Entre o coto Penide (Dúas Igrexas) e o cimo da Pedreira (Pereira) hai unha “leghua de monte” na que, de puro cripticismo, os pedregais se explican coma libros abertos.
Un colosal caderno de campo redactado con letras de molde e adobiado con exquisitas miniaturas. Un códice que, pergamiño a pergamiño, o voluntariado diletante e irredutíbel do Capitán Gosende se afana en desentrañar. Un cómic de viñetas en código morse. Petróglifo a petróglifo, mensaxes contidas en botellas de pedra, boias dunha orografía oceánica: lombeiros coma ondas, cádavos coma mastros e escumas de toxo.
    Confésolles que antes de nos decantar por “O legado dos homes pequenos”, un dos títulos que se barallou para o recén-publicado ensaio sobre os gravados rupestres de Cerdedo foi “O lapis de pedra”. Evocabamos a rudeza do útil que unha selecta humanidade protometalúrxica empregou para plasmar na primeira plana dos rochedos un acio de misterios e a súa incógnita hermenéutica. Nun gravado rupestre contense o enigma e a clave, a chave e a pechadura. En Capitán Gosende levamos unha boa tempada sacándolle punta ao lapis.
    As 38 coviñas da Pedreira I, as 51 coviñas da Pedreira II, as combinacións circulares da Pedreira III, o trío de coviñas da Pedreira IV, a coviña senlleira da Pedreira V, os 6 óvalos concéntricos da Pedreira VI e, arestora, a míllara do Revoltón.
    O domingo 18 de febreiro, avanzando paseniño cara ao norte, a tropa dos Gosende fómonos afastando do curuto da Pedreira para acadarmos a penela do Revoltón, predios da freguesía de San Bertalomeu de Pereira (Forcarei). Revoltón, cecais, aumentativo de “revolta”, pronunciada viraxe do camiño.
    Aproveitamos a raxeira invernal para probar fortuna de novo, para apostarmos confiantes á lotaría do si e non, para xogarmos ao gato e ao rato coas “sombriñas”. O chan galego é un inmenso peletre, un chapicado de mariolas.
    Inadvertidas baixo un veludo de lique ou carriza, ora batemos coas arandelas dunha cociña económica, ora cun sarabullo de foquiñas, ora coas exclusivas filloeiras, ora co requintado oxímoro dos estáticos serpentiformes. O descubrimento, sempre feliz, provoca no descubridor unha mestura de aglaio e ledicia cuxa intensidade ben se puidera medir en amperios. Paradoxalmente, quen experimenta as cóxegas do achado intensifica dita sensación compartindoa, é dicir, descargándose electricamente no grupo. Cousas dos electróns libres. Cando o propósito é loábel apenas opomos resistencia.
    En 2018 cúmprense vinte anos de estudo e pescuda en Cerdedo: toponimia, seres mitolóxicos, o roteiro da Montaña Máxica, cantigueiro, arqueoloxía, o vervo xido, o azoute da cacicaxe, a Memoria do 36, os retrincos históricos, os amuletos... Nestas dúas décadas andei camiño, mais non vadiei. Nestas dúas décadas escoitei e tomei nota, contáronme e relatei, confesáronseme e revelei sen remordemento, informáronme e publiquei puntualmente as novas; os sabios compartiron a súa sabenza comigo e eu compartín o sabido con quen demandou partilla. Uns empregaron o prezado quiñón en beneficio de todos, outros, mesmo arrogándose o mérito, no seu propio beneficio. Alá cadaquén coa súa conciencia. “Dade e darásevos; medida boa, apertada, remexida e rebordante baleirarán no voso regazo” (Lucas, 6:38).
    Tornemos ao rego. O pasado domingo, aguzados os ollos polo lusco fusco, Juan Soto, fotógrafo de Capitán Gosende, atopou na rocheda do Revoltón o sétimo gravado rupestre deste novo curso. A agulla no palleiro. Soto non se inmutou, os máis fixemos unha festa. Parabéns, camarada!!
    O petróglifo do Revoltón (coordenadas.- X: 554.896; Y: 4.720.598; alt. 646) é unha constelación de, cando menos, 38 coviñas. “Así na terra coma no ceo”, diría o mestre Andre Pena Granha.
    A concavidade meirande acada os 17 cm de diámetro. A máis pequecha (quizais tamén a máis desgastada, 4 cm de diámetro). O diámetro da maioría é de 8/9 cm.
    O gravado rupestre tallouse no banzo inferior da peneda amoreada que coroa as lombas do Revoltón, tenza do monte veciñal dos lugares de Alende e Castro de Muras. Canteira comunal. Nunha greta do curuto chantouse un marco, probabelmente, estremeiro (Muras-Alende/Valiñaxemia). O relanzo granítico empregado como soporte inscultórico inclínase cara ao sueste. Superficie visíbel: 7 m2 aprox. Gretas e fracturas naturais dividen o panel en sete seccións. As devanditas 38 coviñas distribúense desigualmente polas superficies acoutadas.
    A estación petroglífica localízase a uns 350 m, en liña recta e cara ao nordés, das primeiras edificacións de Castro de Muras; e, na mesma orientación, a uns 670 m do centro da croa do castro (bela panorámica). Así mesmo, sitúase a uns 250 m, cara ao oeste, da mámoa de Valiñaxemia e a uns 600 m, cara ao noroeste, do petróglifo da Pedreira VI.
Ou sexa, percorrendo unha distancia de pouco menos dun quilómetro, o profesorado de Forcarei (ou achegado) pode arrequecer a súa lección de Prehistoria acompañando os seus alumnos nestas tres recaladas polas idades do ser humano, avantando uns 2.000 anos en cada arribada: castro de Muras (uns 2 milenios de antigüidade), gravado rupestre do Revoltón (uns 4’5 milenios de antigüidade), mámoa de Valiñaxemia (uns 6 milenios de antigüidade). Os nenos e nenas desfrutarán abofé con esta actividade en plena natureza, viaxeiros a bordo dunha prodixiosa máquina do tempo.

A Asociación Cultural “Vagalumes” conmemora o día de Rosalía cun recital de poesía que teñen a esta autora como destinataria. Farase unha escolleita de textos dedicados á poeta, aínda que tamén convidamos a que quen desexe participe con composicións propias que teñan este mesmo tema.
Este acto terá lugar o vindeiro 24 de febreiro, coincidindo co aniversario de natalicio da escritora, ás 20:00 h. na sala de exposicións de Abanca.
A recuperación e difusión de Rosalía, foi -desde a fundación de Vagalumes- unha das nosas preocupacións. Unha autora clásica da súa calidade e co potencial intelectual tan rico da súa obra non se entende que se ignore ou desprece como está a suceder. Por iso reivindicamos para ela un lugar preferente no noso Concello á hora de dar nome a espazos públicos, fronte á situación que sofre hoxe de marxinación, e tamén todos os anos vimos conmemorando o seu día. Realizamos moitas actividades para a súa difusión e apoiamos a solicitude da institucionalización da súa conmemoración que, afortunadamente, está a consolidarse ano tras ano cun certame no que se implica o Concello e Centros de Ensino. Este ano terá lugar o vindeiro 27 de febreiro e nós amosamos o noso apoio. Neste sentido seguiremos a traballar a prol da rehabilitación plena da figura de Rosalía mais xa non continuaremos nós coa conmemoración da data para anos vindeiros, unha vez que esta celebración foi asumida social e institucionalmente. Por iso este ano queremos tamén facer un recordatorio do que supuxo o labor feito até esta data con lecturas na rúa, nos comercios, representacións teatrais, proxeccións de vídeos, conferencias, etc... Para iso convidamos a todas e todos a participar e asistir a este acto.

A oroxenia herciniana (hai 250 millóns de anos) fixo emerxer dos abismos mariños o lenzo magmático que, primorosamente erosionado, serviu de soporte perdurábel ao ensimesmamento artístico da primeira humanidade metalúrxica (hai uns 4.500 anos). No alborecer do terceiro milenio d. C., o colectivo Capitán Gosende decidiu botarse ao monte na procura dos vestixios espallados daquela ciencia ou maxia prehistóricas. Nesas seguimos.
Entre a xornada poallenta do domingo 21 de xaneiro de 2018 e a solleira do subseguinte domingo 28, Capitán Gosende descubriu (e agora dá a coñecer) 5 novas estacións petroglíficas na comarca de Terra de Montes. Os cinco gravados rupestres foron achados na aba sur do monte da Pedreira (lomba sueste), predios pertencentes ás aldeas de Alende e Castro de Muras, ambas as dúas da parroquia forcareicense de San Bartolomeu de Pereira. A Pedreira, cuxa cemba meridional acada os 681 m de altitude (691 m alt. máx.), é un outarelo tapizado de toxo mesto e carroucha. No Mapa Topográfico consígnanse nas inmediacións os topónimos Moscavide e Auga Empozada. Coidamos “Auga Empozada” un hidrotopónimo transparente e xaora ben xustificado. Observouse que tras días de precipitacións, xurdiran no alto unha media ducia de pozas. Pola banda de “Moscavide”, unha das solucións etimolóxicas albisca unha derivación da forma árabe moskbat, “sementeiras” (Moscavide tamén é o nome dunha freguesía portuguesa). Un regueiro, afluente do Umia, cingue o cotarelo por sueste e poñente. Na mesma orientación, discorre unha estrada asfaltada, ramal da PO-2205, que comunica cos lugares de Alende e Castro de Muras. Probabelmente, o topónimo Muras fai referencia aos antigos parapetos do poboado castrexo. O topónimo Alende vén denominar o núcleo habitado que se sitúa “máis alá” de Muras (neste caso, cara ao leste).
O sitio arqueolóxico da Pedreira localízase a uns 500 m, en liña recta e cara ao sueste, do lugar de Alende e a uns 700 m, na mesma orientación, do lugar do Castro de Muras. O centro da croa castrexa que lle dá nome á aldea sitúase, en liña recta e cara ao noroeste, a uns 725 m dos gravados rupestres. O sitio arqueolóxico da Pedreira localízase a uns 980 m, cara ao norte, da estrema coa parroquia de Dúas Igrexas.
As novas descubertas identificáronse coas seguintes denominacións: petróglifos da Pedreira I, II, III, IV e V. A súa feitura remóntanos ao Calcolítico-Idade do Bronce (uns 4.500 anos de antigüidade). Quen busca atopa!
O topónimo Pereira (lat. petraria(m)) fala dun lugar abondoso en pedra (desbótese a árbore froiteira). O topónimo Pedreira, derivado de “pedra” (lat. petra(m)), fai referencia ao mesmo elemento, xa pola súa abundancia, xa porque, no pasado, o lugar foi empregado como canteira (isto é evidente). A rocha aludida é o granito que gaña protagonismo no noroeste do concello de Forcarei (Meavía, Quintillán, Pereira, Dúas Igrexas...), un territorio caracterizado pola orografía metamórfica.
Percorrendo de oeste a leste aquel outeiro, batemos, de primeiras, co petróglifo da Pedreira I (coordenadas.- X: 555.026; Y: 4.719.832; alt. 678 m). A Pedreira I, descuberto por Juan Soto, componse dunhas 38 coviñas agrupadas/aliñadas (tres coviñas afastadas do grupo principal), talladas nas protuberancias dunha laxa granítica. A superficie visíbel da lousa é duns 45 m2. Dos cinco paneis da Pedreira, os motivos da estación I son os que presentan un menor grao de luimento.
O petróglifo da Pedreira II (coordenadas.- X: 555.051; Y: 4.719.836; alt. 678 m), descuberto por Soto, componse dunhas 51 coviñas agrupadas/aliñadas e outros riscos curvilíneos, tallados nunha laxa granítica de perfil irregular. A superficie visíbel da lousa é duns 18 m2. Unha greta natural cruciforme (cruz latina) divide o panel en catro seccións. As coviñas repártense de xeito desigual entre as dúas seccións delimitadas polo suco vertical da cruz. O flanco sueste da rocha desapareceu por extracción. Son evidentes as marcas deixadas polas cuñas ou guillos, ferramentas empregadas polos canteiros durante o proceso.
Descuberto por Anjo Torres, o petróglifo da Pedreira III (coordenadas.- X: 555.083; Y: 4.719.851; alt. 681 m) labrouse no chanzo superior dun afloramento granítico. O gravado componse de combinacións circulares: dous círculos concéntricos con coviña central e apéndice. A figura acada os 16 cm de diámetro. As estacións petroglíficas I, II e III semella estaren aliñadas.
O petróglifo da Pedreira IV (coordenadas.- X: 555.112; Y: 4.719.872; alt. 681 m), descuberto por Calros Solla, componse dun arco de 3 coviñas talladas na parte superior dunha lastra granítica. As concavidades acadan os 8 cm de diámetro. A superficie visíbel da lousa é duns 10 m2.
O petróglifo da Pedreira V (coordenadas.- X: 555.137; Y: 4.719.900; alt. 683 m), descuberto por Solla, componse dunha coviña, aparentemente illada, tallada nunha laxa granítica. A superficie visíbel da lousa é de 1 m2. A coviña acaróase a unha veta recta e finísima doutro mineral que divide o panel en dúas seccións.
O 7 de xaneiro polos arredores dos Codesás (A Madanela), o 14 ao pé dos cruciformes do monte Penide (Dúas Igrexas), o 21 e o 28, na Pedreira de Pereira... Sen apenas tomar folgo, recén estreado o exitoso libro O legado dos homes pequenos. Gravados rupestres de Cerdedo, o colectivo Capitán Gosende recunca na angueira sen outro obxectivo que o de “protexer co coñecemento” a herdanza dos nosos devanceiros. Por desgraza, abonda quen a queira depreciar, desbaldir ou estragar (vallan de exemplo as desvirtuadas neveiras de Fixó).
Se non hai novidade, o mércores 21 de febreiro mostraremos en Pontevedra (sala de conferencias da Casa das Campás) o froito das nosas pescudas en territorio cerdedense. Abofé, na vila do Lérez dispensaranos máis atención e agarimo ca en Cerdedo, ámbito do noso estudo. Ninguén é profeta na súa terra.

Aquí tamén tivemos o agasallo da súa presenza. O 9 de outubro de 2015 estivo na Polafía organizada pola AELG e a A.C. Vagalumes. Para lembralo no seu pasamento reproducimos aquí un poema de Manuel María na súa voz para o vídeo "Pregrinaxes con Manuel María"..