A Asociación Cultural “Vagalumes” ten a honra de presentar o último libro dun autor da nosa comarca como é Dionisio Pereira, historiador e ensaísta cerdedense, quen nos achega nesta obra a realidade dun feito histórico que marcou a moitas das familias da nosa Terra pola grande cantidade de mozos que no seu momento foron arrincados do seu seo para ser enviados polo Estado Español co fin de dominar aos pobos do norte de África que estaban baixo o seu dominio.
Este acto terá lugar o vindeiro venres 30 de decembro ás 20:00 h. Na sala de exposicións de Abanca na Estrada.
A literatura española contemporánea mantivo unha intensa relación co territorio do Rif. Moi influído pola intervención colonial, no discurso literario predominan a temática bélica e o pexorativo tratamento dado á poboación autóctona. Naquela xeografía tamén se falou na nosa lingua, mais o colectivo galaico pasou desapercibido para as narrativas. Tanto a devandita ausencia como a imaxe periférica da resistencia rifeña, chamaron a nosa atención. Propoñemos, pois, unha análise destas invisibilidades, comparándoa coas percepcións dalgúns escritores galegos presentes en Marrocos. O obxectivo sería enxergar se estes foron quen de construír un imaxinario anticolonial con duplo percorrido: o recoñecemento da propia identidade no contexto da presenza militar hispana en África e a toma en consideración do pobo rifeño como protagonista dunha silenciada loita de liberación.

Con motivo do centenario das Irmandades da Fala, a Asociación Cultural “Vagalumes” presenta o libro “AS IRMANDADES DA FALA (1916-1931) Reivindicación identitaria e activismo socio-político-cultural no primeiro terzo do século XX”. Coordinado polo profesor Uxio Breogán Diéguez e no que colaboran diferentes estudosos da nosa historia. O acto será o vindeiro venres 23 de decembro ás 20:00 h. Na sala de exposicións de Abanca e nel intervirán dous dos coautores desta obra, o Catedrático Emérito da USC Justo Beramendi e Xoán Carlos Garrido.

Nos inicios do pasado século XX tecíanse relacións fecundas entre os máis relevantes valores da Galiza. Relacións que darían lugar a iniciativas de grande e decisiva importancia, caso das Hirmandades dos Amigos da Fala. Unha organización que, desde o seu nacemento na primavera do 1916, reivindicaría a identidade nacional da Galiza, a partir da defensa do idioma propio do noso país nun tempo no que a lingua galega ficaba fóra da legalidade (española) imperante.

Na presente monografía apreséntase unha ampla visión do que foron e representaron as coñecidas, popularmente, como Irmandades da Fala; partindo do contexto no que estas foron creadas e no que agromaron de xeito vizoso. E facémolo como homenaxe ás Irmandades no marco do centenario da creación das mesmas (1916-2016).

No acto prestarase especial atención ao papel relevante da Estrada e de estradenses ilustres no desenvolvemento desta organización fundamental para a historia do noso país. 

Diante desta efeméride agardamos contribuír a socializar unha panorámica, o máis ampla posíbel, de como se xestaron e o que significaron para o país as Irmandades da Fala. Socializar, nomeadamente, que programa socio-político e cultural ergueron e defenderon as Irmandades, cal foi o seu modelo 

A escritora Susana Sánchez Arins doa os beneficios do seu libro “Seique” á Asociación Cultural “Vagalumes” para apoiar o seu traballo de recuperación da memoria histórica da nosa comarca.
“Vagalumes” xunto con “Verbo Xido” veñen recompilando información sobre esta época silenciada a través da páxina www.tabeirosmontes.com, que coa colaboración doutras asociacións e persoas da bisbarra, permitiu rescatar a historia de moitas das vítimas da terríbel represión que sufrimos durante o franquismo e que mesmo explica a situación na que aínda hoxe vivimos.
Susana co seu libro “seique” achega unha perspectiva novidosa á reconstrución da nosa memoria, un libro valente que desde á súa vocación literaria nos axuda a mergullarnos nas emocións da descuberta do propio pasado familiar e social do que somos produto e o que somos quen de recrear e transformar. 
A colaboración económica que achega a autora nestes momentos xa supera os 600 € que permitirá financiar a páxina web, a promoción desta e a organización de actividades relacionadas con esta temática.
Neste sentido xa se teñen empregado os seus fondos no financiamento dun anuncio no facebook para difundir o programa da televisión portuguesa que trataba sobre o veciño Estradense Manuel Graciano Araujo de orixe portuguesa que foi asasinado polo franquismo no 36.

Desde que se ergueu o pano, tras a chegada dos primeiros pereiriños ao noso centro, alá por maio de 1977, o Teatro -coa súa infinda riqueza educativa- foi gañando un espazo de seu, ata se converter nun dos eixos vertebradores da Vida escolar do noso CEIP do Foxo.

Hai once anos (novembro de 2005) a Comunidade Escolar decide poñerlle o nome dun dos grandes dramaturgos da nosa Terra a un ex-alumno da Escola de Rubí­n que triunfara coas súas pezas dramáticas alén mar, Manuel Daniel Varela Buxán, un dos nosos guieiros, que nos trouxo da Capital da Prata un verso marabilloso, todo un galano de esperanza, «o mellor faro pra impedir que os pobos tropecen é unha escola».

O 29 de abril de 2015, a Comunidade Escolar decide que a Sala de Mestres do noso colexio leve o nome do grande dramaturgo (mestre exemplar), Don Olimpio Arca Caldas.

​Somos sabedores de que a persoa que hoxe homenaxeamos -da man da Asociación Cultural Vagalumes- foi un auténtico especialista en teatro educativo; e cremos que a súa faceta de dramaturgo foi a máis rica de todas.

Consideramos que a súa obra debe ser moito máis valorada porque don Olimpio formou parte dun grupo de dramaturgos que provocaron coa súa transcendental aportación teatral, a principios da década dos setenta, que o Teatro Galego apuntase albricias de rexurdimento.

Todas as obras teatrais de Don Olimpio Arca, todas, son pezas abertas, flexibles, non queren sentenciar senón que plantexan dúbidas e fan reflexionar (cavilar que diría Unamuno) ao espectador.

Anacos de experiencias nas aulas

As súas obras son, en definitiva, anacos de experiencias nas aulas. Acreditamos, xa que logo, que D. Olimpio foi un especialista en teatro educativo que creou sempre a súa obra guiado polo firme propósito de que a riqueza do teatro formase parte da vida dos seus (dos nosos) pereiriños. Por iso é o seu un teatro lúdico e emocionante á vez que didáctico e cunha fonda raigame galeguizadora.

En fin, dicía Manuel Daniel Varela Buxán, «se ledes as miñas pezas, prégovos que o fagades moi de vagar, paseniñamente, para delas quitar o celme que se esconde detrás da brétema…».

E Nós, desde o CEIP do Foxo, seguiremos lendo e representando, paseniñamente, as obras de don Olimpio Arca Caldas, por dúas razóns fundamentais, polo moito que valen e polo moito que significan. O Mar no corazón. O Mundo por descubrir.

Ala polo decembro de 1633, na poboación de Grobas, unha pequena aldea situada no val dun río de mesmo nome vivía un home chamado Xosé, dono dunha casiña na que so vivían el, a súa muller Isolda e o seu fillo Francisco. A familia tiña certos problemas para subsistir xa que ese fora un ano verdadeiramente malo, as colleitas eran bastante escasas e os  dous porcos que tiñan, e máis algunha galiña, morreran a causa do frío. Xosé, tiña moita relación co párroco de Millerada, Don Aurelio, ao que lle axudaba todos os domingos na misa, converténdose deste xeito no sacristán da parroquia.
Uns anos antes, o cabido da Catedral mandara construír unhas neveiras que eran, uns buratos na terra cubertos na súa parte interior por un muro de pedra para almacenar a neve ata conseguir xeo e así poder conservar alimentos. O lugar indicado polo cabido foi o monte de Fixó, outro dos pobos de Millerada. Decidiron situalas alí porque existía unha ruta dos Arrieiros cara ó Ribeiro, facendo que a zona estivese moito mellor comunicada. O cabildo logo de construír as dúas neveiras e máis unha casa que funcionaría como almacén, necesitaba unha persoa que administrara o negocio, e outra que traballara alí na fabricación do xeo. Falaron co párroco para que levase o negocio, Don Aurelio, logo de pensalo un pouco, decidiu aceptar a oferta que se lle propoñía. O home vendo a situación económica de Xosé, decidiu axudarlle dándolle traballo xunto a el nas neveiras.
O primeiro día, Xosé recubriu o chan de palla, facéndolle un bo leito a neve, para que esta non se ensuciase, despois disto colleu o seu carro e as súas dúas vacas e marchou de camiño a unha  pequena depresión na ladeira da montaña para coller a neve. Transportábana no carro das vacas e depositábana nas neveiras para despois prensala e así convertela en xeo. Cando xa estaba o proceso rematado, o xeo era cortado e vendido aos nobres que gustaban incluso ata de facer xeados nos meses de calor.
Volvendo a actualidade, empezan nas neveiras uns traballos de arqueoloxía para rehabilitalas  xa que estas permanecían nun total abandono dende o s. XIX. Dubídase da forma da cuberta das neveiras, aínda que se pensa que probablemente fose en forma de cúpula, así como do material utilizado para o tellado. 
Como ben din, hai que mirar o pasado para poder escribir o futuro, así que historias como a das neveiras de Fixó non so nos serven para darnos conta da realidade da época e de como esas neveiras se transformaron nas actuais senón para coñecer estes fermosos recunchos que esconden os nosos pobos.

* Este artigo, está baixo os dereitos de autor da páxina  ©Ventoxo Imaxes, para a súa modificación ou uso, e necesario o permiso explicito dos seus autores. Para máis información sobre o artigo contacte con nós en: ventoxoimaxes@gmail.com