TABEIROSMONTES
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
        • Castrp Valente
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro de Fontegrande
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños >
        • Muíño de Ricovanca
        • Muíños de Vesacarballa
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Ricovanca
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte Liñares
        • Ponte do Reconco
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelos >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza da Caldeira
        • Fervenza da Cova do Lago
        • Fervenza de Curantes
        • Freixa de Chamosa
        • Fervenza da Firveda
        • Fervenza da Graña
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Cádabo
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Montouto
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Umia
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
      • Fiestra Con Masa
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Atri Non
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

No lar do arquitecto Pedro de Monteagudo

28/8/2023

0 Comentários

 

Nado na parroquia cerdedesa de Castro, Pedro de Monteagudo Piñeiro é figura cimeira da arquitectura barroca do século XVII

Calros Solla
Foto
Membros do colectivo Capitán Gosende en cas de Pedro de Monteagudo.
O mestre de obras Pedro de Monteagudo Piñeiro naceu no quinteiro da Caramoniña, lugar da Aldea de Riba, aldea de Castro do Medio, parroquia de Castro (Cerdedo). Consonte os apuntamentos biográficos ofrecidos por A. Rodríguez Fraiz e Mª A. Tilve Jar, o avantaxado arquitecto veu ao mundo cara ao ano 1633 e faleceu cara ao ano 1700.

Pedro de Monteagudo Piñeiro era fillo do mestre canteiro Pedro de Monteagudo Castro e de Dominga Piñeiro Taboada, veciños do devandito rueiro da Caramoniña; e irmán dos tamén mestres canteiros Benito e Domingos de Monteagudo Piñeiro.
Pedro de Monteagudo Piñeiro casou con Estefanía Feixoo Araúxo, outorgándolle continuidade a unha nutrida saga de construtores, entre os que salientamos a tres dos seus fillos: Pedro, Antonio e Francisco de Monteagudo Feixoo, todos eles afamados mestres de obras nados na aba fértil de Castrodiz. Por alusións, Pedro de Monteagudo Feixoo, o primoxénito, encargaríase en 1697 do proxecto de restauración da ponte do Burgo, en Pontevedra; e, ao ano seguinte, da construción da ponte dos Madeiros ou de Valoutas, sobre o río Lérez, no limiar de Cerdedo.
O cerdedés Pedro de Monteagudo Piñeiro é unha das figuras cumiais da arquitectura barroca do século XVII. Da súa inspiración xurdiron, por exemplo, a igrexa mosteiral de Santa María de Sobrado dos Monxes, a portada da igrexa mosteiral de San Xoán de Poio, a capela da Conceución do pazo de Teáns (Salvaterra)...
Iniciouse na profesión da man do seu pai, participando na reconstrución da igrexa mosteiral de Oseira. Hai quen postula que os Monteagudo foron os artífices da portentosa bóveda plana que sostén o coro.
Entre 1674 e 1679 ocupouse na construción da fachada da igrexa mosteiral de Sobrado dos Monxes (portada e torres). Pedro de Monteagudo labra a súa sinatura no frontón cortado da igrexa. Ninguén dende o Mestre Mateo (séc. XII) fixera ostentación de autoría. En 1674, na mesma igrexa de Sobrado, conclúe a capela da Nosa Señora do Rosario, a súa obra mestra. Dende 1677 e até a súa morte afanouse na edificación dos máis elementos do novo templo de Sobrado.
Entre 1682 e 1685, executando os seus deseños, encargouse da construción da cúpula e lanterna da igrexa mosteiral de San Salvador de Celanova.
Dende 1685 dirixirá en Pontevedra –sobre planos alleos– as obras de construción do colexio dos xesuítas (actual Edificio Sarmiento do museo provincial); e dende 1691 até o seu falecemento, a igrexa de San Bartolomeu, anexa ao colexio.
Tamén en 1691 –seguindo trazas impostas– contratóuselle a feitura da fachada da igrexa mosteiral de San Xoán de Poio. O mestre Monteagudo modificou ao seu antollo o proxecto –engrandecéndoo, mais tamén, dilatándoo e encarecéndoo–, polo que, dende 1695, preiteou cos frades bieitos; débedas que, tras o seu pasamento, os seus herdeiros víronse na obriga de satisfacer.
En 2012, co gallo da IV Feira de Artesanía e Etnografía do Incio, fun convidado a ler o pregón. Aproveitando a conxuntura, gabei a habelencia dos canteiros de Montes e, entre eles, a figura do inmorredoiro Pedro de Monteagudo, selleiro personaxe tocado xaora pola lenda:


Pedro de Monteagudo, que detentou o título de Mestre Mor de todas as Obras, Castelos, Fortalezas e Portos Marítimos do Reino da Galiza, desenvolveu a enxeñaría barroca até cotas insuperábeis de perfección e expresividade. O seu alcume, “o Home”, veu motivado pola grande admiración que lle profesaron os seus coetáneos.
Contan que Pedro de Monteagudo tivo por servente ou conselleiro un corvo falador e falangueiro. O paxaro, ao que lle tallaran o pingallón para mellor expresarse, era sabido en pesos e medidas.
O mestre Monteagudo non só escoitaba o corvo á hora de dimensionar unha obra, senón tamén cando tocaba calcular os orzamentos. Hai quen asegura que o corvo era tan dado a pechar acordos como propenso ás baixas temerarias. Isto xustificaría as moitas desavinzas entre o inspirado contratista e os seus mirrados contratadores, unha constante na súa vida.
É costume de canteiros cumpridores pórlle o ramo á obra, é dicir, coroar a edificación cunha póla de loureiro, celebrando o triunfo sobre as forzas gravitacionais. Encaixada a doela mestra, asentada a derradeira sobrepena, lixeiro o corvo pousaba o voo no verdecente ramallo e grallaba oufano: “Fíxome Monteaghudo! Fíxome Monteaghudo!”.
Fose ou non certa a existencia do extraordinario corvo aparellador, para os de Cerdedo énos aínda máis abismante que Monteagudo levase a termo as súas perdurábeis edificacións sen casemente ler e escribir, estampando sempre na requisitoria contractual o seu visto e prace cunha humilde cruz “X”.
Con gozo, recibín de Sobrado dos Monxes a noticia da existencia da sinatura do egrexio mestre Monteagudo na portada da igrexa do mosteiro, escribida en pedra sobre o fornelo da Virxe da Asunción: Monteagudo me hiço. 1676. Velaquí, o grallar do corvo (léase en As pedras da tribo, 2014).


O pasado 11 de agosto, acompañados polo correspondente do colectivo Capitán Gosende na parroquia de Castro, visitamos a casa natal do eximio arquitecto, no rueiro da Caramoniña (Castro do Medio). Na actualidade, dito inmóbel é unha vivenda tradicional dividida en dúas seccións. A sección oeste está reformada e en perfecto estado de habitabilidade mentres que a sección leste –a nº 44–, malia permanecer en pé, deveu inhabitábel. Ambas seccións están (ou estiveron) comunicadas a través de dúas portas medianeiras –hogano, tapiadas–. Dedúcese doadamente que no século XVII, o lar dos Monteagudo abranguía a sección oeste (a habitada) e mais a sección leste (a arruinada): uns 154 m2 de superficie. A aba leste (a cociña do forno) foi en tempos unha dependencia da aba oeste, a vivenda principal. Así e todo, non se enganen, o seu feitío e volume dista moitísimo da magnificencia, altura e solidez das obras de Monteagudo; tal como se di: En casa de ferreiro, coitelo de pau.
As xestións do noso amábel correspondente permitíronnos acceder ao interior da sección leste (X: 547.004; Y: 4.712.065), comprobando que fora obxecto dunha primorosa limpeza e acondicionamento. Este oportuno labor facilitounos estudar a vontade as características da edificación.
A sección leste do inmóbel ergue paredes de cachotaría granítica duns 65 cm de grosor, con cuberta a dúas augas (hoxe, inexistente). Para o concerto de portas e ventás destináronse boas pezas de perpiaño. A planta do edificio axústase á forma cadrada (5’45 m x 5’23 m; superficie interior: 28’5 m2). A altura máxima das paredes interiores –até o bico do pinche– é de 5 m; a altura mínima acada os 3’60 m. O chan empedrouse parcialmente con lousas irregulares. A superficie lousada, ocupada pola lareira e o forno, é duns 16’7 m2. Este espazo situábase baixo o faiado ou o canizo. O centro do lastrado está ocupado por unha moa de cabaceiro (canastro de vergas) duns 140 cm de diámetro, habelencioso exemplo de reutilización de materiais. Para conseguir o seu encadramento, a moa foi recortada lateralmente. En orixe, o cabaceiro armaba uns 20 fumeiros, conservando aínda a metade dos furos. A superficie terreña, destinada a cortellos, ocupa o fondo norte da estancia e esténdese (leste-oeste) todo ao longo do piso (5’45 m x 1’53 m; superficie: 8’3 m2). Este espazo situábase baixo o sobrado, estancia que foi de pequenas dimensións. Consérvase a trabe sustentadora.
A porta principal, pola que accedemos, ábrese na parede sur, e mide 187 cm de alto e 90 cm de ancho. Por fóra, a parede sur precédese de alboio. Xa no interior, apegado á parede sur da construción, á esquerda da porta, dispúxose un banco corrido de pedra (185 cm de longo x 45 cm de ancho) sobre dous peciños. Situouse o banco por detrás da lareira (193 cm x 90 cm) e por diante da parrumeira. Embutida na parrumeira bocexa unha lacena porteleira de dous andeis. Por debaixo do sentadoiro encaixouse unha pía, empregada como borralleira. A lareira carecía de cambota e cheminea, e pola dereita pechábase lateralmente cun tabique de madeira, cuxas táboas ensamblaban na rañura dun perpiaño soarego.
Na parede oeste da construción abríanse outras dúas portas, medianeiras e comunicantes coa sección oeste: unha ao nivel do chan, outra ao nivel do sobrado. Como dixen, ambos os dous vans foron tabicados con ladrillo. Apegada a esta parede interior e a escasos centímetros da porta de entrada, ascende un patamal de pedra de sete pasos de escaleira: o primeiro, relanzado. O tramo de escaleira ten 95 cm de ancho e acada unha altura de 147 cm. O patamal semioclúe a porta inferior e acada o nivel da porta superior (dimensións do van: 182 cm de alto x 75 cm de ancho).
Na esquina sueste da construción situouse o forno, á esquerda da lareira e do sentadoiro. A súa estrutura acada os 2’30 m de altura. O cuadrante frontal atinxe os 176 cm. A peche de bóveda érguese a unha altura de 95 cm. O diámetro da pedra forneira é de 110 cm. A porta do forno loce padieira en arco; amais: tornalume, beirado-pousadoiro e fornalleira.
A parede leste proveuse dunha lacena, aconchegada ao forno, e dunha ventaíña de van abucinado. Antepeito plano (43 cm de fondo). Dimensións exteriores do van: 47 cm de alto x 36 cm de ancho.
Na parede norte regaña un tragaluz para alumar e airear os cortellos. Un tabique de madeira dividía a peza en dous cubís terreiros; un tabique frontal afastaba a porqueira do lousado. O cortello da esquerda dotouse dunha pía de pedra. A maseira encáixase baixo o patamal, alicerzándoa, e, pasante, antecedía o taboado frontal, permitindo verter as lavaduras dende a cociña. Por riba dos cortellos, a nivel do sobrado, ábrese unha ventá e embútese unha lacena de dous andeis.
Hoxe, no lar dos Monteagudo chove coma fóra.
O berce humildoso da Caramoniña acolleu o privilexiado enxeño dos Monteagudo, canteiros facedores de prodixios. Moito se gababa o chorado Manuel Monteagudo da súa ascendencia. Manuel Monteagudo, cronista da parroquia de Castro falecido en 2018, explicoume que os coevos do arquitecto enxalzaban a súa mestría, razoando que o apelido significaba “de mente aghudo”. Hoxe, na aldea natal de Pedro de Monteagudo apenas se garda memoria de tan eminente veciño, mais, non desfalezamos, pois alí onde ameace o esquecemento haberá grallar o corvo con insistencia: “Fíxome Monteaghudo, fíxome Monteaghudo!!”.



Non hai canteiros no mundo
coma os canteiros de Montes;
eles beben do bo viño
e o patrón, auga das fontes.
Foto
Lareira, forno e lacenas.
Foto
Exterior da casa natal de Pedro de Monteagudo.
Foto
Moa de cabaceiro reutilizada no lastrado da cociña.
Foto
Patamal, pía e cortellos.
Foto
Igrexa mosteiral de Sobrado dos Monxes.
Foto
Igrexa mosteiral de Sobrado dos Monxes.
0 Comentários

Homenaxe ás vítimas da represión franquista na Ponte do Barco 2023

25/8/2023

0 Comentários

 
Foto
Foto
Foto
Dionisio Pereira
Antes que nada, quero darlle os meus parabéns ás persoas e colectivos que nos últimos anos mantiveron esta convocatoria en lembranza do asasinato de Francisco Arca e Secundino Bugallo, afiliados á “Sociedad de Agricultores y Obreros “El Trabajo” de Figueiroa-Cerdedo, federada na CNT galaica, cometido neste mesmo lugar polos falanxistas cerdedenses e pontevedreses hai 87 anos.
Como naceu esta iniciativa na Ponte do Barco vai xa para 17 anos?. Pois a idea parteu de Rogelio Arca Rivas, fillo de Francisco Arca, ao que coñecimos hai xa moito tempo e visitamos unha chea de veces na súa casa de Figueiroa, que era ben distinguida por ter unha placa coa bandeira republicana dedicada ao 14 de Abril de 1931.
Rogelio, a carón doutros veciños da parroquia de San Martiño de Figueiroa, fixo a guerra incorporado ao Ejército Popular da República na “Columna del Rosal” logo reconvertida na 39 Brigada Mixta de maioría confederal, coa que percorreu diversas frontes de guerra, tal que Madrid, Guadalajara ou Aragón, sempre acompañado por unha vella Kodak, coa que fixo moitas fotografías. Algunhas delas, puidéronse salvar e logo foron publicadas no libro “Album de Guerra. Canteiros da Terra de Montes no Exército Popular da República” onde se recollen parte das súas memorias que, no seu conxunto, aínda están inéditas.
Pois ben, foi Rogelio quen nos trouxo ao comezo do século XXI a este lugar da Ponte do Barco, sinalounos o sitio exacto onde se recolleron os corpos e animounos a colocar un pequeno monumento na memoria das vítimas. E así o fixo a finada Asociación “Verbo Xido” no ano 2006, contando sempre coa presenza de Rogelio ata que faleceu correndo 2010.
Dende aquela, esta placa padeceu en tres ocasións os ataques fascistas, comezando polo mesmo día da inauguración cando a caverna queimou o monte e tivemos que levar a cabo os actos no medio do fume e nun ambiente ameazador. Logo, rebentaron a placa nun par de ocasións e a que hoxe vedes débese ao pulo xeneroso da familia de Secundino Bugallo, que se fixo cargo dos gastos cando a devandita Asociación estaba xa no seu percurso final.
Non quero liarme de máis, pero deixádeme transmitirvos un exemplo da firmeza que Rogelio mantivo até o seu pasamento, firmeza que nin o paso polo campo de concentración da Plaza de Toros de Teruel, nin as periódicas visitas ao cuarteliño da Guardia Civil de Cerdedo, nin o ostracismo con que os fascistas locais pretenderon illalo do resto da veciñanza, puideron crebar; velaí: no ano 2007, con 94 anos cumpridos, foi a única persoa de Cerdedo que se ofreceu para testificar ao meu favor, no xuízo con que a familia do antigo alcalde falanxista Manuel Gutiérrez agasallou a este que vos fala entre os anos 2007 e 2009.
Tras os tres atentados, as reviravoltas do eido asociativo e o perpetuo desleixo institucional, este acto na Ponte do Barco certifica que aínda hai xente en Cerdedo que lembra todos os 13 de agosto canda Secundino e Francisco, aos como mínimo 201 represaliad@s no territorio do antigo concello, entre asasinados, mortos na Guerra Civil loitando no Ejército Popular da República e perseguid@s de mil maneiras polos franquistas.
Pero esta placa da Ponte do Barco é moito máis que un lugar de morte: é un lugar de memoria d@s vencid@s que non derrotad@s, e como tal sempre leva de seu un imperativo de xustiza que repare o crime cometido e castigue, tan sequera deslexitimándoos e presentándoos á sociedade como o que son, aos verdugos e aos seus herdeiros políticos. Para iso, xa o sabedes, compre que remate de vez a impunidade dos franquistas e se derrogue de inmediato esa vergoñenta “lei de punto final” que é a Lei de Amnistía do ano 1977.
En definitiva, eiquí e agora, o pulo xusticeiro de lembrar as vítimas de onte, ten o fondo significado de forxar fronte un mundo de insoportable desigualdade a propia resistencia de hoxe e propiciar a nosa esperanza no porvir.

* Intervención de Dionisio Pereira na homenaxe
Foto
0 Comentários

Cerdedo, axis mundi

20/8/2023

0 Comentários

 
Foto
O Marco do Vento (monte do Seixo)
Calros Solla
Caen os anos sobre o lombo, vano domeando e asemade van apontoando vellas conviccións. Acumulo nas adegas tanto material etnográfico, arqueolóxico, histórico, antropolóxico...; tanta información nos meus arquivos, que me farían falla dúas ou tres vidas para conseguir plasmar –negro sobre branco– todo o saber recadado, aquí e acolá, nas miñas incursións polo territorio. Cerdedo, no epistemolóxico, é sen dúbida o meu axis mundi. O labor divulgativo, reivindicativo e promocional deste escribidor desenvólvese en paralelo ao devir dos acontecementos, porque o Cerdedo real, aburado pola rapina eólica e o continuísmo –onde pasa de todo e nunca pasa nada–, xa non ten substancia nin adobío posíbel.
Elaboro arestora –apenas con afán propagativo– a relación dos que, segundo o meu humildoso criterio e en atención á súa focalizada potencia simbólica, mitolóxica e cultural, se erixen, en terra cerdedesa, como axes mundi (plural), eixes do mundo, ónfalos, embigos..., seguindo o maxisterio do filósofo e historiador romanés Mircea Eliade, concepto acuñado nos anos 50: “Todo microcosmos, toda rexión inhabitada ten un centro, é dicir, un lugar que é sagrado por riba de todo”. Estes “puntos centrais”, ponte entre os mundos terreal e celestial, son referencia (ou o foron) para as comunidades espalladas á súa roda.
Distribuirei por parroquias os fitos axiais por min considerados, para a súa mellor catalogación e localización. A saber:
Na freguesía de Cerdedo dous lugares sobrancean –nunca mellor dito–: o Embigo do Becho (Cerdedo) e a Laxa do Castro (Arén).
O Embigo do Becho (X: 550.581; Y: 4.709.844) é o nome dunha peneda (ao parecer, foncha), situada na ladeira oeste do monte Sangal. No planalto ocúltase a necrópole megalítica do Coto de Mámoas. O Embigo do Becho (óese: Embigho), toponimia diáfana, é un dos escenarios da lenda fundacional da parroquia de San Xoán Cerdedo, descoñecida ben seguro para as xeracións máis novas. A mocidade cerdedesa chouta por riba das cacharelas solsticiais, ignorando que o padroeiro –precursor lato sensu do Ecce Homo–, brandindo un fachón, foi quen de acurrar un maléfico dragón –o Becho– naquela pedreira. A lenda do dragón encovado na cafurna do Sangal xa foi abordada noutras ocasións (v. g.: Almanaque de encantos (2005) e Ao saimento de nós (2017)). No artigo “Os dragóns da Terra do Medio” (Faro de Vigo, 13-9-2015) explícase a función apotropaica do lume, represor da tarasca que, antano, sometía onerosamente os aldeáns, a semellanza da Coca de Redondela: “O que leva a Coca sempr’é de Soutelo de Montes; e ás veces évos de Cerdedo”, comporía Pintos en coplas atribuídas ao padre Sarmiento, e en relación coa festividade do Corpus pontevedrés.
Na freguesía de Cerdedo inventariamos outro ónfalos: a Laxa do Castro (X: 551.648; Y: 4.709.496), afloramento granítico (130/70 cm de alto x 160 cm de ancho) sito na croa do castro de Arén. Nun dos socalcos –non por acaso– edificouse no século XVII a capela do San Miguel Arcanxo, antiga sede parroquial e camposanto. A face anterior da Laxa do Castro empregouse como panel inscultórico. O gravado, probabelmente moderno, representa un gran cruciforme de tres corpos, flanqueado por dúas cruces máis pequenas. O corpo inferior semella unha escada de sete chanzos (léase v. g.: O legado dos homes pequenos (2017)). Moitas son as interpretacións ofrecidas para o petróglifo e mais para o seu soporte. A Laxa do Castro é un betilo, unha pedra sagrada; o petróglifo nela tallado ben puidera ser o esquema da escaleira de Xacob. A laxa, a pedra da paciencia, é o acceso vedado ás galerías castrexas, lar da mourindade. Namentres non foron obxecto de esconxuro, os mouros do castro de Arén afanábanse na explotación do ouro imbricado no subsolo. Foron expulsados do outeiro polo Arcanxo (“Mouro, polo poder do teu ouro, fai ida de corvo!”). Ao tempo, San Miguel cativou o dragón de sete cabezas –o Demo mor– no alxube do castro, baixo a capela, e espallou pola revolta as sete chaves que pechan os sete cadeados. Un ciprianillo local nomeado o Rabelo tentou sen fortuna “abrir o sésamo”; empregou na racha cuñas de cerna de carballo. Un dos ramais do labirinto soterrado comunica co pozo da Torre do río do Castro, en cuxa fondura espreita a horrífica serpe Bichoca. Forzada ao éxodo, a Moura do castro despediuse dende a distancia bagoxando: “Aí vos quedades, castriño de Arén, que tres minas ten: unha de ouro, outra de prata e outra de lume de alcatrén, que é a que gharda as outras tamén!”. Probe de quen fochique na mina de alcatrén. Os tres corpos do gravado cruciforme –mapa do tesouro– tamén ilustran a retrónica das tres minas. O corpo superior lembra un paraugas (“que é a que gharda as outras tamén”).
Polo que respecta á parroquia de Pedre, no outarelo do San Lourenzo (X: 545.820; Y: 4.709.488) situamos o seu particular axis mundi. Amais da devoción dispensada ao mártir asado na grella, a relixiosidade popular –desprezada incomprensibelmente polos cregos de nova fornada– tamén lle rende culto ao san Serrapio. Unha pequena imaxe en pedra do tal san Serrapio, descabezada, custódiase a canda unha pintura do san Lourenzo na ermida que coroa o outeiro (séc. XVIII). O martirio do san Lourenzo (“assum est, inqüit, versa et manduca”) asóciase no lendario co pétreo antropomorfo achado en 2012 no inmediato Coto das Insuas (Faro de Vigo, 9-2-2012), quen, conforme a tradición, solicita dos camiñantes que lle dean a volta (“...e aghora descanso polo outro lado”). Hai quen albisca no san Serrapio reminiscencias da deidade greco-exipcia Serapis (Osiris-Apis), nume solar. A denominación popular do sol é Lourenzo: “O sol chámase Lourenzo e a lúa, Catarina; cando o sol se deita, Catarina se lle arrima” (léase v. g.: As pedras da tribo (2014)).
Estabelecendo a estrema entre as parroquias de Castro e Figueiroa érguese o picouto de Castrodiz (631 m) (X: 547.634; Y: 4.711.032), vértice omnipresente na paisaxe cerdedesa ao norte do Lérez: “A Conla mira pró Campo, Pedrouzos prá Forcarei, o Seixo mira pra Ourense; Castrodiz no medio, o rei”. Sitio arqueolóxico da Idade do Ferro, fortaleza medieval. Parnaso do poeta Otero Espasandín. Durante a II Guerra Mundial houbo intención de instalar no cumio unhas baterías para protexer a España franquista do avance aliado. Os canóns ían ser transportados en carros do país. Dende a Eira dos Mouros –a croa do castro– até a fonte da Crica (poleiro da galiña dos pitos de ouro), dirección sudoeste, existe un pasadeiro soterrado polo que os mouros baixan abeberar os seus cabalos. Dende a Eira dos Mouros até a fonte Manfreo, dirección noroeste, esténdese un filón de ouro que, de cadora en cando, unha cabra descobre coa súa esparruñada. Outros engaden que na ponte do Cando (no río Quireza), dereitiña pola rodeira, a roda do carro toca na veta do ouro. Entre os penedos do alto é perfectamente distinguíbel a chamada Cabeza do Mouro. Sabéndoa esconxurar, a pena rousa nos gonzos e deixa expedita a entrada á cova na que os mouros abandonaron ricos e escusados haberes.
Entre as parroquias de Parada e Folgoso localízase o ónfalos do Pego (óese: O Pegho) (X: 552.434; Y: 4.710.488): piago do río Lérez –o pozo Negro–, vaira do estarrecedor e esfameado Cancodrilo (“metade can, metade caimán”); pozo de ola. Xacemento castrexo. Na croa do castro áchase a ermida da Nosa Señora do Pego, da Purificación ou da Soidade (sécs. XVI-XVIII). Antes da súa sacralización, o edificio albergou a Casa do Pobo da xurisdición de Montes. Durante séculos, ao abeiro dos seus muros, os adaís dos labregos redactaron en asemblea os cadernos de queixas que despois remitían ao xuíz meiriño da quenda, residente na fortaleza do Castro (Presqueiras). O Pego acumula innúmeras noticias de tormentas inopinadas e chispas malfeitoras. Un destes raios seica chimpou as vellas campás da ermida, afundíndoas no goio. Tras seren derrotados por san Santiago, no mesmo pozo Negro abandonou a raíña moura dona Ghurina o podente cadal da Torre dos Mouros, refulxente cidadela de cuarzo. A soberana deixou a riqueza ao coidado do xigante Testadunto. Portas dentro, a ermida do Pego gardou tempo esquecido unha enorme queixada de cancodrilo, dependurada con cadeas dunha das paredes (As pedras da tribo, (2014)). O Catastro de Ensenada identifica o lugar como retiro de anacoretas.
Na freguesía de Quireza sábeme salientar as calidades onfálicas da penela do Castriño, situada a medio camiño das aldeas de Mamoalba e Fondós (X: 545.217; Y: 4.711.675). Necrópole megalítica: cinco mámoas catalogadas e dúas sen catalogar. Nas inmediacións atopouse en 2008 un idoliño funerario. No laxedo do coto descubriuse en 2019 un fermoso gravado rupestre: 11 coviñas e 13 cruciformes-antropomorfos. Xacemento da Idade do Ferro. Na leira contigua acháronse en 2012 os fragmentos dun muíño barquiforme. Louvado sexa o colectivo Capitán Gosende. Na fondeira distínguese unha pena dentada que, conforme a lenda, é o peite co que a Moura carda os cabelos. Na fronde do Castriño revoan as luces populares.
Finalmente, na parroquia de Tomonde é obrigado amentar o mamilón granítico nomeado A Pedra. A leira na que aflora chámase A Veiga do Chao ou Veiga da Pedra, no quinteiro do Cachafal (X: 549.062; Y: 4.714.115), predio aínda sen urbanizar nos anos 50. Soporte inscultórico: profusión de coviñas e outros signos. BIC aloxado no interior dun aboio. Das dormentes da pedra gurgullaba a auga. Rotadoiro infantil. Altar-escenario onde, até hai unhas décadas, se ritualizaba o casamento da Vella e mais Vello, monicacos de palla, protagonistas do entroido tomondés. Tras o casorio –banquete comunitario–, os espantallos eran queimados polo pobo nunha lubre próxima coñecida polo Bosque, de face á aldea da Vilalén (Faro de Vigo, 31-7-2022).
Agora ben, se os devanditos lugares onfálicos teñen predicamento en cadansúa parroquia, a comarca enteira xira arredor do eixe preeminente e liminar do Coto dos Chirimelos (950 m), no alto Seixo, na encrucillada do camiño de Coto e o antigo camiño da feira de Doade (Beariz), que ascende dende a aldea de Cimadavila (Caroi). Alí, na Feira Vella, no nemeton dos Metacios, rexen Portalén e o Marco do Vento, dados a coñecer por quen escribe no ano 2002 (X: 550.666; Y: 4.702.479). Portalén, a porta ao Outro Mundo, a soleira do Máis Alá; hogano, sen apoio nin inxerencia institucional, o atractivo máis visitado e fotografado da Terra de Montes; e, a maiores, o Marco do Vento, a pedrafita (6 m de altura) á que todos os ventos “lle fan a venia” e onde todos os ventos “dan a volta” (léase v. g.: Monte do Seixo, 2008).
Gira, il mondo gira nello spazio senza fine..., cantaba J. Fontana. Eu, aborrecendo as galas de profeta en terra propia, xiro ceibo arredor dos eixes certos do noso feito diferencial e do racional conservacionismo. E intorno a me girava il mondo come sempre.
0 Comentários

Kandylakias e cruces de mala morte. Manifestacións de dó polos mortos nas estradas

7/8/2023

0 Comentários

 
Foto
Cruz de mala morte de San Xurxo de Sacos.
Calros Solla
En 2022 faleceron na Unión Europea 20.600 persoas, vítimas de accidentes de tráfico. A media europea por millón de habitantes cifrouse en 46 falecidos. Os peores datos ofrecíaos Romanía, por riba dos 80 mortos por millón de habitantes (2.377 vítimas mortais). Grecia rozou os 60 mortos por millón. O país heleno evoluía dos 113 falecidos por millón en 2010 (1.258 vítimas mortais) aos 58 por millón en 2022. En 2022, Galiza sumou 89 vítimas mortais en sinistros automobilísticos. Pola súa banda, Grecia acadaba a cifra de 608 falecidos. A poboación da Galiza é duns 2’7 millóns de habitantes, mentres que a poboación grega rolda os 10’4 millóns.
En Grecia, os datos de sinistralidade viaria melloraron nos últimos tempos, porén, seguen a ser dos máis altos da UE. Das reiteradas imprudencias e inobservancia das normas de circulación nas estradas da Hélade dámos fe; da non utilización do cinto de seguranza e da condución baixo os efectos do alcol dan fe as estatísticas.
Investimos as pasadas semanas en percorrer os territorios do Peloponeso, Grecia Central, Tesalia e Macedonia a través das súas estradas principais e secundarias. Durante o noso periplo, de maneira recorrente, fomos testemuñas, por exemplo, do exceso de velocidade dos automobilistas gregos en tramos limitados a 30 ou 50 km/h, dos adiantamentos en vías de dobre carril demarcados por dobre liña continua e das ultrapasadas pola beiravía. A policía de tránsito ora miraba para outro lado, ora incorría nas mesmas irregularidades. Di o refrán: Cántaro que moitas veces vai á fonte ou deixa no camiño a asa ou a fronte.
Un dos 147 preceptos que os sabios da antigüidade mandaron labrar no pronaos do templo de Apolo en Delfos recomendaba: “Nada en exceso” (“Μηδέν άγαν”). Entre a restra dos humanos excesos, os máis tetricamente expeditivos son o exceso de confianza e o exceso de velocidade. Ai se os antigos gregos volvesen alentar!; eles, que fixeron por levantarnos das patas de diante.
Percorrendo Grecia en coche, alén da adusta beleza da paisaxe e das temeridades locomotivas, chamounos a atención a profusión de capelas en miniatura, dispostas á beira do asfalto. De Atenas a Epidauro, de Epidauro a Micenas, de Micenas a Olimpia, de Olimpia a Delfos, de Delfos a Kalambaka, de Kalambaka a Salónica..., foron centos as gloriñas escrutadas. Interrogados os naturais (viandantes, camareiros, recepcionistas de hotel...) sobre o particular, explicáronnos que, dende había décadas (anos sesenta, quizais), rexía en Grecia o costume de erixir unha “kandylakia” (candeeira) a rente da beiravía en lembranza de quen, naquel punto funesto, perdera a vida en accidente de circulación; mutatis mutandis, velaí as nosas cruces de mala morte, abondosas nos cantís da fatídica Costa da Morte (léase v. g.: Fernández de la Cigoña, 1990) e ao pé das nosas estradas. O fin das kandylakias sería, para a familia do finado, a perpetuación in situ da súa lembranza: unha tumba redundante; para o peón, unha estación de rezo ou pregaria; para os condutores, unha advertencia, un “memento mori”, un aprender na cabeza doutro.
A meirande parte dos enquisados ofreceunos a devandita versión, emporiso, uns poucos engadiron que as kandylakias tamén eran sufragadas por persoas que, milagrosamente, salvaran a vida tras un gravísimo percance ao volante ou ao guiador. Daquela, outra das funcións das kandylakias sería a de exvoto (agradecemento pola graza recibida), a semellanza das ofrendas con forma de barco, habituais nos nosos santuarios marítimos ou dos cadaleitos e mortallas, procesionantes en Ribarteme e na Pobra do Caramiñal.
As kandylakias máis antigas –tamén as máis pequenas e menos ostentosas–, elaboráronse con chapa metálica. Son pois artesanía de ferreiros ou latoeiros, máis ou menos retorneadas dependendo do gusto do artesán ou do poder adquisitivo dos oferentes. Érguense un metro do chan sobre unha vareta metálica que lles confire a fasquía das caixas do correo americanas. Non todas manteñen hoxe a verticalidade orixinal. O receptáculo é cúbico ou prismático, con portiña frontal acristalada. Nalgún caso, as placas de vidro provén a maiores a diafanidade das paredes laterais. Neste formato cúbico tamén as atopamos confeccionadas en mármore branco –máis modernas e aparentes e de maior cabida– e alzadas sobre pedestais consistentes. Metálicas ou marmóreas, todas elas se coroan cunha cruz latina e algunha reserva espazo para engadir un texto funerario ou epitáfico, pintado ou inscrito.
No contedor explícito guarécense candeas, candeeiros e candelexas de avelaíña (“mariposas”); estampas ou repuxados de estaño con motivos relixiosos –son frecuentes os “theotokos”–; fotografías do defunto, obxectos persoais, escritos... Así mesmo: caixas de mistos, acendedores, botellos de aceite...; é dicir, a intendencia.
Estes modelos primitivos –cubos ou prismas metálicos– foron evolucionando, complementándose cunha cuberta a dúas augas –tamén de metal– rematada cunha cruz cimeira, arrequecendo así o aspecto de capeliñas. Este formato, andado o tempo, outorgaríalles lexitimidade ás kandylakias que copian en pequena escala os templos ortodoxos gregos. Feitas con cemento moldeado, abundan as pintadas de cor branca, intercalando a vermella e a azul nas cúpulas, no zócolo, no arco frontal, nas cornixas e nas fornelas cegas. Amais da porteliña frontal acristalada, estas kandylakias poden abrir nos laterais fornelas vidradas ou sen vidrar. Véndense gran variedade de trazas e tamaños –algúns monumentais– nas tendas de xardinaría ou de materiais de construción.
O catálogo de kandylakias complétano aquelas que, polas súas dimensións e feitura, achéganse á categoría de oratorios, esmoleiros ou petos de ánimas. As pompas fúnebres prolongan o clasismo, mais, así e todo, non plus ultra.
Alomenos con periodicidade cadaneira –cadrando co cabodano do pasamento–, as kandylakias son ornadas con ramos de flores. Amais dos enfeites florais, anóvanse os cirios e as avelaíñas, poñendoas a arder. Ao pé dalgunha kandylakia vimos pousadas botellas de champaña ou licor, refugallo de brindes póstumos.
Moitas das kandylakias máis vedrañas presentan un estado avanzado de abandono e deterioro. Algunha das recentes loce, pola contra, en todo o seu esplendor. Xa saben aquilo de que ninguén morre definitivamente mentres permaneza no recordo de alguén.
Nas curvas pechadas, no bordo das barroncas, nos cruzamentos de escasa visibilidade..., amoréanse as kandylakias de toda época e condición. Nalgún caso chegamos a contar até unha ducia de elementos, considerando os dous sentidos do tráfico. Xaora, non hai xeito máis contundente de advertir a existencia dun “punto negro”. Secasí, en Grecia –e non só–, coma quen oe chover.
Se todas as kandylakias tremelocesen, circular de noite polas estradas gregas depararíanos ser raudos espectadores dunha interminábel e estarrecedora Santa Compaña. Arroubados polo espectáculo, probabelmente acabariamos protagonizando un accidente de circulación. Macabro.
Na nosa terra, a N-541 ou estrada de Ourense, en concreto o tramo Pontevedra-Cerdedo, é, de vello, unha desas vías devezosas de sangue. A cada pouco, os 30 quilómetros que separan a vila do Lérez da aldea do Lérez reclaman, coma dragón medieval, o seu tributo de carne viva, sexa humana ou de calquera outro animal. Aqueles que por fas ou por nefas nos aventuramos a transitar polo seu firme en mal estado e a trazar as súas perigosas voltas e revoltas retemos na acordanza algún sobresalto –por fortuna, venial– e, así mesmo, o nome de moitos parentes, amigos e coñecidos que nesta estrada perderon a vida, ás veces ben perto da súa casa. Sen ir máis lonxe, na Noiteboa de 2022, un autobús descontrolado derrubou as proteccións da ponte de Vichocuntín e precipitouse ao leito do río Lérez. Morreron sete dos ocupantes; puido ser un masacre. A controvertida reforma do acceso ao Serrapio, non só eliminou a barreira vexetal que amenizaba o tesouro etnográfico da aldea vella de Vichocuntín, senón que converteu aquel punto nunha trampa mortal. U-los responsábeis?
Días pasados, transitamos de novo pola N-541, deténdonos con curiosidade antropolóxica nos lugares sinalados de xeito perdurábel pola traxedia. Ao longo do traxecto Pontevedra-Cerdedo testemuñamos a existencia de exvotos florais pendurados das biondas, un deles na referida e aínda non reparada ponte de Vichocuntín. Amais dos ramos de flores, espallados aquí e acolá, rexistramos tres fitos fúnebres –as nosas kandylakias–. No quilómetro 81 (beira esquerda), localidade de Viascón, atopamos o primeiro deles: pranto pola morte dunha muller, sinistro acaecido no ano 1989: “Falleció de accidente”. O segundo, na localidade de San Xurxo de Sacos, quilómetro 76 (beira dereita): pranto pola morte de desgraza dun home. Ambos moimentos reproducen en pedra do país o trazo da cruz latina con inscricións. O terceiro, no lugar do Coteliño, ás portas de Cerdedo, quilómetro 65 (beira dereita): pranto pola perda doutro home, motociclista. O seu casco colgouse –engalanado en cintas– nun dos pés do depósito de sal: o que lle segou a vida.

En Delfos, un barman –tan sensato coma falangueiro– trouxo a colación algo que lle oía dicir ao seu mestre: “Cada ano, nas estradas de Grecia desaparece unha vila enteira”. Sendo eu rapaz, nunha gran pancarta voandeira que atravesaba a estrada de Ourense á altura da curva das pontes de Bora líase: “Xa van vinte mortos, o próximo podes ser ti”. Sentidiño e boa sorte.
0 Comentários

    Un proxecto de:

     Imagem

    Colaboracións

    Tudo
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Estamos en:


    Imagem
    Imagem
    Imagem
    Foto

    Feed RSS

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Março 2025
    Fevereiro 2025
    Janeiro 2025
    Dezembro 2024
    Novembro 2024
    Outubro 2024
    Setembro 2024
    Agosto 2024
    Julho 2024
    Junho 2024
    Maio 2024
    Abril 2024
    Março 2024
    Janeiro 2024
    Dezembro 2023
    Novembro 2023
    Outubro 2023
    Setembro 2023
    Agosto 2023
    Julho 2023
    Maio 2023
    Abril 2023
    Fevereiro 2023
    Janeiro 2023
    Dezembro 2022
    Novembro 2022
    Outubro 2022
    Setembro 2022
    Agosto 2022
    Julho 2022
    Junho 2022
    Maio 2022
    Abril 2022
    Março 2022
    Fevereiro 2022
    Janeiro 2022
    Dezembro 2021
    Novembro 2021
    Setembro 2021
    Agosto 2021
    Julho 2021
    Junho 2021
    Maio 2021
    Abril 2021
    Março 2021
    Fevereiro 2021
    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Com tecnologia Crie um website único com modelos personalizáveis.