Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Petróglifos non catalogados, atinxidos polo polígono de afectación do parque eólico “Tramontana”

15/5/2021

Gravado rupestre do Revoltón (Pereira-Forcarei).

Calros Solla

O polígono de afectación da instalación industrial nomeada “parque eólico Tramontana”, cuxo proxecto de construción repercute nos concellos de Forcarei e Silleda, atinxe, no de Forcarei (parroquias de Pereira e Aciveiro), once estacións de arte rupestre descubertas polo colectivo Capitán Gosende ao longo do ano 2018, e que aínda non foron incluídas no catálogo de Patrimonio.

Gravados rupestres.-

Gravado rupestre da Pedreira I: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira I (coordenadas.- X: 555.026; Y: 4.719.832; alt. 678 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 21 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse dunhas 38 coviñas agrupadas/aliñadas, talladas nas protuberancias dunha laxa granítica.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.

Gravado rupestre da Pedreira II: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira II (coordenadas.- X: 555.051; Y: 4.719.836; alt. 678 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 21 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse dunhas 51 coviñas agrupadas/aliñadas e outros riscos curvilíneos, tallados nunha laxa granítica de perfil irregular.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.
Gravado rupestre da Pedreira III: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira III (coordenadas.- X: 555.083; Y: 4.719.851; alt. 681 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 21 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse de combinacións circulares: dous círculos concéntricos con coviña central e apéndice, tallados no chanzo superior dun afloramento granítico.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.

Gravado rupestre da Pedreira IV: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira IV (coordenadas.- X: 555.112; Y: 4.719.872; alt. 681 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 28 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse de tres coviñas, talladas na parte superior dunha lastra granítica.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.
Gravado rupestre da Pedreira V: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira V (coordenadas.- X: 555.137; Y: 4.719.900; alt. 683 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 28 de xaneiro de 2018. O gravado rupestre componse dunha coviña, aparentemente illada, tallada nunha laxa granítica. A superficie visíbel da laxa é de 1 m2.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 17-20.
Gravado rupestre da Pedreira VI: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira VI (coordenadas.- X: 555.136; Y: 4.720.052; alt. 699 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 4 de febreiro de 2018. O gravado rupestre componse duns seis óvalos concéntricos incompletos (cuxo elemento meirande abrangue os 85 cm de diámetro), coviñas e outros riscos curvilíneos.

Os motivos representados nos petróglifos da Pedreira III e VI supoñen unha novidade temática no corpus petroglyphorum do territorio forcareiés.
Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (14-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 20-23.
Gravado rupestre da Pedreira VII: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira VII (coordenadas.- X: 554.770; Y: 4.719.739; alt. 658 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 25 de marzo de 2018. O gravado rupestre componse de 21 coviñas agrupadas-dispersas, talladas na parte superior dun afloramento granítico.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (1-4-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 36-39.

Gravado rupestre da Pedreira VIII: Lugar de referencia: monte da Pedreira, aldeas de Alende, Castro de Muras e Moscavide (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Pedreira VIII (coordenadas.- X: 554.728; Y: 4.719.700; alt. 647 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 25 de marzo de 2018. O gravado rupestre componse de, cando menos, 8 coviñas.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (1-4-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 36-39.

Gravado rupestre do Revoltón: Lugar de referencia: aldeas de Alende e Castro de Muras (Pereira-Forcarei). O petróglifo do Revoltón (coordenadas.- X: 554.896; Y: 4.720.598; alt. 646 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 18 de febreiro de 2018. O gravado rupestre componse dunha constelación de, cando menos, 38 coviñas, talladas no banzo inferior dunha peneda amoreada que coroa a lomba do Revoltón.
Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (25-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 23-26.
Gravado rupestre de Filloi: Lugar de referencia: aldea de Filloi (Aciveiro-Forcarei). O petróglifo de Filloi (coordenadas.- X: 555.128; Y: 4.721.342; alt. 625 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 25 de febreiro de 2018. O gravado rupestre componse dunhas 15 coviñas agrupadas.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (4-2-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 26-31.
Gravado rupestre da Forca da Loba: Lugar de referencia: aldeas de Alende e Castro de Muras (Pereira-Forcarei). O petróglifo da Forca da Loba (coordenadas.- X: 553.717; Y: 4.719.637; alt. 680 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 1 de abril de 2018. O gravado rupestre componse dun agrupamento de 19 coviñas, talladas na parte superior dun afloramento granítico illado na camposa.

Bibliografía: Faro de Vigo-Montes (2-5-2018); O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 39-41.

Membros do colectivo Capitán Gosende a carón do petróglifo da Pedreira VII.

0 Comentários

Bens patrimoniais atinxidos polo polígono de afectación do parque eólico “Campo das Rosas”

13/5/2021

0 Comentários

Calros Solla

A instalación industrial nomeada “Campo das Rosas” (Cerdedo e Cotobade), prolongación cara ao norte do parque eólico “Porto Vidros” (ou viceversa), espallará, se non se remedia, as súas macrotarabelas e construcións accesorias ao longo e largo dun amplo territorio, incidindo mormente nas estremas dos concellos de Cerdedo, Campo Lameiro e A Estrada.
Tras a lectura do informe de impacto arqueolóxico encargado pola empresa promotora (ano 2018), baseado fundamentalmente nos sitios xa consignados no catálogo de Patrimonio, coidamos oportuno advertir que na zona delimitada polo polígono de afectación do parque eólico (véxase o proxecto de execución) existen outros bens patrimoniais de natureza arqueolóxica e etnográfica, descubertos e/ou valorizados polo colectivo Capitán Gosende ao longo destes últimos anos e que aínda non figuran no inventario oficial. Percorrendo de sudoeste a nordés o sobredito polígono de afectación, salientamos os seguintes:

Bens de natureza arqueolóxica non catalogados

Gravados rupestres.-

Gravado rupestre do Monte Porrido: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). O petróglifo do Monte Porrido (coordenadas.- X: 544.627; Y: 4.709.845; alt. 481 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 2 de febreiro de 2020. Situada a uns 930 m, ao sueste, da aldea de Cuíña, a inscultura componse dun agrupamento de 16 coviñas talladas nun afloramento granítico, marco de deslinde das parroquias de Castro e Quireza. O gravado rupestre localízase fóra do chamado “polígono de afectación” do parque eólico, aínda que a non máis de 300 m, cara ao leste, do trazo de derrega establecido pola empresa promotora.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 318-20.

Cruciformes de Cuíña: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). O gravado rupestre (coordenadas aprox.- X: 544.249; Y: 4.711.020; alt. 450 m) foi documentado polo colectivo Capitán Gosende o 22 de setembro de 2019. O petróglifo histórico, situado nunha pedreira a escasos metros do casarío, componse de varias cruces radiadas con calvario.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páx. 245.

Gravado rupestre do Pousadoiro I: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). O petróglifo do Pousadoiro I (coordenadas.- X: 544.193; Y: 4.711.000; alt. 470 m), situado a uns 60 m cara ao oeste dos “Cruciformes de Cuíña” e na mesma pedreira, foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 22 de setembro de 2019. O gravado rupestre componse dunhas 9 coviñas moi luídas talladas nun afloramento granítico.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 245-6.

Gravado rupestre do Pousadoiro II: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). O petróglifo do Pousadoiro II (coordenadas.- X: 543.951; Y: 4.711.143; alt. 550 m (panel 1)) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 28 de setembro de 2019. O gravado rupestre componse de tres paneis graníticos nos que se tallaron círculos concéntricos e coviñas. As insculturas do panel 1 sitúanse na parte superior dun penouco granítico adobiado con pías naturais. As combinacións circulares do panel 3, de 84 cm de diámetro, fan deste elemento inscultórico o cuarto da comarca de Montes, en atención ao seu tamaño.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 246-50.

Gravado rupestre do Pousadoiro III: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). O petróglifo do Pousadoiro III (coordenadas.- X: 543.959; Y: 4.711.290; alt. 540 m) foi descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 28 de setembro de 2019. O gravado rupestre componse de 25 coviñas, de bo tamaño e profundidade, talladas nun bolouro granítico.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 251-3.

Gravado rupestre do Castriño: Lugar de referencia: Mamoalba (Quireza). O petróglifo do Castriño (coordenadas.- X: 545.256; Y: 4.711.647; alt. 387 m) foi descuberto polo colectivo capitán Gosende o 27 de outubro de 2019. O gravado rupestre componse de 13 cruciformes-antropomorfos e 11 coviñas.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 276-80.

Gravado rupestre da Granxa do Hospital: Lugar de referencia: Fondós (Quireza). O petróglifo da Granxa do Hospital ou de Pedra Picada (coordenadas.- X: 545.087; Y: 4.712.191; alt. 396 m) foi descuberto polo colectivo capitán Gosende o 2 de agosto de 2015. O gravado rupestre componse de 4 combinacións circulares, talladas na parte superior dun afloramento granítico.
Bibliografía: O legado dos homes pequenos. Gravados rupestres de Cerdedo, Morgante, 2017, páxs. 359-75.

Gravado rupestre do Outeiro Framil: Lugar de referencia: O Outeiro (Quireza). O petróglifo do Outeiro Framil (coordenadas.- X: 545.378; Y: 4.712.824; alt. 440 m) foi descuberto polo colectivo capitán Gosende o 17 de xuño de 2018. O gravado rupestre, repartido en catro paneis, componse de agrupamentos e/ou combinacións dunhas 80 coviñas, 11 elementos circulares e 2 curvilíneos, tallados en varios afloramentos graníticos contiguos.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 44-7.

Gravado rupestre do monte de Laxoso: Lugar de referencia: Laxoso (Quireza). O petróglifo do monte de Laxoso (coordenadas.- X: 547.309; Y: 4.714.850; alt. 506 m) foi descuberto polo colectivo capitán Gosende o 12 de abril de 2015. O sitio arqueolóxico localízase fóra da superficie acoutada polo polígono de afectación do parque eólico, mais a tan só 100 m, ao sueste, do trazo delimitador. O gravado rupestre componse dun agrupamento de 6 coviñas e media, de bo tamaño e profundidade, talladas nunha laxa granítica.
Bibliografía: O legado dos homes pequenos. Gravados rupestres de Cerdedo, Morgante, 2017, páxs. 351-7.

Túmulos.-

Mámoa de Cuíña: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). Túmulo neolítico duns 20 m de diámetro e foca de espoliación (5 m de diámetro), descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 12 de outubro de 2019 (coordenadas.- X: 544.110; Y: 4.711.531; alt. 500 m).
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 253-55.

Mámoa 6 do Castriño: Lugar de referencia: Mamoalba (Quireza). Posíbel túmulo neolítico con foca de espoliación (coordenadas.- X: 545.205; Y: 4.711.718; alt. 383 m), descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 16 de febreiro de 2020 no sitio arqueolóxico do Castriño, necrópole megalítica que xa presenta cinco mámoas consignadas no catálogo de Patrimonio.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páxs. 335-36.

Mámoa 7 do Castriño: Lugar de referencia: Mamoalba (Quireza). Posíbel túmulo neolítico sen foca de espoliación (coordenadas.- X: 545.260; Y: 4.711.721; alt. 383 m), descuberto polo colectivo Capitán Gosende o 16 de febreiro de 2020 no sitio arqueolóxico do Castriño, necrópole megalítica que xa presenta cinco mámoas consignadas no catálogo de Patrimonio.
Bibliografía: O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, Morgante, 2021, páx. 336.

Outros.-

Muíño barquiforme do Castriño: Lugar de referencia: Fondós (Quireza). Dous fragmentos de muíño barquiforme reutilizados como pontigos nunha levada (coordenadas.- X: 545.323 e 340; Y: 4.711.917 e 919), descubertos polo colectivo Capitán Gosende o 14 de abril de 2012.
Bibliografía: As pedras da tribo. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo II, Morgante, 2014, páxs. 289-92.

Bens de natureza arqueolóxica catalogados

-Necrópole de Penarredonda: Lugar de referencia: aba do Montouto. Dúas mámoas (GA36011031 e 32).
-Necrópole do Castriño: Lugar de referencia: Mamoalba (Quireza). Cinco mámoas (GA3601114, 15, 16, 17 e 18).
-Castro de Abaixo e Roda do Castro: xacementos habitacionais da Idade do Ferro (lugar dos Castros-Quireza) (GA36011003 e 5, respec.).
-Necrópole do Marco do Feal: Lugar de referencia: aba do Coto do Corvo. Catro mámoas (GA36011047, 48, 49 e 50).

Bens de natureza etnográfica

A Pena da Moura: A Pena da Moura (coordenadas.- X: 544.496; Y: 4.713.184; alt. 540 m) é un impoñente afloramento granítico localizado no monte do Outeiro (Quireza), na marxe esquerda do regueiro da Cova da Lagoa. Baixo o beirado rochoso, agóchase a entrada ao Burato da Moura, longa espenuca (hoxe ocluída) que pon o abeiro en conexión co regato. As lendas asociadas distínguennola como santuario da Moura, a Deusa Nai, advocación primixenia; abrigadoiro dos pastores de toda época e escondedoiro de fuxidos tras a sublevación fascista do ano 36. Divulgada e valorizada polo colectivo Capitán Gosende como “unha das sete marabillas de Cerdedo”.

Bibliografía: A conxura dos Gosende. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo III, Morgante, 2015, páx. 386.

O Marco da Portela ou pedrafita do Campo do Marco: Lugar de referencia: Cuíña (Quireza). Fito de deslinde das parroquias de Quireza e Morillas e dos concellos de Cerdedo e Campo Lameiro (coordenadas aprox.- X: 543.214; Y: 4.711.834; alt. 530 m). Inscricións: “CR” / “CL” (Cerdedo / Campo Lameiro).
Bibliografía: Carta arqueolóxica do concello de Cerdedo, Morgante, 2009, páx. 81.

0 Comentários

Capitán Gosende quéixase da deficiente restauración da ponte dos Portamuíños

9/5/2021

0 Comentários

Calros Solla

Eiva nun dos piares da ponte.

A mediados de outubro de 2020, o colectivo Capitán Gosende reclamou nos medios de comunicación a urxente restauración da ponte dos Portamuíños. Esta ponte sobre o río do Seixo, de época republicana, permite a comunicación entre as aldeas cerdedesas de Cavenca e Meilide.
Os dous piares da ponte presentaban graves danos estruturais, pondo en risco a integridade da construción e a dos seus usuarios. Lembremos a nosa advertencia: “A día de hoxe, a corrente do río levou por diante, nun dos piares, un dos catro perpiaños que formaban o tallamar arredondado e, por debaixo deles, o primeiro elemento da cachotaría dos alicerces. No outro piar, a auga moveu do seu asento un dos cachotes dos alicerces, comprometendo a estabilidade dos perpiaños do tallamar”.
A mediados do mes de decembro, atendendo as reclamacións de Capitán Gosende, o Concello anunciou na prensa o remate das obras de consolidación da ponte dos Portamuíños. O conto semellaba ter bo final. Porén, cinco meses despois de concluídos os traballos, o colectivo vese na obriga de informar que a ponte volve estar en risco. Aquel cachote dos alicerces, “movido do seu asento”, acabou víndose abaixo pola acción dunha póla seca que, atravesada por diante dos ollos da ponte, embazou a corrente e fixo panca. O cachote desprendido permanece no leito do río ao pé do seu piar. A pouco que suba o nivel da corrente e a auga vaia desenvolvendo o seu labor inexorábel no piar desgornecido, a ponte verá comprometida de novo a súa estabilidade.
Capitán Gosende visitou o lugar o sábado día 8. Agardemos que, desta volta, as obras se realicen sen tacha.

Deficiente restauración da ponte dos Portamuíños

0 Comentários

Xela Arias: “Ámame coa lingua. Fálama”

8/5/2021

1 Comentário

Conmemoración do Día das Letras Galegas

A AC Vagalumes celebrará un ano máis o Día das Letras Galegas, cun acto que terá lugar o próximo venres, 14 de maio ás 20:00 na praza da Música, cumprindo os protocolos exixidos pola actual situación sanitaria.
A nosa lingua encóntrase nunha situación de emerxencia, corroborada nos últimos días polo estudo sociolingüístico realizado pola RAG, onde se demostra a súa situación de marxinalidade entre a mocidade, tanto no que respecta á competencia como ao uso. Mais, malia os datos negativos, o goberno galego di sentirse satisfeito e anuncia que continuará practicando a mesma política lingüística. Por iso nós, desde a AC Vagalumes, perante as políticas de desprezo e exclusión levadas a cabo pola Xunta de Galiza, entendemos que segue a ser máis necesario que nunca conmemorarmos o Día das Letras Galegas e celebrarmos o orgullo da nosa literatura e da nosa lingua.
Este ano, a persoa dedicataria do Día das Letras é a poeta, narrradora e tradutora Xela Arias, que escribiu a súa obra desde un fondo compromiso con Galiza e co galego. Cómpre afondar no coñecemento e no estudo da súa obra, pois ofrece moitas das claves para comprender a historia da creación literaria e da evolución social do noso país.
No acto organizado pola AC Vagalumes contaremos coas seguintes intervencións: “Linguaxela”, do mestre e escritor David Otero; “Dereito a vivirmos en galego” do presidente da Mesa pola Normalización Lingüística Marcos Maceira; actuación musical de Jásper, Manu García e Patti Castro; e recital poético sobre a obra de Xela Arias:

O Colectivo RECUNCHO DA LINGUA formado por Natalia, Kenia e Pilar Bernardez, que recitarán o poema colectivo CRISTAL
Grupo de alumnas e profesoras do IES UN que recitarán: Sara Espiño Baamonde o poema “NON ME GUSTABAN DE NENA OS PELUCHES”, Helena Castaño Pazos “INTEMPESTIVA”, Beatriz Quintela “TES A CARA INCHADA DE PREGUNTAS” e Andrea Pérez Gañete “SÓ PODE SER”
Tino Regueira recitará o poema de Xoán Xosé Abella “TRÍPTICO PARA XELA ARIAS”, Sabela Carracedo lerá o texto “NON TE AMOLA” e Xosé Luna recitará o poema “ A POESÍA ESTÁ NA RÚA (25 de abril)”.

O acto será retransmitido en directo en streaming a través da páxina www.tabeirosmontes.com e a través de youtube e facebook de tabeirosmontes. Agardamos que sexa proveitoso para reflexionarmos sobre a situación actual do galego e para non esquecermos que cada un de nós pode colaborar na construción dun futuro digno para a nosa cultura e a nosa lingua. Así o escribiu Xela Arias: “Ámame coa lingua. Fálama”

1 Comentário

Patrimonio ameazado polo proxecto de construción do parque eólico “Porto Vidros”

3/5/2021

0 Comentários

Calros Solla

Capitán Gosende documenta novas inscricións rupestres na zona afectada polo parque eólico.

Penaquetanxe. Neste lugar preténdese fincar un dos aeroxeradores do parque eólico.

O desaforo eólico, amais de pór en risco a saúde das persoas e atentar contra a integridade da nosa paisaxe natural, vulnera o noso acervo arqueolóxico e etnográfico, desamparados de seu.
Os proxectos de construción dos parques eólicos, denominados eufemisticamente con topónimos indíxenas (“Porto Vidros”, “Campo das Rosas”, “As Penizas”...), supoñen a enésima ameaza para o patrimonio histórico e cultural de Cerdedo e territorios adxacentes.
O pasado 2 de maio, membros do colectivo Capitán Gosende desenvolveron outra xornada de inspección do territorio afectado polo proxecto de construción do parque eólico “Porto Vidros”. A instalación industrial nomeada “Porto Vidros” (mellor, Bidros, variante de Bido, do céltico *betu: bidueiro (betula alba)) atangue as parroquias da Corredoira (Cotobade) e mais Pedre e Cerdedo (Cerdedo). Porto Bidros é un microtopónimo da aldea de Limeres (parroquia de Cerdedo).
A empresa Naturgy pretende instalar na zona tres aeroxeradores (T4-01, T4-02 e T4-03) de 138 m de diámetro de rotor e 81/94 m de altura de buxa.
A instalación do aeroxerador denominado T4-01 (coordenadas.- X: 546.728; Y: 4.707.192), o seu vial de acceso e a condución eléctrica soterrada causarán un grave dano á peneda de Penaquetanxe, na estrema entre as parroquias de Pedre (Cerdedo) e A Corredoira (Cotobade).
Eu mesmo recollín hai anos na aldea de Pedre a antiga tradición de empregar a rocha nomeada Penaquetanxe para esconxurar as tormentas, os tronos e as chispas, e mais os seus artífices: os seres míticos coñecidos por escoleres, tronantes ou nubeiros. Segundo a información recadada, os pastores que no alto daquel monte alindaban o gando, gorecíanse baixo o beirado rochoso e, ao tempo que batían con forza os seus caxatos na pedra, pronunciaban o seguinte ensalmo: “Tente trono, tente en ti, que Deus pode máis ca ti!”. Tronidos e relampos axiña se aplacaban, permitindo que o gado cornúpeta proseguise libre de dano a pacedura, pois, as cornas en campo aberto seica son albo do raio. A propia Penaquetanxe móstrase refractaria á meteoroloxía desatada, posto que, segundo testemuños orais, “xamais a acometeu o raio”; “metíaste debaixo daquela viseira e estabas protexido”.
Penaquetanxe (coordenadas.- X: 546.683; Y: 4.707.161; alt. 640 m) é, ademais, fito de deslinde entre parroquias e antigos concellos, de aí que na pedra cabalada, a carón dunha pía natural, se poidan ler as inscricións P†C e Cd.†C.T., é dicir, “Pedre/Corredoira” e “Cerdedo/Cotobade”. Engadímola ao noso inventario coa denominación: “Inscrición de Penaquetanxe”.
Se non o remediamos, Penaquetanxe, un ben etnográfico de valor indiscutíbel, estragarase para poder fincar no seu lugar unha macrotarabela que atinxirá os 163 m de altitude. E aínda que a instalación do aeroxerador T4-01 non destruíse Penaquetanxe, o atractivo do penedo non só radica na súa morfoloxía (pedra figurativa) e no trazo mítico que o singulariza (esconxuro das tormentas), senón tamén na súa posición preeminente e senlleira no alto daquel monte (visíbel dende a estrada N-541).
Como dixen, o pasado domingo percorremos a zona sur e oeste do polígono e froito deste labor minucioso, batemos con dous gravados rupestres: un posíbel gravado prehistórico e outro histórico, de relevancia arqueolóxica e etnográfica incuestionábeis, pois, amais de arrequecer o noso patrimonio, configuran os fitos de deslinde das parroquias de Cerdedo e A Corredoira e dos antigos concellos de Cerdedo e Cotobade. O posíbel petróglifo prehistórico sitúase na parte superior dunha peneda granítica adobiada con pías naturais, á beira esquerda dunha pista forestal, se a percorremos en dirección norte. O gravado histórico foi tallado noutra peneda, á beira dereita da mesma pista e dirección.
O posíbel gravado rupestre prehistórico, bautizado co nome provisional de “Petróglifo do Outeiro do Ladrón” (coordenadas.- X: 547.376; Y: 4.706.418; alt. 644 m), componse de 5 coviñas, de entre 5 e 9 cm de diámetro. Ditas concavidades, talladas na parte superior dun cachote granítico que coroa un penedo, circundan unha media pía natural.
O gravado histórico, bautizado co nome provisional de “Inscrición do Outeiro do Ladrón” (coordenadas.- X: 547.398; Y: 4.706.359; alt. 640 m), componse dos signos CŦ†Cdº, é dicir: unha cruz de termo entre as abreviaturas de “Cotobade” e “Cerdedo”. A inscrición ten 80 cm de longo e tallouse á beira dunha pía natural.
A instalación do aeroxerador denominado T4-03 (coordenadas.- X: 547.383; Y: 4.706.385), o seu vial de acceso e a condución eléctrica soterrada causarán un grave dano ás penedas que serven de soporte a este gravados rupestres, localizados na estrema entre as parroquias de Cerdedo (Cerdedo) e A Corredoira (Cotobade).
Se non o remediamos, as penedas nas que se tallaron as gravuras do Outeiro do Ladrón, de valor arqueolóxico e etnográfico indiscutíbeis, serán destruídas para poder fincar no seu lugar unha macrotarabela que atinxirá os 163 m de altitude.
A uns 400 m ao norte do Outeiro do Ladrón, localízase o Outeiro dos Caldeiros, outro “conxunto escultórico” en granito, obrado polos axentes atmosféricos. A pena cabaleirada do Outeiro dos Caldeiros (coordenadas.- X: 547.256; Y: 4.706.775; alt. 673 m) presenta, cando menos, tres inscricións. A inscrición situada na parte superior do petouto tamén se compón dos signos CŦ †CD, abreviaturas de “Cotobade” e “Cerdedo”, tallados entre 7 pías naturais de tamaños disimilares, bacías ou caldeiros que lle dan o nome á peneda. A pía meirande ten 150 cm de diámetro. A inscrición, 124 cm de longo. Na face oeste da rocha, punteiráronse 8 ou 9 entallas, a xeito de pasos, para facilitar a subida ao curucho. Inventariámola coa denominación: “Inscrición do Outeiro dos Caldeiros”.
O sitio do Outeiro dos Caldeiros posúe un valor etnográfico fóra de toda dúbida, xa que, amais do exposto, a rocha é o agocho dun tesouro: O Outeiro dos Caldeiros soaba a choco porque disque gardaba dentro un tesouro, consonte a lenda recollida no ano 2000 por Ramiro Barros (Materiais de literatura oral da Terra de Cotobade, 2015).
O polígono do parque éolico “Porto Bidros” contén outros moitos bens de natureza arqueolóxica, descubertos polo colectivo Capitán Gosende ao longo dos últimos anos e oportunamente incluídos no informe de impacto arqueolóxico, elaborado pola empresa de arqueoloxía Arkaios en 2018. A saber:

Gravado rupestre da Laxa das Filloeiras I, gravado rupestre da Laxa das Filloeiras II, gravado rupestre das Corvas I, gravado rupestre das Corvas II, gravado rupestre da Laxa da Romaxe I, gravado rupestre da Laxa da Romaxe II e gravado rupestre do Outeiro da Corva; todos sete petróglifos descubertos polo colectivo Capitán Gosende entre os anos 2012 e 2015. Na actualidade, os devanditos gravados rupestres, localizados nos predios monteses da parroquia de Pedre (Cerdedo), figuran xa no catálogo da Dirección Xeral de Patrimonio.
Así mesmo, quedan no interior do polígono do parque eólico “Porto Bidros” os gravados rupestres do Monte de Baixo I, Ib, II, III, IV e V, situados no monte da aldea de Limeres (parroquia de Cerdedo). Os petróglifos I, II e III figuraban xa en 2001 no catalogo de Patrimonio, baixo o nome de petróglifos do Meixón 1, 2 e 3. Porén, botamos en falla no informe arqueolóxico as referencias aos petróglifos Ib, IV, V e ao Serpentiforme de Limeres, descubertos neste lugar de Monte de Baixo polo colectivo Capitán Gosende entre 2008 e 2017. Os gravados rupestres Ib, IV, V de Monte de Baixo e o Serpentiforme de Limeres seguen sen figurar no catálogo de Patrimonio. Consúltese: O legado dos homes pequenos. Gravados rupestres de Cerdedo, 2017, páxs. 95-120.
A maiores, tras a lectura do inventario elaborado por Arkaios, sabemos que, a poñente do río das Cervas, a instalación do parque eólico afectará outros bens de natureza arqueolóxica ou etnográfica: o monólito do Outeiro Cesteiro, a mámoa do Chan da Anduriña (túmulo catalogado), o chozo do Outeiro do Ladrón (todos tres, na parroquia da Corredoira) e a inscrición do Outeiro do Ladrón (cruz de termo); e así mesmo, as mámoas de Porto Bidros I e II (túmulos catalogados), as mámoas do Meixón I e II (túmulos catalogados) e a inscrición do Outeiro da Corva (todas cinco, na parroquia de Cerdedo).
No tocante ao monólito do Outeiro Cesteiro (no inventario de Arkaios, denomínase “fito da Chan da Anduriña”), a súa relevancia histórica é incontestábel. O 29 de decembro de 1935, a Comisión das Sociedades Agrarias de Cerdedo, Cotobade e A Lama, reunidas na Casa do Pobo da Corredoira, acordaron erguer un monumento en lembranza de Xesús María Fortes Cota, pedáneo de Limeres, asasinado naquel lugar (Outeiro Cesteiro-Chan da Anduriña) e en estrañas circunstancias o 5 de decembro de 1935.
En 2017 (do 19-3-2017 ao 16-4-2017), publicamos en Faro de Vigo-Montes cinco entregas intituladas “O asasinato de Xesús María Fortes Cota, alcalde pedáneo de Limeres”, das que, arestora, extraemos o fragmento no que se describe o monólito do Outeiro Cesteiro, vestixio dunha comarca agrarista e republicana:
“O monumento (coordenadas: X: 547.120; Y: 4.706.137), cuxo frontal se orienta cara ao sudoeste, componse dunha superposición de cinco elementos independentes, tallados en pedra de gran. Empregouse como plataforma un cachote, de corte rudo e irregular, duns 60 cm de alto, asentado a óso na cimeira do outeiro. Encol da plataforma, pousa un pedestal de tres corpos. O primeiro corpo é un prisma triangular de 108 cm de lado e 50 cm de altura de arestas arredondadas. O segundo corpo é outro prisma triangular de 87 cm de lado e 20 cm de altura. O terceiro corpo, tamén de base triangular, é un capitel moldurado de talón invertido (parte convexa: 97 cm de lado; parte cóncava: 55 cm de lado) de 40 cm de altura. Finalmente, o quinto elemento é un fuste piramidal truncado de base triangular de 135 cm de altura (a parte inferior ten 28 cm de lado e a superior, 15 cm de lado). O conxunto supera daquela os tres metros de alto”.

A uns 400 m ao sudoeste do monólito do Outeiro Cesteiro, localízanse os petróglifos do Outeiro da Urce I e II. Os gravados rupestres foron descubertos polo colectivo Capitán Gosende o 13 de xuño de 2020 (consúltese a web Tabeiros-Montes, 14-6-2020). As pedras insculturadas afástanse apenas 130 m do límite meridional do polígono do parque eólico “Porto Bidros”, é dicir, localízanse fóra da súa suposta zona de afectación. Non obstante, os sitios arqueóloxicos do Outeiro da Urce I (fermosa pedra cabaleirada, adobiada con 8 pías naturais, 26 coviñas e 1 risco curvilíneo) e do Outeiro da Urce II (9 coviñas) ficarán a uns 750 m de distancia (cara ao sudoeste), do aeroxerador eólico T4-03, de 163 m de altura, o mesmo que estragará os soportes das gravuras rupestres do sitio do Outeiro do Ladrón, descubertas o día 2 de maio.
Para as almas minimamente sensíbeis ou para as cabezas minimamente racionais, abondaría co exposto. Agardemos que a luz do discernimento ilumine o noso camiño ou, como diría un amigo meu: “Vémonos; e se non nos vemos, que a culpa sexa de Fenosa”.