Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Presentación da 2ª edición de "A Rapa das bestas de Sabucedo. Historia e antropoloxía dunha tradición" (Vigo, Ir Indo, 2021)

28/8/2021

0 Comentários

 
Manuel Cabada Castro
Imagem
Imagem
Benqueridos amigos, conveciños e cantos vos achegastes a este curro vello para a presentación da nova edición dun libro sobre a Rapa das bestas de Sabucedo que hai agora xa case trinta anos fora presentado na súa primeira edición no ano 1992 na Estrada.
    Lembro relativamente ben aquela presentación, na que por certo indicara que botaba de menos a ausencia de determinados e elegantes individuos que deberían estar alí presentes e dos que constataba que non estaban. Referíame naturalmente ás bestas ou polo menos a algunha que as representara a todas. Houbo algunhas risas ou sorrisos e a presentación continuou...
    Mais o que eu entón comentaba, un pouco a modo de chanza, cobra quizais máis importancia hoxe, trinta anos despois. Pois hoxe estamos, efectivamente, enfrontados ó problema da notoria diminución do número de bestas que chegan onda nós no día da Baixa. E estamos agora xustamente na véspera, a poucas horas xa, do día da Baixa.
    Como dispoño dun caderno onde, nos anos en que me foi posíbel asistir, fun anotando desde o ano 1986 o número de bestas “baixadas”, collino o outro día na man e axiña advertín que do ano 1992 (é dicir, o da presentación da primeira edición deste libro) non había ningunha anotación (non lembro ben por que). Habíaa, si, en cambio do ano anterior, 1991. Pois ben, neste ano anterior está anotado que chegaron o día de Baixa a Sabucedo 611 bestas. É este o número máis elevado de bestas de tódolos anos que teño anotados no caderno ata o último anotado, o 2019 (dado que o ano pasado, 2020, debido xa á pandemia, non se celebrou a festa). Esta anotación de 611 bestas do día da Baixa de 1991 é polo demais tanto máis estraña ou significativa canto que vai acompañada destoutra indicación: “houbo moita chuvia”...
    Se comparamos esta cifra (611) do ano 1991 coas dos últimos seis anos (desde o 2014 ata o ano 2019 inclusive), nos que o número de bestas baixadas non chegou en ningún deses anos ás 300, o problema fica suficientemente claro e interpelante.
    Así pois, pareceume boa idea a de terdes escollido este lugar para a sinxela presentación da segunda edición do libro da Rapa: o lugar do curro vello. Pois foi xustamente aquí onde no ano 1779 (hai xa que logo case dous séculos e medio) se construíu o que, trala construción do novo, chamamos agora o curro “vello”. Con este primeiro curro tomou propiamente o seu comezo o que hoxe entendemos como Rapa das bestas, ó ela estar moi centrada desde entón nas accións que se realizan no curro.
    Unha vez dito isto, case non é preciso lembrarvos que os escritores e investigadores, pra escribiren os seus libros, teñen que dirixirse cara ás chamadas “fontes”, más ou menos históricas, do seu coñecemento sobre os feitos ocorridos. Delas reciben -recibimos- de xeito principal as informacións.
    Mais os escritores non son os verdadeiros realizadores ou protagonistas dos acontecementos estudados ou investigados. Eles sempre veñen despois. Por iso quero subliñar que os creadores da festa e de maneira especial os mantedores dun acontecemento festivo como o da Rapa das bestas sodes, de xeito prioritario, vós mesmos e cantos en tempos pretéritos vos precederon neste esforzo e nesta teima. Depende, así pois, de todos o que unha festa coma esta, que é xa de “interese turístico internacional”, se reafirme en si mesma, podendo superar así as dificultades que se lle presentan.
    Por iso quero apelar pola miña parte ás vosas ideas, iniciativas e accións. Son elas as que poderán conducir a festividade da Rapa cara a unha revitalización dun acontecemento festivo tan relevante.
    Neste sentido, se esta nova edición do libro sobre a Rapa pode contribuír a iso, tanto mellor. En calquera caso, podo asegurarvos que cantos traballaron na confección do mesmo (o editor Bieito Ledo xunto co seu factótum Xelasio Suárez Santiso, o deseñador da portada Antón Pulido, os once fotógrafos das 35 selectas fotografías, etc.) deron o mellor de si mesmos para que o novo libro puidera estar xa entre nós. E non podo menos de lle expresar pola miña parte tamén o meu agradecemento ó amigo e veciño Paulo Vicente Monteagudo, presidente da Asociación Rapa das Bestas, por el ter colaborado con ilusión e xenerosidade xunto co seu equipo na selección das fotografías que figuran na nova edición. Estas case duplican en número as que apareceran na primeira de 1992, sendo a maiores todas elas diferentes das da primeira edición. E con isto queda de paso subliñado tamén que a primeira edición continúa a manter o seu propio valor polo menos no que respecta á documentación fotográfica nela existente.
    En canto ó contido xeral do texto, ó se tratar dunha nova edición do anterior libro sobre a Rapa, só quero indicar que se mantén basicamente o texto da primeira edición, aínda que corrixido, actualizado e ampliado en diversos momentos a teor das novidades ou transformacións ocorridas en relación con este acontecemento durante os case trinta anos transcorridos, atendendo xa que logo tamén obviamente á bibliografía máis pertinente que durante este tempo foi xurdindo.
    Hai porén algunhas importantes novidades no texto da nova edición, que seguramente o poderán facer máis manexábel. Non me refiro só ó tipo maior de letra do novo texto, que o fai máis lexíbel có da primeira, senón ó feito de se teren incluído ó final do mesmo dous detallados índices, un de persoas e outro de lugares, que seguramente facilitarán ou axilizarán o seu uso por parte do lector. É esta (a inclusión destes índices) unha teima persoal miña que na nova edición foi desde o principio moi amabelmente atendida polo editor.
    Outra ó meu ver importante novidade desta edición é a de se incluír nela, antes da tamén ampliada bibliografía final, un Apéndice (dunha quincena de páxinas) a modo de síntese dos termos, accións ou acontecementos máis pertinentes que están en relación coa festa da Rapa. Débolle nisto ó amigo Roi Vicente Monteagudo non só a idea senón tamén a realización dalgúns dos termos desa especie de vademécum da Rapa.
    Pouco máis pola miña podo engadir. Gustaríame porén, en calquera caso, lembrarvos nesta ocasión -dado que estamos en tempos difíciles e problemáticos (aínda que ¿cando foron estes doados e aproblemáticos?)- aludir a un relevante persoeiro de mediados do século XIX, nado en Xeve (no concello de Pontevedra) e que foi párroco nesta parroquia de Sabucedo desde o ano 1854 ata o seu pasamento no ano 1883. Chamábase Manuel de Castro Ruibal e loitou con teima e ousadía, acadando finalmente un rotundo éxito, contra a pretendida incautación das bestas de Sabucedo por parte do Estado. Tal pretensión baseábase en realidade nunha interpretación nesgada ou tendenciosa das leis de desamortización de Mendizábal. O referido párroco pasou por moitas (tal como indico no libro), mais ó final -como digo- acadou el e mailo pobo de Sabucedo o que xustificadamente pretendían: que a bestas e con elas a Rapa non desaparecesen.
    Os tempos cambiaron certamente en moitas cousas desde mediados do século XIX, mais poderíase dicir tamén que existen quizais determinadas constantes que tenden a se repetir na historia. Refírome a que ó poder sempre lle comprace manterse no seu prezado status. De aquí que non se lle debería dar a el excesivas facilidades. Coido que neste sentido non sería demasiado ousado pola miña parte aludir a que nos actuais problemas da Rapa das bestas paira tamén non pouco disto.
    Vexamos máis concretamente. Cando Cervantes fala, por exemplo, no seu Don Quixote sobre os imaxinados “xigantes” que o seu protagonista proxectaba sobre os que non eran, segundo o entender de Sancho, máis ca simples muíños de vento, nunha consideración máis actualizada das cousas un podería pensar que tanto Sancho coma Don Quixote poderían levar nun certo sentido, ámbolos dous, razón. Pois ¿quen pode hoxe dubidar de que os muíños de vento que se están a erguer nos nosos montes non son xa aqueles humildes muíños de pedra, ben avidos co noso hábitat natural e humano, senón verdadeiros xigantes que coa súa soa presenza ameazan tanto os humanos como as nosas bestas?

* (Sabucedo, xoves, 26 de agosto de 2021)

Imagem
Sinaturas do libro
Imagem
0 Comentários

Aprendendo da pandemia

1/5/2021

0 Comentários

 
Manuel Cabada Castro
Imagem
Un longo ano levamos aturando unha pandemia muda e irta. Ata a súa chegada unha boa parte da humanidade vivía supostamente feliz, ostentosa e fachendosa de si mesma, danzando sobre a feble e sutil crista dunha onda mariña que a erguía sobre si mesma. E agora á vista está como ela, inxenuamente amante dun xogo de surf a grande altura, se veu esnafrar con tódolos trebellos nun chan movedizo, inclemente e duro. Porque o feito de que a ti ou a min non nos poidan contar (alomenos de momento) entre os desaparecidos en nada diminúe a ferinte crueza e a inesperada traxedia ocorrida a moitos. 
Quen son –pregúntanse algúns- os responsábeis deste fatídico xogo, deste engano, desta fraude a grande escala? Va e oca cuestión, pois todos puxemos nel en realidade, dun ou doutro xeito, as nosas mans, aínda que nisto seguramente uns teñan máis que ver ca outros. Nunha terra e nun cosmos estreitamente conectados somos todos nalgunha medida responsábeis de canto ocorre. 
Velaí agora, porén, o intre dunha máis decidida e leal colaboración mutua entre os pobos e culturas do mundo. Velaí a necesidade de profetas e pensadores lúcidos, máis ca de políticos oportunistas que só semellan se buscaren a si mesmos. Velaquí a urxencia de coidarmos a nai terra, o mar irmán, os nosos ríos e regueiros cantareiros e mailo antigo lustre das estrelas que os nosos fumes hai tempo esborrallaron. Velaquí o intre do valor da poesía, da amizade, da proximidade e do respecto. Do amor pola beleza e a xustiza. Do ímpeto a prol da igualdade entre as linguas ou as culturas, pois en modo algún deberiamos falar delas como grandes ou pequenas, como emperatrices ou escravas. Velaquí a necesaria e xusta loita a prol da igualdade de oportunidades tanto nos países ricos coma naqueles que estes hai tempo empobreceron ou depauperaron, deixándoos así logo á súa sorte. 
Laboura ampla e longa, xa que logo, e decidida a prol da vida e do porvir das novas xeracións, que con razón non son quen de comprender como as súas esperanzas e horizontes se puideron acurtar ou apagar de xeito tan abrupto e inesperado. Instaláronse así as dúbidas e a roda do vivir volveu unha vez máis amosar a súa ambigua e bifronte face. 
Mais a vida é sempre misteriosa e sorprendente, exposta ó caos e levada porén da man da espera e da esperanza. Revive ela co agarimo e coa amizade e sabe ó tempo ser cauta ante ameazas, desencontros e trasacordos. Non é, porén, o vivir endexamais algo sabido, nin tampouco se aprende sen máis a súa arte en sentencias escritas e sabias doutros tempos. Pois vivir é sempre con-vivir. Sen a presenza dos outros, xa que logo, non son eu quen de poder ser. Pois a palabra amábel que a min chega é sempre lene e sorprendente bolboreta que en min pousa e me bisba eu ser alguén. Semella ser ese noso e común “eu” –don fermoso, do que só cada un sabe- a secreta fonte dun vivir que nada teme porque todo o espera. 
Se este retiro noso acada así reforzar os nosos “eu”, non haberá forza telúrica nin celeste que sexa quen de frear o seu ímpeto de vida. E un novo mundo e diferente amencerá.

*  [“Faro de Vigo”, mércores, 28 de abril de 2021]
0 Comentários

Teño unha gaivota amiguiña

26/4/2021

0 Comentários

 
Manuel Cabada Castro
Imagem
Alba, que así se chama, disque naceu, alén das Cíes, da crista áxil e branca dunha onda oceánica que un bo día veu romper con maxestosa sonoridade mesmo á beira dun dos seus mellores areais. Filla dun soño virxe, oriúnda do mar e do vento, roulou a súa onda durante un tempo sobre o bambeante lombo do mar ata que, ó final, optou ela por ser ave no canto de escuma perecedoira de praia impoluta. Dende aquela é ela un pouco de todo. Criatura terráquea e mariña, celeste e acuática. Non se vale de técnicas ou artefactos humanos pra continuar a soñar, vivir ou ¿morrer?. Non! As gaivotas non morren, amiguiñas. Somos só nós os que morremos, aínda que en realidade tampouco a cousa é así, pois os que morren son á fin de contas sempre os “outros”. Mais deixémonos de filosofías... Unha cousa que, si, me intriga é o que elas pensarán de nós. Pois o que nós pensamos sobre elas, moi claro está. Ou convertémolas en esporón de proa dun partido político ou decretamos un bo día que é un bicho malo que hai que manter á raia ou escorrentalo expeditivamente con medidas eficaces, é dicir ó noso proveito. E digo eu: que pensan elas de nós? Porque algo si que pensarán. Alba así semella facelo. Ou somos eu, nós, só uns seres arteiramente manexados por elas? Alba óllame desde arriba, randeándose no ar como unha aperta iniciada, comezando logo a se mover en círculo para pousar pouco despois brandamente ben preto de min. Ólloa e dígolle cousas. Por exemplo, que hoxe non levo nada no peto que lle ofrecer. Ela semella comprender. Incluso cando lle comentei días atrás que anda por aí un señor serio e de orde, que fuma en pipa e que parece todo un entendido e que xa algunha vez me rifou (ou algo así) dicindo que estes animais son moi daniños para nós, é dicir, pra a sacra especie humana! Hai que ver! E eu, a verdade, pásoo mellor con Alba ca con este señor da pipa, gran defensor da especie humana... E incluso cando ó final me teño que despedir de Alba, abríndolle as mans diante dela pra que vexa que efectivamente non teño hoxe nada que lle ofrecer, ela caladiña continúa a esperar, non botándose con xenreira enriba de min, tal como fariamos os fillos ilustres da sacrosanta especie humana. Un día veu Alba onda min, mais esta vez non viña soa. Voaba ó seu lado e pousou xunto dela unha súa cría, un chisco inexperta aínda. Coido que quixo presentarma sen máis. E iso non deixa de ser cousa fina da súa parte. Díxenlle á nai que a súa filla era tamén moi feitiña, moi riquiña, vamos! E gustoulle. A verdade é que nos entendemos ben. Outro detalle. Adoito saudar Alba e compañeiras na alborada cando están a esperar o inminente novo día, ben colocadas en liña no beirado dun alto tellado próximo. A verdade é que máscara non levan, mais si que gardan perfectamente a mutua distancia recomendada ós humanos. Non sei que dirá respecto disto o señor da pipa, mais as cousas sonvos así. Ata logo, Alba!

[“Faro de Vigo”, 25 de abril de 2021]
0 Comentários

Primavera, espida inocencia

13/3/2021

0 Comentários

 
Manuel Cabada Castro
Imagem
Aí chegas, fada fermosa e invisíbel, liberando bicos de estrelas coa túa pequecha e inocente presenza sobre a face sorprendida dunha nosa terra durminte e grávida!

Quen che dixo, primavera, ser agora mesmo a túa hora? Quen che bisbou, amiga, que era este o preciso tempo –o teu tempo de sempre- pra á fin algo alomenos nos confortares das angurias dunha nosa xa longa historia, ateigada de andazos, incertezas e dúbidas moi fondas?
Sómosche nós, en troques, fronte a ti, fráxiles, amiga primavera. Namentres ti cos teus ritmos amorosos, que van e veñen e nunca deixan de volver, estás sempre aí pra nalgún tempo onda nós ficares, marchares logo e volveres aínda máis tarde sempre a vir.
O noso tempo, en troques, amiga primavera, non renace ou volve de novo –ai!- coma ti. Por iso te envexamos, primavera. Por ti sempre seres, unha e outra vez, podente raíña, que espallas sen dor os tesouros da túa beldade e esperanza en vales e montañas, á beira da casoupa do pobre ou en nobres e luxosos xardíns de príncipes e potentados. Ti, filla lexítima mais humildosa das altas noites estreladas, baixaches onda nós pra estares mesmo á nosa beira. Tecendo o vestido virxe das brancas margaridas ou acendendo o lume de rosas e caraveis.
Poderosa e ó tempo humilde, achegada e familiar, ti fasnos lembrar cousas ás que á lixeira as nosas présas lles restaron prestancia e valía. Ti apréndesnos a amarmos a proximidade, o humildoso estar á beira, o falarmos claro e alto dende a beleza e o servizo, mais sen ínfulas de mando e imperio, o estarmos contentes de compartir cos de abaixo, cos que sofren e apandan coas súas eivas e mais coas dos outros.
Con todo isto nos aprendes tamén xa que logo, benvida primavera, a vermos que a beleza é sempre fondamente democrática. E que ela, se non, non é nada. Por iso, ti, primavera, aí estás sempre a operar dende o fondo e dende a íntima e calada riqueza das cousas cativas e sinxelas.

Ti es, en fin, primavera, o alto e poderoso lume de arriba agachado como brasa acesa entre a humilde borralla da nosa cotiandade.
Volve de novo, e sempre, amiga primavera!.-

*[“Faro de Vigo”, 10 de marzo de 2021]
0 Comentários

Sobre un crego dos anos trinta que semella ter optado polo lobo, non polas ovellas

26/2/2021

0 Comentários

 
Ceos e terra chorando...
Ai, por Deus, que foi de nós?
Levar o ferro colgando
no canto do corazón!

Manuel Cabada Castro
Imagem
Padre Nieto en Cuba cun condenado a morte no 1922
Entre os coñecedores da crúa represión no interior do país galego tralo golpe franquista de 1936 o nome do xesuíta Petronilo Nieto é citado ou nomeado (e obviamente criticado) sen que porén sobre o seu contexto biográfico se diga ou se poida deducir (polo que teño lido) algo concreto. Diminuír en certa medida esta carencia sería a finalidade destas liñas, dado que isto podería axudar a avaliar e comprender máis exactamente tanto a gravidade persoal dos feitos coma o contexto ideolóxico e político que os sustentan.
Comecemos por lembrar as críticas que ó seu comportamento se lle dirixiron dende hai xa un certo tempo, por máis que non por iso semellen ser aínda suficientemente coñecidas.
Con anterioridade ó remate da guerra civil (cara ó ano 1938) publicáranse en Francia e Arxentina ata tres edicións dunha obra que posteriormente (1998) editará Carlos Pereira Martínez, traducida ó galego, co título O que fixeron en Galicia. 1936. O autor dese escrito de 1938 é descoñecido, aínda que se pense na posíbel autoría, polo menos indirecta, de Luís Seoane. Pois ben, nela recóllense puntuais informacións sobre Nieto. Velaquí van algunhas delas:

“Un dos agobios máis penosos de soportar [no lazareto de San Simón] era o da inxerencia clerical na prisión. As coaccións que se exercían sobre os presos a conta da relixión eran vergoñentas. Era obrigatorio oír misa todos os domingos e festas de gardar fosen cales fosen as crenzas dos detidos [...] Tiñamos no cárcere un capelán, o padre Nieto, xesuíta grande, forte, brután, deses típicos xesuítas de arado, que todos os domingos desde o púlpito, despois da misa na capela da cadea, pregoaba que cumpría exterminarnos [...] Nunha das [prédicas especialísimas], que pronunciou no frontón estando eu alí, oínlle dicir textualmente:
- Nestes tempos heroicos hai tres maneiras de morrer: no leito, cando o Señor nos chama para o seu seo; na fronte, gañando honra e gloria para a patria; e na estrada, como cans rabiosos. A vós, que estades próximos de morrer, cómpre antes de máis nada pórvos a ben con Deus e escollerdes despois a morte que mellor vos poida redimir dos vosos pecados.
Así falaba no mes de agosto o padre Nieto, sacerdote xesuíta, dirixíndose aos presos do frontón de Vigo.
As súas coaccións empurrando os detidos a alistárense no Tercio non se limitaban a estas arengadas. Acosaba persoalmente os que achaba máis indicados para iren morrer polo triunfo de Franco. Durante uns días estivo a coaccionar dous súbditos checoeslovacos encadeados [...] Estas coaccións foron constantes. Aínda no mes de marzo ou abril aos presos que non estaban encausados dábaselles a elixir entre se inscribiren no Tercio ou seren entregues aos falanxistas para que os ‘paseasen’ [...] As predicacións do padre Nieto, axente de enganche do Tercio, non foron moi frutíferas [...] Condenaron á morte en Consello de Guerra un mozo de Lavadores acusado de ter tomado parte na resistencia armada contra a tropa. Era un mozo duns vinte anos, loiro, de boa planta [...] Cando se lle notificou a sentencia que o condenaba a ser pasado polas armas caeu sobre el o padre Nieto exhortándoo co seu verbo groseiro e brutal para que se puxese a ben con Deus ‘con lo que nada perdería porque de todas maneras lo iban matar’ [...] O reo apoucado pola terríbel sentencia non sabía como se librar daquel acoso cruel do padre Nieto que asombraba ferozmente as últimas horas da súa vida. Para quitalo de encima e poder sequera entregarse á súa congoxa, díxolle:
-Déixeme vostede, agora. Non insista máis. Estou disposto a confesarme e a morrer no seo da Igrexa xa que é preciso, mais só no intre derradeiro, cando me vaian matar. Agora déixeme vostede.
O padre Nieto, arrancada ao reo esta promesa, foise satisfeito. Preguntou ao saír cando se había verificar o fusilamento e como lle dixeran que tería lugar no castelo do Castro na amañecida marchou para a súa casa a deitarse unhas horas.
Cando de madrugada trasladaron o reo ao castelo de Castro xa estaba alí o padre Nieto á espera coa súa aparencia de aldeán, o seu paraugas e o seu breviario. O reo, en véndoo, rexeitouno cun aceno enérxico:
-Non me moleste vostede. Estou decidido a morrer sen confesión.
-¿Como? –bramou o crego.
-Xa llo dixen. Déixeme morrer en paz.
-¡Ah, maldito! ¿E para iso fasme vir desde Vigo e subir esta encosta do demonio? ¡Ah!, non! ¡Isto é unha burla e non a tolero! ¡Non a tolero!
Brandindo con xesto ameazante o seu paraugas e o seu breviario, o padre Nieto estivo a oulear e insultar ao condenado mentres o levaban diante do piquete. A visión derradeira que desta vida levou aquel infortunado era a daquel crego berrando como un energúmeno porque o fixeron erguer de madrugada ‘para nada’” (O que fixeron en Galicia. 1936, ed. Carlos Pereira Martínez, Vigo, Promocións Culturais Galegas, 1998, p. 65-67).

Cabería pensar que este tipo de informacións e comentarios orixinados nos anos da guerra sobre o comportamento e as actuacións de Nieto poderían estar un tanto infladas debido a tal circunstancia. Porén, diversas pescudas realizadas xa no noso século XXI veñen confirmar a súa fundamental veracidade. En relación con isto, aludo a referencias que se fan a Nieto en estudos publicados no ano 2006 por G. Amoedo López e R. Gil Moure, Episodios de terror durante a Guerra Civil na provincia de Pontevedra. A illa de San Simón (p. 88-94, 147) ou por C. F. Velasco Souto no seu volume 1936. Represión e alzamento militar en Galiza (p. 70-71). Con todo, quizais resulte porén ser máis ilustrativo ó respecto o estudo (só algúns anos posterior) do historiador da universidade de Vigo J. R. Rodríguez Lago, que afonda no tema con comentarios coma os seguintes:

“En Vigo, el protagonista indiscutible del terror en las conciencias de los encarcelados fue el jesuita Petronilo Nieto, presente en las horas más duras de la represión en el campo de concentración de la isla de San Simón. Sus atroces homilías quedarían marcadas en la retina y la conciencia de muchos delos allí detenidos. En febrero de 1933 este religioso había protagonizado varios altercados con las autoridades municipales, que lo acusaban de desarrollar labores de proselitismo en centros benéficos de titularidad pública [...] En los primeros días de la guerra quedaría claro que el padre Nieto empleaba métodos más que discutibles para sus actividades pastorales. Su participación junto a falangistas y guardias civiles en el traslado de los presos desde el improvisado penal del frontón al campo de reclusión instalado en la isla de San Simón sería una buena prueba de ello; pero sería en el antiguo lazareto de la ría de Vigo donde desplegaría todo su repertorio de rabioso integrismo [...] Aquel sacerdote de dimensiones exageradas ascendía al púlpito improvisado en el penal y, apoyado sobre un banco, se envolvía en la retórica de la cruzada. Imitando la propaganda del terror alentada por Millán Astray, y tras iniciar piadosamente la celebración eucarística, elevaba repentinamente el tono amenazador para hacer llegar a los atemorizados presos sus proclamas de odio [...] En ocasiones, armado con pistola al cinto, llegó a actuar como ejecutor improvisado. Otras, incitaba a los encargados a la máxima represión, como aquella mañana en la que, tras descargar un soldado un tiro de gracia en uno de los presos amotinados, exigía finalizar la faena con eficiencia1. Su orientación litúrgica se centraba obsesivamente en el binomio del pecado y la muerte. El hecho de programar sus sermones en función de la fidelidad a los mandamientos de la sagrada ley divina levantó entre los presos la curiosidad por saber cómo aquel cura abominable, que disponía de un sinfín de cánticos a la violencia regeneradora, afrontaría el significado del quinto mandamiento. Su respuesta decepcionó a aquellos que non lograban entender cómo podía alguien así actuar como representante de la divinidad2. Entre los que sufrían ese discurso exacerbado se encontraban numerosos fieles que se sorprendían de la inhumanidad de aquel sacerdote colérico y extraordinariamente sádico. Las aterradoras visitas del padre Nieto finalizaron el 28 de octubre de 1938. Sus acciones forman parte del episodio más negro de los narrados sobre la labor desarrollada por los capellanes en las abarrotadas prisiones de la retaguardia gallega” (José Ramón Rodríguez Lago, Cruzados o herejes. La religión, la Iglesia y los católicos en la Galicia de la guerra civil, Gaxate – A Lama, Ed. Nigra Trea, 2010, p. 171-173).

Pois ben, trala correspondente consulta dos catálogos anuais xesuíticos internos da época, informo seguidamente sobre as esquemáticas noticias que aparecen sobre Nieto dende a súa entrada na orde xesuítica ata o seu pasamento. Coido que estas informacións poderían servir polo menos como estrutura cronolóxica (e en certo modo tamén ideolóxica) para así podermos contextualizar en certa medida a mentalidade e os comportamentos de Nieto, por máis que estes non poidan ser en si mesmos suficientemente explicados; e moito menos en modo algún ser xustificados.
Nacera o 31 de maio de 1876 na localidade castelá de Muñico (provincia de Ávila), ingresando na Compañía de Xesús en Carrión de los Condes (Palencia) o 28 de maio de 1892. Estaba para cumprir dezaseis anos. O seu pasamento ocorrería na cidade de Salamanca o 27 de nadal do ano 1952. Os seus primeiros estudos humanísticos trala súa entrada na orde realízaos nos anos seguintes na mencionada localidade palentina. Nos anos 1899 e 1900 dedicarase en Oña (Burgos) ós regulamentarios estudos de filosofía. Será nos dous anos seguintes (1901 e 1902) cando accede, seguramente por primeira vez, a un país, tan distante e tan distinto para el, como Galicia. Inicia desta forma o que na xerga xesuítica se denomina a época de “maxisterio”, dándolles clases de Xeografía ós alumnos do colexio xesuítico da Guarda, á beira do Miño no seu encontro co Atlántico. Tras dous anos alí é trasladado ó colexio que a orde ten en Tudela (Navarra) onde durante outros dous anos (1903 e 1904) ensinará Historia de España. Serán estas tamén Xeografía e Historia de España, as materias das que el se encargará de ensinar no resto da súa vida en diversos colexios xesuíticos. Rematada esta etapa de “maxisterio” volverá a Oña (Burgos) para se dedicar agora durante tres anos (1905 a 1907) ós estudos de teoloxía. Posteriormente, e tras un ano que pasa en Manresa (Barcelona) dedicado alí á no argot xesuítico denominada “Terceira Probación”, volverá á docencia acostumada, agora no colexio xesuítico de San Xosé de Valladolid, onde permanece durante seis cursos (1909 a 1914). É durante esta súa estancia no colexio castelán cando é ordenado sacerdote (no ano 1911). Volve posteriormente, para permanecer alí -como na primeira vez- durante outros dous anos (1915 e 1916), ó seu primeiro colexio da Guarda, desprazándose logo (igual ca no periplo anterior) ó colexio de Tudela (onde permanece así mesmo durante outros dous anos: 1917 e 1918).
Un cambio relativamente significativo ocorre porén agora ó Nieto ser destinado a un colexio da cidade de Santiago de Cuba, atendida naqueles anos relixiosa e educativamente por xesuítas españois. Non só porque agora precisará adaptar a súa docencia á nova realidade (en Cuba impartirá agora xeografía “universal” e historia de “América”), senón porque é entón cando, a teor dos catálogos internos correspondentes ós anos que el pasa alí (de 1919 a 1922), aparece el por primeira vez coa función de “visitar cárceres e hospitais”, algo que acompañará xa sempre desde entón o seu nome nos seguintes catálogos ata finais do ano 1936, tal como logo indicarei. Tralo seu pasamento dirase en relación con esta súa etapa ultramarina na correspondente necrolóxica interna: “En Cuba se hizo famoso asistiendo a los ajusticiados y habló de él elogiosamente la prensa” (Noticias. Provincia de León S. J., nº 96, outubro-decembro 1952, p. 129).
Trala súa volta de Cuba, Nieto residirá xa por primeira vez en Vigo durante catro anos (1923 a 19263), dedicado á súa habitual función docente e asistencial-relixiosa, residindo nestes anos na nova sede da Molinera do colexio “Apóstolo Santiago”, que fora trasladado algúns anos antes desde a súa anterior sede da Guarda a Vigo para comezar xa o curso 1916-1917 nesta cidade. Durante un período de seis anos (1927 a 1932) volverá residir porén en terras casteláns, concretamente en Palencia. Entre tanto, como é ben sabido, o goberno republicano estabelécese en España no ano 1931, disolvendo legalmente no ano seguinte a Compañía de Xesús en todo o territorio español. Os membros da mesma que ficaron en España víronse forzados en consecuencia a vivir, de xeito máis ou menos disimulado, en pequenos grupos (denominados “Coetus” nos catálogos internos). É nestas circunstancias como aparece Nieto nun deses grupos en Vigo nos catálogos dos anos 1933 a 1935 inclusive (por máis que nos catálogos respectivos non figuren, por cautela, os nomes das localidades nas que de feito residen os compoñentes de tales grupos). Nos catálogos de anos posteriores deixa xa de haber tales “Coetus” ou grupos. Nieto residirá, pois, nesta súa segunda e conflitiva estadía en Vigo desde o ano 1933 ata o 1940 e, máis concretamente, na Travesía del Banco de España (na actualidade: rúa Oporto), 2, 4º, nun último andar da coñecida e monumental “Casa Bonín” (Cf. E. Rivera, Colegio Apóstol Santiago. Historia de una larga peregrinación, Vigo, 1993, p. 345).
As críticas, máis arriba mencionadas, ó comportamento de Nieto hai que inserilas, xa que logo, nesta súa segunda etapa viguesa, marcada ó tempo no seu caso tanto pola decisión política do lexítimo goberno republicano respecto dos xesuítas como polo posterior e ilexítimo golpe militar contra o mesmo goberno. Polo que se ve, en tal conflito semella ter triunfado nel a opción violenta e vingativa (na máis arriba citada necrolóxica interna do ano 1952 dise sobre Nieto que posuía un “carácter fuerte e impetuoso”...) fronte a outro tipo de consideracións, incluso fronte a aquelas que en principio cabería pensar que deberían ser especificamente as súas, dada a súa condición de público anunciador e proclamador dunha “boa nova” que por ser tal non podería converterse en ningún momento en proclama terrorífica.
En calquera caso, teño a sospeita (ante a ausencia neste intre de máis datos) de que algo puido ocorrer para que a indicación de “visita cárceres” referida a Nieto (presente desde os seus tempos de Cuba en tódolos catálogos xesuíticos anteriores ó de 1937) deixe, porén, sorprendentemente de aparecer no catálogo dese ano (1937) e tamén dos seguintes (1938, 1939 e 1940), é dicir, durante o resto do tempo en que el reside aínda en Vigo ata que é destinado a continuación, en realidade xa de maneira definitiva, a Salamanca. Pois o feito é que, trala ausencia polo menos “oficial” (é dicir, a teor do escrito nos catálogos internos da orde) durante estes anos de calquera relación cos presos carcerarios de Vigo, volverá desenvolver porén aínda en Salamanca idéntica actividade durante dez longos anos: desde que chega alí ata só un par de anos antes do seu pasamento na mesma cidade do Tormes, non moi distante do seu lugar de nacemento en Ávila.
Recibiu el quizais (sería isto en tal caso posibelmente cara a finais do ano 1936) por parte de alguén con autoridade sobre el algunha oportuna e necesaria amoestación en relación co seu inaceptábel comportamento cos presos ou detidos de Vigo? O seu Superior Provincial era entón o salmantino Antonio Encinas (exerceu o seu cargo dende o 8 de decembro de 1934 ata o 11 de maio de 1940), co que curiosamente, a teor do que se le na máis arriba mencionada necrolóxica sobre Nieto, fará este (un ano antes do seu pasamento) exercicios espirituais durante un mes enteiro en Salamanca, como preparación –segundo na necrolóxica se indica- para a celebración dos seus sesenta anos como xesuíta. A tales efectos unirase Nieto ó grupo dos na xerga xesuítica denominados “terceróns”, atendidos e dirixidos por Encinas, que para entón deixara xa de ser Provincial e exercía agora o cargo de director dos que realizaban durante un ano a chamada “Terceira Probación”, que incluía a práctica dun mes de exercicios espirituais.
En calquera caso, de Encinas en canto encargado ou responsábel dos destinos dos seus subordinados tivo que provir necesariamente o cambio de destino de Nieto de Vigo a Salamanca e incluso estaría el tamén probabelmente na orixe, directa ou indirectamente, do feito de que nos catálogos mencionados dos anos 1937 a 1940 desaparecese a atención ós presos como tarefa vencellada a Nieto (ou a calquera outro xesuíta residente en Vigo). De todos modos, cómpre engadir así mesmo que Encinas participaba tamén en boa medida da xeral simpatía da xerarquía eclesiástica da época en relación co golpe militar franquista, aínda que naturalmente sen chegar ós “excesos” fácticos e concretos de Nieto. Xustamente na mesma época na que se sitúan tales “excesos” escribía por exemplo Encinas, en canto provincial da denominada “provincia de León” (que incluía Galicia etc.), desde Hendaia con data do 1 de setembro de 1936 (mes e medio despois de se iniciar a rebelión militar franquista) ó Superior Xeral da orde en Roma parágrafos coma estes, nos que o espírito “pacífico” ou pacifista, humanista ou de concordia brilla pola súa ausencia en contraste coa nidia loa do espírito bélico:

“Ayer leí en los periódicos franceses que corría el rumor de que el Santo Padre trataba de intervenir en orden a que cese la guerra de España. Me ocurre que difícilmente podrá hacerlo sin graves peligros [...] Los católicos ven en esta guerra una verdadera cruzada religiosa contra el ateísmo; y la juzgan totalmente inevitable: o se vence en ella o el catolicismo desaparece de España. Por esto ofrecen haciendas y vidas, sin límites, para la campaña. Sería pues grandísimo su desagrado y enorme su desilusión si de las palabras del Papa quedasen con duda de si el Sumo Pontífice aprueba su actuación, o si la reprueba.
Esto pudiera influir eficazmente aun en la pérdida de la guerra [...] También creo que fácilmente perdería mucho el Papa de su autoridad; porque en la mayoría haría la impresión de que hablaba de las cosas de España sin saber lo que aquí pasa [...] Habían determinado [el proletariado español] degollarnos –sic- a los católicos y lo hubieran hecho si la juventud y el ejército hubieran tardado ocho días más en ponerse en armas. Con hombres así, convertidos en fieras, es imposible la convivencia.
Por otra parte los excesos que hacen los blancos, en las ciudades a ellos sometidas, no creo que sean grandes por lo que he podido apreciar en Pamplona, Burgos, Palencia, Valladolid y Salamanca. Condenan sí a bastantes a muerte, pero juzgándolos antes, y generalmente, según tengo entendido, bien escogidos de entre los dirigentes; y que si quedaran vivos, volverían otra vez al estado de antes. No se puede afirmar que falten del todo casos de venganzas personales, pero creo que son pocos y cada vez menos. La prensa extranjera de izquierdas, copiando a la de España de izquierdas, mienten descaradamente exagerando las cosas monstruosamente [...] Pero espero en Dios que nos dará la victoria [...]”4.

Cando Encinas escribe isto, había porén semanas que en Galicia eran xa moitos os asasinados polos golpistas, entre eles por exemplo persoeiros tan sobranceiros como Alexandre Bóveda  un daqueles que o provincial xesuíta podería contar entre os que na súa carta denomina “bien escogidos de entre los dirigentes”, por máis que Encinas seguramente non soubera nada sobre el.
O caso do xesuíta salmantino non é por outro lado algo particular ou excepcional, se cremos a estudosos desta tráxica etapa histórica como Jorge García Ocón, cando hai pouco alude no seu documentado artigo La restauración de la Compañía de Jesús bajo el régimen de Franco en 1938 [“Miscelánea Comillas”, vol. 77 (2019), núm. 151] á “buena sintonía y colaboración de la Compañía de Jesús con la causa de los sublevados” (p. 269], indicando neste sentido que “había un sentimiento de adhesión hacia la causa de los sublevados por parte de la Compañía de Jesús” (p. 270). “En el verano de 1937, la causa de los blancos –continúa García Ocón - era apoyada por la totalidad de la Compañía de Jesús, tanto en España como fuera” (p. 273).
Dadas estas premisas, é comprensíbel que os colexios dirixidos nesta época polos xesuítas participaran desa mesma mentalidade política, que se converteu así case nun novo modo de relixión. Así ocorreu de feito en boa medida co colexio “Apóstolo Santiago” de Vigo nas diversas sedes polas que peregrinou trala incautación da súa sede en Vigo en 1932. Encinas converteríase así de feito, como Reitor que foi do colexio na súa sede de Curía (Portugal) ata o seu nomeamento como provincial (8 de nadal de 1934), en alma e vida de todo un modo de pensar e de sentir que se transmitía de moi diversas formas ó alumnado. Así nolo vén referir un dos alumnos de Curía (Juan L. de Clairac) cando no ano 1939 publicaba en “O Noso Lar / Nuestros Jóvenes” (nº 52, 5 de xullo, p. 5) o seu artigo Nuestros jóvenes de paz y de guerra, que comeza deste xeito:

“Nació NUEVOS JÓVENES en Portugal, en Curía; es decir, en el destierro. Y ¿por qué? Porque allí en aquel rincón lusitano se estaban formando los jóvenes nuevos, los que tenían muy pronto que salvar a España. ¡Cuántas veces nos repetía el Padre Encinas esta idea! En el comedor, en la Capilla, en el Salón de Actos, siempre que encontraba ocasión para hablarnos [...] (En el frente a 25-III-39)”.

É dicir, a “boa sintonía e colaboración da Compañía de Xesús coa causa dos sublevados” (das que nos fala García Ocón, tal como se indicou) acada de feito naqueles anos forma explícita e bélica no ámbito dun colexio xesuítico concreto como o “Apóstolo Santiago”. Compréndese así tamén dalgunha maneira o elevado número de antigos alumnos (oitenta) que figurarán na lista de “caídos por Dios y por España” entre 1936 e 1939 na páxina 16 do número 79 (Extraordinario) de decembro de 1943 da mesma revista colexial.
O aquí dito queda en realidade confirmado polo que tamén se publica na revista “O Noso Lar”, no número 79 (extraordinario de decembro de 1943), p. 36, onde se fai constar o seguinte: “Desde 1936, el Colegio del Apóstol [...] se propuso con decidido optimismo y sin recelos cooperar con el nuevo Estado”. Faise así dalgún xeito comprensíbel, aínda que seguramente resulte sorprendente, o que a comezos do ano seguinte (1937) se pode ler na mesma revista (“O Noso Lar”, nº 35, febreiro de 1937) baixo o título de “Las vacaciones de Navidad en Mondariz” en relación coa “misa de 1º de ano”, cando o colexio tiña xa agora como nova sede Mondariz, trala anterior de Curía:

“Como todos los alumnos marcharon a sus casas nos quedamos sin elementos para fiestas. Con todo, algunos había y de ellos echamos mano para las funciones religiosas y para unos conatos de funciones recreativas [...]. La misa de 1º de año ya fue solemne y revistió mayor aparato por la presencia de una columna mixta de Guardias Civiles, de Asalto y Cívicos que por aquellos días se hospedaban en nuestra casa, como centro de operaciones para una fructuosa batida que dieron por estos montes, limpiándolos de una partida de malhechores. En correcta formación, y presididos por sus jefes, un Capitán de asalto y el Alférez de los cívicos don Víctor Lis Quibén, asistieron a la Misa haciendo guardia de honor junto al altar una patrulla con bayoneta calada, y tocando la Marcha real una banda expresamente invitada. En el coro se cantó por los Padres la misa a tres voces graves de Perosi y la concurrencia fue muy numerosa.”

Como é doado ver, a harmoniosa presenza e simultánea conxunción de militares, represores (V. Lis Quibén foi destacado represor na provincia de Pontevedra5) nun acto relixioso tan central como a eucaristía, presidida polos representantes relixiosos dun colexio como o “Santiago Apóstolo”, di máis sobre sobre o bo entendemento entre entidades en principio tan dispares ca moitas palabras.
Quero xa concluír, finalmente, indicando que a longa ocultación de acontecementos coma os aquí comentados non son nada san, xusto nin digno. Nin para os individuos nin para a sociedade na que se vive. Tampouco o poden ser para a Igrexa coa que tales acontecementos están de feito estreitamente relacionados. Polo menos nos tempos de hoxe e a teor do que o actual pontífice Francisco ten indicado pola súa parte no seu recente escrito “Fratelli tutti”, comentando ben claramente nel que “endexamais se avanza sen memoria” e que “necesitamos manter viva a chama da conciencia colectiva, testemuñando ás xeracións vindeiras o horror do ocorrido”

Imagem
O Padre Nieto, no centro sentado.

1 En nota comenta aquí Rodríguez Lago: “En la memoria de los presos el sacerdote abría con su afilado bastón la boca del asesinado, mientras comentaba al soldado: ‘No, no, un tirito más, a este un tirito más. Porque aún está vivo, ¿no ve que está vivo?, ¡dale un tirito más!... Lo mismo me da matar a uno que a cien. Cuantos más mate, más honores tengo”...

2 Alude tamén aquí en nota Rodríguez Lago ás seguintes palabras atribuídas a Nieto, tomadas da memoria dos presos de San Simón: “Casualmente les puedo hablar hoy del quinto mandamiento, porque lo mismo que el labrador hace la escarda de la mala hierba, Cristo también permite que todos aquellos sean extirpados para que haya una buena cosecha [...] Lo que se debe hacer es limpiar la sociedad de gente maligna, indeseable [...] ¡Esos rojos, ¡asesinos!, ¡hijos sin padre!, ¡hijos de la Pasionaria!, ¡incendiarios! [...], ¡dinamiteros! ¡Hay que quemarlos como se quemó a los judíos!”

3 A esta época (curso 1924-25) corresponde a fotografía da comunidade de xesuítas do colexio, entre os que aparece Nieto, que pode ser vista en E. Rivera, Colegio Apóstol Santiago. Historia de una larga peregrinación, Vigo, 1993, p. 275. A mesma fotografía pode verse tamén en “O Noso Lar”, nº 79, número extraordinario de decembro de 1943, p. 4.

4 ARSI, Pr, Legion. 1007 VI, 39. Na cabeceira da carta faise constar á man que se remitiu copia da mesma ó Card. Pacelli (futuro papa e daquela Secretario de Estado da Santa Sede). O texto orixinal da carta abrangue dous folios completos.

5 Ver Os nomes do terror. Galiza 1936: os verdugos que nunca existiron (Santiago de Compostela, Sermos Galiza, 2017) p. 43, 53-57, 185, 194.
0 Comentários
<<Anterior

    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Feed RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Junho 2022
    Maio 2022
    Abril 2022
    Março 2022
    Fevereiro 2022
    Janeiro 2022
    Dezembro 2021
    Novembro 2021
    Setembro 2021
    Agosto 2021
    Julho 2021
    Junho 2021
    Maio 2021
    Abril 2021
    Março 2021
    Fevereiro 2021
    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.