Desde a Asociación Cultural “Vagalumes” informamos que o vindeiro venres 4 presentaremos o libro de Calros Solla “A conxura dos Gosende” na sala de exposicións de Abanca (Rúa Principal, A Estrada), ás 20:30 h. Intervirá o autor e membros de Capitán Gosende que darán conta do labor de descuberta e defensa do patrimonio de Terra de Montes.
Esta obra da conta destas actividades como recolle no seguinte treito: “E nesas andamos, percorrendo o territorio entre o Verdugo e o Umia, os ríos, fontes e regatos pequenos desta nosa milenaria Terra de Montes, aínda que a cacicaxe reinante non vexa máis ca “montes de terra”, para degradar, espoliar e malvender ao mellor postor. Terra de Montes é moito máis ca un viveiro de fachendosos de parroquia metidos a políticos, trepas mediocres que utilizan os concellos para autopromocionarse, para beneficiarse das prebendas do poder.” 
Este volume continúa o traballo comezado n’O código da vincha e As pedras da tribo, dentro da colección Cerdedo in the Voyager, unha viaxe pola historia e cultura milenarias de Cerdedo. 

No nº 51 da revista Nós (15 de marzo de 1928, páx. 58), Otero Espasandín publica o artigo titulado “Nova aportación á lírica galega”, unha gabanza do poeta Emilio Mosteiro.

El Pueblo Gallego do 28 de marzo de 1928 (en portada), na sección “Los trabajos y los días”, O aínda galeguista Evaristo Correa Calderón (1899-1986) publica un artigo titulado “Patria y magisterio”. Extraemos o seguinte:

Uno de los problemas básicos, y uno de los más urgentes, en la Galicia actual, es la escuela [...] Una escuela sin espíritu, sin carácter, no sería absolutamente eficaz. Es preciso que nuestra escuela tenga un alma gallega, un sentido proselitista, para que deje huella, para que alumbre pasión en las nuevas conciencias pueriles [...] “¿Hay que dar en nuestra tierra un sentido gallego a la pedagogía?” [...] No debería dudarse esto ni un momento, porque todo cuanto se haga en contrario será obra estéril [...] Si esto no se hace, la enseñanza en Galicia será híbrida, artificial e inconsistente. Nosotros perderemos un patriota, pero no por eso lo habrá ganado España para sí.

Sigo con atención creciente los trabajos que la Asociación de Maestros de Vigo realiza para llevar a cabo una Asamblea del Magisterio Gallego. Junto a las mejoras de clase que figuran en su programa, no debe olvidarse el tema trascendente de dar una dirección racial a nuestra cultura primaria [...] Los maestros gallegos deben darse cuenta de que antes que maestros son gallegos [...] Existe a la hora presente, en nuestra tierra, una pléyade brillante de maestros intelectuales. Recordemos los más visibles: Noriega Varela, Risco, Otero Espasandín, V. Taibo, Dieste, “Roxerius”, Juan Jesús González, Salgado Toimil, Antonio Couceiro, Correa Álvarez, Santos Vila, Órtiz Novo, Prol, Soto Menor, “Ben-cho-sey”.

Antes que formar la generación que va a venir, habría que formar los institutores abnegados, idealistas, que han de moldearla; comunicarles una conciencia gallega, una responsabilidad.

Oito anos despois, o réxime franquista ‒bendicido por Correa Calderón‒ abriralles expedientes de depuración aos mestres Vitoriano Taibo, Roxelio Pérez Roxerius, Juan Jesús González e Xosé R. Fernández-Oxea Ben-Cho-Shey. O mestre Luís Soto Menor será detido. Os mestres Rafael Dieste e Otero Espasandín víronse abocados ao exilio.

El Pueblo Gallego do 20 de xuño de 1928 (páx. 2), na sección “Prisma”, publica un artigo de Augusto María Casas, titulado “Los poetas nuevos de Galicia”. No seu proxecto “Índice de la lírica gallega contemporánea” (“Esquema da nova poesía galega”, Nós, 1935), Casas escolma, entre outros, os seguintes: Amado Carballo, Correa Calderón, Euxenio Montes, Ánxel Casal, Manuel Antonio, Bouza Brey, Johan Carballeira, Xesús Bal y Gay, Blanco Amor, Emilio Mosteiro, Xulio Sigüenza, Denys Fernández (C. Sánchez Mazas), el mesmo e Otero Espasandín.

De Otero Espasandín, anota: su obra poética permanece, casi inédita, en periódicos y revistas. Prepara su libro “Alfabeto”. Su elevada categoría lírica es indiscutible. Recordamos un poema ‒a. 1926‒ que lleva por epígrafe “Parábola”.

Na páxina 11 de El Pueblo Gallego do 27 de xuño de 1928, baixo o titular “Información general. Ingreso en la Escuela Superior del Magisterio”, lemos: En la Sección de Ciencias han conseguido ser aprobados en el examen de ingreso los siguientes maestros y maestras: (unha listaxe de trece nomes). Felicitamos a los ingresados, especialmente a nuestro colaborador, señor Otero Espasandín.

No xornal El Correo de Galicia (Órgano de la colectividad gallega en la República Argentina) do 19 de agosto de 1928, na sección “Información de Galicia. Santiago.- Notas de Sociedad” (páx. 8), lemos que Otero Espasandín, “destacado escritor”, estivera en Compostela.

En El Pueblo Gallego do 4 de setembro de 1928 (páx. 2), Otero Espasandín publica o poema titulado “Sementeira”, dedicado á memoria de Amado Carballo, no cabodano do seu pasamento (3-9-1927): Arco da vella / disparas a frecha do campanario / ó corazón do ceo...

No xornal vigués El Pueblo Gallego do 13 de setembro de 1928 (en portada), na sección “Los trabajos y los días”, Correa Calderón asina un artigo titulado “La poesía nueva y Galicia”, do que salientamos: Hoy por hoy, poseemos en Galicia una escuela de lírica nueva de la más fina calidad. En la que ya tenemos muertos que honrar con obsequios de versos, como Amado Carballo (†1927). Eugenio Montes, Manuel Antonio, Otero Espasandín, Blanco Amor, Augusto María Casas, Johan Carballeira, Bouza Brey [...] forman un núcleo de poetas digno de presentar en cualquier acto de afirmación.

Otero Espasandín redacta o limiar do poemario O Galo da autoría de Amado Carballo, publicado postumamente en 1928 na editorial Nós: Camiño da miña terra ‒como a súa, nas veiras de Lérez‒ dei con el (vran de 1927) n’unha casiña homilde de Pontevedra. Inda que nunca nos viramos, os nosos brazos cruzáronse como pra refrorecer unha vella aperta...

No nº 58 da revista Nós (15 de outubro de 1928, páxs. 190-1), Otero Espasandín publica unha reseña do libro De catro a catro de Manuel Antonio, publicado tamén pola editorial Nós: E tocáballe a este mariñeiro coa pértega do mastro máis esguío dal-o brinco ás extremas latitudes da poesía contemporánea...

Dezaoito anos despois, no vespertino compostelán La Noche do 13 de xullo de 1946 (páx. 3), na sección “Plumas y letras gallegas” e baixo o titular “Un xuicio sobre o libro de Manuel Antonio “De catro a catro””, reprodúcese a devandita recensión. Na sinatura lese: Outeiro Espasandín.

O 17 de setembro de 1929 (en portada), o xornal El Pueblo Gallego congratúlase pola invitación que a Universidade de Berlín lle fai a Filipe Fernández Armesto (Augusto Assía), colaborador do periódico, para impartir naquelas aulas unha conferencia sobre literatura. A maiores: El Pueblo Gallego no puede por menos de teñir de alborozo sus columnas, registrando este triunfo de la mocedad gallega, la más apetecible mocedad ‒Dieste, Montes, Amado Carballo, Jesús Bal, Fernández Mazas, Maside, Otero Espasandín, Augusto Casas, Bonome, Correa Calderón, Santiso Girón y otros más‒ que en este periódico, cordial mano desnuda, alzaron su gallarda verticalidad de antenas.

Imos rematando. Nesta serie de catro artigos, quixemos deixar constancia do torbeliño vital daquel Otero Espasandín da década dos vinte. A ardencia dun galego de Cerdedo que, na flor da mocidade, axudou a forxar os alicerces do país.

“Bo e xeneroso”, foi condenado ao limbo dos apátridas. Porén, con 49 anos de idade e dez de desterro, en carta a Fernández del Riego, escribe: Y mientras un pueblo tenga voz, existe. Que la del nuestro siga hablando al mundo y diga hoy como ayer y como mañana cuan amplio y hondo es nuestro corazón y nuestra esperanza.

Mesmo na soleira dos 87 anos, cun pé na sepultura, nunha carta remitida dende Bethesda-Maryland (USA) ao seu veciño Manuel Monteagudo, Otero Espasandín insiste: ...Mi infancia, pasada en Castro, se posesionó de mi memoria, con todo lo bueno y lo no tan bueno de aquellos años [...] recién entrado en el año 87 de mi existencia, cedo a la condición galaica que en mi pecho palpita vigorosa [...] Le advierto que en lo íntimo me sigo siendo el arrapiezo de comienzos de siglo (3-1-1987).

Na mesma misiva, Otero Espasandín non esquece enviarlle saúdos respectuosos a Rodríguez Fraiz. Ambos os dous non esquecerían, así mesmo, dedicarlle algún dos seus escritos a outro paisano, o Padre Sarmento. Espasandín en 1943 (“Noticia” introdutoria á edición do “Estudio sobre el origen y formación de la lengua gallega” de Sarmento); Rodríguez Fraiz en 1972 (“Los ascendientes del Padre Martín Sarmiento en Cerdedo”). O triángulo inscrito na circunferencia.

O propio Manuel Monteagudo (“Lembranza de Xosé Otero Espasandín”, Verbo Xido nº 11, ano 2005) solicita: eu penso o mesmo que hai máis de vinte anos: no pico máis alto de Castrodiz, onde el pedira metro e medio de chan pra cando morrera, poñerlle un busto coa súa efixie.

Otero Espasandín, autor dos significativos poemas “Pico de Castrodiz” e “Pontes do Lérez”, é un esquecido na súa terra. Agradezamos xaora a oportuna biografía (D. Pereira, 2004), a edición da súa obra en galego (M. Cuquejo, 2006), as merecidas homenaxes, setembro de 2000 e xullo de 2013 (nº 26 do boletín Verbo Xido, 2013), mais, cominemos a autoridade a honrar por sempre a memoria deste ilustre veciño de Castro, rebautizando o colexio de Cerdedo ou outorgándolle o seu nome ao edificio denominado Centro Cultural. Así mesmo, apelamos á Academia Galega para que tome en consideración a vida, a obra e o exemplo de Xosé R. Otero Espasandín para vindeiras edicións do Día das Letras Galegas.

“Vive quien deja y deja el que ha vivido” (A. Machado).

*Faro de Vigo-Terra de Montes (23-8-2015).

En El Pueblo Gallego do 19 de xuño de 1927 (páx. 11), a caron dun “bosquexo” de Maside, atopamos un poema en galego de Otero Espasandín que, dedicado ao piloto F. Sendón, debera integrar o seu poemario Alfabeto (inédito e sempre inconcluso). Eis a primeira estrofa: O corazón da proa treme(n) nos hourizontes / (Ti, sereo, agardabas o bautizo do mar) / E apertaron os brazos en coiros das olas / cobizosas, o peito do navío queimado pol-o sal. De novo, o resaibo manuelantoniano é indiscutíbel. O poema volverá publicarse en Eco de Galicia (A Habana) o Día da Patria de 1934.

En El Pueblo Gallego do 24 de xullo de 1927 (páx. 2), Otero Espasandín publica o poema “Campanario d’aldea”, dedicado a Paco Luís (o poeta Francisco Luís Bernárdez): Campanario d’aldea / no que frorecen os novos días, / no teu reló de sol aniñan / as 33 palomas do medio día / e nos teus gomos engarabitados / tecen teas d’araña as anduriñas...

El Pueblo Gallego do 18 de agosto de 1927 publica (en portada) a reseña que Otero Espasandín lle fai ao poemario Proel, da autoría do pontevedrés Amado Carballo, (1901-3 de setembro de 1927). Velaquí uns parágrafos:

A moitas persoas ‒unhas de boa outras de mala fe‒ lles ouvía decil-o mesmo dos poetas novos: Os poetas novos todos se asemellan. Este dito pode pasar se descartamol-a mala fe.

Porque a poesía nova, na súa cobiza de se recoller aos seus propios dominios, fuxe das mixtificaciós car’o estilo puro. E pra diferenciar, pra extremal-os estilos precísase cultura literaria, a agudeza e, máis que nada, un ánimo limpo [...] O que lea con ledicia a Jules Supervielle ou a Paul Valéry, poñamos por caso, sinte ao ler a Rosalía ‒poñamos por caso tamén‒ como s’entrara n’alcoba dun matrimonio. Máis recatado, o poeta d’hoxe deix’a a súa vida detrás da porta ao saír ao agro do poema.

...Porque ‒digamol-o agora‒ este libro é coma unha ponte entre dúas ribeiras. Millor é un viaxe d’unha ribeir’a outra ribeira. O leutor, sin se decatar case, pasa co-él da lírica galega domiñante astra hoxe a outra lírica acorde coa modalidade da lírica europea.

...Hoxe ou mañán que se queira falar da literatura galega, este libriño, tan mermado de follas, aconsellará o historiador que, co-él a cabeza, comece un novo capítulo.

En El Pueblo Gallego do 21 de agosto de 1927 (páx. 9), Otero Espasandín publica outra peza para o poemario Alfabeto, dedicada ao poeta Emilio Mosteiro: Paseo as miñas cábalas / baixo á-lgoritmia das estrelas / coas que Deus / pranteou o probrema derradeiro. / (Ecuación irresoluble / en números enteiros)...

El Pueblo Gallego do 1 de setembro de 1927, na sección “Compostela al día” (páx. 11), informa que Otero Espasandín, “joven escritor galleguista”, está pasando uns días na vila santiaguesa: De ésta, saldrá para Riveira en donde reside.

No nº 46 da revista Nós (15 de outubro de 1927, páx. 1), Otero Espasandín publica outro poema para Alfabeto, dedicado ao prehistoriador Florentino L. Cuevillas: Dos soutos da noite / caen os ourizos das estrelas / o releeren os ventos outonizos / as follas das fenestras...

En El Pueblo Gallego do 26 de outubro de 1927 (páx. 11), baixo os titulares: “La enseñanza y los maestros” (grandes caracteres), “Un llamamiento” e “A los maestros de la nueva era”, lemos:

...¡Cuánta emoción encierra para nosotros esa palabra: nueva o nuevo! ¡Escuela nueva! ¡Maestro nuevo! ¡Educación nueva! ¿Pero, es que existen una educación nueva y un maestro nuevo? Sí, existen.

...esos maestros que besan la mano a todo el mundo [...] esos maestros cuyas escuelas todavía destilan la húmeda y medieval enseñanza dogmatista, con el estudio a coro y los movimientos a toque de vara sobre la mesa [...] No es en tales maestros donde buscaremos precisamente las fuentes de nuestra inspiración, antes, por el contrario, los combatiremos...

...Maestros nuevos son aquéllos que tienen conciencia de la importancia social de su misión y de su responsabilidad como educadores; que no inclinan jamás la cabeza, sino que la levantan con naturalidad; que no adulan, sino que justiprecian; que no aplauden, sino que comprenden.

...Vengan los Fernández Casas, los Salgado Toimil, los Castro Pena, los López Varela, los Casabella Pernas, los Magariños Granda; los Mato Castro, los Fraiz Villanueva, los Otero Espasandín [...] Vengan a elevar el concepto de la educación, para que así se eleve el del educador.

E, nove anos antes do golpe de Estado fascista que precedería a guerra, a represión e a imposición do nacionalcatolicismo, o editorial do xornal remata: ¿Hai realmente maestros nuevos en Galicia? Pronto lo sabremos.

Tras a sublevación de xullo do 36, os mestres Rafael Fernández Casas, Bernardo Mato Castro e Vítor Fraiz Villanueva foron asasinados. Aos mestres Laurentino Castro Pena, Fermín López Varela e Francisco Magariños Granda abríronselles expedientes de depuración. O mestre Otero Espasandín padeceu o exilio.

En El Pueblo Gallego do 1 de decembro de 1927 (páx. 1), Antón Vilar Ponte (1881-1936), ideólogo das Irmandades da Fala, asina un artigo titulado “La importancia de llamarse Ramón”. Na dita colaboración, o de Viveiro contrarresta o “ramonismo” de Gómez de la Serna co “donramonismo” de Valle Inclán. E engade: Pero tenemos otros Ramones de notorio relieve en la orden de la galleguidad: el poeta Cabanillas, el polígrafo Otero Pedrayo, el literato Fernández Mato, el cronista Gil Andrade, el avangardista Otero Espasandín, el publicista Villar Ponte (irmán do asinante), el gran energético Suárez Picallo... A mención é ben merecida, mais, é evidente o lapso de Vilar Ponte, posto que, os apelidos Otero Espasandín precédense dos nomes Xosé e Roxelio.

El Pueblo Gallego do 12 de febreiro de 1928, na seción “Compostela al día” (páx. 9), informa que “el escritor” Otero Espasandín está a pasar uns días na capital da Galiza.

No nº 50 da revista Nós (15 de febreiro de 1928, páx. 1), Otero Espasandín publica, baixo o título “Poemas”, os versos: Carreteira da serra: / creboute a penedía, / n’un espasmo de forza, / contr’a fe das estrelas... Destinado a integrar o libro Alfabeto, o poema reproducirase no nº 1 de Galiza (1930) e mais en Eco de Galicia (A Habana) do 17 de setembro de 1930.

El Pueblo Gallego do 3 de marzo de 1928, na seción “Compostela al día” (páx. 10), informa: Esta noche será obsequiado con una cena por sus amigos el poeta Otero Espasandín que se halla pasando una temporada en Compostela. La cena se celebrará en el Bar Vino, a las diez de la noche.

El Pueblo Gallego do 9 de marzo de 1928, na sección “Crisol” (páx. 8), Johan Carballeira (1902-1937) publica unha reseña do libro Versos con sol y pájaros, do poeta Amado Villar (1899-1954). Johan Carballeira encomia o pulo innovador do poemario: Pero vengamos a Amado Villar nuestro viejo joven amigo, el mismo que aquí, en nuestra tierra, contribuyó con los cohetes de su europeísmo a agujerear un poco el aire bovino que nos envolvía.

A carón de Amado Villar, na nómina de poetas innovadores, J. Carballeira enumera, entre outros, os seguintes: Amado Carballo, Euxenio Montes, Manuel Antonio, Correa Calderón, Vidal Martínez, Augusto Casas, Dieste, Bouza Brey, Blanco Amor e Otero Espasandín: Aguardamos ese “Alfabeto” del admirable Otero Espasandín.

Continuará...


*Faro de Vigo-Terra de Montes (17-8-2015).

O xornal El Pueblo Gallego do 14 de maio de 1924 (páx. 7), na sección “Ecos compostelanos”, publica un comentario de Juan Jesús González ao respecto da necesidade de crear un Ateneo en Compostela. Na exposición de González albiscamos a opinión que, sobre o particular, tiña Otero Espasandín.

Di J. J. González: En estas mismas columnas hice notar la falta que hace un Ateneo en Compostela, encareciendo la idea de crearlo; en Compostela hay que crear un Ateneo que sea algo así como un índice de la cultura gallega. E prosegue: Parece que al Sr. Otero Espasandín no le sienta bien este pensamiento mío y sin embargo él sabe como yo que Compostela no puede justificarse sin actividad cultural, sin efervescencia ideológica, sin que presida sus actos un pensamiento cumbre, mayor que el pensamiento de otras ciudades [...] Esto es lo que pensamos, mi querido amigo Otero Espasandín, y esto es lo que queremos; lo que hasta ahora no dijimos es lo que sería este Ateneo de que hablamos si yo perteneciese, como directivo, a él. Puedes tener la completísima seguridad de que no sería lo que tú dices. Ya sabes que odio las aceitunas, los pollos bien y los almacenes literarios.

A mención dos “pollos bien” remítenos ao manifesto Máis Alá!, declaración rupturista da vangarda galega, redactado en 1922 polo poeta Manuel Antonio coa colaboración do debuxante Álvaro Cebreiro: E a vós, pobriños mamaleites literarios, desexámosvos cordialmente que calquera día vos publiquen un verso na derradeira folla dunha desas indixentes revistas madrileñas, doada palestra dos vosos esforzos, que é o máximo desiderátum voso. Madrid precísavos para personaxes da súa opereta.

O xornal El Pueblo Gallego do 2 de agosto de 1924 (páx. 7), na sección “Ecos compostelanos”, informa que Otero Espasandín, “el joven escritor y profesor de primera enseñanza”, viaxou de Compostela a Ribeira.

O xornal bonaerense El Heraldo Gallego (Órgano de las colectividades gallegas en el Plata) do 18 de xaneiro de 1925 (páx. 8) titula: “Banquete de despedida en “Las Colonias”: En el restaurante de “Las Colonias” se celebró el anunciado banquete de despedida al poeta argentino Francisco Luis Bernárdez, próximo a partir para su país.

En torno del obsequiado se sentaron los señores D. Rafael Dieste, Bezares, D. Blas Agra Mancebo, García Paz, don Roberto Blanco Torres, don Ricardo F. Bermúdez, D. Luciano Vidán, D. Eugenio Arbones, D. Carlos Maside, D. Eugenio Montes, D. Ovidio Temes, D. Ramón Cabanillas, D. Antonio Vilas, D. Amado Villar (Villavril), D. Juan Amoedo, don Valentín Paz Andrade, Pastoriza y D. Bautista López Valeiras.

Se recibieron adhesiones de don Ramón del Valle Inclán, D. Alfonso R. Castelao, D. Julio J. Casal, don Laureano D. Cao-Cordido, D. Luís Amado Carballo, D. Eladio y D. Ángel Lema Pintos, Otero Espasandín y varios otros amigos del poeta festejado.

O poeta e diplomático galego-arxentino Francisco Luís Bernárdez (1900-1978) residiu na Galiza dende 1920 até 1925, identificándose co ideario galeguista. Exerceu o xornalismo en Vigo como redactor do xornal El Pueblo Gallego. No ano 1944, en Arxentina, sería galardoado co Premio Nacional de Poesía.

No xornal vigués El Pueblo Gallego do 5 de marzo de 1926 (páx. 2), Otero Espasandín publica un artigo en galego titulado “Inquedanzas”: Rapaces: sexamos rebeldes e descipriñados ó mesmo tempo. Valentes e sereos; sagaces i-outimistas...

O xornal El Pueblo Gallego do 20 de abril de 1926 (páx. 11), na sección “Ecos de Santiago-Notas de sociedad”, publica: Pasaron el domingo en Compostela el joven escritor Otero Espasandín y el dibujante Carlos Maside.

En El Pueblo Gallego do 15 de maio de 1926 (páx. 2), Otero Espasandín publica un artigo en galego titulado “Literatura i-outras cousas”. Amais desas “outras cousas”, o autor fai un eloxio do libro Dos arquivos do trasno de Rafael Dieste, editado ese mesmo ano.

En El Pueblo Gallego do 4 de xullo de 1926 (en portada), Otero Espasandín publica un artigo en galego titulado “A roita dos pelegrinos”, do que salientamos: Galicia nada lle debe á meseta; débello todo a Europa. A i-alma medieval europea encendeu o acordo risoño do Pórtico da Groria i-eternisou nos granitos composteláns a pregaria das greas dos pelengrinos atormentados...

No nº 31 da revista Nós (25 de xullo de 1926, páx. 35), Otero Espasandín publica os versos de “Parábola”, poema dedicado a Manuel Antonio: Tópome ancrado na noite dos mistereos / Botan a súa face para faguerme siñaes... “Parábola” foi, das súas composicións poéticas, a primeira en ser publicada.

El Pueblo Gallego do martes 7 de decembro de 1926 (páx. 11), na sección “Ecos de Santiago”, anota que Otero Espasandín pasou o domingo en Compostela. O correspondente refírese a el como “querido amigo y entrañable camarada”.

En xaneiro de 1927, en Eco de Galicia (A Habana), Otero Espasandín e Rafael Dieste asinan conxuntamente o artigo “Coincidencias”: ¿Cales son os factores que se opoñen á unidade galega, ao esclarecemento do noso estilo? Parécenos que son: O individualismo sen antenas. Pobreza de fe no noso destino, quizais por causa do concepto enfermo que de nós mesmos temos...

En El Pueblo Gallego do 18 de xaneiro de 1927 (páx. 2), Otero Espasandín publica un artigo en galego titulado “A Micro-Residencia” no que, na liña do musicólogo Xesús Bal y Gay (colaborador da Residencia de Estudiantes de Madrid), avoga pola fundación dunha Residencia en Compostela: É mester asaltar deste xeito a Universidade, que vén sendo para nós a toma da Bastilla. Sin ela, sin unha Universidade perenemente acesa como unha fogueira no medio e medio do chan galego, non se pode falar de resurdimento...

En El Pueblo Gallego do 1 de marzo de 1927, a carón dun debuxo de Maside, Otero Espasandín asina unha peza en galego titulada “Artigo prá mocedade” (páxs. 1 e 2). Reproducimos algunhas pasaxes:

...Os nenos non son enfermos por mor da intelixencia. Porque os nenos son fideles ao mundo, á realidade. Fidelidade cabal a dos nenos. Eles van ver ‒sempre‒ as cousas tales e como elas son. Os homes ‒os qu’eu chamo enfermos‒ van ver as cousas esto e aquelo. E querendo ver n’elas esto e aquelo rematan por lle non atoparen sentido.

...Todol-os choromicas foron enfermos. O romanticismo foi unha praga. O misticismo outra.

...O neno escacha o xoguete pra rascar esta dúbida que lle roe o maxín: ¿Qué ten por dentro? Os homes ‒sempre me refiro aos enfermos‒ prefiren inventarlle unha razón ao xoguete [...] “A cencia non resolve nada... O mundo é un val de bágoas...” ¡Uf! Cánta vulgaridade. Cánta podredume. Cánta estúpida conformidade. Eisí poido chegar o mundo a ser un hospital. E un manicomio. Un manicomio de xentes co-a manía do sentido común.

...No amor ás realidades, Dieste atopa o quid da nosa xeneración. Amar os feitos i-as cousas e non as teorías ‒o dito‒ vagariñentas. Fuxamos d’elas coma do lume. Fuxamos tamén da: ideoloxía, saudade, ética, fe, alén. Proa a outras ribeiras. Fuxir dos remuíños.

O poeta baixou do tellado. O corvo de Poe, d’ollos afundidos na noite ‒mutación‒, trocouse en lagarteiro d’ollos de ponta.

...A nosa xeneración é a chamada para escachifollar a casca baldeira das verbas: ideaes, morriña, fe... [...] Rapaces, saiamos a descubrir Galicia. A d’onte, a dos poetas, escultores, pintores da raza; a da saudade, rebeldía, alén..., quedou pra mercar ‒todo a 0’75‒ medallas nas exposiciós nacionaes. Pra que os nosos poetas, escultores, pintores... da raza solten bagullas coma puños. Pra que os críticos ‒Alcántara, Francés, Méndez Casal, Sánchez Cantón...‒ teñan tópicos con que lle fagueren o amor ás ilustres corporaciós, diputaciós, casinos, irmandades... da nosa terra. Da terra meiga ‒como eles din.

Conforme o expresado, Otero Espasandín adhírese ás teses iconoclastas do devandito manifesto Máis Alá!: Os vellos non son os que escribiron hai moitos anos ‒eles son os devanceiros. Os vellos son os que escriben hoxe como se vivisen no antonte dos séculos [...] Diciamos no comenzo que respetabamos os devanceiros, pero queremos facer constar que non é nado este respeto nin na admiración nin na inferioridade nosa. Nós non admiramos a ninguén nin nos coidamos inferiores a ninguén. 0 noso respeto vén de que eles non tiveron culpa de vivir nun tempo de choída incultura castelá.

En El Pueblo Gallego do 29 de maio de 1927 (páx. 11), Otero Espasandín publica un artigo en galego titulado “Incitaciós”. A peza, dedicada ao médico Domingos García-Sabell, postula novamente a reforma da Universidade.

[Continuará...]

Capitán Gosende denuncia a destrución da corredoira dos Barreiros
O día 22 de xullo, membros do colectivo Capitán Gosende inspeccionaron as obras da chamada traída de augas de Cerdedo. Derivando a auga do río do Seixo no seu curso alto, a canalización ten por obxectivo fornecer o lugar de Cerdedo e só a Cerdedo.
O río do Seixo é afluente do río do Castro (ou do Pegho) e este, tributario do Lérez. Dos ríos que sucan a parroquia de Cerdedo, o Seixo era o único que se mantiña incólume, pois tanto o Castro coma o Lérez ven pexados os seus leitos con senllos encoros, destinados á produción de enerxía eléctrica.
Capitán Gosende mostrou dende o comezo a súa frontal oposición á execución do proxecto de captación de auga no Seixo (uns 4 km de canalización) por entender que, amais de afectar unha zona de alto valor ecolóxico (Rede Natura 2000 e Rede Galega de Espazos Protexidos), o investimento económico (máis dun millón de euros) apenas beneficiaría os trescentos habitantes da capital, en detrimento, por exemplo, dos malfadados veciños de Meilide, por cuxos predios atravesa a tubaxe. O vello dito “Cerdedo non é nada sen a súa parroquia” volve confirmarse.
A maiores, como se comproba nas fotografías do antes e do agora, o emprego dos camiños públicos para o soterramento do entubado está provocando unha severa alteración do patrimonio e da paisaxe. O colectivo Capitán Gosende sospeita que, amais da destrución do antigo enlousado de pedra, os operarios da empresa adxudicataria abandonarán a carballeira de Meilide sen recompoñer ningún dos valados tradicionais de cachote (hoxe, cascalleira) que derregaban a fermosa corredoira dos Barreiros. En Faro de Vigo (28-10-14), a autoridade cualificaba o proxecto de “absolutamente respetuoso”; respectuoso, claro está, cos seus intereses.
Os de Meilide, amais de padecer en silencio os atrancos e desfeitas, veranse privados do seu histórico dereito sobre a auga do río do Seixo. Para entendérmonos, só o despoboamento, o absentismo e a conseguinte inacción dos lugares de Meilide e Cavenca permiten que tal actuación se leve a termo. Se nas agras de Meilide e Cavenca verdease o millo, non habería quen se atrevese a ordenar tal despropósito.
Non hai tanto, Meilide e Cavenca servíanse da auga do Seixo, conducida dende tempo inmemorial a través de dúas levadas: a presa Grande e a presa de Cavenca, respectivamente. No lugar de Pedraboa pódese observar a tal “pedra boa”, a marca de nivel que repartía unha parte do caudal do río para beneficio de ambas as dúas aldeas. Os usos e costumes de Meilide e Cavenca vense daquela conculcados coa captación de auga alén do pozo Sangoento. A presa de Cavenca aínda cumpre a a súa función, pola contra, a presa Grande de Meilide precisa dunha reparación integral para que volva ser o que foi.
Se en Meilide e Cavenca houbese regantes, se houbese terra de labor que fertilizar, se houbese veciños dedicados á agricultura, isto non pasaría. O cancro deste territorio é o despoboamento, porque a ausencia de presión veciñal propicia os desmandos dunha autoridade desnortada.
Non hai volta atrás. Con esta decisión dificultarase que, en Meilide e Cavenca, propietarios e arrendatarios poidan, se for o seu desexo, pór de novo a terra a producir, xa que non chove como chovía e a cunca do Seixo experimenta un declive hídrico notábel nas épocas de escaseza de chuvias. Se no futuro alguén decide labrar no terrón, verase obrigado a loitar de novo polos consuetudinarios dereitos de rega. Os comuneiros de Meilide (presentes e futuros) cangan dende agora coa servidume da traída de augas de Cerdedo en troco de contrapartida ningunha.
Moito nos tememos que no verán, coa seca pertinaz e coa traída de Cerdedo en funcionamento, non se respectará, cando menos, o caudal ecolóxico do río do Seixo. A trampa que permitiu a captación de auga baséase en que este río non é afluente directo do Lérez, ocultando que o Seixo verte no Castro apenas a 500 m da desembocadura do Castro no Lérez. As leis para quen as entenda.
Primeiro ceibamos alevíns no Seixo para saír na foto e despois, sen fotógrafos, deixamos que as troitas morran nun leito seco. Gabámonos pola proeza de limpar o camiño de Cavenca á Cavadosa, mentres, sen rubor, escachizamos sen remedio a outra beira. Dado que os labores de desbroce e as obras da traída se anunciaron a un tempo, é evidente que o acondicionamento da senda ribeirá cumpría unha función de cortina de fume. Constante actitude bipolar.
O Concello ben podía seguir subministrándolles auga aos veciños do lugar de Cerdedo a través da captación existente no río Lérez. Este recurso, coas melloras necesarias, debera ser abondo, posto que os valores demográficos son, por desgraza, recesivos. Mais, a triste realidade é que o caudal do Lérez está supeditado á peaxe imposta por unha central hidroeléctrica cuxa instalación gozou, no pasado, do visto e prace dos gobernantes locais. A ausencia dun proxecto de futuro sumiu Cerdedo nunha decadencia insoportábel.
No devandito artigo de Faro de Vigo (28-10-14), a autoridade recoñecía que: “en estos momentos el núcleo cerdedense se abastece por gravedad del canal de derivación de un aprovechamiento hidroeléctrico existente en el curso del río Lérez. El agua de este canal está sujeta a los regímenes de turbinas de la central”. Así e todo, lembremos que o artigo 60 da Ley de Aguas (BOE, 24-7-2001) prioriza o abastecemento das poboacións, os regadíos e os usos agrarios fronte aos usos industriais para a produción de enerxía eléctrica.
Hipotecados os ríos Lérez e Castro, a submisión aos intereses das hidroléctricas empurraron a autoridade a escarallar agora o río do Seixo. Desbarate de cartos públicos e política de terra queimada.