Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Cerdedo 1936-1939. Topografía en tempos de guerra

30/8/2019

0 Comments

 

Cando os traballos de amolloamento desenvolvidos o primeiro de agosto do ano 36, os montes de Cerdedo ateigábanse de fuxidos

Calros Solla
Xosé Torres Paz
Francisco Varela Buela
Francisco Varela Garrido
Luciano García Ventin
Martiño Ferreiro Álvarez
Monumento á memoria dos mártires da Ponte do Barco (Pedre-Cerdedo). Ano 2019
Roxelio Arca Rivas, fillo de Francisco Arca Valiñas
Roxelio Arca, fillo de Francisco Arca, a carón do monumento aos mártires da Ponte do Barco.
En cumprimento da circular do 2 de abril de 1906, o enxeñeiro xefe da 4ª brigada de Pontevedra do Instituto Xeográfico e Catastral citou as comisións dos concellos de Campo Lameiro, Cerdedo e A Estrada o día 1 de agosto de 1936 (sábado) ás 8 da mañá no coto dos Aguillóns, punto de converxencia dos tres territorios. Asemade, citou as comisións de Campo Lameiro, Cerdedo e Cotobade o mesmo día, ás catro da tarde, no lugar denominado “Oucedo” [Ucedo], nas inmediacións da marcaxe intermunicipal, sita no leito do río Lérez. As delegacións, acompañadas do topógrafo axudante 2º de Xeografía Pío Martín Oviedo, tiñan por encomenda el reconocimiento de la línea de término y señalamiento de mojones comunes aos respectivos termos municipais.
En funcións de alcalde, representando o concello de Campo Lameiro, acudiu o delegado gobernativo José Díaz Chavez, facéndose acompañar por Manuel Bouzas, perito, e Antonio Sarandeses, secretario do concello. Polos concellos de Cerdedo, A Estrada e Cotobade non concorreu comisión ningunha.
Polo que respecta aos lindeiros de Campo Lameiro e Cerdedo, enumeramos a seguir os chamadeiros dos mollóns respectando a orde (N>S) na que figuran na acta (téñase á vista o Topográfico):
“Pico dos Aguillóns” (mollón 1º): Es común este mojón a los términos de Campo Lameiro, de La Estrada [A Estrada] y de Cerdedo, pertenecientes los tres a la provincia de Pontevedra; “Campo das Rosas”, “Cruz do Campelo”, “Outeiro da Conla”, “Coto da Conla”, “Coto do Xesto”, “Campo do Marco” (pedrafita; mollón 7º): Hay que hacer la observación que en su cara sur hay grabada una cruz y una C mayúscula. A la derecha de esta letra y aproximadamente en la mitad de su altura, un guion y un punto también grabados en la forma siguiente Cº; y en la cara norte una C mayúscula igualmente grabada; “Campo do Marco”, “Outeiro do Reconto”, “Alto dos Caveiriños”, “Regueira dos Caveiriños”, “Alto da Fonte Seixiña”, “Cotarelo do Porrido”, “Ladeira das Brañas do Porrido”, “Fonte do Piollo”, “Regata da Fonte do Piollo”, “Coto das Antas” (3), “Corte Vella”, “Monte do Oucedo”; “Oucedo” [Ucedo] (mollón 22º): Este mojón es común a los términos municipales de Campo Lameiro, de Cerdedo y de Cotovad [Cotobade], pertenecientes los tres a la provincia de Pontevedra. Até acadarmos a madre do Lérez que debuxa a estrema entre Cerdedo, Campo Lameiro e Cotobade.
Cando lin o contido das actas das operacións de deslinde de agosto de 1936 e 1939 desenvolvidas nas estremas occidentais de Cerdedo, volvín experimentar as sensacións vividas no proceso de elaboración do libro Así aprenderán a non ter ideas. Agrarismo, caciquismo e República en Cerdedo (Morgante, 2016). A través da mira do teodolito representábanseme as imaxes dos fuxidos republicanos que, naquelas datas, ateigaban acubillos en frondes e fraguizas, barras e cortellos. O golpe de estado franquista acaecera o 17 de xullo. A sublevación dos facciosos atentaba contra a legalidade e a soberanía da España republicana, referendada nas eleccións xerais de febreiro. O fracaso da rebelión provocou a Guerra Civil. Quince días despois do golpe militar, os fascistas xa impuxeran a súa nova orde na capital e, Lérez arriba, en Campo Lameiro, en Cotobade, en Cerdedo... Con todo, na seara cerdedense aínda se estaba a carabuñar a gadaña.
Consonte o atestado da Garda Civil de Cerdedo (15-1-1937): El 20 de julio último, cuando se organizó el movimiento revolucionario con la concentración de gente armada, con el pretexto de marchar a Pontevedra, el Casimiro Cortizo, hoy ausente en América, fue uno de los que concurrieron a esta localidad (Cerdedo), por ser persona muy afecta a aquella política. Luciano García Ventín, alcalde en funciones y Manuel Gamallo, concejal, estaban en el Ayuntamiento en sesión permanente y en actitud un tanto pasiva. Secundino Bugallo, que era conocido por “el Cambo de Figueroa”, también fue, como siempre, uno de los primeros en acudir armado de escopeta, y a los pocos días, aparecío muerto en la carretera de Barbantiño. José Torres, oficial interino del Ayuntamiento, que según noticias, también apareció muerto en Lérez o Geve [Xeve], circulaba órdenes por el pueblo para la requisa de armas; y David Paz Cachafeiro, ordenado por el alguacil-portero del Ayuntamiento José Mª Lavandeira Durán, recorrieron el pueblo aquella noche, tocando áquel una corneta y éste leyendo un bando para la entrega de armas, y no cabe duda que todo se hacía cumpliendo órdenes del nombrado delegado del orden público Francisco Varela Garrido, asesorado del Varela Buela que también se hallaban en el Ayuntamiento...
O 1 de agosto de 1936, encol da divisoria de Cerdedo e Campo Lameiro, a comitiva do telémetro ascendeu os Aguillóns, desceu ao Campo das Rosas, atinxiu a cimeira da Conla, descendeu até acadar o Campo do Marco... Embebéndome na parsimonia das medicións, veume á cabeza o filme O inglés que subiu unha cuíña, mais baixou unha montaña (1995) e parafraseei un retallo do guión: Os exipcios construíron pirámides, os gregos, templos; nós non fixemos nada porque tiñamos montañas. Se os montañeses fomos creados polas montañas, onde empezan as montañas empeza a Terra de Montes. Non obstante, naquel verán do 36 non había espazo para a épica; naquel Cerdedo desnortado, a agulla da búsola Breithaupt ganduxaba o fel da derrota, mentres ía descosendo o melado pespunto da liberdade.
A escasa distancia do coto da Conla, cara ao leste, localízase a Pena da Moura. Cando os golpistas se fixeron co control en Cerdedo, os veciños de Quireza que lideraran a resistencia, e que aínda non prenderan, optaron pola fuxida. Luciano García Ventín (Fondós; IR/PSOE) e Martiño Ferreiro Álvarez (O Outeiro; IR), entre outros, escolleron o abrigadoiro da Pena da Moura para se gorecer. Luciano García Ventín (1º tenente de alcalde, alcalde accidental (o derradeiro alcalde republicano)), obxectivo prioritario dos fascistas, permaneceu agochado no monte até a súa detención, acontecida o 4 de febreiro de 1937. Padeceu presidio en Cerdedo, Pontevedra e no campo de concentración da illa de San Simón. A súa causa foi finalmente sobresida. Faleceu en Quireza no ano 1964.
Martiño Ferreiro Álvarez, concelleiro de Obras do concello da Coruña, veuse refuxiar á aldea canda o seu irmán Antonio, alternando a casa da súa irmá Divina, no Outeiro, co abeiradoiro da Pena da Moura. Neste acolleito redactará as coplas intituladas “Na miña fuxida” (asinadas en Quireza o 13 de agosto de 1936) e mais un diario persoal. En outono pasou a Portugal, despois a Francia. Combateu o franquismo nas frontes do Levante e Catalunya e o nazismo, integrando a resistencia francesa. Detido pola Wehrmacht, foi deportado ao campo de exterminio de Mauthausen-Gusen onde faleceu en novembro de 1941 (BOE, 9-8-2019).
Coa vida pendente dun fío, Ventín e os irmáns Ferreiro foron, dende os seus asexadoiros, testemuñas inadvertidas da expedición topográfica do primeiro de agosto de 1936. Ao parecer, ao técnico Pío Martín Oviedo encargáraselle unha misión inescusábel e, polo que se intúe, os prófugos republicanos non supuñan unha ameaza.
El Diario de Pontevedra do 31 de xullo de 1936 publica: Recogida de armas.- En los pueblos de la provincia se trabaja activamente por las fuerzas al servicio del orden público, para desarmar a todos los elementos dotados de armas por los marxistas.
Hoy llegó a Pontevedra una camioneta de Cerdedo, en la que la Benemérita trajo numerosas armas de fuego que han sido recogidas.

O historiador Xosé Álvarez Castro afirma que, dende Pontevedra: O 2 de agosto, desde o cuartel de Falange instalado na Escola do Traballo (posteriormente, Goberno Militar) das Palmeiras, os falanxistas e os “cívicos” efectuaron saídas a Lalín, Folgoso [parroquia de Cerdedo] ou A Estrada (en Pontevedra nos anos do medo. Golpe militar e represión (1936-1939), páx. 88).
O 11 de agosto, dez días despois da expedición topográfica, un grupo de falanxistas de Cerdedo e Soutelo, en conivencia coa chamada Guardia Cívica, “sacan” do antigo cuartel da Garda Civil da localidade os cerdedenses Xosé Torres Paz e Xosé Cortizo González e mais o quirezán Manuel Garrido o Negro. Condúcenos a Pontevedra pola estrada de Ourense (actual N-541) e na estrada Pontevedra-Santiago (lugar de Alba) son pasados polas armas. Sobrevive Manuel Garrido que, dende aquelas, recibirá o alcume d’o Resucitado. Xosé Torres Paz (Cerdedo) era carpinteiro, presidente local do PSOE, oficial do concello, histórico concelleiro e dirixente da Sociedade de Agricultores. Xosé Cortizo (Barro-Cerdedo) e Manuel Garrido (Fondós-Quireza) eran destacados militantes socialistas.
Por mor da incomparecencia das comisións de Cerdedo e Cotobade, non se puideron continuar os traballos de amolloamento previstos para a xeira vesperal do 1 de agosto do 36. Este labor adiaríase até o 14 de agosto do ano 1939 (luns). A guerra rematara había catro meses. Xa en agosto do 39, previa convocatoria, acudiría ao encontro a comisión de Cotobade (con Manuel Solla Fontenla á fronte, o primeiro alcalde franquista), porén, segundo consta en acta: en representación del Ayuntamiento de Cerdedo no concurrió comisión alguna, a pesar de haber sido citada oportunamente. Os franquistas de Cerdedo estaban enfrascados na salvagarda doutros marcos: os marcos do seu predominio. Para satisfacer a súa ambición, a dereita cerdedense perseguiu, encarcerou, torturou e matou os adaís republicanos que considerou un atranco para acadar os seus fins. Soberbia incompetente. Cegados pola ansia de poder, tras oito décadas de inútil supremacía, permitiron que Cotobade (2016) e Forcarei (2017) lles acabasen movendo as estremas.
En agosto do 39, a comisión de Cotobade recoñeceu o mollón nº 1: el punto de intersección del eje de las aguas corrientes del río Lérez con el eje de las aguas corrientes del río del Barco [río do Barco] e o mollón nº 2, no predio nomeado “Los Píos” [Os Píos]: junto a la fuente de este nombre y en la margen derecha de la carretera de primer orden de Orense [Ourense] a Pontevedra. Tiene grabada una cruz cuyas aspas tienen respectivamente veinte y veinticinco centímetros de longitud. Este marco de deslinde sitúase a uns 700 m, cara ao nordés, da Ponte do Barco (sobre o regueiro do mesmo nome), nun treito sinuoso e hoxe abandonado da estrada de Ourense (N-541), xa no termo municipal de Cotobade.
A noite do 13 de agosto de 1936, un fato de falanxistas de Cerdedo “sacaron” das antigas dependencias da Garda Civil da localidade a Francisco Arca Valiñas Brillante e a Secundino Bugallo Iglesias o Cambo, ambos os dous veciños de Figueiroa, canteiros, tratantes de gando e dirixentes da Sociedade de Agricultores “El Trabajo” (CNT). Os verdugos conduciron a Arca e Bugallo á Ponte do Barco (antigo km 74 da estrada de Ourense) e, alí, torturáronos salvaxemente e asasináronos.
Desoutros citados naquel atestado da Garda Civil de Cerdedo: Casimiro Cortizo (natural de Limeres-Cerdedo, labrego, membro da Sociedade de Agricultores de Lourido) exiliouse no Brasil. Manuel Gamallo Bugallo (natural de Figueiroa, labrego, 2º tenente de alcalde; IR) foi detido en abril de 1937 e padeceu cativeiro en Pontevedra. A súa causa foi sobresida. Davide Paz Cachafeiro (Cerdedo) e Xosé Mª Lavandeira Durán (Limeres-Cerdedo) foron perseguidos, procurando acocho na casa e nos pardiñeiros da Coenllosa (respec.). Ambos os dous foron inculpados mais non procesados. Francisco Varela Garrido Pancho (natural de Cerdedo, secretario do concello; IR) e o mestre Francisco Varela Buela (natural de Cerdedo, asesor técnico da Secretaría; PSOE) foron detidos e xulgados en consello de guerra. Capturado en Monleras (Salamanca) o 2 de setembro do 36, Pancho acubillárase de primeiras na cova do Outeiro das Aveas (monte do Seixo) xunta Xosé Torres Paz e os irmáns Bugallo Valiñas (IR/PSOE). Pancho Varela foi condenado a morte e fusilado en Pontevedra o 27 de xullo de 1937. O mestre don Paco, tras ser apartado da docencia, foi condenado a cadea perpetua (padeceu presidio en San Simón). Excarcerado en 1944.
Virando a chaqueta a comenencia, a dereita conservou a supremacía no concello de Cerdedo até que lle conveu a súa disolución. 1936-2016: oitenta anos sen alternancia, oitenta anos de lenta e inexorábel decadencia; a vergoñenta historia dun fracaso.
En 2006, integrando a directiva da asociación cultural Verbo Xido de Terra de Montes, ordenamos erixir no fatídico lugar da Ponte do Barco un monolito en lembranza e honra dos mártires Francisco Arca e Secundino Bugallo e de todos os cerdedenses que deran a vida por defender a democracia republicana: “Morreron pola liberdade”. Hai marcos cuxas aspas están riscadas con sangue; hai marcos que sobrancean inamobíbeis na chaira da lembranza. Non esquecemos!!

0 Comments

A paradoxal indefensión do petróglifo da Laxa das Buratas

30/8/2019

0 Comments

 

Declarado Monumento Histórico Artístico en 1974 e BIC, o petróglifo non figura catalogado no inventario de Patrimonio

Calros Solla
Imagem
Cotexo dos debuxos de Bouza-Brey cos gravados orixinais.
O 9 de xuño de 2013, membros do colectivo Capitán Gosende deron atopado no monte de Alfonsín (Santa Mariña de Presqueiras-Forcarei) o gravado rupestre da Laxa das Buratas (cordenadas.- X: 553.752; Y: 4.706.271; alt. 710 m).
Setenta e catro anos antes, o polígrafo ponteareán Fermín Bouza-Brey, que visitara o lugar acompañado dun guieiro local, publicaba no Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Ourense (nº 250, 1940) o artigo intitulado “Insculturas cruciformes de Presqueiras” no que describía a devandita estación petroglífica e salientaba a súa singularidade:

Sitúase Presqueiras al pie del monte del Seixo, macizo al que asigna Fontán la cota de 1.186 m y una de cuyas estribaciones es el denominado Monte Alto de Presqueiras o Castro de Presqueiras [Bouza-Brey refírese ao Castro Grande ou Outeiro do Castro], por bajo del cual se destaca a su vez el Outeiro de Cuspe. En este outeiro, entre las laderas N y S que reciben respectivamente los nombres de Rebordiños y Portiño y a la izquierda de un camino losado que sube desde el lugar de Alfonsín al Seixo, se emplaza una laja conocida en el país por “Laxa das Buratas” que hemos examinado recientemente [...] Pertenecería nuestra inscultura, cronológicamente, al grupo más antiguo de los señalados por Obermaier, atribuído al eneolítico o principios del Bronce. Respecto a su interpretación, es de aplicación a nuestro grabado la general opinión que considera a los cruciformes como esquemas de la figura humana, incluyendo, por tanto, en la composición que nos ocupa tantas representaciones humanas como cruces hemos advertido.

O 16 de xuño de 2013, o xornal Faro de Vigo publicaba o artigo “Capitán Gosende localiza o gravado rupestre da Laxa das Buratas” no que se relataba a nosa visita á aldea de Alfonsín e a localización, setenta e catro anos despois, do petróglifo perdido. Do devandito artigo extraemos o seguinte parágrafo:

Naquela altitude (a uns 700 m), as abas do monte de Alfonsín apenas logran disimular a súa nudez. O chan é unha lastra vasta e descarnada na que, con moita dificultade, subsisten o toxo, o carrasco e a carqueixa [...] Diante nosa, ocupando a face leste dunha crista rochosa, despregábase o magnífico panel da Laxa das Buratas [...] O escultor prehistórico aproveitou o lenzo de cara ao nacente para, valéndose dun punzón ou buril de pedra (probabelmente de seixo), gravar, cando menos, 17 signos cruciformes e 3 rectilíneos (suco en “U”) que ocupan unha superficie vertical e rectangular de 3’25 m de longo por 70 cm de largo.


Espallada a tropa polo territorio, axudámonos dos debuxos que acompañaban o texto de Bouza-Brey. Aínda así, houbo que investir dúas xornadas na busca e peitear unhas 35 ha de monte. No libro O legado dos homes pequenos. Gravados rupestres de Cerdedo (Morgante, 2017, páxs. 448-52) volvemos informar do gozoso achado.
Sécolas burocráticas, a noticia que Bouza-Brey deu da Laxa das Buratas a comezos de 1940 valeu para que, o 20 de decembro de 1974, o gravado rupestre acadase a consideración de Monumento histórico-artístico (Decreto 3741/1974). No BOE do 10 de marzo de 1975, lemos:

La abundancia y variedad de signos extendidos por un considerable número de municipios, su cronología, que se remonta a cinco o seis milenios antes de la era cristiana, el destino y sentido que entrañan y la técnica de ejecución empleada constituyen un exponente cultural de incalculable valor que debe ser conservado y protegido como parte muy sustancial de nuestro tesoro artístico y arqueológico.
Esta defensa se hace en extremo difícil al estar diseminados los aludidos conjuntos en las montañas o en las proximidades de canteras de granito, cuya piedra es muy codiciada para la explotación...
En su virtud, a propuesta del Ministerio de Educación y Ciencia y previa deliberación del Consejo de Ministros en su reunión del día seis de diciembre de mil novecientos setenta y cuatro. Dispongo [Esmorecente, o ditador Franco dispón]:
Se declaran monumentos histórico-artísticos de carácter nacional los grabados rupestres existentes en la provincia de Pontevedra, que a continuación se relacionan:


No dito BOE enuméranse a seguir os gravados rupestres escolleitos e, na listaxe de concellos pontevedreses agraciados, aparecen Cerdedo e Forcarei:

Ayuntamiento de Cerdedo:
-San Juan de Cerdedo: “Fraga das Ferraduras”.
-San Pedro de Parada: “Montes de Parada”.
-Santa Mariña de Tamonde: “A Laxa. Veiga do Chan”.
Ayuntamiento de Forcarey:
-San Miguel de Presqueiras: “Outeiro de Cuspe. Laxa das Buratas”.

Polo que respecta a Cerdedo, dous dos tres gravados rupestres recoñecidos coa consideración MHA (“Fraga das Ferraduras” e “Montes de Parada”) non se localizan no Cerdedo de Terra de Montes. O terceiro (“A Laxa. Veiga do Chan en Tamonde”), danado e semisepultado en formigón, hai tempo que se garda da vista da xente no interior dun alboio. A parroquia e lugar denomínanse Tomonde (non Tamonde). Fieis á microtoponimia, o sitio arqueolóxico debe nomearse: “petróglifo da Veiga do Chao”. Sobre o particular, léase o artigo “O grotesco caso dos BIC de Cerdedo” (Faro de Vigo, 2-11-2009). Xa choveu dende aquela primeira advertencia, porén, aínda hoxe, no “Rexistro de Bens de Interese Cultural” da web Cultura de Galicia da Xunta se manteñen os erros.
Polo que respecta a Forcarei, o petróglifo denominado no BOE “Outeiro de Cuspe. Laxa das Buratas” (mellor, “(Outeiro do Cuspe). Laxa das Buratas”), localizado a uns 600 m ao sudoeste da aldea de Alfonsín e a outros tantos ao nordés do coto do Outeiro do Cuspe, non pertence á parroquia de San Miguel de Presqueiras, senón á da Santa Mariña.
En resumo, o petróglifo da Laxa das Buratas, dado a coñecer por Bouza-Brey hai setenta e nove anos e rescatado do esquecemento en 2013 polo colectivo Capitán Gosende, foi declarado MHA en 1974 e posteriormente BIC, así que entrou en vigor esta figura de protección.
O paradoxal desta situación é que os dezasete cruciformes-antropomorfos e tres idoliformes tallados en rocha metamórfica que compoñen o gravado rupestre da Laxa das Buratas non constan no inventario de Patrimonio, é dicir, o petróglifo da Laxa das Buratas non está catalogado. Con certeza, a antiga declaración Monumento histórico-artístico (MHA) e a moderna Ben de Interese Cultural (BIC) fixéronse “de oído” ao se descoñecer a localización exacta da inscultura, posto que, Bouza-Brey non concretara as coordenadas.
A súa non catalogación recrúa o seu estado de indefensión e por tal volvemos solicitar que o petróglifo da Laxa das Buratas se inclúa no Catálogo do Patrimonio Cultural da Galiza. Aínda así, somos conscientes de que ningunha lexislación será tan eficaz como o aprecio que o pobo lle dispense á herdanza comunal. A arte, tamén a rupestre, é o legado que vincula no sentimento a humanidade do pasado coa humanidade do futuro. No rural, a conservación, a valorización e a transmisión do noso patrimonio material e inmaterial acabarase malogrando se non lle pomos couto ao despoboamento. Mudar as políticas que motivan e aceleran o baleirado das aldeas é, pois, unha prioridade.
A día de hoxe, Patrimonio inventariou no concello de Forcarei os seguintes gravados rupestres (10): os petróglifos do monte Penide I e II (Dúas Igrexas; históricos), o petróglifo do Outeiro das Cruces (Folgoso-Cerdedo/Ventoxo-Forcarei; histórico), o petróglifo do Outeiro do Coto (Presqueiras (Sta. Mariña)), o petróglifo do Castro Grande (Cerdedo-Forcarei; histórico; sen nº de xacemento), o petróglifo do Petón (Pardesoa), os petróglifos do monte Peón I, II e III (Pardesoa; ref.) e o petróglifo nomeado Coto Loureiro/Laxe Burata que, situado na parroquia de Pardesoa, nada ten que ver coa Laxa das Buratas, estación petroglífica situada perto de Alfonsín (Presqueiras (Sta. Mariña)).
Dado que a rapina do coltán pretende, se ninguén o remedia, esfarelar os penedos de Presqueiras (et plus ultra), cómpre que a autoridade de Forcarei non se durma nas pallas (ou nos loureiros) e lle dedique o tempo necesario a pór en claro onde e como se atopa o patrimonio arqueolóxico do concello. O traballo duro xa llo fixemos nós, e de balde.

Imagem
En 2013, membros de Capitán Gosende localizaron o gravado rupestre da Laxa das Buratas (Alfonsín-Presqueiras)
0 Comments

Capitán Gosende descobre dous petróglifos en Ventoxo, na estrema entre Cerdedo e Forcarei

13/8/2019

0 Comments

 
Imagem
Membros de Capitán Gosende a carón do petróglifo do Outeiro das Cruces II (Ventoxo).
Calros Solla
O colectivo non puido localizar o marco da Laxa do Home, que cre destruído. As súas descubertas acadan a cifra de 75 gravados rupestres na comarca de Montes.

O verán de 1942, o enxeñeiro xefe da 3ª brigada topográfica da provincia de Pontevedra dependente do Instituto Geográfico y Catastral convocou as comisións dos concellos de Cerdedo e Forcarei co obxectivo de recoñecer o itinerario da liña de deslinde e sinalar os mollóns comúns aos respectivos termos municipais.
    Segundo consta na acta da operación, ambas as dúas comisións debían reunirse ás 9 da mañá do xoves 13 de agosto de 1942 no sitio denominado Areal Pequeno (no monte do Seixo), punto de converxencia das estremas parroquiais de Cerdedo (Cerdedo), Caroi (Cotobade) e Sta. Mariña de Presqueiras (Forcarei). Xaora, para este particular tamén foi citada a comisión de Cotobade.
A acta principia do seguinte xeito: Reunidos el día trece de agosto de mil novecientos cuarenta y dos en el sitio denominado Areal Pequeno, los señores que con sus respectivos cargos y representación abajo se expresan [...], para dar cumplimiento a lo que dispone la ley, para la publicación del Mapa, de treinta de Septiembre de mil ochocientos setenta y la de veintitrés de Marzo de mil novecientos seis, sobre formación del Catastro parcelario de España... O xefe de brigada nomeou a Rafael Castellano Gallego, “topógrafo axudante principal de Xeografía”, para que levase a cabo o traballo e actuase na súa representación. O topógrafo valeuse dunha búsola Breithaupt e, cousa boa, non fixo por castelanizar a nosa microtoponimia.
    Consonte a devandita acta: Concurrieron al acto en representación del Ayuntamiento de Cerdedo los señores cuyos nombres y cargos se detallan a continuación: D. Luis Toimil Ferrer, alcalde; D. Secundino Bugallo Sieiro, secretario; D. Manuel Gutiérrez Torres, teniente alcalde; D. Antonio Brandón Monteagudo, teniente alcalde; D. Manuel Camba Peleteiro, concejal y D. Arturo Viéitez González, práctico.
    En representación de los Ayuntamientos de Cotobad [Cotobade] y de Forcarey [Forcarei] no concurrió comisión alguna, a pesar de haber sido citados oportunamente [...], por lo cual, después de transcurrida una hora, se procedió al reconocimiento del primer mojón por la comisión presente del Ayuntamiento de Cerdedo y se continuó la operación.
O primeiro mollón recoñecido pola comisión de Cerdedo foi o situado no Areal Pequeno (propiedad del común de vecinos de Cerdedo-Caroi-Presqueiras); o segundo mollón recoñeceuse no Paso do Castro (Cerdedo-Presqueiras), o terceiro, en lo alto del cerro denominado Castro Grande (Cerdedo-Presqueiras); o cuarto, na Subida ao Xestido (Cerdedo-Presqueiras); o quinto, tamén na Subida ao Xestido (Cerdedo-Presqueiras); o sexto, na Fontefría (Cerdedo-Presqueiras); o sétimo, en lo alto del cerro denominado Outeiro do Vento (Cerdedo-Presqueiras); o oitavo, en lo alto del cerro denominado Outeiro do Coto (Cerdedo-Presqueiras): Hay que hacer la observación de que este mojón tiene grabada una cruz cuyas aspas miden veinte centímetros; o noveno, en lo alto del cerro denominado Outeiro Redondo (Cerdedo-Presqueiras): Hay que hacer observación de que este mojón tiene grabadas cuatro cruces cuyas aspas miden veinte centímetros); o décimo, no Outeiro de Monleán (Cerdedo-Presqueiras); o undécimo, na intersección do río de Carballás e do regato de Monleán (Monleán) (Cerdedo-Presqueiras); e o duodécimo e aux., na intersección do río de Carballás co camiño vello de Presqueiras (Pozo do Cervo) (Cerdedo-Presqueiras). 
A xornada do 13 de agosto non deu para máis. O topógrafo e a delegación de Cerdedo reanudarían os traballos ao día seguinte (14 de agosto, venres) ás 9 da mañá. De novo, os representantes de Forcarei non fixeron acto de presenza.
O mollón décimo terceiro recoñeceuse no Cotiño Bidueiro (Cerdedo-Presqueiras); o décimo cuarto, tamén no Cotiño Bidueiro (Cerdedo-Presqueiras); o décimo quinto, na intersección do río de Carballás e o río do Castro (Ponte do Porto) (Folgoso-Presqueiras); o décimo sexto e aux., no río do Castro á altura da Fonte da Cova do Lobo (Folgoso-Presqueiras); e o décimo sétimo, no Outeiro das Cruces (Folgoso-Ventoxo). 
A seguir, o topógrafo e a comisión de Cerdedo recoñeceron e sinalaron o décimo oitavo mollón no lugar denominado Laxa do Home (Folgoso-Ventoxo). Así consta en acta:

Se reconoció como tal una piedra empotrada de forma aproximadamente paralepipédica cuyas dimensiones máximas visibles son: largo: un metro setenta centímetros; ancho: cincuenta centímetros; alto: un metro veinte centímetros y su materia granítica.
    Está situado en el paraje denominado “Laja do Home” [Laxa do Home], en terreno de monte bajo de tojo y pastos, propiedad del común de vecinos de las parroquias de Folgoso y de Millarada. [O topógrafo debera escribir “de Folgoso y de Ventoxo”].
    Desde él se ve en dirección N.O. el pueblo de Folgoso, en dirección N.E., el de Ventojo [Ventoxo] y en dirección O., el de Presqueiras.
    El mojón anterior [o mollón 17º] se ve en dirección O. a una distancia aproximada de cien metros.
    La línea de término entre este mojón y el anterior es la recta que los une.

    O topógrafo e a comisión de Cerdedo empregarían aínda a xornada do día 15 de agosto (sábado) para completar a operación de recoñecemento e sinalización dos marcos de deslinde entre os concellos de Cerdedo e Forcarei. Os representantes de Forcarei tampouco acudiron á cita. 
A estrema Cerdedo-Forcarei trazaríase atendendo a un total de corenta e sete mollóns, entre eles os demarcados polos ben coñecidos sitios arqueolóxicos-mitolóxicos: Areal Pequeno (Ventá do Areal) (Cerdedo-Caroi-Presqueiras; mollón 1); Castro Grande (Cerdedo-Presqueiras; mollón 3); Fontefría (Cerdedo-Presqueiras; mollón 6); Outeiro do Coto (Cerdedo-Presqueiras; mollón 8); Laxa do Home (Folgoso-Ventoxo; mollón 18); Capela do Santo (Folgoso-Millarada; mollón 27); A Porreta (Folgoso-Millarada; mollón 28); Pozo Mouro-Río Lérez (Parada-Castrelo; mollón 32 aux.); Coto da Roda (Parada-Castrelo; mollón 33); Outeiro dos Corvos (Tomonde-Castrelo; mollón 41); Lagoa do Medio (Tomonde-Castrelo; mollón 43); Monte da Lagoa (Tomonde-Castrelo; mollón 44), e Alto da Chaira dos Augadeiros (Tomonde-Castrelo; mollón 45). 
    Volvendo ao mollón 18, sito no predio da Laxa do Home, no apartado “Croquis y notas”, amais do bosquexo, na acta engádese o seguinte apuntamento: Piedra empotrada granítica de 1’7 x 0’5 x 1’2 con una cara grabada. Sitio “Laja do Home”.
    Con estas indicacións, o día 28 de xullo os exploradores de Capitán Gosende percorremos a penela estremeira do Outeiro das Cruces (o coto do outeiro elévase por riba dos 630 m). No sitio onde agardabamos atopar o marco da Laxa do Home, localizamos o marco do Outeiro das Cruces (coordenadas.- X: 554.863; Y: 4.709.245; alt. 620 m), un testeiro de xisto no que converxen os lindes das parroquias de Folgoso, Ventoxo e Presqueiras (San Miguel). No pedrón do Outeiro das Cruces graváronse en época histórica unhas dez cruces (tip.: cruz latina). O petróglifo catalogouse en xullo de 2004 (clave de identificación: GA36018109). A descrición que consta no informe de Patrimonio é a seguinte: 

O petróglifo utiliza como soporte unha laxe metamórfica de 1.10 m de altura x 1.80 m de ancho x 0.30 cm de grosor, fincada no terreo a xeito de “marco” que se localiza no extremo superior da ladeira norte do Outeiro das Cruces.
    As gravuras distribúense en dous paneis verticais:
    No panel oeste: distínguense alomenos 7 cruciformes, todos eles de tipoloxía latina, dispostos fundamentalmente na súa metade superior. As dimensións medias dos motivos acóutanse ás seguintes dimensións: 14x5 cm; 5x4 cm e 7x5 cm.
    No panel leste: distínguense alomenos 3 cruciformes latinos, dispostos no eixo central do panel. As dimensións medias dos motivos acóutanse ás seguintes dimensións: 8x4’5 cm; 5’5 x 5 cm.
    Todos eles posúen suco con sección en V de entre 1 e 0’5 cm de anchura, pouco erosionado.     

    Afanámonos na busca polos arredores, mais, por desgraza, non demos co marco da Laxa do Home nin coa súa “cara grabada”. Cremos que a intensa actividade forestal desenvolvida na zona puido ser a causa da súa desaparición. O chamadeiro “Laxa do Home” e as evidencias documentais lévannos a pensar que, en época recente, se destruíu naquel predio unha rocha gravada con motivos antropomorfos. Na fotografía do “Voo americano” (1956-7), vese que o lugar aínda non se destinara á actividade silvícola nin se cuarteara con pistas.   
    Porén, non tornamos do Outeiro das Cruces co fardel baleiro, pois, na rebusca, batemos con dous gravados rupestres inéditos. Sen desbotar a posibilidade de dedicarlle outra xornada á localización do petróglifo da Laxa do Home, decidimos denominar as novas descubertas petróglifo do Outeiro das Cruces II e Outeiro das Cruces III. Ambas as dúas atópanse en territorio da parroquia de Ventoxo (Forcarei).
    O petróglifo do Outeiro das Cruces II sitúase no punto máis alto do colado (coordenadas.- X: 554.927; Y: 4.709.173; alt. 635 m). O gravado rupestre, composto de cinco coviñas, tallouse na parte superior dun afloramento metamórfico en forma de crista duns 3 m de lonxitude e 50 cm de largura. A coviña meirande, que tamen é a máis profunda, ten uns 8 cm de diámetro. A coviña máis pequena acada os 3 cm de diámetro. As concavidades alíñanse de norte a sur (no andar da pedra), e 3 delas arrodean unha bacía, probabelmente natural. O gravado rupestre atópase a uns 50 m, cara ao leste, da estrema coa parroquia de Presqueiras.
    O petróglifo do Outeiro das Cruces III sitúase a uns 50 m, cara ao sudoeste, do petróglifo do Outeiro das Cruces II (coordenadas.- X: 554.907; Y: 4.709.125; alt. 633 m). O gravado rupestre componse de 3 coviñas en arco duns 4 ou 5 cm de diámetro. Tallouse nunha laxa metamórfica cuxa superficie visíbel é duns 2’5 m2. O gravado rupestre atópase a uns 15 m, cara ao leste, da estrema coa parroquia de Presqueiras.
    As estacións petroglíficas do Outeiro das Cruces arrodéanse de piñeiros (repoboación recente) e monte baixo (carrasco, carqueixa e toxo) e sitúanse a pouco máis de 1 km, cara ao sudoeste, da aldea de Ventoxo (Forcarei); a pouco máis de 1 km, cara ao oeste, da aldea de San Marcos (Pardesoa-Forcarei); a pouco máis de 1 km, cara ao nordés, da aldea de Morgade (Presqueiras-Forcarei); a 1’5 km, cara ao sueste das aldeas do Outeiro e Quinta (Folgoso-Cerdedo); e a uns 600, cara ao leste, da madre do río do Castro, afluente do Lérez.
    Coa descuberta dos petróglifos do Outeiro das Cruces II e III, o colectivo Capitán Gosende anótase no concello de Forcarei 16 gravados rupestres (Presqueiras (3), Castrelo (1), Pereira (10) e Ventoxo (2)), e 75 na comarca de Montes. Nesta conta engadiuse o petróglifo da Laxa das Buratas (Alfonsín-Presqueiras), localizado polo colectivo en 2013, xa que, malia ter a consideración de Monumento Histórico-Artístico (1974) e BIC, non figura no catálogo de Patrimonio. Abráiense.
    Polo que respecta ao concello de Forcarei, agardamos que a nova corporación municipal reciba esta noticia coa ledicia coa que nós lla transmitimos e faga todo o necesario para protexer e divulgar o seu tesouro rupestre, unha mostra de arte prehistórica tan fermosa coma enigmática.

Haz clic aquí para editar.
0 Comments

    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Fuente RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Febrero 2023
    Enero 2023
    Diciembre 2022
    Noviembre 2022
    Octubre 2022
    Septiembre 2022
    Agosto 2022
    Julio 2022
    Junio 2022
    Mayo 2022
    Abril 2022
    Marzo 2022
    Febrero 2022
    Enero 2022
    Diciembre 2021
    Noviembre 2021
    Septiembre 2021
    Agosto 2021
    Julio 2021
    Junio 2021
    Mayo 2021
    Abril 2021
    Marzo 2021
    Febrero 2021
    Enero 2021
    Diciembre 2020
    Noviembre 2020
    Octubre 2020
    Septiembre 2020
    Agosto 2020
    Julio 2020
    Junio 2020
    Mayo 2020
    Abril 2020
    Marzo 2020
    Febrero 2020
    Enero 2020
    Diciembre 2019
    Noviembre 2019
    Octubre 2019
    Septiembre 2019
    Agosto 2019
    Julio 2019
    Junio 2019
    Mayo 2019
    Abril 2019
    Marzo 2019
    Febrero 2019
    Enero 2019
    Diciembre 2018
    Noviembre 2018
    Octubre 2018
    Septiembre 2018
    Agosto 2018
    Julio 2018
    Junio 2018
    Mayo 2018
    Abril 2018
    Marzo 2018
    Febrero 2018
    Enero 2018
    Diciembre 2017
    Noviembre 2017
    Octubre 2017
    Septiembre 2017
    Agosto 2017
    Julio 2017
    Junio 2017
    Mayo 2017
    Abril 2017
    Marzo 2017
    Febrero 2017
    Enero 2017
    Diciembre 2016
    Noviembre 2016
    Octubre 2016
    Septiembre 2016
    Agosto 2016
    Julio 2016
    Junio 2016
    Mayo 2016
    Abril 2016
    Marzo 2016
    Febrero 2016
    Enero 2016
    Diciembre 2015
    Noviembre 2015
    Octubre 2015
    Septiembre 2015
    Agosto 2015
    Julio 2015
    Junio 2015
    Mayo 2015
    Abril 2015
    Marzo 2015
    Febrero 2015
    Enero 2015
    Diciembre 2014
    Noviembre 2014
    Octubre 2014
    Julio 2014
    Junio 2014
    Abril 2014
    Marzo 2014
    Febrero 2014
    Enero 2014
    Diciembre 2013
    Noviembre 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Powered by Create your own unique website with customizable templates.