio para o seu mantemento.
Finalmente Barnés atende ás peticións dos Deputados e acorda aprobar un Decreto no Consello de Ministros creando un Colexio Subvencionado de Segunda Ensinanza na Estrada.
O 18 de setembro os Deputados Poza Juncal e Tafall reuníanse na Estrada cos pais dos nenos para explicarlle o funcionamento e contido do Instituto, aproveitando para fixar un novo obxectivo: A Escola Elemental de Traballo.
E por fin o 1 de decembro de 1933 inaugurase oficialmente o Colexio Subvencionado coa apertura solemne do curso 33-34. A demora deste comezo de curso debeuse as obras de adaptación do edificio que aínda estaba sen rematar. As instalacións fixéronse a correr nunha antiga fábrica de móbeis. No curso 1934-35 pasaría a denominarse Instituto Elemental de Segunda Ensinanza, e finalmente no seguinte curso Instituto Nacional de Segunda Ensinanza (podendo así examinarse nel por libre calquera que non puidera asistir as aulas).
Alí estaban as forzas vivas da poboación, tiveran lugar as eleccións, e foran derrotadas as organizacións dos Deputados promotores, como é o caso de Osorio Tafall, que non en tanto tamén acudía para comprobar que o seu traballo parlamentar non fora en balde. O alcalde e Antonio Lino, o Director eloxiaron no salón de Plenos as xestións feitas polos representantes populares, e tamén polos pais, que contribuíron activamente a acelerar a posta en marcha do centro. Tafall falou do problema cultural español, e de canto fixo a república por solucionalo.
Todo o espectro ideolóxico da vila gabou as xestións de Osorio Tafall e Poza Juncal, os Deputados do partido Izquierda Republicana, que tiña na Estrada precisamente unha composición moi relacionada coa tradición de loita polo ensino vinculada as sociedades de emigrantes e de Instrución. Deste partido era o coñecido escritor local Manuel García Barros, mais tamén Otero Abelleira (director de “El Emigrado”), e estaba encabezado por José Fondevila e Perfecto Porto, ambos os dous relacionados co mundo da emigración e coa promoción de certames escolares e do acceso ao ensino. Izquierda Republicana tíñase atribuído o mérito e dalgún xeito agardaba recoller os seus réditos electorais.
Logo de aprobar o “Cursillo” para encargados de curso de Instituto (Gaceta 24/07/1933), Antonio Fraguas Fraguas é destinado en Outubro dese ano como profesor para o ensino da Xeografía e Historia no “Colexio Subvencionado – Estatal” da Estrada, sendo publicado o seu nomeamento como Secretario deste na Gazeta do 16 de marzo de 1934. E en nesa calidade recibiu e atendeu ao Ministro de Instrucción Pública, Filiberto Villalobos, na súa visita á Estrada e ao propio Instituto o día 9 de agosto.
Paralelamente á súa chegada á Estrada por razóns profesionais tamén se produce a súa integración no comité local do PG, asumindo as súa secretaría xeral, e xa que logo, na práctica a súa dirección política.

Foto de Manuel García Barros das súas alumnas repartindo propaganda a prol do Estatuto de Galiza

Pardo de Cela como metáfora da perda da soberanía da nación galega

En novembro de 1933 trunfan as dereitas e suspéndese o proceso a prol do Estatuto. Fronte a isto óptase por outro tipo de estratexias para acumular forzas e crear conciencia nacional de cara a tempos mellores. O propio Kenkeirades recoñece isto nun artigo no xornal “Galicia” das sociedades galegas na emigración arxentina do 21 de xaneiro de 1934. Comenta que a idea xa se tomara en consideración dous anos antes, mais que se aparcou para dedicar os esforzos a campaña a prol do Estatuto, mais agora, que isto non se podía levar a cabo, volvía a retomarse o proxecto.
Efectivamente proposta lánzase no xornal “El Emigrado” en 1932 polo mestre da parroquia de Ribeira, o lalinense Manuel González Rodríguez, quen ao ano seguinte volverá sobre este asunto con motivo da conmemoración do 17 de decembro, para equiparar a traizón que levou á decapitación do Mariscal coa da frustración do Estatuto que tiña prevista aprobarse nese ano 1933. E insiste con outro artigo no mesmo xornal de “El Emigrado” nos anos seguintes por estas datas.
En abril de 1934 constitúese o Comité Central pro Monumento a Pardo de Cela na Estrada. O presidente honorario sería Fermín Bouza Brey e o secretario Antonio Fraguas. O obxectivo é que este monumento sexa erguido no verán de 1935, máis o certo é que en pleno bienio negro o relevante é a inmensa campaña que vai ter lugar con este fin de axitación na Galiza, e tamén na emigración para que así se poida discutir indirectamente dos dereitos do país que se pretendía recuperar.
En Xuño do 34 aparece xa Antonio Fraguas como Vice-presidente do devandito Comité, quedando Rafael Pazo como secretario. Compre lembrar que nesa responsabilidade, por ausencia de Fermín Bouza Brei, exerceu el a presidencia das xuntanzas do devandito Comité. Como é o caso da sesión do 24 de abril de 1934.
Durante os anos seguintes haberá unha campaña recadadora que o grupo galeguista da Estrada logrou facer extensíbel e transversal a outras organizacións políticas con membros dela con sensibilidade galeguista como é o caso de Sánchez Brea, e sobre todo do activo tesoureiro do comité pro-monumento Otero Abelleira, membro de Izquierda Republicana.
O PG da Estrada vai confluír e xunguir a súa sorte coa organización local de IR. Unha IR que é produto da evolución do republicanismo estradense desde o seu nacemento na loita contra a ditadura e a monarquía centralista a finais da década dos 20.

José Mª Pena, 2º pola dereita de pé, presidente do Frente Popular no 1936

A república na Estrada

O núcleo do republicanismo estradense correspóndese en grande parte cos decepcionados da ditadura que nun primeiro momento mesmo prestaron o seu apoio a esta como un xeito de derrubar o corrompido réxime da restauración. Mesmo algúns como Torres Agrelo ou o propio Otero Abelleira aceptaron inicialmente cargos institucionais na Estrada ou na Deputación, mais pronto comprobaron que as promesas de rexeneración, autonomía, limpeza e, sobre todo, democratización eran incumpridas unha tras outra até dexenerar nunha Ditadura máis odiosa que a dos partidos turnantes contra os que batallaran durante décadas.
O 8 de marzo de 1930 asinábase a primeira acta do libro do Centro Republicano Estradense que tiña como fin agrupar nesta plataforma a todos os que, mesmo desde diferentes perspectivas, confluíran en rexeitar a monarquía borbónica e a ditadura que este amparaba, mais tamén loitar por outra serie de reivindicacións que ían definir ideoloxicamente o grupo (ensino, autonomía de Galiza, xustiza social, etc...). Perfecto Porto Fraiz é quen asina como secretario. José Fondevila asinará como Presidente e será un dos seus persoeiros máis destacados xunto con Otero Abelleira, como temos indicado.
Agora ben, a altura de 1936, logo da tortuosa travesía destes intensos anos, o republicanismo estradense está en crise interna e a outrora poderoso Centro Republicano Estradense que aglutinaba a todos os sectores que pasaran pola Federación Republicana Galega, Partido Republicano Galego, Acción Republicana... e finalmente desembocarán na triunfante IR de Azaña nas eleccións de febreiro do 36, pronto comezan a fragmentar froito das tensións derivadas da toma de poder, esfarelándose en diferentes alternativas emerxentes, acubillándose agora as distintas faccións locais á sobra de diferentes líderes estatais, fronte a situación inicial de adhesión unánime ao seu primeiro presidente de honra Santiago Casares Quiroga.
Nestas circunstancias prodúcese a fractura debido a que o comité electoral do Frente Popular de Esquerdas que fora nomeado para facerlle fronte as eleccións de febreiro agora seguía a funcionar como organismo de dirección do republicanismo estradense con vista a facerse cargo da asunción do poder local a través dunha xestora. Na xuntanza do 1 de marzo de 1936 tenta solucionarse isto reconvertendo o Comité Electoral nun Comité de Enlace dos partidos de esquerda da Estrada e, así, nomear representantes neste organismo. Ao propoñerse para estes cargos a persoeiros da vella garda como José Fondevila en substitución dos que estiveran ostentando a representación de Izquierda Republicana no Comité Electoral dáse o caso de que estes últimos danse de baixa da asemblea local de IR, mais non así do partido. De feito piden a súa alta en Pontevedra. Sendo o caso de Manuel Durán Durán, Ignacio Puente Fontanes e Albino Chao Coto. A pesares dos intentos de reconciliación, coa oferta de retirar os seus cargos algúns dos electos (Otero Abelleira) para integrar aos descontentos, a situación non se logra reconducir.
O día 5 constitúese a Xestora Municipal na que aparece Antonio Fraguas en representación do Partido Galeguista, quedando sen nomear os dous cargos que lle corresponderían a IR ao renunciar os que estaban nomeados.
O día 6 convócase xuntanza extraordinaria da asemblea de IR e dáse conta de que na constitución do Comité de Enlace apareceron novos partidos que non estaban integrados no anterior comité electoral, e na súa representación precisamente algúns dos que viñan de darse de baixa da agrupación local de IR como é o caso de Jesús Ignacio Puente Fontanes, en representación dos agrarios, ou José Bernárdez Fernández, en representación do Partido Comunista. Diante disto IR interpretou que era unha manobra para restarlle representatividade na Xestora Municipal. Por isto acorda non recoñecer a representatividade dos devanditos partidos, negándose a participar na xestora como iso non se corrixa. Nesta xuntanza tamén se comenta a campaña de “difamación” contra o líder de IR estradense José Fondevila, que esta non só provén das dereitas senón mesmo de xente da propia organización. Isto leva a que se acorde referendar o apoio a este e a esixir aos propios que ventilen as súas diverxencias no seo das xuntanzas e non na rúa dando argumentos ao inimigo.
A crise acentúase e o que puidera parecer unha solución de compromiso auspiciada pola dirección provincial de IR, coa dimisión en pleno da Xunta Directiva e a elección dunha representación integradora dos diferentes sectores para a Xestora Municipal. Esta dimisión prodúcese o día 12 e dáse conta que os representantes provinciais efectivamente rexeitaron as altas daquelas persoas dadas de baixa na localidade (Manuel Durán Durán, Jesús Puente Fontanes, Albino Chao Coto, etc.) pero diante das queixas formais de Albino Chao ao procedemento irregular da convocatoria da xuntanza do 1 de marzo, os membro do comité provincial tamén recollen esta denuncia, polo que finalmente optan por propoñer que sexan elixidos outros representantes na Xestora e que non figure ningún dos nomeados ou excluídos con anterioridade. Esta solución é aceptada pola agrupación local pero engádese outro requisito: que non poida ser alcalde nin Puente Fontanes, nin Fondevila, nin Rodríguez Seijo (anterior alcalde da Estrada na primeira lexislatura republicana).
Esta última esixencia non foi aceptada por Puente Fontanes que enviou a súa baixa definitiva de IR ao día seguinte.
Da dimisión da directiva, que tiña como obxectivo nomear outra nova máis integradora e superadora do conflito, sae unha comisión comporta por Mario Blanco Torres (Irmá de Roberto Blanco Torres), Senén Goldar Rodríguez e Manuel Durán Durán, para tratar cos demais partidos do Fronte Popular a composición da corporación. E é aquí onde consta en acta o seguinte texto aprobado na asemblea dese día 12: “Siendo condición expresa a que la Gestora ha de constituírse a base de los Concejales de elección Popular, completando el resto con los de nombramiento Gubernativo, acordándose votar para la alcaldía al Galleguista D. Antonio Fraguas, y de no aceptar este a uno de nuestro partido”.
Finalmente non prosperou esta iniciativa de consenso senón que quedou de alcalde precisamente Puente Fontanes. Algo que non fixo máis que empeorar as relacións entre o grupo de Fondevila, quen estaba disposto a facer as renuncias que fixeran falla para reconducir a situación, e os antigos militantes de IR, agora na órbita dos Radical Socialistas, o PC e o PSOE.
O goberno civil remata ao fin constituíndo a corporación coa proposta de integración con 6 membros de IR, se ben, Manuel Durán Durán rexeita tomar posesión por consideralo incompatíbel coa dirección do xornal “El Emigrado”. En representación do PG aparece nomeado Antonio Fraguas.
Constitúese a Xestora o 5 de maio quedando como presidente Jesús Puente Fontanes. Mais como representante galeguista queda finalmente Camilo Pereira Rial n calidade de sindico. e non Antonio Fraguas
O 24 de maio celébrase a sesión plenaria e alí desátase o enfrontamento entre ambos os dous bandos do republicanismo a raíz dunha serie de contratacións e indemnizacións a represaliados políticos que durante o bienio negro foron presos ou despedidos. A argumentación de Camilo Pereira e Fondevila ían no sentido de non recargar aos contribuíntes cunha serie de contratacións que remataría nun intercambio de acusacións que desde as bancadas socialistas e da casa do pobo se lanzaban contra os “republicanos” de que só se interesan polos ricos, e a súa vez desde o PG e IR retrucaban aos da casa do pobo de que hai obreiros que teñen máis renda que algún dos contribuíntes.
Ese mesmo día convócase unha xuntanza extraordinaria de IR e aprobase en asemblea dirixirse ao Goberno Civil para denunciar a actuación do alcalde. Na do 7 de xuño nomean unha comisión para ir directamente ao Goberno Civil e ao Frente Popular para “explicar las anomalias en el funcionamiento del Frente Popular de la Estrada y de la Gestora actualmente nombrada”.
Finalmente, o 30 de maio asina a súa renuncia o representante do PG na xestora en substitución de Antonio Fraguas e publica unha carta no xornal “El Emigrado” amosando os seus motivos:
“As razóns nas que fundamenta a citada renuncia son as seguintes:
Oposición por parte dos representantes de determinados partidos o cumprimento do programa do Frente Popular.
A aceptación por parte dos elementos anteriormente citados, de cargos retribuídos sin ter en conta a manifesta incompatibilidade que eixiste entre os ditos cargos e de xestores o cal supón inmoralidade co a que os galeguistas no non poden estar conformes.
Aparte das razóns espostas, que xa de seu serían bastantes a facernos adoitar esta aititude, eixisten moitas outras que non é preciso facer constar eiquí, pero en que en momento oportuno, daremos a conocer a opinión pública”.
Nestes momentos a prioridade é a campaña do Estatuto, nela emprégase activamente Antonio Fraguas. Non implica a súa substitución unha retirada da actividade política senón que é froito do conflito que se viña mantendo dentro do fronte popular e que tiña as súas orixes no seo de IR tal como se relatou. Mais Antonio Fraguas é anunciado para un mitin galeguista o 11 de xuño na parroquia de Callobre xunto con Alexandre Bóveda. Este que viña ser un mitin partidista acabou reconverténdose nun conxunto con outras forzas dentro da campaña pro Estatuto. Indicábase o seguinte no xornal “El Emigrado” (16-6-1936):
“O mitin galeguista anunciado pr´o 11 en Callobre transformouse, pol-as circunstancias en mitin pol-a autonomía, o primeiro, d´ista volta, que se celebra no noso distrito.
As catro chegou unha camioneta co Comité e os propagandistas. Tres fermosas señoritas portaban a bandeira galega. Subidos ó palco executou a música o Himno galego que a concurrencia escoitou en pé e descuberta. Fraguas presenta os oradores e abre os discursos con verbas vibrantes e sentidas ateigadas de patriotismo auténtico”.
Mais neste mitin interveñen tamén Martín March por IR, Adrio por Unión Republicana e Garrote polos Comunistas, e Victor Casas polo PG. Nesta crónica asinada por Manuel García Barros tamén se dá conta da celebración doutros mitins noutras parroquias estradenses (Oca, Tabeirós e Codeseda) nos que intervirá Antonio Fraguas. Así mesmo el será o primeiro en intervir no grande acto central da campaña pro-estuto na vila o 27 de xuño, recollido así polo xornal “El Emigrado” do día 30: “El primero en hacer uso de la palabra fué el entusiasta galleguista D. Antonio Fraguas, Secretario del Instituto de ·Segunda Enseñanza, quien con su verbo cálido inició el acto, ·presentando también a los demás oradores”. Aquí participan Alonso Ríos (Agrario), Romero Cachinero (Comunista) e Castelao (PG) que pecharía o acto, sendo este o último seu na Galiza. Tamén hai constancia da participación de Antonio Fraguas o 24 de xuño nun mitin na parroquia da Somoza (El Emigrado, 7-7-1936).
Desde as páxinas deste xornal “El Emigrado” non deixaba de dispararse contra o alcalde e os grupos que o apoian (socialistas, comunistas e agrarios) acusándolle de enchufar aos seus e de non decatarse do que estes facían de costas ao propio alcalde. Mesmo Manuel García Barros se animou a compoñerlle un poema que pode ilustrar o ambiente que se vive neste momento:

¡Avemaría!

N'unha valla d'unha rua
un 'papel pegado había;
según a letra rezaba
éra un bando da Alcaldía.
O Alcalde, que o miraba
con gran atención o lía
cal se bebera cos ollos
aquilo que alí decía,
que solpresa lle causaba,
poi-os xestos que facía.
Pensativo se quedara
e suas cousas botaría.
Quizais lle achacase aquilo
a cousas de meiguería,
Pois anque a firma era sua
do conto nada sabía.
!Avemaría!

KEN KEIRADES (“El Emigrado” 24-5-1936)

Neste xornal de inspiración galeguista e no entorno de IR criticábase a Puente Fontanes de xeito furibundo. Desde o volume dos pregoeiros e as horas intempestivas a que difundían os bandos locais até as taxas postas polo concello. Con todo hai unha colaboración en torno a campaña do Estatuto que ten como resultado que o referendo na Estrada obteña un 90 % de votantes favorábeis e o compromiso do alcalde que se despraza a Madrid ao acto de entrega do texto para que obteña estado parlamentar para proceder a súa tramitación nas Cortes.

“De boa me librei”

Acta do Centro Republicano onde se recolle o nomeamento de Antonio Fraguas como alcalde

Durante esta estancia de Puente Fontanes en Madrid prodúcese o golpe de Estado fascista e este desprázase para tomar as rendas do Concello, mais cando chega xa a sorte está botada a prol dos alzados. Con todo, isto non vai evitar que sexa detido, enviado a colonia penitenciaria de San Simón e finalmente sometido a un consello de Guerra e condenado a morte, é executado o 5 de xuño de 1937. Simplemente polo “crime” de ostentar a alcaldía.
Antonio Fraguas non gostaba de lembrar aqueles tempos. Tratou de salvar a vida, recuperar a súa praza de docente, etc... e nestas vicisitudes tentou ampararse no seu “apoliticismo”, culturalismo e mesmo sentimentos relixiosos para defenderse. Tamén fixo unha lectura daqueles feitos poñendo o acento como mérito ao “veto” comunista á súa persoa para a alcaldía, e a súa tentación a prol de fuxir do que lle vía enriba por medio da súa adhesión á dereita galeguista, na que tiña moitos amigos.
Como se encargaban de recordar os seus inimigos, a Fraguas non lle colaba a súa folla de servizos anticomunista. Ademais da súa sensibilidade social reflectida na súa obra e pensamento, o feito é que compartiu estrado e campaña con dirixentes socialistas e comunistas na loita polo Estatuto. Por outra banda, Fraguas non era un individualista, a súa actuación política compre inscribila na acción colectiva dos grupos nos que el interviu e, nese sentido, a súa continuidade no PG e a aceptación da súa disciplina así o testemuñan. A súa énfase nas súas diferenzas coa liña seguida polo partido eran usadas para librarse das consecuencias do seu compromiso militante. Quizais é certo que moitas das súas actuacións sexan produto da ascendencia sobre el dun líder, desde Antón Losada até Castelao, de quen a pesares das súas discrepancias, non dubidou en obedecer. Agora ben, esa admiración non é fascinación cega senón que vai ao cerne do que eles representan e co que se identifica, polo que o cumprimento dos seus consellos contrarios ao que nun momento puntual desexaría, hai que relativizalo en canto ao que el valoraba como estrutural e o que considerou secundario.
O caso é que a súa traxectoria política pública non foi alén da súa proposta como alcalde. Afortunadamente para el isto frustraríase. Non polo seu apoliticismo senón polas circunstancias locais nas que se dou esta oportunidade, algo que el nunca lamentou: “de boa me librei”.

Jesús Ignacio Puente Fontanes, Alcalde da Estrada no 1936, fusilado o 5 de xuño de 1937

0 Comentários

Entrevista con Calros Solla, autor do libro A gran mortaldade (Ed. Morgante, 2019)

23/5/2019

0 Comentários

No libro denomínase “gran mortaldade” o que outros nomean “sangría demográfica”.

O escritor Calros Solla vén de publicar en Edicións Morgante A gran mortaldade, un conxunto de dezaseis relatos e un micropoemario co que se estrea no eido da narrativa de ficción.

En opinión do autor, o libro pode administrarse como menciña para soportar o trauma da decadencia e desaparición de Cerdedo. Segundo Armando Requeixo, mesturando feitos e personaxes reais cunha imaxinación prodixiosa, Solla debuxa un mapa sociolóxico e identitario no que a evidencia do fracaso e a esperanza da resistencia son os ingredientes principais dun cóctel literario servido con grandes doses do máis ácido humor (Diario Cultural-Radio Galega, 26-3-2019).

A gran mortaldade integra, canda outros dezaoito volumes, a colección Cerdedo in the Voyager, un proxecto editorial de características únicas que converteu Cerdedo en selleira paisaxe literaria e nun dos territorios mellor estudados dende o punto de vista histórico e etnográfico. O libro será presentado proximamente na Estrada, Cerdedo, Pontevedra e Vigo. A súa lectura suscitounos as seguintes preguntas:

A gran mortaldade é a súa primeira aposta pola narrativa, que supuxo para vostede enfrontarse a un xénero literario inexplorado?

Certamente, cada xénero literario ten o seu código de expresión. Enfrontei a angueira da narración co mesmo entusiasmo co que enfronto a miña afección pola exploración e a descuberta. Non obstante, n’A gran mortaldade tamén son evidentes as concesións ás disciplinas poética e ensaística. Tiña moi claro o que quería transmitir en cada relato, mais procurei non coartar a súa canle de expresión; deixei que, capítulo a capítulo, a mensaxe hibridase ou se acomodase ao leito que, insospeitadamente, escolleu para discorrer.

O libro desprende un ton apocalíptico, cales foron as súas motivacións?

Entre os personaxes históricos e lendarios que o pobo de Cerdedo lle legou á galeguidade, a figura do Tecelán de Carballás é unha das que mais éxito colleitou. Integrado no aparato mitolóxico do monte do Seixo, o Tecelán vaticinou a fin dos tempos, a fin do mundo, e da súa atinada clarividencia valémonos para facer de fío condutor (v.g.: “Os tres misterios da Moura”). Ben interpretado o prognóstico, as “cuartetas” do vedoiro de Carballás adiantaban a desaparición dunha forma de vida, dunha maneira de estar no mundo, de interaccionar coa natureza. Por desgraza, a profecía cumpriuse. O modelo de globalización imposto polos poderes financeiros, fundamentado no consumismo sen escrúpulos, outorgoulle a bitola antisistema a toda actitude que avogue pola sustentabilidade e a convivencia harmónica co medio. En Cerdedo non se lle quixo ou non se lle soubo pór couto a esta inanición disfrazada de progreso. Afogada a inherencia agropecuaria, vivir en Cerdedo volveuse inviábel. Ao longo destas décadas de investigación e divulgación do noso pasado e da nosa tradición, procuramos tecer un Cerdedo honroso e alternativo co obxectivo de espertar conciencias, porén tampouco tivemos éxito. Mesmo así, úrxenos aprender dos erros cometidos e emprestarlles máis atención ao refraneiro, á sapiencia ancestral destilada das vellas fabulacións e menos ao discurso suíño e interesado da política convencional, instalada na autocompracencia. Máis alá das nomenclaturas, Cerdedo deixará de ser o Cerdedo que coñececemos tras a morte da derradeira vaca e o apagamento da memoria oral.

O libro está ateigado de símbolos. Como explica a figura do mecanismo da Antiguidá?

Nese relato non se eluden responsabilidades. A Cerdedo todos o matamos e el soíño acabou morrendo. O mecanismo da Antiguidá representa o noso reloxo biolóxico que interrompeu o tictac en faltando quen lle dese corda. O declive vénse como a noite no inverno. Facer revivir un territorio moribundo é un arduo labor colectivo. Para mudar este estado, para pór Cerdedo en hora, cómpre encomendármonos á ciencia e á maxia. Soa paradoxal, mais o Cerdedo 4.0 deberá esconxurar o meigallo oportunista que nos fixo desaparecer como institución. De nada vale escenificar o pranto desconsolado de portas para dentro. Para que no pobo fragüe a necesaria revolución, débese propiciar o cambio no celme de cada individuo. Para que o morto resucite, antes ten que decatarse de que está morto (“O sono eterno”, “Chamada de socorro”, “A casa que come”...). Cerdedo está enfermo de inercia: mortos sepultados, mortos esquecidos, mortos de corpo presente, mortos ausentes, mortos en vida... Xa digo, a tarefa é titánica, mais ineludíbel.

Canto hai de realidade nesta ficción?

No libro conviven personaxes reais e imaxinarios. Tanto uns coma outros foron utilizados simbolicamente. Así mesmo, conxúganse os feitos históricos coa ficción verosímil, combinando o “pasou o que pasou” co “non pasou pero podería ter pasado”, e todas as tramas se van engrenando cun obxectivo: salientar que Cerdedo (ou Galicia) non poden aturar por máis tempo esta prostración.

Entenderase este libro fóra de Cerdedo?

Indíxenas ou foráneos, o autor encarécelles aos lectores o esforzo necesario para desentrañar os misterios da nosa triste circunstancia, en troco de aprender na cabeza doutro (na nosa). O mal non é endémico de Cerdedo; en Cerdedo, o virus mutou e fíxose resistente. É certo que A gran mortaldade permite diferentes lecturas, atendendo ao grao de vinculación co territorio e a súa problemática. Secasí, o despoboamento, a impostura política, a resignación, a ocaso das culturas minoritarias... son temas universais. Aínda que nada é o que parece, os ollos informados e perspicaces axiña darán coas claves interpretativas, recreándose no exercicio de ler entre liñas.

Que repercusión está tendo o libro?

En Cerdedo, a de sempre, a que se lles vén dispensando, dende 2002, a todos os títulos da colección Cerdedo in the Voyager. Silencio medroso ou militante. Hai dezasete anos, a autoridade decretou a inconveniencia destas lecturas. Pola súa condición de proscritas mesmo se lles negaron os andeis da biblioteca municipal. Coñecendo o talante, asumo tal decisión como a máis gloriosa das distincións. Fronte á cerrazón, a crítica literaria deste país leva tempo gabando este libérrimo proxecto editorial, facendo fincapé en que non hai concello (ou semiconcello) ao que lle teña emprestado unha atención tan esmerada. En 2014, Ramón Nicolás escribía: a todas luces supón un proxecto singular e mesmo diría que exemplarizante no que atinxe ás posibilidades divulgativas que encerra, de existiren -claro é- persoas voluntariosas como Calros Solla que levan a cabo iniciativas deste xorne en base á riqueza -só hai que saber buscala- que desde diversas perspectivas atesouran territorios ou comarcas de noso, proxectando así a inxección das necesarias doses de orgullo polo propio que estes traballos, sen dúbida, provocan (Caderno da crítica, 22-12-2014). Pola súa banda, Manuel Gago falaba do caso máis asombroso de fidelidade a un concello (Galiciaé, 14-2-2018).
No libro noméase “gran mortaldade” o que outros denominan “sangría demográfica”. En Cerdedo, na comarca de Montes, a perda de poboación non só repercute nas cifras do censo; o despoboamento das aldeas é unha grande extinción de índole identitaria e cultural. Así e todo, ao libro agárdalle unha asimilación lenta e silandeira, porque o asunto que se aborda é a inexorábel desaparición dun pobo, e a morte, no rural, volveuse un tema tabú.

Bótalle en cara algo a Cerdedo?

Non. Traendo a colación as reminiscencias bíblicas d’A gran mortaldade, o pobo é libre de adorar os ídolos da súa predilección. Á luz dos feitos e tamén das feitorías, eu tamén son libre de opinar que eses ídolos son falsos. Outros, ben seguro, deben ser os referentes nos que basear o noso rexurdimento posíbel: a luminosa erudición do Padre Sarmiento, a ardencia emancipadora do movemento agrarista, o étnico cosmopolitismo de Otero Espasandín, os ideais democráticos dos nosos mártires republicanos, a xenial retranca dos arghinas, o vitalismo de Manuela de Barro e toda a sabedoría popular escolmada nos catro Retrincos publicados (e un quinto en preparación). É gozoso salientar que, en Cerdedo, alén do inmobilismo maioritario, existen honrosísimas e anónimas individualidades cuxo irredutíbel compromiso actúa de antídoto contra a desesperanza.

Unha curiosidade, hai alieníxenas en Quireza?

(Risas). Eu non creo neles, mais habelos hainos. Entre outras leccións, do episodio dos extraterrestres asimilados aprendemos que cando unha anomalía se prolonga no tempo, o seu veriño recástase, vaise volvendo sangue do noso sangue. Chegados a este punto, para combater a iniquidade cómprenos unha transfusión vivificadora de coraxe e amor propio.

Poeta, ensaísta, narrador; para cando unha peza teatral?

Se está de saír, sairá. Polo momento só aspiro, humildemente, a seguir de xira pola comarca coa compañía teatral do Capitán Gosende e interpretar o meu pequeno papel nesta traxicomedia. O público a quen lle dedicamos o espectáculo é difícil, pero o escenario é un dos máis fermosos que coñezo.

0 Comentários