Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

A “fascinatio” de Portalén

26/12/2020

0 Comments

 
O Proxecto Montaña Máxica, unha iniciativa persoal que enarbora os valores tradicionais e medioambientais do monte do Seixo fronte á depredación eólica e a política de acabación, converteuse nunha das intervencións culturais máis felices e exitosas de cantas se enxeñaron naquel territorio.
Imagem
Calros Solla ao pé de Portalén, dezaoito anos despois.
Calros Solla
En decembro do ano 2002, integrando a asociación cultural Verbo Xido de Terra de Montes, encargóuseme organizar un roteiro histórico-etnográfico en Cerdedo que tivese como fío condutor a figura do eximio Martiño Sarmiento, nado no pazo das Raposeiras de Meilide en 1695. Como saben, a Academia Galega determinara dedicarlle o ano 2002 á figura do frade ilustrado, intimamente vencellado, no literario e no persoal, á parroquia cerdedesa.
O roteiro organizado en decembro sucedía o celebrado o 4 de maio dese mesmo ano que, tamén ao meu coidado e con Sarmiento como referente, nos levara polas aldeas e congostras do val de Cerdedo. O domingo 15 de decembro de 2002, guiei, xa que logo, a segunda edición do Roteiro Sarmiento, mais, desta volta, o groso do itinerario percorreu o planalto do monte do Seixo, pois, amais de reproducir o itinerario sarmientino do ano 1745, devecía por dar a coñecer sobre o terreo o resultado das miñas frutuosas pescudas etnográficas verbo da mitoloxía do Seixo. Aquel 15 de decembro de 2002, apelando á necesaria transmisión oral do saber tradicional, puxen en coñecemento dun nutrido grupo de camiñantes o pormenor das trinta estacións míticas da Montaña Máxica e, en concreto, o acervo lendario de Portalén. Daban comezo os roteiros guiados polo monte do Seixo. Os misterios que agochaba a montaña traspasaban as fronteiras da comarca.
Así pois, o esforzo divulgativo que converteu o monte do Seixo e Portalén en meca ineludíbel de leigos afeccionados e sisudos especialistas púxose en funcionamento hai dezaoito anos. Antes, poden buscar, mais non atoparan bibliografía ningunha. Dende aquelas, nun labor só interrompido polas restricións prescritas por mor da pandemia, acompañei a máis de 5.000 persoas polos oito itinerarios mitolóxicos que deseñei para o monte do Seixo (de balde, non en balde). A estes milleiros de persoas, débenselles sumar os milleiros que, informados de xeito indirecto a través do boca a boca, da prensa escrita, das entrevistas na radio e na televisión, das webs e blogs, das redes sociais..., sentíronse atraídos pola miña proposta cultural e de lecer, escollendo a comarca de Montes como destino turístico. O Proxecto Montaña Máxica, unha iniciativa persoal que enarbora os valores tradicionais e medioambientais do monte do Seixo fronte á depredación eólica e a política de acabación, converteuse nunha das intervencións culturais máis felices e exitosas de cantas se enxeñaron naquel territorio. Non lles custou un euro ás arcas públicas, ben ao contrario, levouse adiante sen contar con apoio ningún dos distintos gobernos locais concernidos (Cerdedo, Forcarei, Cotobade, A Lama e Beariz). A única arma que creron eficaz os alcaldes e alcaldesas da redonda para menosprezar esta humilde mostra de resistencia cultural foi o silenciamento. Porén, á vista dos seus resultados e parafraseando a Castelao, foron uns mutistas fracasados. Debo recoñecer que o Proxecto Montaña Máxica superou todas as miñas expectativas: a montaña máxica do Seixo e o santuario pagán de Portalén son hoxe dous lugares arquicoñecidos da Galiza, fitos selleiros dunha comarca esmorecente e faltosa de alicientes. O plan de valorización e difusión, obviado polas administracións locais e autonómica e orfo de patrocinio, obtivo resultados abraiantes sen ter que agardar ao falecemento do seu promotor. Fai máis quen quere ca quen pode.
En xullo de 2002, cinco meses antes da segunda edición do Roteiro Sarmiento, non sen esforzo, dei xuntado no alto do monte unha selecta representación de confidentes, con cuxos gorentosos e inéditos testemuños fun quen de plasmar, negro sobre branco, a mitoloxía da parroquia de Cerdedo e mais do monte do Seixo (Léanse: Almanaque de encantos. Mitoloxía da Terra de Cerdedo (2005), Monte do Seixo. Reivindicación da Montaña Máxica (2007) e Monte do Seixo. O santuario perdido dos celtas (2008)). Citarme cos sabios da tribo fronte a un dos innúmeros penedos do monte do Seixo, para obter de primeira man a identificación da porta do Outro Mundo e mais escenificar in situ o seu ritual de ultratumba é argumento extraordinario para unha novela, sen necesidade de apelar a trangallada dos zombis ou dos alieníxenas. Os vellos non me querían subir ao monte, amosábanse receosos pola encomenda e por contemplar de perto a desfeita provocada polo parque eólico. Como dixen sempre, considero imprescindíbel lembrar os nomes e apelidos dos patrucios e matrucias que, merecente da súa confianza, me revelaron a existencia no Seixo da porta do Máis Alá: Manuela Cortizo, Xosé Cortizo, Manuel Vidal, Venicio Fortes, Arxentina de Carballás... (entre outros). Todos cinco, por desgraza, atravesaron a soleira definitiva, mais legaron para a posteridade o seu testemuño probatorio en saudosos documentos de audio e vídeo. Benia a quen todo nolo deixou!
No Almanaque de encantos. Mitoloxía da Terra de Cerdedo (2005), cun verniz lírico, mais fidel aos testemuños recadados nos meus encontros e conversas cos informantes, Portalén ficaba retratada para a posteridade do seguinte xeito:
“Xérmolos do alcouve pétreo do monte Seixo. Petoutos furados, rachados, regañados, gretados, fendidos, lañados... Pedras faladoras.
Chirimelos: oráculo do Samaín, correo dos que xa non están entre nós.
Calquera mortal pode achegarse á pedreira. Calquera, no mes de Santos, pode escoitar a resposta dos que habitan o Outro Mundo. Calquera pode atinxir as súas voces aboiando no abalo e devalo do vento.
De pretendermos novas do Máis Alá haberemos satisfacer a fame e sede dos defuntos. Cómpre achegar ao abrigadoiro da pena unha codia de pan e un copo de viño. Pousada a oferta, aqueles que todo o saben non adiarán a resposta.
O mesmo resultado obteremos se, no canto do pan e do viño, abeiramos unha candea. Aos mortos tamén lles sabe a luz.
O aquelado na Porta do Alén é segredo. Aquel que revele a fala dos antergos viraráselle rouca a voz.”
Esta descrición foi reproducida nos libros Monte do Seixo. Reivindicación da Montaña Máxica (2007, con Portalén na portada) e Monte do Seixo. O santuario perdido dos celtas (2008) e repetida ao pé de Portalén en cada unha das innúmeras edicións do Roteiro da Montaña Máxica, así nomeado dende o ano 2005 (reitero, máis de 5.000 visitantes guiados). Esta é, pois, a primeira e única fonte fiábel e, polo tanto, esixe, cando menos por cortesía, o beneficio da cita.
Cómprelles advertir aos que din ter descuberto a pólvora que “Porta do Alén” ou a súa versión contraída “Portalén” son as denominacións literarias que enxeñei para nomear o que os meus informantes coñecían por “porta do Outro Mundo”, “A Porteliña”, “Coto dos Chirimelos” ou “Marco da Ventana”. Tal denominación “Portalén” apareceu impresa por vez primeira na primeira edición do libro Almanaque de encantos. Mitoloxía da Terra de Cerdedo (2005). Ás veces, unha simple cita aforra moitas vergoñas, mais, neste mundo do “todo vale”, o egocentrismo dos cara lavadas ten patente de corso. Diante de tamaño desaforo, o xornalista e escritor Manuel Gago (en mensaxe privada que cometo a ousadía de reproducir) facía fincapé “no desprezo enorme polo traballo dos demais” e “a nula importancia que lles merece a algúns o medio ou o contexto da galeguidade”. Pola súa banda, o arqueólogo e historiador André Pena Granha engadía con retranca que o apropiamento indebido responde ao degoxo de notoriedade e/ou monetización dalgúns aproveitados, que branden a impostura do “Quita ti que me poño eu” ou “Xa que o sabes, voucho dicir”. Neste senso, os membros do colectivo Capitán Gosende temos a honra de afirmar que nós non vivimos disto senón para isto.
Ao longo de dezaoito anos, este exercicio de creación e recreación da mitoloxía popular deveu en arañeira encantada, unha rede que se foi tecendo a por de enfiar nas almas cativadas polo relato mítico do monte do Seixo e, asemade, nunha trampa literaria na que foron caendo sabidos e interesados interpretadores.
A maiores, no pasar dos anos, o exercicio interactivo das visitas guiadas propiciou que moitos dos amigábeis participantes me fixesen destinatario doutro monte de relatos e experiencias persoais que, con Portalén como fío condutor, fun entesourando por se, nalgún momento e coa debida discreción, pagaba a pena escolmar e dar ao prelo. Ao longo destas dúas décadas, o Roteiro da Montaña Máxica foi ditando pequenas historias persoais, fornecendo un sublime anecdotario intrahistórico. Engado algúns breves exemplos:
Segundo as miñas anotacións, alá polo ano 2004, un home que participara nalgún dos roteiros organizados o ano anterior, envioume, agradecido, un afectuoso correo no que me comunicaba que, grazas a Portalén, lograra comunicarse coa súa muller, finada había case unha década. Ao parecer, o remitente pousara, en ofrenda, nalgunha das regañas da peneda, o seu anel de compromiso, e a defunta, valéndose do vento rumoroso, leu a inscrición que o viúvo gravara na alfaia tras o falecemento da súa consorte: “..., espérame al otro lado de la puerta”.
En 2007, unha muller que tamén tomara parte nalgún dos roteiros, informoume a través do correo que, tras atravesar Portalén e permanecer “naquela dimensión” uns minutos que se lle fixeron horas, ficou preñada do seu compañeiro falecido en alta mar. Nove meses despois, pola mesma canle, fíxome saber que dera a luz unha nena e que, por nome, lle ía pór Mariña (como a santa do Seixo).
Ao longo de 2009, recibín, cun intervalo de semanas, tres correos do mesmo remitente anónimo. A persoa, coido que unha muller, falaba en nome do matrimonio. Querían pór no meu coñecemento que, tras aconsellarse cos seus devanceiros en Portalén, decidiran vender as súas propiedades en Vigo e instalarse nunha aldea da comarca de Montes (non vou dicir cal).
Ao ano seguinte, un deses sabidos interpretadores, que subira catro veces ao monte, publicou un libro cuxo contido viña corroborar que Portalén vén sendo un atallo dimensional, pois o buraco de verme (que tamén confundira a santo Ero) fíxolle crer que o seu labor de investigación lle levara catro anos.
En 2011, recibín o correo dunha persoa que, erguéndose voceira dun grupo de excursionistas, aseguroume que, unha tarde de verán, mentres se fotografaban en Portalén, presenciaran como unha meniña, allea ao grupo, os saudaba antes de atravesar cantareira a lumieira da porta. Ao parecer, a nena (duns seis anos de idade) deixou atrás a súa moneca. Aseguroume o remitente que seguiran a rapaza, que a buscaran, que chamaran por ela; mais xamais nunca a volveron ver. Descoñezo se algún dos excursionistas conserva aínda a moneca, á que, por certo, lle faltaba un ollo.
Tamén en 2014, guiando un dos roteiros daquel ano, unha parella de participantes, aproveitando un relanzo, achegouse a min para dicirme que o verán anterior, mentres merendaban nas inmediacións de Portalén, viran saír pola porta un can –un can de palleiro–. O animal achegóuselles alasado e pingando, coma se estivese correndo toda unha eternidade baixo a chuvia (había semanas que non chovía). O cadelo levaba un colar de coiro ao pescozo e, no colar, unha plaquiña datada en 1952 coa se certificaba a súa vacinación antirrábica. Escuso dicir que a parella adoptou o can e que decidiran apuntarse ao roteiro co adaxo de mostrarmo.
En 2016, co gallo da XXXIX Romaxe de Irimia, unhas 2.000 persoas déronse cita no monte do Seixo. A organización do evento recaeu sobre os colectivos Capitán Gosende e Canón de Pau. Baixo o lema “Romeiros do Alén”, os algarismos daquela reunión de bos e xenerosos, sen precedentes coñecidos na zona, van sen difíciles de igualar. Aínda así, boa parte da paisanaxe local aleccionada e/ou amedrentada pola cacicaxe seguía repetindo como mantra “Esas pedras non existen”. Abonda un dato: de entre as máis de cinco mil persoas guiadas até o de agora polo Roteiro da Montaña Máxica, cóntanse cos dedos dunha man os veciños de Cerdedo (agás os irredutíbeis membros do Capitán Gosende).
En 2017, un gandeiro da zona avisoume de que ía trancar o van de Portalén cuns cachotes, porque notara no seu rabaño montés a falta de dúas vacas. O gandeiro sospeitaba que as reses cruzaran Portalén, porque nas inmediacións seguía tinguileando unha choca, pero as vacas non daban atopado o camiño de volta.
En 2020 lin na prensa que un veciño de Cotobade, que pilotaba un quad polo monte, se extraviara entre a néboa (os vellos xa avisaran que a néboa do Seixo ten habelencia). Aturdido e desorientado, o paisano bateu con Portalén e, coma Moisés, creu ter descuberto a terra prometida. Tomando o Sinaí polo Seixo, a peneda seica se dirixiu a el en perfecto castellano, inspirándolle unha novela.

Etc., etc.
Como se comproba unha e mil veces, a realidade sempre supera a ficción. Xustificando o meu desafogo, parapétome en Bertolt Brecht para salientar que “cando a verdade sexa demasiado débil para defenderse, terá que pasar ao ataque”.
0 Comments

Evasión e captura do bandido Farruquena

21/12/2020

0 Comments

 

Dedicado á asociación Vaipolorío

Imagem
A carrilana de D. Secundino, liña de Pontevedra a Cerdedo (ano 1897).
Calros Solla
No xornal El Diario de Pontevedra do luns 27 de marzo de 1911 (páx. 2), destacouse con grandes caracteres a nova: “Cinco presos que se fugan”. Baixo o epígrafe “Rumores emocionantes”, o periódico informaba que, durante a madrugada do domingo día 26, “algunos presos de consideración” fugáranse do cárcere de Pontevedra descendendo por unha das ventás do edificio. Engadíase que entre os fuxidos figuraba o célebre bandido Farruquena, tamén coñecido por Ruquena, pontevedrés de nacenza (28 primaveras), que tres anos antes, o 25 de novembro de 1908, protagonizara outra evasión de película. Na porta mesma da prisión pontevedresa burlaba a vixilancia do alguacil que, tras xuízo na Audiencia Provincial (sita na rúa da Marquesa), o conducía de novo á cheirona. (Léase: Os espellos do pasado. A lenda dourada do Gafos, Morgante, 2019).
Segundo algunhas testemuñas (falsas), os fuxitivos feriran gravemente a un vixiante do cárcere e a un axente de consumos que, saíndolles ao paso, tentaran impedir a fuxida.
Escribe o reporteiro de El Diario que cando, a primeira hora, se desprazou ao lugar dos feitos “para indagar la verdad de lo ocurrido”, oíu dende a rúa os presos que cantaban no patio da prisión, celebrando, ben seguro, a liberdade recuperada dos seus compañeiros de cativerio.
Confirmábase a noticia. Arredor das tres e media da madrugada cinco presos “desapareceran” das instalacións penitenciarias. Entre os evadidos atopábanse dous “cabos de vara”, reclusos con certos privilexios, que auxiliaran no seu propósito ao afouto e escorregadizo Farruquena.
Preguntando chégase a Roma. O xornalista obtivo os nomes dos cabos de vara (o cabo Xoán Mosquera e o seu auxiliar Xesús Rouco) que, a altas horas da noite, abriran a cela número 4 que ocupaban Xosé María Posse (a) Farruquena (ou Ruquena), Carlos Cardona el Galleguito e Atilano Expósito; todos tres procesados por roubo.
Baixo o epígrafe “La fuga”, o reporteiro non escatimou detalles á hora de explicar o procedemento empregado polos escapistas. Preferimos transcribir este episodio de xeito literal:
¿Qué medios emplearon los cinco presos para fugarse? Muy sencillos y muy fáciles. Desarmaron una cama y colocaron entre las rejas de la ventana dos caballetes de madera. Sobre los caballetes pusieron una tabla y quedó armado en el acto un pequeño andamio. Subidos a él, los presos perforaron con un barreno el techo y serraron después, hasta hacer un hueco suficiente para que pudiera pasar una persona. Y en efecto, los cinco ‘pájaros’ se colaron por el agujero llevando consigo las sábanas de sus camas.
¿A dónde fueron a parar? A una sala destinada a archivo del Juzgado de primera instancia, que está en la parte alta de la cárcel. Pero resulta que el archivo no tiene balcones ni ventanas. Había, pues, necesidad de pasar a otro departamento que tuviera salida a la calle.
¿Cómo se las arreglaron los presos? Valiéndose de una escalera de mano que allí había para servicio del archivo, barrenaron el techo de la sala y subieron al desván de la cárcel. Pero el desván tampoco tiene salida a la calle. Entonces, los fugitivos hicieron otro agujero sobre el piso que comunica con el archivo notarial y por allí bajaron, convencidos de que en dicho departamento hay una ventana rasgada que mira a la carretera de Marín, en la fachada principal del edificio, sobre la misma acera.
A todo esto, eran las tres y media de la madrugada.
Los presos abrieron la ventana, ataron en la baranda dos sábanas perfectamente anudadas y por ellas fueron descendiendo, primero uno, después otro, todos los cinco. Fue obra de medio minuto. El silencio era completo.
Xa na rúa, os presos encaráronse cun axente de consumos. Suxeitándoo polos brazos e apertándolle o pescozo, dixéronlle: “¡Esto no es nada; hay que callar; cuidado con hablar!”. Desta feita, Farruquena e os seus secuaces non remontaron a ribeira amena do río dos Gafos, senón que optaron por seguir o trazado do camiño de ferro de cara a Compostela. O consumeiro tocou o chifre, a cuxo sinal acudiu o sereno Beato León, mais xa era tarde. Informados o director do cárcere, o presidente da Audiencia e o xuíz de primeira instancia, mobilizaron varias parellas montadas da Garda Civil. A autoridade reconstruíu os feitos percorrendo as dependencias carcerarias e tomándolles declaración aos presos que aínda permanecían na cela número 4. Ditos presos declararon “que no habían visto ni oído nada”. Os danos causados pola barrena no piso da prisión ascendían a dez pesetas.
Na xornada do día 26, a enésima fuxida do Farruquena converteuse na comidilla dos pontevedreses.
El Diario de Pontevedra do martes día 28, baixo o titular “Los fugados de la cárcel”, volve dedicarlle espazo ao “suceso del día”. O xornal, tentando dar resposta ás preguntas “¿Por dónde huyeron los presos?”, “¿Dónde se encuentran?”, informaba os seus lectores que, segundo algunhas atestacións, o bandido Farruquena a canda os seus acólitos, alancaran pola vía do tren até Campañó. Porén, dúas veciñas de Xeve aseguraron ver naquel lugar, ás oito da mañá do día 26, cinco mozos de fasquía sospeitosa “cuyas señas coinciden con las de los presos”. Ao parecer, un deles ía medio espido. A Garda Civil sospeitaba que, dende Xeve, os fuxidos dirixíranse a San Xurxo de Sacos, a onde chegarían pola tarde.
O tenente coronel da Benemérita Manuel Ros y Pérez deulles ordes aos seus subordinados para que se despregasen por aquela comarca. Contra a noitiña, froito das pescudas, os axentes advertiron a presenza de “cinco hombres que caminaban cautelosamente”. Os fuxidos decatáronse da presenza dos gardas e déronlles sebo aos pés, espallándose polo territorio. Os uniformados perseguíronos berrando “¡Alto a la Guardia Civil; entregaos!”, mais, como redactou o xornalista: “Los presos siguieron corriendo como corzos, saltando muros, cayendo aquí y levantándose allá, para evitar que la Guardia Civil los alcanzase”. Os perseguidores fixeron uso das súas armas regulamentarias, ferindo a un dos perseguidos. Finalmente, os axentes foron quen de deter a dous dos cinco delincuentes: Xoán Mosquera Testas (o ferido) e Xesús Rouco Arada, é dicir, os cabos de vara que facilitaran a evasión do Farruquena. O xornalista engadiu: “Los otros tres presos lograron huir y desaparecer, favorecidos por los accidentes del terreno y la oscuridad de la noche”.

Interrogados de novo os presidiarios que compartín a cela número 4 co Farruquena e os outros catro fugados, declararon que o sábado 25 estiveran “de conversación hasta las once y media sin notar nada de particular ni presumir que pudiera suceder lo que sucedió. El Ruquena estuvo más hablador que nunca, diciendo cuentos más o menos picantes que todos escuchábamos en medio de grandes risas”. Ao parecer, Cardona, outro dos evadidos, desaparafusara a lámpada eléctrica da cela porque seica lle picaban os ollos. O Cardona gardou a bombilla nunha bota e a estancia ficou nas tebras. Os presos tamén revelaron que a fuga fora premeditada, xa que o Farruquena e os seus camaradas “tenían especial empeño en no afeitarse la barba para desfigurarse un tanto”.

El Diario de Pontevedra do mércores 29 de marzo, en portada e baixo o titular “Los fugados de la cárcel”, ofreceulles aos seus lectores unha ampla reportaxe sobre as peripecias do Farruquena et álii. Os cinco fuxitivos deran chegado a Sacos o domingo ás catro e media da tarde, xa achancando polo monte xa pola estrada de Ourense. Nesta localidade preguntáronlles a dúas mulleres: “¿Está muy lejos Cerdedo? ¿Se ve desde la carretera?”. Posto que aínda lles quedaba un bo treito para atinxiren o seu ansiado destino, decidiron pasar a noite en Sacos e repor forzas na taberna de Xosé Bruno. “Tráiganos pan, queso y vino”, pediron esfameados e case sen folgos. Todos cinco devoraron aquela merenda nun amén. Saciada a fame e a sede, erguéronse da mesa manifestando que as consumicións serían aboadas ao día seguinte. Neste punto, reproducimos o diálogo mantido co taberneiro:
−¡Iso no pode ser. Déixense de bromas e paghen aghora mesmo o ghasto! –dixo o taberneiro.
−Non temos cartos. Rexístrenos vostede e xa verá como non hai nin unha perra chica –responderon os facinorosos.
−¡Se vostedes no paghan, non saen de aquí! –retrucou o taberneiro.
Quixeron os fuxitivos chegar a un acordo, deixando as súas chaquetas en peñor, e mesmo un deles tirou do peto dúas ou tres medallas, recordo de familia, para sufragar a débeda (once reais), mais, nin o taberneiro nin a súa muller se aviñeron. A clientela facía forza en favor do taberneiro, polo que Enrique de Francisco, facultativo da fábrica de electricidade de Dorna alí presente, vendo que o asunto “iba tomando muy mal aspecto”, ofreceuse a custear o consumido polos forasteiros. Os cinco agradeceron o xesto, abandonaron o local e reemprenderon a marcha.
Perto de Dorna, o quinteto dexergou os “charolados tricornios de una pareja de la Guardia Civil”, polo que, atravesando o leirado, internáronse no monte. A parella da Benemérita tamén se decatou da manobra. Os gardas esperaron o paso da carruaxe Pontevedra-Cerdedo, cargaron os seus fusís e sentaron no cupé, a carón do maioral. Apeáronse en Pedre, na revolta da Ponte do Barco, na mesma ponte, “sitio muy estratégico para sorprender a los desconocidos”, onde lles fixeron a espera. A unha carreiriña de can, nos pardiñeiros das Cortellas de Pedre, unhas décadas antes a gavela de Pepaloba e Xan Quinto, o seu fidel lugartenente, acubilláranse e maquinaran astucias.
Deron as oito. Na escuridade, un ruído de pasos amortecidos puxo en alerta os axentes, apostados tras unhas matogueiras. O cabo tocou o chifre e berrou: “¡Alto a la Guardia Civil!”. Sorprendidos, Farruquena e os dous cabos de vara Rouco e Mosquera fixeron por escapulirse. Os gardas civís abriron fogo, ferindo a Mosquera no lomedro esquerdo. Rouco e Mosquera rendéronse inmediatamente, tirándose ao chan no medio da ponte: “¡Entregámonos, entregámonos!”. O habelencioso Farruquena, esquivando as balas, guindouse da ponte abaixo, dende unha altura duns cinco metros: “Cayó de rodillas, incorporose rápidamente y desapareció en el acto, como si la noche le hubiera tragado entre sus sombras”. Carlos Cardona e Atilano Expósito xa denantes escolleran outra ruta de escape.
Os gardas civís cachearon os detidos. O Rouco portaba na man un fardel co que envolvía dous magníficos polos, subtraídos nalgún curral. O xornalista precisou: “Los guardias se hicieron cargo de los pollos que, por cierto, estaban ya desplumados cuidadosamente y en disposición de ser pasados por el fuego”.
Rouco e Mosquera, atados cóbado con cóbado, foron trasladados ao cuartel de San Xurxo de Sacos. Nada se soubo dos outros tres fuxidos. Correu o rumor que Cardona e Expósito pasaran a noite na casa dun tal Herdeiro, na aldea do Cádavo (parroquia de Santa María de Sacos).
O mércores 29 de marzo, ás nove da mañá, Rouco e Mosquera ingresaron de novo na prisión de Pontevedra. Sometidos a interrogatorio, ambos os dous botáronlle a culpa da fuga ao persuasivo e animoso Farruquena. Durante as xornadas de fuxida e persecución só enviaran un anaco de boroa ao bandullo. Acusaron a Cardona de roubar, matar e desplumar os dous polos. Dende o domingo non pegaran ollo: “Pasamos la noche y el día andando siempre por los montes con el afán de llegar a Cerdedo, luego a Carballiño y después a donde Dios quisiera”. Respecto ao Farruquena, os detidos engadiron: “Al Ruquena no lo cogen Vds. más que muerto, porque corre como una liebre. Salta por encima de todo lo que encuentra a su paso y ya dice él que sólo estando sin vida podrán poner las manos en su cuerpo”.
O xornalista tivo oportunidade de entrevistar o garda civil Xesús Maceiras, un dos artífices da detención dos evadidos, quen gabou a axilidade e a determinación do Farruquena. Tamén Enrique de Francisco respondeu as preguntas da prensa. O técnico da fábrica de Dorna precisou que foi Cardona quen quixo satisfacer as consumicións na taberna de Xosé Bruno, ofrecendo en troco os xemelgos da súa camisa. De Francisco sinalou que os fuxidos non levaban arma branca ningunha, pois, para tallar o queixo, pediran emprestada unha navalla na taberna; pero si se axudaban duns bos paus.
Á última hora do martes 28, os telégrafos difundiron por Pontevedra o rumor da captura do fuxitivo Xosé Benito Posse Seara, alias Farruquena. Ao parecer, coa intención de pasar a Portugal, o bandido fora detectado pola Garda Civil de Arbo mentres xantaba nunha taberna da localidade. Farruquena ventou os de verde e abandonou o establemento por unha das fiestras, dirixíndose lixeiro até a beira do Miño. Unha vez alí, acosado pola Benemérita, chimpouse á auga. Zafouse Farruquena das balas da Garda Civil que asubiaban por riba da súa cabeza e venceu, así mesmo, a forte corrente do río, mais na outra ourela agardábano expectantes os gardas portugueses.

Concluía o xornal que, probabelmente, nos vindeiros días o bandido Farruquena sería devolto ao cárcere de Pontevedra. Disque, mais coñecendo o personaxe, subido á peaña do mito co patrocinio de Vaipolorío, ben seguro, en comisarías e cuarteis, segue a figurar nas listaxes dos prófugos máis buscados.
Imagem
Imagem
Na revolta da Ponte do Barco (Cerdedo), ás portas da aldea de Pedre, a Garda Civil detivo os fuxitivos.
Imagem
Bandidos asaltando unha carruaxe (W. C. Palmer, 1937).
Imagem
Antigo cárcere de Pontevedra, sita no predio da actual Audiencia.
0 Comments

Muíño avó

8/12/2020

0 Comments

 
Imagem
Manuel Cabada Castro
Velaí estás, vello muíño dos meus soños.
    Castelo silente e humildoso, mais ben plantado, nas terras fondas das augas cachoeiras da miña Galicia húmida e feraz.
    Feito todo ti de pedra virxe, subida a muque ó axeitado lugar co teimudo esforzo de antergos e ignotos construtores doutros tempos.
    De terra e auga, macizo brazo, bravo ollar e anchas costas eran eles, mais na tona das augas cantareiras e podentes alá se foron un día río abaixo, coma tenue folla de abeneiro, os seus nomes e proxenies pra nunca máis constaren en doutos pergamiños.
    Quedo e firme, mantés ben afincada a túa dolménica figura á beira mesmo das augas de mil fontes que bañan os teus pés.
    Días e noites pasaron por enriba de ti e na túa face patrucial só sabias engurras che deixaron de avó bo e de moito mundo.     Si, avó pastor de tempos, de vidas e tamén mortes.
    Leves nome ou non o leves, o do Medio ou das Paradas ou aqueloutro que che praza, o certo é que ti es de todos, comunal ben pra cantos beleza buscan, libre e xenerosa.
    Pois ti es do merlo que sobre as lousas do teu teito un intre só parou pra gozar da fondura e beldade fuxidías das mil cousas que dende alí el ben sabe detectar.
    Es, tamén, guieiro firme pra a amarela e sutil lavandeiriña que, randeándose no ar, pasou áxil á túa beira agora mesmo río arriba, chiscándoche un olliño con cómplice presteza.
    E que me dis da humilde fontenla que, fronte a ti na outra beira, dende a rocha e á sombra da labaza ben prendida, deita o primor dunha auga que sanea e convida a apreciarmos ben a vida?
    Ollarías tamén hai só un pouco o disparo azul do sen par martiño peixeiro que nun intre se mergullou naquela poza pra axiña nos mostrar no peteiro o seu trofeo...
    Mais, porén, aquel rítmico canto de muiñeira, coral e redondo, da túa roda de moer hai tempo xa que transformado o levaron, do seu peteiro prendido, merlos, xiríns e pombos áxiles por montes e valgadas. Dende aquela calou ela –boa mágoa!- para sempre. Muda e irta lembranza daquela antes roda viva e fariñeira, xaces ti agora nos adentros dese avó muíño-dolmen, onde antes só eras raíña leda e buliciosa.
    Si, a túa lingua-roda cansou, vello muíño, de nos falar, de cantar pra nós e facer festa, día e noite, sen que nós soubésemos, como é debido, frear o ignoto fado.
    Quero, por iso, cantarche agora, leda roda nun tempo de escasezas, lembrando aquel teu manso e paciente moer e remoer dos millos de ouro que un día che levei pra miña nai logo cocer o pan e os nenos podermos degustar o milagre da broa e da bola quentes.
    Nun tempo foras, si, fariñento fogar de acollida de amores entregados e xenreiras apagadas. No teu seo bulían sempre en palabras nobres vida, angurias, medos e esperanzas.
    Ó teu lado abeiraron tamén seguramente, en fatais intres, vidas novas fuxitivas naqueles nefandos tempos que ti ben sabes da caza ó home, sen ti lles poderes ofrecer refuxio firme, porque ben sabes que os pobres (e ti es casoupa pobre, aínda que de rocha) non son ninguén.
    Sabes, muíño amigo? Di o sabio que hai un tempo pra falar e pra cantar e outro pra calar. Mais dígoche tamén unha cousa eu agora. Ti, muíño avó, que tanto sabes de historias, de amores, de odios e de alegrías fuxidías, agora mesmo, co teu enxordecedor silencio, estasnos a dicir baixiño cousas que si que ben que nos importan. Abur!

Imagem
Imagem
Imagem
0 Comments

‘Fillos da Estrada’ conmemorou na Habana o seu 105º aniversario e o centenario do xornal ‘El Emigrado’

6/12/2020

0 Comments

 

Na actividade, que se celebrou na sede da Asociación Canaria de Cuba, participaron un centenar de asociados

Manuel Barros
Imagem
Gódula Rodríguez Señaris presidenta da Asociación Fillos do Concello da Estrada fai a introdución á actividade
Imagem
Os cantantes líricos Jenny Santamaría e Ernesto Roel.
A Sociedade Fillos do Concello da Estrada conmemorou cunha velada cultural o 105º aniversario da súa fundación e o centenario do xornal O Emigrado nos salóns da Asociación Canaria de Cuba Leonor Pérez Cabrera.
O evento, que tivo lugar o pasado 29 de novembro, estivo presidido pola Xunta Directiva da entidade da emigración estradense máis antiga do mundo, encabezada pola súa presidenta  Gódula Rodríguez  Señaris, e coa presenza dun centenar de asociados e convidados.
A actividade deu inicio coa interpretación dos himnos nacionais de Cuba, España, e o himno galego, estando as palabras centrais da efeméride a cargo da titular.  Gódula Rodríguez, quen despois de agradecer aos directivos da Casa Canaria as facilidades brindadas, realizou unha descrición histórica da fecunda vida desta sociedade nos seus 105 anos de existencia, na que destacou os seus momentos  cume e as súas personalidades máis destacadas.
Unha vez finalizada a intervención, fíxose entrega ao directivo Aldo Hernández Monzón do diploma outorgado pola Agrupación de Sociedades Comarcais de Galiza en Cuba que acredita o seu premio no concurso fotográfico Día de Galiza 2019.
Foi proxectada en primicia o documental "Unha pegada centenaria", do realizador e secretario da sociedade Raimundo  Mollinedo, estando o momento musical a cargo dos cantantes Ernesto Roel e  Jennys Santamaría e finalizando a velada coa audición do Himno da Estrada interpretado pola Coral Polifónica Estradense que dirixe o profesor Xavier  Comesaña. Ofreceuse unha merenda-buffet aos participantes.
Co lema ‘Protección á agricultura, ao ensino e ao socio necesitado’ fundouse na Habana o 4 de xuño de 1915 a Sociedade Hijos do Concello da Estrada. A nova sociedade xurdiu a pedimento da Federación Agrícola da Estrada desempeñando un importante papel o concelleiro agrario Pedro Varela Castro, quen enviou a Cuba con ese fin a Manuel  Señarís, elixido secretario do Comité Xestor presidido por José Brea e sendo o primeiro presidente electo da sociedade Antonio  Reymóndez.
Entre os feitos máis destacados nos seus primeiros 50 anos estiveron a fundación na Estrada do xornal "El Emigrado", órgano das sociedades de emigrados e agricultores, o 20 de setembro de 1920, e o Centro de Emigrados na Estrada, 1 de xaneiro de 1921. Os dous obxectivos principais que se expuxo a nacente sociedade e que aparecen plasmados no seu primeiro Regulamento foron “soster un xornal para a defensa dos intereses agrarios e difundir os modernos métodos de cultivo”. En representación da sociedade emigrante participaron os irmáns Maximino e Albino Matalobos, xunto ao seu primeiro director, o mestre e emigrante retornado de Cuba, José Otero Abelleira. Actuou como xefe de Redacción Manuel García Barros.
A sociedade contribuíu en forma notable ao melloramento da calidade da educación no municipio coa construción e mantemento de dúas escolas e o financiamento dos certames escolares, nos que se premiaban aos mellores estudantes. Efectuaban na Habana un banquete anual con todos os asociados polas Festas de San Paio, patrón da Estrada. Outro fito importante foi a construción en 1926 dun Panteón Social no Cemiterio de  Colón. Entre as personalidades máis destacadas nesta etapa estiveron: Secundino Baños Villar, José Loureiro García, Jesús Barros López e Carlos Vila Garea.
A partir do ano 2004 a sociedade revitalizou a súa actividade coa continuación da súa vida social despois de máis de 40 anos sen actividades, destacándose, as celebracións dos aniversarios 90º, 95º e 100º da sociedade nos que participaron autoridades do Concello. Tamén houbo unha visita da Coral Polifónica Estradense; a creación dun grupo de danza folclórica; a continuación das festas patronais de San Paio no mes de xuño; actividades e encontros dedicados aos emigrantes, aos adultos maiores e aos nenos; publicación das memorias da sociedade; eventos literarios; exposicións fotográficas; edición de documentais en formato vídeo sobre a historia da sociedade; participación do seu grupo de baile nos festivais convocados polas federacións de sociedades españolas e galegas, degustación de pratos típicos galegos, entre outras.
Hijos do Concello da Estrada conta actualmente con máis de 300 asociados, deles 2 son naturais da Estrada e 104 descendentes directos con nacionalidade española. As mulleres representan o 62% dos asociados e o 56% ten 60 anos ou máis, estando a súa Xunta Directiva integrada por: Gódula  C. Rodríguez  Señaris, como presidenta; Leonardo Barros Blanco, vicepresidente; Raimundo Ou. Mollinedo López, secretario; Ana Mª González Gimeno, vicesecretaria; Dores Torres Pérez, tesoureira, e Ana  T. García  Fortún,  vicetesoureira, completando a relación 20 vogais efectivos e 6 suplentes.
Imagem
Imagem
Asistentes ao acto
0 Comments

    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Fuente RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Febrero 2023
    Enero 2023
    Diciembre 2022
    Noviembre 2022
    Octubre 2022
    Septiembre 2022
    Agosto 2022
    Julio 2022
    Junio 2022
    Mayo 2022
    Abril 2022
    Marzo 2022
    Febrero 2022
    Enero 2022
    Diciembre 2021
    Noviembre 2021
    Septiembre 2021
    Agosto 2021
    Julio 2021
    Junio 2021
    Mayo 2021
    Abril 2021
    Marzo 2021
    Febrero 2021
    Enero 2021
    Diciembre 2020
    Noviembre 2020
    Octubre 2020
    Septiembre 2020
    Agosto 2020
    Julio 2020
    Junio 2020
    Mayo 2020
    Abril 2020
    Marzo 2020
    Febrero 2020
    Enero 2020
    Diciembre 2019
    Noviembre 2019
    Octubre 2019
    Septiembre 2019
    Agosto 2019
    Julio 2019
    Junio 2019
    Mayo 2019
    Abril 2019
    Marzo 2019
    Febrero 2019
    Enero 2019
    Diciembre 2018
    Noviembre 2018
    Octubre 2018
    Septiembre 2018
    Agosto 2018
    Julio 2018
    Junio 2018
    Mayo 2018
    Abril 2018
    Marzo 2018
    Febrero 2018
    Enero 2018
    Diciembre 2017
    Noviembre 2017
    Octubre 2017
    Septiembre 2017
    Agosto 2017
    Julio 2017
    Junio 2017
    Mayo 2017
    Abril 2017
    Marzo 2017
    Febrero 2017
    Enero 2017
    Diciembre 2016
    Noviembre 2016
    Octubre 2016
    Septiembre 2016
    Agosto 2016
    Julio 2016
    Junio 2016
    Mayo 2016
    Abril 2016
    Marzo 2016
    Febrero 2016
    Enero 2016
    Diciembre 2015
    Noviembre 2015
    Octubre 2015
    Septiembre 2015
    Agosto 2015
    Julio 2015
    Junio 2015
    Mayo 2015
    Abril 2015
    Marzo 2015
    Febrero 2015
    Enero 2015
    Diciembre 2014
    Noviembre 2014
    Octubre 2014
    Julio 2014
    Junio 2014
    Abril 2014
    Marzo 2014
    Febrero 2014
    Enero 2014
    Diciembre 2013
    Noviembre 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Powered by Create your own unique website with customizable templates.