Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Encontros literarios con Rosalía

2/17/2020

Día de Rosalía 2020

O vindeiro luns, 24 de febreiro, día de Rosalía, queremos sumar desde a Asociación Cultural “Vagalumes” unha iniciativa para conmemorar esta data cunha xornada de diálogo entre os escritores estradenses e Rosalía de Castro. A autora que inaugura o sistema literario galego contemporáneo ten unha pegada decisiva nos escritores posteriores de toda Galiza. Nós quixeramos lembrar a influencia e relación entre a súa poesía e a obra de Avelina Valladares, Manuel García Barros, Varela Buxán e Cabada Vázquez. Para iso imos achegarnos aos seus espazos vitais para amosar o noso recoñecemento aos que deron continuidade á obra rosaliana, estendéndoa aos outros xéneros literarios como o teatro (Varela Buxán) e actualizando as novas temáticas que se impuxeron co tempo, pero sempre leais á Nosa Terra e á nosa lingua.
Os actos comezarán en Berres, ás 12:00 h. da mañá, diante da tumba de Avelina Valladares, contemporánea de Rosalía. Alí darase lectura dun texto da escritora desta parroquia Chus Nogueira e de poemas de Rosalía e de Avelina.
Ás 13:00 h. da mañá, diante da tumba de Manuel García Barros en Callobre, guiados pola introdución do profesor Carlos Loureiro, o actor Gonzalo Valcárcel realizará unha breve intervención escénica e a continuación darase lectura a textos de ambos autores que poñen en evidencia a súa relación.
Ás 17:00 h, en Lamas, diante da súa igrexa, celebrarase o encontro co dramaturgo Varela Buxán, orixinario desta parroquia, coa lectura de textos que poñen luz sobre os vencellos que os unen. Intervirá a escritora do Foxo, Susana Sanches Arins.
Por último, na parroquia de Codeseda, ás 18:00 h. no seu adro, diante da tumba de Cabada Vázquez, lembraremos da man do seu sobriño e biógrafo Manuel Cabada Castro, a conexión entre ambos os poetas, coa lectura dos seus versos irmandados polo sentimento común de amor á Galiza e á súa redención.
Para rematar a xornada, darase lectura ao Manifesto de Rosalía deste ano, elaborado pola Asociación de Escritores en Lingua Galega ás 20:00 h. no MOME.

0 Comentários

Educación para a cerdedanía

2/12/2020

0 Comentários

Calros Solla

Cuestionario para avaliar os coñecementos que todo cerdedés debera posuír para acadar de pleno dereito a carta de natureza.

O colectivo Capitán Gosende proponlles agora enfrontar a resolución dun cento de interrogantes arredor da pequena grande historia de Cerdedo. Cerdedeses ou non, de asumiren o reto, non dubiden en remitirnos un correo electrónico coas respostas atondadas na orde correcta [ratorabisaco@yahoo.es]. Os cinco participantes máis sabidos, é dicir, os que sumen máis respostas acertadas, serán agasallados con cadanseu libro da colección Cerdedo in the Voyager. Teñen un semestre para completar o reto (até o 31 de xullo de 2020). O resultado farase público ao longo da primeira semana de agosto de 2020. Ánimo!!

Cuestionario:

    1. A que árbore de froitos secos fai referencia o fitotopónimo abundancial “Cerdedo”?

    2. En que ano comezou Cerdedo a funcionar como concello?

    3. Cal foi o político cerdedés que, no exercicio de diversos cargos municipais, se mantivo máis tempo en activo?

    4. A que ponteiro medieval se lle atribúe a construción ab fundamentis da ponte de Cerdedo, tamén chamada de Santo Antonio?

    5. Como se chamaba o can de palleiro que escorrentou as tropas gavachas da aldea de Arén?

    6. Que cruceiro de Parada foi esculpido polo autor do cruceiro do Hío?

    7. Cales son os principais afluentes do río Lérez ao seu paso por Cerdedo?

    8. Que mestre de obra da parroquia de Castro construíu a portada da igrexa mosteiral de Sobrado dos Monxes?

    9. Que nome recibe a rocha que dirime preitos, localizada no monte da Cavadosa?

    10. Enumere de maior a menor os tres cotos cerdedeses situados a maior altitude.

    11. A quen se encomendan os veciños de Limeres cando trona ou alanca o lume?

    12. Quen foi o único alcalde agrarista que rexeu Cerdedo?

    13. Que escritor cerdedés é autor da novela O mestre de Quiroza?

    14. Como se chama o burro falangueiro e políglota −personaxe do noso entroido− que seica celebrou misa na parroquial de Cerdedo?

    15. Quen é o autor da única fotografía na que se observa o conxunto etnográfico da Pontapedre (ponte, muíño e cruceiro) antes do seu espolio?

    16. En grupos de cantas unidades avanza o fenómeno meteorolóxico coñecido en Cerdedo como “os cabaleiros da chuvia”?

    17. Quen ten prohibido o acceso ao interior da capela de Vilarchán?

    18. En que ano a aldea do Serrapio se agregou a Cerdedo?

    19. Que alcalde de Cerdedo foi mallado polos da súa corda?

    20. En cantas ocasións se deu en Cerdedo que o sogro lle cedese a alcaldía ao xenro?

    21. Segundo a tradición, de quen era pai o artífice da ponte de Pedre?

    22. Como se chamaba a raíña moura que habitaba a fortaleza da Torre dos Mouros?

    23. Que relación existe entre o cruceiro das Procesións de Quireza e os nazis?

    24. Como se denomina o petróglifo que presenta as meirandes combinacións circulares da arte rupestre cerdedesa (e da comarca de Montes)?

    25. Que famoso espía do MI6 se bañou na poza do Cura?

    26. Que tres figuras heráldicas iguais locen no escudo familiar do Padre Sarmiento?

    27. En que ano chegou a luz eléctrica a Cerdedo?

    28. Que médico e xornalista cerdedés dirixiu o periódico no que se publicou o primeiro artigo en galego?

    29. En que ano a parroquia de Castrelo deixou de pertencer ao concello de Cerdedo?

    30. Cal foi o político cerdedés que, de forma consecutiva, se presentou á alcaldía integrando as filas de catro partidos distintos?

    31. Como se chama o penedo antropomorfo que tranca o acceso ao tesouro de Castrodiz?

    32. Que relación existe entre Cristovo Colón e os petróglifos alfabetiformes achados na ourela esquerda do Lérez?

    33. Que enxeñeiro de minas negou a existencia dun filón de prata no monte de Folgoso?

    34. Cando se fundou o Cerdedo Fútbol Club?

    35. Cal é o título da primeira obra narrativa publicada por un de Cerdedo?

    36. En que ermida se custodiaba unha arca ateigada de cairos de dragón?

    37. Que famosa foliada estreou o coro Cantigas da Terra o 18 de maio de 1933?

    38. Que cura de Pedre tiña sona de practicar o espiritismo?

    39. Cal é o título do poemario inédito de Xosé Otero Espasandín?

    40. Que alcalde cualificou o pazo das Raposeiras (séc. xvi), berce do Padre Sarmiento, como “pésima palleira”?

    41. Quen era o abade do San Tomé de Quireza en tempos da francesada?

    42. Que escritor británico se interesou pola Festa da Vincha de Cerdedo?

    43. Que nome recibiu a primeira empresa de transporte de viaxeiros que facía o traxecto Cerdedo-Pontevedra (e viceversa)?

    44. Que ponte sobre o río do Castro foi roubada polo demo?

    45. Que xornalista e escritor cerdedés dixo: “En Cerdedo hai máis pobres ca señoritos”?

    46. Como se chamaba o futbolista cerdedés que lle meteu un gol ao Real Madrid?

    47. En que aldea se custodia o obxecto considerado polo pobo como o axóuxere que abalou a meniña Rosalía de Castro?

    48. Como se di en vervo xido “Hoxe comín castañas”?

    49. Que político cerdedés, que chegou a ser alcalde, era coñecido co alcume d’o Raposo Pixín?

    50. De que marca era o primeiro automóbil que circulou por Quireza?

    51. Como se chamaba a primeira cerdedesa que foi capataza dunha cuadrilla de canteiros?

    52. Que serpe monstruosa ten por hábitat a conca do Lérez?

    53. Por que nome e apelido é coñecida a Moura (a Deusa Nai celta) en Cerdedo?

    54. Que lúcida cerdedesa discorreu o axioma “Somos de la carretera”?

    55. Que afouto labrego cerdedés lle gañou un preito a unha hidroeléctrica “sen apear dos zocos”?

    56. Quen foi o primeiro alcalde de Cerdedo durante a II República?

    57. Que relación existe entre a forxa de Anxelo de Carballás e o voo do “Plus Ultra”?

    58. Que fermoso romance escoitou Vítor Said Armesto de boca da mendiga cerdedesa Lucía Domínguez?

    59. Que vemos os cerdedeses cando miramos para a lúa chea?

    60. Que frade cerdedés construíu a escalinata curvilínea da igrexa mosteiral de San Martiño Pinario?

    61. Quen foi o contratista cerdedés que atopou o tesouro do pirata Benito Soto?

    62. Cales son os BIC de Cerdedo que non están en Cerdedo?

    63. A que mítico personaxe do noso Nadal cómpre facerlle un oco na mesa en Noiteboa?

    64. En Cerdedo, onde acostumaba celebrar as súas asembleas a gavela de Pepa a Loba?

    65. Cantas coplas xuntou nun libro a cantareira Manuela Cortizo Medal?

    66. Que nome reciben en Tomonde as antas de cachote empregadas para mudar o tempo meteorolóxico?

    67. Que amuleto recollido en Cerdedo exonera o morto de acudir ao Santo André de Teixido (se non foi de vivo)?

    68. En lembranza de que dirixente veciñal asasinado se ergueu o monolito do Chan da Andoriña (A Corredoira)?

    69. Cal é a necrópole megalítica máis importante de Cerdedo?

    70. Que significa o refrán “Cando a Laxamoura chora, auga roga”?

    71. Que avogado, conserveiro e político cerdedés chegou a ser alcalde de Vigo?

    72. Que crego cerdedés foi o primeiro en empregar a lingua galega para misar (25-7-1961)?

    73. Cando a sublevación fascista de xullo do 36, que fillo de cacique coordinou a resistencia republicana en Cerdedo?

    74. Cal é o nome da fonte de Cerdedo cuxa propiedade pública defendeu o boticario agrarista Constantino Gamallo Soto, e por tal foi á cadea?

    75. Que ponte do río do Seixo se veu abaixo por mor do terremoto de Lisboa?

    76. Que presbítero foi o fundador da igrexa parroquial de Santa Mariña de Tomonde?

    77. Que santo, cuxa cabeza sempre foi un coio, se exhibe nun fornelo da aldea da Vilalén?

    78. Que relación existiu entre o pan de Quireza e o magnicida Mark David Chapman?

    79. Que xornalista catalán foi adaíl do movemento agrarista en Cerdedo?

    80. En que lugar de Cerdedo se honra a memoria dos represaliados polo franquismo?

    81. Que relación podemos establecer entre a Fábrica de Papel do Faramello (Rois) e a talla do Ecce Homo?

    82. Cal foi o gaiteiro cerdedés máis famoso da comarca de Montes?

    83. Que mestre canteiro dirixiu, de xeito altruísta, a construción do asilo de Cerdedo?

    84. Que parroquias de Cerdedo foron antes concello?

    85. Que empresa de transportes local tiña nome de peixe?

    86. Que mestre de obra cerdedés construíu a torre sineira da catedral de Ourense?

    87. Que muller preferiu afogar no Lérez antes de ser capturada polos franceses?

    88. Que famoso capitán de milicias combateu na Coruña a armada do corsario Francis Drake?

    89. Viva Barro, viva Barro, viva Barriño de Arén(e); viva Barro, viva Barro, viva...

    90. A cantos homes persuadiu a cregaxe para que fosen coroados de espiñas e coa cruz ao lombo na procesión do Ecce Homo de 1747?

    91. Que monumento cerdedés censura un verso de Celso Emilio Ferreiro?

    92. Que outra ocupación tiña o canteiro que construíu a ponte de Arén?

    93. Que equipo de fútbol sucedeu nos terreos de xogo ao F.V.?

    94. Que nome recibiu a doenza asintomática que decimou Cerdedo cinco anos antes de desatarse a chamada gripe española?

    95. Cal é o nome do profeta aldeán que, consonte a tradición, está soterrado na Mámoa Grande de Chan de Mamas?

    96. Que alcalde cerdedés recluíu na súa casa á Dominga Recamonde Xil, a célebre xaxuadora de Millarada?

    97. Que nome se lle deu ao gravado rupestre cuxa feitura lembra os moldes de facer os freixós?

    98. Que cóengo de Folgoso traduciu os Evanxeos á lingua galega?

    99. Que castro deslinda ao leste co noiro do regueiro da Freixeira?

    100. Que crego de Tomonde foi cofundador do Museo do Pobo Galego?

* Todas as preguntas do cuestionario atopan resposta nos 18 volumes publicados da colección Cerdedo in the Voyager (Ed. Morgante) e, en concreto, na serie “Retrincos”: O código da vincha (2012), As pedras da tribo (2014), A conxura dos Gosende (2015), Ao saimento de nós (2017) e, de próxima aparición, O embigo do becho (2020).

0 Comentários

Descuberta no monte Porrido

2/9/2020

0 Comentários

Capitán Gosende descobre un gravado rupestre no linde interparroquial de Castro e Quireza

Din en Cerdedo que pola Candelora, metade do inverno fóra; e que se chove ou venta, aínda entra. O 2 de febreiro nin choveu nin ventou (e aínda que así fose). Avivecidos pola morna solleira, os do Capitán Gosende ocupamos a xornada dominical percorrendo o salagre do monte Porrido (abundancial de porro silvestre ou de abrótega), boscaxe que se estende polo sur das parroquias cerdedesas de Castro e Quireza, barazal confinante co Santo Isidro de Montes (Campo Lameiro). Un pé diante doutro, non deixamos rocha nin fragueiro sen esculcar.
O día da Candelora casaron os paxariños todos. Os frutuosos esponsais envolvéronse en arautos de primavera. Tras a cachea da simbólica fascista (que nos ocupou parte do inverno), o Capitán Gosende retoma en Cerdedo o labor que tantas ledicias nos ten deparado: o estudo e visibilización do noso patrimonio material e inmaterial e, nesta xeira, a descuberta e valorización da nosa arte rupestre.
Malia estaren riscados na pedra, en Capitán Gosende estabamos xa fartos de tanto xugo e de tanta frecha, feixes secos da nosa histórica invernía, como fartos estamos da cacicaxe que insiste en perpetualos. Volva zumegar a seiva dos petróglifos e volva verdear a follaxe avesía, para que o mesto arboredo evite a contemplación deste ermo de cínica ilegalidade. En Cerdedo seguen gobernando os de sempre e os de sempre, imposición tras imposición, eríxense no nó gordiano que pexa o avance e na canga que somete toda vontade de reconciliación. Os únicos gravados rupestres que a dereita local teima en preservar son o xugo e as frechas.
O pasado domingo os exploradores de Capitán Gosende descubrimos un petróglifo no monte Porrido, sobre o linde interparroquial de Castro e Quireza e a escasos metros dunha pista forestal. A inscultura, que denominamos “petróglifo do monte Porrido”, localízase, segundo o mapa do IET, a uns 150 m, cara ao norte, da estrema co concello de Campo Lameiro (parroquia de Montes). O petróglifo do monte Porrido (coordenadas.- X: 544.627; Y: 4.709.845; alt. 481 m) componse dun agrupamento de 16 coviñas talladas na parte superior dun afloramento granítico. A superficie visíbel da laxa supera os 2 m2. A rocha intégrase nun conxunto rochoso no que proliferan pías e desaugadoiros de formación natural. Adxacente, anotamos a existencia dunha casoupa de pedra desprovista de cuberta que, en tempos, deulle abrigo ao garda forestal. A construción presenta as seguintes dimensións: 3’20 m de longo x 2’50 m de largo x 2’20 m de alto (vértice do pinche). As paredes norte e leste aproveitan a rocha para se configurar. Na parede oeste ábrese un fachinelo. Na zona, os rochedos e pedregais son abondosos, porén, a súa calidade (gran groso) é inferior á do soporte insculturado. Non se desbota, pois, o papel obliterador desenvolvido polos axentes erosivos.

Do conxunto de coviñas, a meirande acada os 10 cm e a máis pequena, os 4 cm. As concavidades de maior tamaño tamén son as máis profundas. Das 16 coviñas, 11 asócianse tanxencialmente e outras 2 adoptan a formación “peciño de neno”, acuñada para os petros do monte do Ceo (Xirarga-Beariz). O seu número, tamaño e distribución polo panel lémbrannos o conxunto de coviñas (19) do petróglifo do Outeiro da Pena IV (a 7’5 km de distancia cara ao NL), descuberto polo colectivo Capitán Gosende nos montes de Sabucedo (A Estrada) en decembro de 2014.
O número de gravados rupestres descubertos en Cerdedo polo colectivo Capitán Gosende ascende a 46. Na comarca de Montes atinximos a cifra de 77. Ladran, logo cabalgamos.

Calros Solla

0 Comentários

Aniversario de Castelao en Rianxo

2/5/2020

0 Comentários

David Otero

De primeiras recibide un saúdo fraternal da Fundación Castelao, un abrazo de fondo afecto de Virxinia Pereira e Chuchiño de pola Estrada.
Hoxe a día de luz. Día da Candelaria, xa indo no ano de Ricardo Carvalho Calero e no Centenario da Xeración Nós e coa memoria de Avelino Pousa, aquí estamos, Daniel. Estamos no querer absoluto de pensar contigo e asemade falarmos. Non estamos aquí para celebrar que hai 134 anos que naceches e que agora contamos os setenta que levas morto.Non… Xa que ti Daniel…ti non estás morto. Todas e todos ben sabemos que non existe a morte, senón que soamente o olvido.E nós non te olvidamos.Este pois non é un acto de requiems. E ti Daniel hoxe aquí… achégasnos, pero tamén únesnos.
E falo así porque traballamos contigo… desde a túa vida, o teu pensamento e a túa obra…para superar tantas inercias e así…no notar de ventos liberados…obramos para que a nosa voz… milite na esperanza de que se escoite,
e labramos cos desexos dunha poderosa explosión democrática… para sentir a non moi tarde…a presenza das nosas vidas sensatas… e libres…nuns horizontes presididos pola nosa cidadanía.
E niso… ben sabemos que a tarefa é dura e fatigosa, si…pero dun valor moi fermoso, pois Daniel… e sábelo…Galiza non é unha reserva.
Nós non queremos estar a vivir de contino nunha beleza que nos doe.
Nós queremos andar na perspectiva de país… pobo do galego, para nos sentir na casa de todos. Queremos como prioridade…e co traballo común…pasando das palabras aos feitos, unha mínima normalización política e democrática con dinámicas de iniciativas inclusivas.
Non son tempos, Daniel…de estarmos cos brazos cruzados, nin perder as raíces das nosas miradas, nin negar as nosas feridas, pois a rebeldía hai que motivala, pois ela ten moito aquel de simpatía e é moi fermoso…en rebeldía… ver as nosas forzas compartidas.
E polo mesmo, Daniel… conciliando a historia coa memoria…sendo nós… e movéndonos sen esforzos no noso amor...así de xenerosas e de xenerosos…,poñendo os teus ollos nos nosos e os nosos nos teus…, que así o demostramos aquí e hoxe…,diremos… que tamén se nos fai preciso… poñer os ollos nas nosas persoas exemplares.escoitar as súas voces lexítimas e descubrirse diante delas, que iso será demostrar…
que a nosa arma máis contundente… é a dignidade.
Ampliemos pois os espazos do posible. Aquí e hoxe e máis ca nunca contigo… Daniel…sexamos nomes de amor, loitemos pola voz do noso pobo, valoricemos o dereito a sermos nós mesmos e a ter a capacidade de decidir o noso camiño, o que queremos ser…e obrar, reducindo a distancia entre o mirar e o facer, pois cando somos nós…falamos nós. E facemos nós, así…levando en nós…pobo, nación, país, cultura e lingua…
GALIZA.

0 Comentários

Manuel Monteagudo Ruzo, in memoriam

2/5/2020

0 Comentários

Manuel Monteagudo Ruzo aos 90 anos de idade.

O colectivo Capitán Gosende demanda que unha rúa de Cerdedo leve o nome de Manuel Monteagudo Ruzo. Cronista da freguesía de Castro, correspondente do xornal Diario de Pontevedra, histórico concelleiro socialista. Falecido o 24 de decembro de 2018 aos 102 anos de idade.

Calros Solla

Manuel Monteagudo Ruzo naceu no rueiro da Caramoniña, lugar de Castro do Medio, na parroquia cerdedesa de Castro o 24 de decembro de 1916. Primoxénito de Manuela (labrega) e mais de Amador (tratante), ficou orfo de pai aos 9 anos.
Lérez abaixo, Monteagudo faleceu en Pontevedra o 24 de decembro de 2018, cumpridos con precisión de ourive os 102 anos de existencia. Non nos debe abraiar a cadradela, pois, Manuel de Candelaria (como era coñecido na miña casa) fora nomeado en maio de 1955 “oficial calculista” na sección de Climatoloxía Xeral do Servizo de Meteoroloxía das Forzas Aéreas de Venezuela, país ao que arribara en 1953.
Manuel Monteagudo rillou de rapaz o silabario, o catón e a cartilla na escola do esforzado mestre Constantino Simal Simal, en Quireza. En 1927, proseguíu a súa formación na academia de Fernando García Leiro, o pródigo abade de Cerdedo. Por consello do seu mentor, ingresou no Seminario de Compostela, onde permaneceu até o principiar do ano 1931, pouco antes de proclamarse a República. Segundo lemos na súa autobiografía: Os motivos de deixar os estudos no Seminario foron dous: o primeiro, non ter vocación, facéndome rebelde ante a forma de tratar os seminaristas; o segundo motivo: non era xusto, por sere eu crego, os meus irmáns e a miña nai de escravos toda a vida.1
O 18 de marzo do ano 1936, con vinte anos de idade, ingresou voluntario na Mariña de Guerra da República. Catro meses despois, acontecería o golpe de Estado fascista. A sublevación colleuno no bando rebelde. Monteagudo nunca calou a súa participación na Guerra Civil formando parte do exército franquista: O destino xogou as súas cartas e a min tocoume “pasar fea”.2 Lemos na web “Nomes e Voces” que as autoridades golpistas lle abriron a Monteagudo unha causa por deserción que o obrigaría a permanecer agochado algún tempo. Finalmente, non sería procesado. Manuel Monteagudo era xenro de Rosendo Campos Varela, industrial e membro dunha familia cerdedesa moi influente. Ao longo do ano 36, Monteagudo terá coñecemento da malleira recibida polo mestre Constantino Simal a mans dos falanxistas e do pasamento do crego García Leiro (no mes de decembro), sucesos que serán causa de fondo pesar. Licenciouse do exército o 31 de outubro de 1939.
Sen outras expectativas, en setembro de 1940 ingresa no corpo da Garda Civil, cuxa disciplina e arbitrariedades aturaría seis anos (1940-46). O seu natural equitativo e contestatario colíxese deste treito autobiográfico: Das cousas que pasaron durante a miña estancia no Corpo, moitas delas non eran do meu agrado, pero tiña que roelas ... Non estaba de acordo en moitos casos; por iso un comandante de posto me chamou comunista ... Un dos casos máis tristes da miña estancia na Garda Civil foi o ser arrestado en compañía de catro compañeiros polo delito de sedición. Fomos xulgados ante un Tribunal de Guerra. Fomos absoltos, só con seis meses de arresto ... Ata chegaron a dicir que nos xuntamos cos fuxidos ... O 28 de maio de 1946 pedín a rescisión do compromiso.3
O 9 de abril de 1942 casa con Candelaria Campos Sieiro (tamén falecida), coa que tivo catro fillos. Do 46 ao 51 traballa no serradoiro do seu sogro (a serra de Rosende (sic)), enxeño hidráulico (hoxe, en ruínas) localizado na cerdedesa Veiga dos Muíños. A serra accionábase coa auga da presa de Porriñeiras, canle proveniente do río Lérez.
Monteagudo emigra a Venezuela no ano 1951. Na cidade de Maracay agárdao Amando, o seu irmán pequeno, que o precedera. Dous anos despois, guiado polo benxamín, ingresa no Servizo de Meteoroloxía da Comandancia Xeral de Aviación do Ministerio de Defensa venezolano. Nesta exitosa aventura profesional investirá trece anos da súa vida. No ano 1966, volta a Galiza. Dende Maracay o seu irmán reenvíalle un convite do presidente da República Raúl Leoni. Chocalleiro, o irmán escribe: En Venezuela te invita el presidente, en España ni el alcalde.4
Instalado xa na Galiza, Manuel Monteagudo foi correspondente do xornal Diario de Pontevedra ao longo de vinte anos. O primeiro artigo publicouse no rotativo pontevedrés o 9 de xuño de 1968; o derradeiro leva data de agosto de 1988. Acadou a xubilación o 24 de decembro de 1981, tras desenvolver durante unha década o cargo de administrativo na estación de autobuses de Compostela, cidade á que o matrimonio debeu trasladar a súa residencia. Durante catro anos exerceu o cargo de presidente da Xunta de Goberno do Fogar de Pensionistas de Santiago de Compostela. Rexeitou prorrogar a encomenda para dedicar o lecer do retiro á actividade política (concelleiro do PSOE en Cerdedo), á escritura e á recolla de coplas, refráns, ditos, contos “e outras curiosidades” da súa parroquia natal, Castro. O matrimonio abandonou finalmente Compostela e fixou o seu domicilio en Pontevedra, na rúa Forcarei.
Manuel Monteagudo foi veciño e amigo persoal do poeta, mestre e divulgador científico Xosé Otero Espasandín (nado en Castro do Medio en 1900 e morto no exilio estadounidense en 1987). Xaora, o intercambio de correspondencia co seu paisano axudou a Espasandín a soportar tanto o exilio ideolóxico do franquismo coma o exilio cultural do piñeirismo (así o denunciaría Luís Seoane).5 Monteagudo reivindicou na prensa honrar a figura do intelectual republicano co adaxo do seu pasamento (DP, 14-11-1987). Seguindo este ronsel, en 2016 o colectivo Capitán Gosende perpetuou a lembranza de Otero Espasandín no seu Campo das Laudas (As Raposeiras-Meilide) e segue solicitando que unha rúa de Cerdedo leve o nome deste ilustre desterrado.
Manuel Monteagudo foi o promotor da homenaxe póstuma tributada ao seu mestre, o cura Fernando García Leiro. O acto tivo lugar o 24 de xuño de 1971 en Cerdedo. Dende aquelas, a praza da igrexa de San Xoán leva o nome e adobíase coa efixie do homenaxeado. Para a organización do evento contou coa estreita colaboración doutro dos antigos alumnos do crego, o cura Antonio Rodríguez Fraiz.6
Manuel Monteagudo foi, así mesmo, o impulsor da homenaxe que os antigos alumnos lle renderon ao mestre Constantino Simal Simal o 6 de abril de 1975. Constantino Simal xubilárase en novembro do ano 67. En Castro (onde nacera) e mais en Quireza (onde puxo escola) dedicáronselle en loor senllas placas de mármore. Monteagudo prodigaríase na prensa para propiciar o feliz desenlace das anteditas homenaxes, destilando co exemplo a sabedoría contida na expresión “De ben nacido é ser agradecido”, ou na reflexión kennedyana: “Sempre hai que atopar tempo para mostrarlles gratitude ás persoas que marcaron as nosas vidas”.
No transcurso de vinte anos de correspondencia xornalística, Monteagudo plasmou na prensa (no Diario de Pontevedra) o seu inconformismo, o seu espírito crítico, a súa capacidade de análise, a súa coraxe... O titular “Pensar alto, sentir hondo y hablar claro” (DP, 18-9-1969) é toda unha declaración de intencións. Malia profesar un amor incondicional por Cerdedo, Monteagudo non someteu o brillo da verdade ou a súa liberdade de expresión á canga dos afectos ou do confort. No verán de 1978, baixo o titular “El respeto a la verdad”, escribía: Comprendo que en los pueblos, a veces, la verdad es causa de disgusto en ciertos señores −les llamaría más bien caciques− acostumbrados a la adulación. Sólo se consideran rodeados de virtudes, mientras que esconden los vicios en la oscuridad del silencio o los dejan para los demás. Por eso, dejar de decir la verdad puede ser cobardía o adulación, pero en la conciencia de un informador no pueden caber ni la cobardía ni la adulación, sino reflejar con sinceridad la auténtica verdad.

O 9 de xuño de 1968, na súa estrea como correspondente, Monteagudo remite a Diario de Pontevedra o artigo “Cerdedo: Repoblación de los montes del municipio”, no que avoga pola creación de cooperativas forestais en Cerdedo, facendo fincapé no cultivo de árbores froiteiras. Nas seguintes entregas, denuncia o mal estado dos viais cerdedeses ao tempo que eloxia o emprendemento dos veciños de Abelaíndo por asumiren motu proprio e sen apenas apoio a construción dunha estrada; salienta as deficiencias no alumamento público, nas fontes, na subministración eléctrica, no servizo telefónico, na atención sanitaria; reclama un campo de deportes e o acondicionamento do campo da feira; incide no problema da emigración, do despoboamento, dos incendios forestais; fai fincapé na defensa do medio ambiente e do patrimonio; oponse ao proxecto do macroencoro de Dorna e ao traslado do conxunto arquitectónico da Pontapedre (ponte medieval e muíño), erixíndose azoute da mansedume, da apatía e da resignación mostradas polos seus conveciños.
Por se non abondase, nas páxinas do rotativo pontevedrés Monteagudo fixo súa a tese do Colón galego, recolleu as andanzas da bandida Pepa a Loba, gabou as virtudes da vaca marela7, salientou os vellos ritos da nosa festa do San Xoán, fixo de altofalante da Festa do Canteiro e das máis festas patronais cerdedesas, con especial agarimo tratou a Festa do Can ou das Contas de san Roque, que aínda se celebran no seu Castro natal.8

Cheo de razón, dende a súa tribuna, Monteagudo tamén arremeteu contra a praxe caciquil e a impudicia dos caciques cerdedeses. Coñecidas por reiteradas, o correspondente Monteagudo denuncia nos seus artigos as innúmeras irregularidades electorais das que se valeu a dereita para perpetuarse no poder até que, de puro vicio, a cacicaxe bateu cos cornos no cu. Sabendo o que sabemos, en Cerdedo sería de xustiza impugnar os corenta anos de democracia. Deste xeito se expresaba Monteagudo:
Esos ídolos abominables y que tanto daño llevan causado en nuestra Galicia, vemos como se derrumba ese pedestal del gran cacique provincial: el cacique municipal y el caciquillo parroquial (DP, 31-12-78).
¿Cuándo el alcalde se identificó con el pueblo para apoyarlo en sus justas reivindicaciones? Yo pediría un alcalde para Cerdedo que se identifique con él, que ame y viva la vida de su pueblo, pero nunca a cuenta de este. Que sepa rodearse de gente honrada y capaz, pero que no se dedique a negocios que le impidan ser alcalde (escrito de cara as Municipais de 1983).
¿Es justo que un señor, en su condición de cacique, entre en un colegio en el momento de la votación y se lleve un montón de sobres? ¿Es justo que otro señor, en su condición de oligarca, mande aviso a ciertas personas para que acudan a su casa y, una vez en la misma, les entregue los sobres para que vayan a votar? ¿Se puede el mismo día de la elecciones recorrer ciertas aldeas para pedir el voto, sugiriendo y coaccionando a los electores? ¿Puede un electo a concejal transportar personas para votar? (DP, 26-5-1983 (despois das Municipais)).
Neste senso, o 9 de marzo de 2008, o xornalista Fernando Salgado, tamén dende as páxinas do Diario de Pontevedra, eloxia as dimensións cívicas do noso persoeiro: Cuando llega la hora de mirar hacia atrás y hacer un recopilatorio, sólo quedan grabados en la memoria y mantienen plena vigencia aquellos actos realizados en clave de universalidad y de eternidad ... Es entonces cuando puede comprobarse la vigencia de los mensajes, y un repaso sosegado a través de las crónicas firmadas desde Cerdedo por Manuel Monteagudo Ruzo permiten concluír que, lejos de diluírse su mensaje cuando amarillea el papel en el que fueron impresas, conservan una rabiosa actualidad y se perfilan como una guía a seguir, a pesar de haber sido escritas en unas circunstancias nada propicias, cuando no en una situación de abierta incomprensión social y hostilidad política.
O 9 de xullo de 1978 constituíuse en Cerdedo o comité local do PSOE, con vistas aos comicios municipais de abril do ano seguinte (os primeiros da democracia). Preside o comité socialista Severino Bugallo Valiñas. O panadeiro Bugallo xa formara parte da directiva do PSOE en tempo da República e, por mor da súa ideoloxía, houbo de padecer persecución. Manuel Monteagudo figura á fronte da secretaría de Prensa e Propaganda. Entre outros, Roxelio Arca Rivas (fillo do mártir republicano Francisco Arca Valiñas) consta como delegado.
O 3 de abril de 1979, o PSOE obtén tres concelleiros en Cerdedo. Monteagudo sae elixido e, a canda os concelleiros de Unidade Galega (2), disponse a facer unha oposición férrea mais leal. O partido do alcalde Caramés axiña brande o rolo da maioría (8), dificultándolle a Monteagudo a súa asistencia aos plenos. Farto das artimañas da dereita caciquil, Monteagudo abandona o seu cargo o 27 de marzo de 1980: Creo que tal y como está montado el Ayuntamiento, es difícil hacer cosas prácticas, porque si hacemos un balance de lo que ha hecho la nueva corporación, basta con echar una ojeada por todo el municipio, para decir que nada de nada. Lo más honroso es marcharse. Falta iniciativa, entusiasmo y coherencia en planificar y abordar con firmeza esas necesidades tan acuciantes que padecen todos los lugares de nuestras parroquias. (DP, 26-3-1980). Ocupa o seu posto outro socialista memorábel, Severino Rascado, veciño de Mamoalba.
Con folgos anovados, nas municipais de maio de 1983 recunca na listaxe do PSOE cerdedés e revalida a súa acta de concelleiro. Paradigma da dignidade, Manuel Monteagudo foi un dos poucos edís da perdurábel oposición que non se deixou engaiolar polo ouropel do “C de Cerdedo”, declinando aceptar o agasallo ofrecido pola dereita triunfante. O PSOE de Cerdedo, que lle rendeu homenaxe a Rascado (23-2-2013), está en débeda con Monteagudo.
Na soleira dos noventa anos, Monteagudo dá por concluído o labor de ordenar e pasar a máquina décadas de anotacións e apuntamentos e decide enviar os mecanoscritos ao prelo. Xa que logo, no ano 2005 Edicións R. S. Pontevedra edita doce exemplares de Unha manchea de contos (2ª edición, en 2007). Tamén en 2005 aparecen os títulos Poesías de amor e dor e Cantares, refráns e outras curiosidades. En 2006, publica A saga dos Monteagudo e en 2007 edítanse 20 exemplares da súa Historias de Santa Baia de Castro, curiosidades e outras historias. Para a Historia de Castro, o autor omitiu, finalmente, o capítulo dedicado á represión fascista que, nunha separata, gardaba na caixa forte do seu despacho. Mesmo así, o título de cronista de Castro está máis ca xustificado.
Un exemplar dedicado de cada unha das devanditas publicacións e mais unha copia das súas colaboracións no Diario de Pontevedra agardaba por min na súa casa: Para o profesor, escritor e buscador de novos valores, o meu amigo Carlos Solla. Con agarimo. Monteagudo dicía que, antes de morrer, cadaquén debía plantar unha árbore, ter un fillo e escribir un libro. Traballo feito, meu amigo.
Manuel Monteagudo investiu as ben merecidas horas de lecer en favor da súa comunidade. O seu compromiso político e cultural con Cerdedo fican ben demostrados nesta apoloxía. De raro en raro, a mesquindade cerdedesa vese amortecida coa exemplaridade dalgúns dos seus veciños. Gocei da estimación e da sabia conversa de Monteagudo aínda en 2002, a raíz da publicación do meu libro Materiais para o estudo da freguesía de San Xoán de Cerdedo. Aveciñados en Pontevedra, case porta con porta, compartimos, dende aquelas, saborosos parrafeos arredor da súa mesa camilla ou nas inesquecíbeis paseatas dominicais, reconfortados nas nosas afinidades. O meu pai, Manuel Solla, vella amizade, fixo as presentacións.9 Foi Monteagudo quen me alentou na necesidade de mirar por Cerdedo sen caer no desánimo nin na molicie do seguidismo e, por tal, sen agardar nada en troco. Nesas teimamos.
Agora, transcorrido un ano do seu pasamento e coa intención de preservar do ruín esquecemento a súa obra e a súa figura, o colectivo Capitán Gosende demanda que unha rúa de Cerdedo leve o nome de Manuel Monteagudo Ruzo. Bo e xeneroso, Monteagudo soubo honrar a lembranza dos benfeitores, actitude que arestora, con xustiza e oportunidade, emulamos.
Moitas grazas, don Manuel. Sempre na lembranza.
Los hombres pasan, las buenas obras quedan y éstas serán juzgadas y admiradas por futuras generaciones (M. Monteagudo, Diario de Pontevedra, 13-4-1969).

____________

1 Monteagudo, M.: A saga dos Monteagudo, R. S. Pontevedra, 2006, páx. 36.

2 Testemuño oral. Gravación de xaneiro de 2003.

3 Monteagudo, M.: A saga dos Monteagudo, R. S. Pontevedra, 2006, páxs. 38-40.
4 En Cerdedo, ocupaba a alcaldía Manuel Varela Mouteira.
5 De Toro, S.: Inmateriais, Xerais, páx. 107.
6 Rodríguez Fraiz, A.: Dr. D. Fernando García Leiro. Obrero, sacerdote y maestro, 1972.
7 “O día que saibamos o que val unha vaca, Galiza quedará redimida” (Castelao).
8 Véxanse en Youtube os vídeos intitulados A Festa do Can, filmados en Súper-8 nas edicións de 1980 e 1981 (Maruja Otero-Trépia Asociación Cultural).
9 Os artigos “Construcción, en Abelaíndo, de una carretera por prestación personal de los vecinos” (DP, 20-10-1968) e “Vecinos de Caroy y de Cerdedo dan muerte a dos lobos” (DP, 10-12-1968) teñen como protagonista a Manuel Solla, meu pai.