Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Saudade do profesor Constantino González

28/9/2016

0 Comments

 
Calros Solla
Imagem
Coñecín a Constantino González Penas, Tino, a finais do mes de outubro de 1985, ano no que comecei a cursar bacharelato no I. B. Sánchez Cantón de Pontevedra. Neste centro de ensino, o profesor Constantino, de 51 anos, impartía as materias de lingua e literatura castelás.
Apenas principiara o primeiro trimestre, cando o meu compañeiro de pupitre e mais eu lemos no taboleiro de anuncios que nas matinais dos sábados un grupo de amadores da natureza organizaba saídas para observar paxaros. O grupo ornitolóxico Moucho, integrado por alumnos do Sánchez, estaba promovido e coordinado por Constantino González, naquela altura profesor de COU.
Mozo de 14 anos, eu aínda non sandara das febres futboleiras, mais, malia a madruga, investir as mañás dos sábados na busca de plumíferos pareceume unha alternativa saudábel. Formalizamos a solicitude de ingreso. Aceptáronnos. Investín os aforros nos volumes “Aves terrestres” e “Aves acuáticas” da editorial Blume (Xerais aínda non editara a súa oferta de guías da natureza en galego), pedinlle emprestados os prismáticos á miña avoa Isolina (meu pai trouxérallos de Venezuela), provinme dun caderno de campo (que aínda conservo) e, deica xuño do ano 89 (descontando os períodos vacacionais), acudín puntual á miña cita coa avifauna. Ben, nos meus apuntamentos consta que faltei en tres ocasións.
A primeira saída na que participei aconteceu o sábado 2 de novembro de 1985. Oito persoas formabamos a expedición. Percorremos as marismas de Vilaboa. Segundo as miñas notas, recreámonos, entre outros exemplares, coa presenza de garzas reais (Ardea cinerea), garzotas (Egretta garzetta), alavancos (Anas platyrhynchos), culleretes (Anas clypeata), mergullóns (Tachybaptus ruficollis), mazaricos rabinegros (Limosa limosa), ferreiriños abelleiros (Parus major), un picapeixe (Alcedo atthis), un gabián (Accipiter nissus), un raro exemplar de píllara papuda (Charadrius alexandrinus)... A xeira rematou esculcando unhas pegadas de teixugo (Meles meles) e admirando a feitura dun niño abandonado de carrizo (Troglodytes troglodytes).
A cada avistamento, Constantino arrequecía a descrición da ave cun acaído adobío literario: a garza no Libro de buen amor, a andoriña en El Conde Lucanor ou nas Rimas de Bécquer, o falcón enLa Celestina, a cegoña nas fábulas de Samaniego, o cuco, a gralla e a avelaiona en Delibes... A miña admiración polo profesor Tino aumentaba paxaro a paxaro.
Vinculado dende ben novo ao asociacionismo, fixen por conxugar o meu compromiso coa sociedade deportiva J. C. I. (fútbol afeccionado) e mais o voluntariado na Cruz Vermella Xuventude de Pontevedra coa militancia no grupo ornitolóxico Moucho.
Sábado a sábado, ás 9:30 horas, ficabamos no aparcadoiro da estación de autobuses de Pontevedra. Dende alí, ben a pé, en autobús, en auto-stop, ben no coche particular de Constantino (un Seat Panda), dirixiámonos a Vilaboa, ao Castrove, á Fracha, ao arboredo do pazo de Lourizán, á Xunqueira de Alba... A media mañá, faciamos un pouso. Tino aproveitaba para acugular de tabaco fragrante a súa cachimba, compartindo cos seus pupilos unha xícara de café morno, trasfegado do seu termo.
O meu colega e mais eu, tirando de poupanza, agasallámolo nunha ocasión cunha pipa de mazaroca de millo (marca “Missouri”). Non era gran cousa, porén, agradecendo o detalle e mentres lle durou, Tino sempre fixo que fumegase a cazoleta nas nosas saídas ao campo.
Durante as catro temporadas (ou cursos) que durou a gozosa experiencia (BUP e COU: do 85-86 ao 88-89), aprendín todo o que sei de ornitoloxía. En verdade, aquel alumno que deveu mestre aprendeu o xeito de transmitir nas aulas o respecto polo medio ambiente e, asemade, polas criaturas coas que o compartimos. Aprendín que o ben persoal máis prezado é o coñecemento, unha arca que nunca reborda e que non se enche sen esforzo. Aquela fugaz (mais estreita) convivencia veu corroborar que a sabedoría adoita facer niño na fronde da humildade, na enramada dos individuos que non se gaban dos seus méritos. Constantino e Milagrosa souberon inculcar nos seus fillos estas calidades.
A mañá do sábado 26 de abril de 1986, Tino apareceu acompañado de seu fillo Alfredo. Trinta anos despois, Alfredo González Ruibal, aquel esperto e rebuldeiro rapazolo de dez anos converteuse nun dos máis brillantes e prestixiosos investigadores no eido da arqueoloxía.
No curso 86-87, Constantino trasladou o exercicio da docencia ao I. B. A Xunqueira I de Pontevedra. A actividade non cesou, ende ben, o grupo Moucho acabou nutríndose do alumnado de ambas as dúas beiras do Lérez. A asociación chegou a acadar a cifra de catorce membros. Aos labores de identificación engadíronselles os de anelamento, rescate e cura de aves feridas.
Aquela mudanza deparoume botar unha man na xestión do correo postal do colectivo. O grupo ornitolóxico Moucho recibía con regularidade correspondencia da SEO, de WWWF/Adena, de Greenpeace..., entidades coas que se establecera algún tipo de relación ou colaboración. Lembro que dende o grupo Moucho apoiamos activamente o proceso que, en 1988, acabou declarando parque natural as illes Columbretes (Valencia), empregadas como campo de tiro pola armada española. Aínda conservo o modelo para a recollida de sinaturas e parte da correspondencia que mantivemos cos compañeiros do Grup d’Estudi i Defensa de la Natura AGRÓ (garza en catalán).
O financiamento do grupo (parcas eran as nosas necesidades) garantíase coa venda duns autocolantes nos que a protagonista era a rapaz nocturna que nos daba nome.
Aínda que o grupo Moucho deixou de funcionar como tal ao rematar o curso 88-89 (a universidade agardaba por nós), o verán do ano 89 tíñanos reservada unha sorpresa que prolongou e, se cabe, acentuou a miña relación con Tino.
Os veráns da nenez e primeira mocidade paseinos a carón da miña avoa, na casa das Raposeiras, no lugar de Meilide (Cerdedo). Porta fóra, a natureza mostrábase sen filtros nin veladuras. Mesmo así, a televisión xa exercía o seu efecto engaiolador e naquelas vacacións do 89, o programa de fauna “Waku Waku”, emitido pola 1 de TVE, contaba coa miña simpatía.
O domingo 20 de agosto atopábame, pois, diante do televisor. A xornalista Consuelo Berlanga conducía o concurso no que catro famosos puñan a proba a súa intuición ou os seus coñecementos sobre conduta animal. O gañador recibía un cheque de 500.000 pesetas que debía doar a unha agrupación ecoloxista da súa elección.
Na emisión do día 20 competían o humorista Eloy Arenas, a cantante Massiel, a actriz María Luisa Merlo e o cantante Juan Pardo. Gañou o guitarrista dos Brincos e cos cartos na man dirixiuse á audiencia: “Quiero que este dinero se destine a colaborar con el grupo ecologista Moucho de Pontevedra” (ou algo así).
A sorpresa foi maiúscula. Non daba creto. Oíra ben? Non puiden conter a emoción e axiña chamei por teléfono a Tino. Conteille, atrapalladamente, o que acababa de presenciar. De primeiras, o Moucho vello creu que estaba de broma, mais, debido á miña insistencia, prometeume que faría por informarse do asunto. Aos poucos días TVE facía efectivo o pagamento do premio. Nunca soubemos por que Juan Pardo escollera o grupo Moucho como beneficiario. Moitas grazas de calquera xeito.
Sen demora, acordamos onde investir os cartos caídos, inopinadamente, do ceo. Ao longo daqueles anos, as marismas de Vilaboa ofrecérannos xenerosamente o espectáculo da súa biodiversidade. Decidimos, xa que logo, corresponder, e encargamos a construción dunha caseta observatorio. Instalouse na ribeira, fabricada en boa madeira e perfectamente mimetizada coa contorna.
O observatorio de Vilaboa favoreceu non só a delongada contemplación senón tamén o fotografado de espécimes de natural fuxidío. Moitos afeccionados á ornitoloxía tiraron proveito daquel investimento. A inclemente meteoroloxía e o vandalismo acabaron, tempo despois, por zafrear a estrutura.
Iniciei a miña etapa universitaria e os quefaceres da nova singradura foron arrecunchando no maxín aqueles sábados de literatura e paxaros. Deixei de saber de Tino.
Cara ao ano 1995, impelido polas dúbidas e as certezas adquiridas durante a carreira de Filoloxía, dei comezo na parroquia de Cerdedo os traballos de recolleita e documentación que posibilitarían, en 2002, a publicación de Materiais para o estudo da freguesía de San Xoán de Cerdedo. Inventario xeral. A comezos de 2001 fundárase en Terra de Montes a asociación Verbo Xido. Incorporeime ao seu cadro e encargueime de deseñar o “Roteiro Sarmiento”, un itinererio cultural que servise para celebrar, no berce do Padre Sarmiento, o Día das Letras Galegas de 2002, ano dedicado á lembranza da vida e obra do frade bieito.
En maio de 2002 tivo lugar en Cerdedo a 1ª edición do “Roteiro Sarmiento”. Ben cedo, na praza da igrexa (antiga praza da República), congregárase un bo número de persoas. Pouco antes de comezar a camiñar, oín que alguén se dirixía a min nestes termos: “Ei, Moucho!”. Era Tino! Fundímonos nunha aperta emocionada. Pasaran doce anos. Souben naquel intre que era oriúndo de Soutelo de Montes, que exercía de presidente da asociación Verbo Xido e que, coa axuda do seu fillo Alfredo, dedicara a súa merecida xubilación a coleccionar pezas de valor etnográfico. No ano 2000 inaugurárase o Centro Etnográfico de Terra de Montes (CETMo). Os nosos camiños volvíanse xuntar.
Aínda que, canda a súa familia, residía a meirande parte do ano en Madrid, dende o noso reencontro, amais doutras moitas felices coincidencias, non houbo verán que non tomase café en cas de Mila e Tino en Soutelo, oportunidade que aproveitabamos para comentar e debater sobre o acontecer político e cultural daquela terra. A cada pouco recibía no móbil unha saudación, unha mensaxe de ánimo, sempre envolveitas na retranca. Estráñoas.
Beneficieime da súa paternal amizade, da súa temperanza inconformista, da súa atesourada sabedoría. O pasado 13 de agosto cadramos na homenaxe anual aos mártires da Ponte do Barco (Pedre-Cerdedo). A súa enteireza sobrecolleume. Malia o mal que o devastaba, o seu pensamento mantívose lúcido até a expiración.
Estes días vadiei polos xardíns de Lourizán, pola seca de Vilaboa, polos altos do Castrove e os paxaros equinocciais trilaban saudodos a derradeira lección do admirado e benquerido mestre. Deica sempre, Moucho!!

0 Comments

A Revolta e Cavenca, aldeias olímpicas!

24/9/2016

0 Comments

 
Ter em conta a hora de recebimento para poder começar puntuais com as provas.

sábado 24 de setembro

8.15 – 9.15      recebimento das equipas e entrega das dorsais *

9.30     100 metros lisos

10.15   triatlom

11.00   salto de longitude / chave

12.00   bilharda (estornela) / volei

14 – 15.30       jantar

15.30   arrebolamento de sacho

16.30   luita galega

18.00   brilé / tiro com fisga

20.30 – 21.30  ceia

22.00   regueifa (prova voluntária)

* É muito importante ser puntuais para poder começar as provas nos tempos previstos.

No recebimento entregaremos as dorsais, recolheremos as quotas de inscriçom, asinaremos os documentos de responsabilidade civil, e daremos umhas dicas gerais para o desenvolvimento das olimpiadas.

 

domingo 25 de setembro

8.15 – 9.15      almorço

9.30     tiro de corda / xadrez

10.30   5000 metros

12.00   jogo de pistas

14 – 15.30       jantar

16.00   cerimónia de entrega de prémios
0 Comments

Constantino González Penas, in memoriam

11/9/2016

1 Comment

 
Imagem
Lola Varela e Dionisio Pereira
Hoxe é un día triste na Terra de Montes, un dos seus veciños senlleiros ven de deixarnos. Constantino González Penas foi xunto coa súa dona, Milagrosa, e os seus fillos Alfredo e Bruno e a súa filla Blanca creador do Centro Etnográfico de Terra de Montes CETMo, hai hoxe máis de vinte anos.
Grazas ao esforzo e traballo da familia González Ruibal, a Asociación Ecoloxista e Cultural de Terra de Montes Verbo Xido puido dar a coñecer e espallar por toda a xeografía galega a cultura tradicional desta bisbarra, collendo nas súas mans, coidando e mellorando o edificio da Aldea de Arriba de Soutelo de Montes, que alberga o CETMo, e a súa fermosa e valiosa colección visitable.
As persoas que seguimos teimando na defensa deste importante patrimonio pensamos que Constantino, Tino, debería ser lembrado polo esforzo en manter a presenza desta cultura tradicional, que na Terra de Montes estivo moi viva ata os anos 60 e que, logo da súa desaparición, quixo que perdurara a través do CETMo.
Na túa lembranza.
* Lola Varela e Dionisio Pereira (Membros do Consello de Dirección do CETMo)
1 Comment

Romeiros do Alén

9/9/2016

0 Comments

 
Imagem

XXXIX Romaxe de Irimia no monte do Seixo

Calros Solla
O sábado 10 de setembro, a pouco que a meteoroloxía o propicie, o monte do Seixo converterase en escenario dun dos eventos culturais con máis sona e arraigamento de cantos se celebran no país: a Romaxe de Irimia, o multitudinario encontro dos crentes galegos que este ano acadará a súa triséximo nona edición. A Asociación Irimia, con case corenta anos de existencia, promove dende a sua fundación (acaecida en setembro de 1978) unha galeguidade cristiá, sublimada na “tolerancia, o diálogo, a solidariedade, a loita pola liberdade, a xustiza e a paz”.
    Ano tras ano, os responsábeis da loxística de Irimia escollen, como marco para a súa celebración, lugares cheos de significado, referenciais da nosa historia e da nosa cultura: o Pedregal de Irimia (Meira, 1978), o monte Aloia (Tui, 1983), a Ponte Ledesma (Boqueixón, 1984), O Incio (1988), o monte Faro (Chantada, 1991), o castro de Penalba (Campo Lameiro, 2000), a serra da Capelada (Cedeira, 2004), Chan da Arquiña (Moaña, 2006), Santa Uxía de Lobás (O Carballiño, 2013), as Penas de Rodas (Outeiro de Rei, 2015)...; e, paseniño, até trinta e nove selleiras localizacións que, espalladas polas catro provincias galegas, son reflexo da nosa sublime idiosincrasia.
    A título persoal, a escolla do monte do Seixo como marco para a romaxe irimega é motivo de fonda ledicia e grande responsabilidade; así mesmo, un soño cumprido. Neste noso país, erguer a voz, posicionarse sen ambaxes, preservar a dignidade é tarefa ardua que, adoito, implica camiñar en soidade, sen apoio ningún das institucións. O colectivo Capitán Gosende ábrese camiño nesta conxuntura pouco favorábel. Supeditados á carencia de medios, nada pedimos, nada ficamos a deber.  
En febreiro de 2015, a directiva de Irimia convidou os integrantes de Capitán Gosende a participar como relatores na súa Festa do Lume que, baixo o lema “Facendo país de abaixo a arriba”, celebrouse no mosteiro de Bergondo (A Coruña). As razóns do convite atopámolas na súa web (asociacion-irimia.org): “Na Festa do Lume 2015 da Asociación Irimia queremos celebrar e aprender do mellor que pasa no noso país. O asociacionismo de base en Galicia, aquel que se centra directamente en alentar e transmitir a cultura galega, ou aqueloutro que dinamiza as nosas comunidades, que organiza desde abaixo os diferentes eidos da nosa vida, ao tempo que revive a nosa identidade..., ese asociacionismo é una realidade que existe e resiste”.   
A delegación de Capitán Gosende presente en Bergondo puxo en coñecemento dos asistentes os pormenores da súa “folla de ruta”, o seu humilde labor de enxalzamento e dignificación cultural desenvolvido no concello de Cerdedo; denunciando os desmandos cometidos (ou pendentes de comisión) contra o patrimonio cultural e ambiental da zona: parques eólicos, hidroeléctricas, tren de alta velocidade, minaría do coltán, destrución da flora autóctona, eucaliptización, praxe caciquil, abandono, despoboamento...
Naquela Festa do Lume anunciouse o monte do Seixo como destino espiritual da romaxe para o ano 2016. Ende ben, os irimegos acordaran dirixir a súa corriqueira caravana cara aos cumes da serra do Cando. Cómpre salientar que tanto a promoción cultural do monte do Seixo (angueira de anos) como a responsabilidade organizativa da 39ª edicición recaeron e recaen nas asociacións culturais, contrarrestando o proverbial desleixo das administracións.
A piques de cumprir corenta anos da primeira xeira (no Pedregal de Irimia, nacenza do río Miño), a atalaia do Seixo servirá para seguir pregoando aos catro ventos a indómita condición de galegos: a devoción pola nosa lingua minorizada, pola nosa historia ocultada, pola nosa cultura maltratada; conscientes do feito diferencial da galeguidade. Velaí os alicerces da nosa resiliencia.    
Hai casemente un ano, ao pé das Penas de Rodas, o santuario solar de Outeiro de Rei (Lugo), lugar da 38ª romaxe, unha representación do colectivo Capitán Gosende “recolleu o ramo”, asumindo o reto de colaborar na organización da presente edición. Aquela xornada de refulxente irmandade permanece indelébel no maxín. Quen non se viu nunha semellante, aínda non experimentou a enerxía creadora e transformadora do noso pobo, unido en prol da causa común.
Naquela mesma data, os compañeiros do colectivo cotobadense Canón de Pau ofreceron a súa inestimábel axuda para turrar xuntos do carro, oferta que aceptamos gustantes e agradecidos, coñecedores da súa ampla e xenerosa traxectoria. Todos a unha, irmandiños!!
A XXXIX Romaxe de Irimia terá lugar, pois, no alto Seixo, por riba dos 900 m de altitude. Todos os camiños conducirannos á chaira da Santa Mariña na alborada do segundo sábado de setembro. Ogallá non chova!
O encontro evocará feitos pasados. Dende tempo inmemorial, naquela encrucillada, centos de labregas e labregos, gandeiras e gandeiros da redonda do Seixo, mediado o mes de Santiago, galgaban corgueiros e costaneiras para participaren, nesa terra de ninguén e de todos, non só da transacción, inherente ao mercado do gando e das sementes (o 18 de xullo), senón da liturxia do viño en cunca, do polbo á feira e do amigábel parrafeo.   
O 14 de setembro de 1810, hai xa 206 anos, ao pé do marco da Santa Mariña -antigo linde xurisdicional de Montes, Cotobade e Caldevergazo (A Lama)-, tivo lugar unha xuntanza á que asistiron os xefes das Alarmas da contorna. Os afoutos milicianos do “canón de pau” deseñaron a estratexia, previndo o contraataque do exército napoleónico, aínda activo en Portugal. Loitábase pola liberación, loitábase pola independencia, unidos no esforzo de afastar un exército inimigo e invasor; un inimigo que, no pasar dos anos, mudou arteiramente a súa fisionomía para seguir chuchando con ansia do noso sangue.
Canón de Pau e Capitán Gosende unimos esforzos para, na medida das nosas posibilidades, facilitar o feliz acontecemento. Os integrantes de ambas as dúas asociacións somos conscientes de que, no eido cultural, a sinerxía é indispensábel para enfrontar o quefacer reivindicativo que lle dá sentido á nosa existencia. Así mesmo, os de Capitán Gosende (Cerdedo) e Canón de Pau (Cotobade) adherímonos ao sentir da veciñanza integrada nas plataformas “antifusión”, pois entendemos que a arbitraria decisión de unir os dous concellos só agocha escuros intereses partidistas e persoais, unha mostra máis da praxe política que converteu este territorio nun ermo desesperante.
A comunidade irimega avanta con paso decidido cara a corenta edición da súa romaxe. Após catro décadas, os irimegos son custodios dunha arca ateigada de gozosas experiencias, vividas todas elas en lugares excepcionais. Agradecémoslle a Irimia a deferencia de erixir o monte do Seixo como acaído marco de convivencia. Non cabe dúbida que a súa decisión se viu favorecida polo incesante labor de defensa dos valores que atesoura o monte do Seixo: arqueoloxía, mitoloxía, natureza. Cómpre lembrar que o primeiro roteiro guiado polo Seixo se remonta ao ano 2002 e que a primeira edición do Roteiro da Montaña Máxica data do ano 2005. Ao longo desta quincena, ao tempo que se guiaba os nosos visitantes (máis de 3.000 persoas), antes Verbo Xido e agora Capitán Gosende denunciaron reiteradamente a destrución do patrimonio arqueolóxico e ambiental do monte do Seixo, transformado groseiramente nun parque eólico alá polo ano 2000.
Ben sabemos que, hoxe por hoxe, un dos atractivos da comarca é a peneda de Portalén, a mítica porta do Outro Mundo, en cuxa descuberta e posta en valor investín moito do meu tempo. Ao fío, os medallóns conmemorativos da XXXIX Romaxe, lucirán, baixo o lema “Romeiros do Alén” (Gondar dixit), a silueta de Portalén, segundo o deseño da ilustradora Ana Santiso. Este fermoso “souvenir” en cerámica de Sargadelos poderá adquirirse por un módico prezo, in situ, o día da festa. A escolla do monte do Seixo para a celebración da Romaxe e o motivo do medallón son un agarimoso recoñecemento a este traballo.  
A Asociación Irimia e os colectivos Capitán Gosende e Canón de Pau convídanvos a participar desta efeméride. Galegas e galegos de ben, provenientes dos catro puntos do país, congregaranse na Santa Mariña do Seixo para compartir unha xornada de exaltación da galeguidade. Súmense, pois, a esta festa da música, da palabra, da amizade e do sentimento. Non dubiden en achegarse e engadir o seu entusiasmo a un acto cultural que se desenvolverá ao ar libre, de balde e onde non se lles vai pedir o voto.
Desafiando o azar meteorolóxico (o lema do noso colectivo é “Que chova que vente, Capitán Gosende!!”), verémonos xa que logo no Seixo. Se informados do evento, desexan tomar parte, conflúan, de primeiras, na localidade pontevedresa de Cerdedo (a 30 km de Pontevedra (N-541), a 65 km de Ourense (N-541) e a 50 km de Compostela (EP-7001)). Dende alí collan o desvío cara a Presqueiras e San Domingos (PO-2204), en dirección ao parque eólico (no eido da sinalización, en Cerdedo seguen negando a existencia do monte do Seixo, máis alá da industria que o invadiu). Percorridos uns 4’5 km, viren á dereita para proseguir o ascenso cara á aldea de Carballás (sita a 6 km de Cerdedo). Deixen Carballás e continúen viaxe, dereitiños xa cara ao alto do monte. A 11 km de Cerdedo, a carón do transformador do parque eólico, desaparece a estrada asfaltada. Prosigan pola pista central uns 3’5 km, dirección sueste, até atopar a ermida da Santa Mariña (a 14’5 km de Cerdedo), lugar da romaxe.
Os actos comezarán ás 11:00 h da mañá do sábado. Un petisco de requeixo con mel sobre galleta mariñeira e un fermoso marcapáxinas da autoría de João Bieites serán o agasallo de benvida. No marcapáxinas reprodúcese o gravado rupestre denominado “Laxa da Romaxe I”, descuberto no monte de Pedre polos exploradores de Capitán Gosende en outubro de 2015. O petróglifo representa talmente unha foliada de hai 4.000 anos. As actuacións do grupo A Quenlla, con Mini e Mero á cabeza, do grupo Trubincos do Batán e do cantautor Tino Baz, amenizarán o encontro.
O contido da celebración xirará arredor de tres das moitas lendas tradicionais recollidas na contorna: a profecía do Tecelán de Carballás, a malfadada santa Mariña e Portalén. O Tecelán de Carballás, vello vedoiro, prognosticou, xacando, a ruína e abandono do rural. A economía tradicional, ecolóxica e sustentábel, supeditada á ditadura do capitalismo (xaora, o Tecelán bateu certo). Por outra banda, consonte o saber popular, a santiña do Seixo preferiu morrer xugulada antes de entregarse ao invasor romano. A santa Mariña, advocación do monte do Seixo, é paradigma do pobo resistente. Finalmente, Portalén, a soleira do Máis Alá, converterase na porta de acceso a unha nova dimensión, rexa e revitalizada, do noso celme. Para ritualizar o “paso da Porta” (“Eu renazo galego!”) cómpre que cadaquén faga a viaxe provisto dunha pedriña que, poñéndolle o ramo ao acto e a xeito de exvoto, depositarase formando un milladoiro.   
Ao remate da sección celebrativa, gozaremos dun xantar en fraternidade. No alto haberá servizo de bar-restaurante baixo carpa e un telderete de polbo á feira. Cadaquén traerá a súa comida, mais quen o prefira, ten a posibilidade de, coa debida antelación, encargar o xantar (racións de polbo, empanadas, tortillas, bocadillos, bebida, pan...) no seguinte nº de teléfono: 630825203 (Restaurante “O Meu Lar”).
Non esquezan engadir á súa equipaxe algo de roupa de abrigo, un parasol ou paraugas e/ou unha viseira (máis vale previr). As cadeiras e asentos nunca están de máis. Pola tarde, aqueles que o desexen, poderán participar da chamada “oración da tardiña” que terá lugar na carballeira de San Xusto (Cotobade).
Benvidos ao Seixo, irimegos; benvidos ao Seixo, Romeiros do Alén!!
0 Comments

Lis Quibén e a obscena impunidade

8/9/2016

0 Comments

 
Xoán Carlos Garrido
Imagem
Vitor Lis Quibén, un criminal con grande presenza na nosa comarca.
Amalia un día conta a súa nai que se lle achegou o veciño da súa casa de Poio mentres xogaba na beirarrúa e lle pregunta se ela era a filla de Bóveda, desde aquela non a deixou saír máis. O veciño era Lis Quibén.
Relatounos Sabino Torres como ao lle preguntar a seu pai estrañado porque lle publicara o libro “La medicina popular en Galicia” no 1949, este confesoulle que lle debía a vida; entendemos entón tamén porque Fermín Bouza Brey lle fixo o prólogo logo de saber das negociacións e xestións naqueles días mouros para salvar a seu pai e irmán, e a todas as persoas que puido.
Xosé Álvarez fainos un retrato exhaustivo no seu blog “Pontevedra nos anos do medo” concluíndo: “Odiado polas vítimas, repudiado polos seus correlixionarios, a súa figura solitaria no antigo cafetín da Alameda é lembrada por moitos pontevedreses”.
Vitor Lis paseábase polas rúas da cidade do Lérez e polos imaxinarios da represión en Galiza como o prototipo de vitimario, ao que nos gosta crer que acabou infeliz e só rodeado dunha atmosfera de temor e amizades obrigadas, que quizais nos leve ao erro de despachalo como anomalía ou espurio ao propio réxime. Mais pouco a pouco fomos sabendo do caso de Alberte Martínez Tiscar.
O primeiro libro que dou conta da represión, tras do cal intuímos a pluma de Luís Seoane, “La Galice sous la botte de Franco” no 1938, xa denunciaba este episodio de terror: “A pobre muller non volveu ter noticias do seu home. Non hai xa ningunha dúbida de que foi asasinado. E o cadáver non apareceu”.
Evaristo A. Mosquera achegounos máis contexto cando dá noticias na súa obra do caso do irmán desta vítima, inicialmente partidario da “nova situación”, que chegou a dicirlle: viches o que lle pasou a Bóveda, o mesmo vaiche pasar a ti. E que logo do asasinato de Alberto cambiará radicalmente até tal punto que se dedicou a “percorrer os cárceres, xustificándose ante os prohomes de esquerda detidos, a quen case lle pedía perdón polo seu pasado”. Tamén pode de ser de interese a razón que atribúen a causa deste paseo: “un antigo pucheirazo electoral”.
O caso é que nas fantasías populares que ocupaban o espazo baleiro da falla de información quedaba fixada a idea deste paseo a unha persoa que non era de esquerdas, senón todo o contrario, atribuíndoo á falanxe como xente que ía por libre, e aventurando que a explicación a non aparición do cadáver é que este se atopa no fondo do mar. Por iso sorprendeume cando un parente dos Tiscar me chama ao coñecer as miñas pescudas nos arquivos militares e me pide se puidera indagar sobre o seu familiar. Eu xa lle anticipo que dificilmente pode atoparse algo cando esta documentación dá conta da represión formal e “legal”, e tampouco sabería como buscar. Porén de súpeto topo coa causa 440/1940 co nome Alberto Martínez Tiscar. 
Esta causa é incoada a instancia do seu irmán Felix, e é apoiada por este na folla de servizos que presenta a favor do golpe. Mais nela queda demostrada que Alberte foi sacado da súa casa o 5 de setembro do 36 pola Garda Civil co visto bo do Gobernador Civil Macarrón Piúdo, e non por ningún corpo paramilitar ou informal. Queda probada que a orixe desta orde está no propio Vitor Lis Quibén (“de este que no quede ni rastro”), topamos a confesión dos que obedeceron dita orde da  execución en Bueu e o ter botado o seu corpo á ría. E aínda así a sentenza inicial poñía literalmente: “Que no resulta debidamente justificada la perpetración de delito alguno”. Diante de semellante aberración alguén corrixe a lapis: “Que [aún cuando] resulta debidamente justificada la perpetración del delito... [no puede concretarse responsabilidades a exijir contra persona determinada”. En calquera caso o resultado é o mesmo, o sobresemento da causa.
Esta documentación acredita a complicidade de todo o sistema xurídico-político do franquismo nos crimes e na súa legalización, e deixa en evidencia que Vitor Lis non era un asasino illado e abandonado polo favor oficial. E, en definitiva, sobre estas bases xurídicas e morais é sobre as que se construíu o actual réxime que ten a gala ser evolución pacífica e lóxica do anterior.

* Publicado no Sermos Galiza, Afondo. 11 de agosto de 2016. Número 150
0 Comments
<<Previous

    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Fuente RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Enero 2023
    Diciembre 2022
    Noviembre 2022
    Octubre 2022
    Septiembre 2022
    Agosto 2022
    Julio 2022
    Junio 2022
    Mayo 2022
    Abril 2022
    Marzo 2022
    Febrero 2022
    Enero 2022
    Diciembre 2021
    Noviembre 2021
    Septiembre 2021
    Agosto 2021
    Julio 2021
    Junio 2021
    Mayo 2021
    Abril 2021
    Marzo 2021
    Febrero 2021
    Enero 2021
    Diciembre 2020
    Noviembre 2020
    Octubre 2020
    Septiembre 2020
    Agosto 2020
    Julio 2020
    Junio 2020
    Mayo 2020
    Abril 2020
    Marzo 2020
    Febrero 2020
    Enero 2020
    Diciembre 2019
    Noviembre 2019
    Octubre 2019
    Septiembre 2019
    Agosto 2019
    Julio 2019
    Junio 2019
    Mayo 2019
    Abril 2019
    Marzo 2019
    Febrero 2019
    Enero 2019
    Diciembre 2018
    Noviembre 2018
    Octubre 2018
    Septiembre 2018
    Agosto 2018
    Julio 2018
    Junio 2018
    Mayo 2018
    Abril 2018
    Marzo 2018
    Febrero 2018
    Enero 2018
    Diciembre 2017
    Noviembre 2017
    Octubre 2017
    Septiembre 2017
    Agosto 2017
    Julio 2017
    Junio 2017
    Mayo 2017
    Abril 2017
    Marzo 2017
    Febrero 2017
    Enero 2017
    Diciembre 2016
    Noviembre 2016
    Octubre 2016
    Septiembre 2016
    Agosto 2016
    Julio 2016
    Junio 2016
    Mayo 2016
    Abril 2016
    Marzo 2016
    Febrero 2016
    Enero 2016
    Diciembre 2015
    Noviembre 2015
    Octubre 2015
    Septiembre 2015
    Agosto 2015
    Julio 2015
    Junio 2015
    Mayo 2015
    Abril 2015
    Marzo 2015
    Febrero 2015
    Enero 2015
    Diciembre 2014
    Noviembre 2014
    Octubre 2014
    Julio 2014
    Junio 2014
    Abril 2014
    Marzo 2014
    Febrero 2014
    Enero 2014
    Diciembre 2013
    Noviembre 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Powered by Create your own unique website with customizable templates.