Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

FINA CASALDERREY

28/12/2023

David Otero

Así comeza a novela a MULLER XABARIL DE FINA CASALDERREY, editada por XERAIS.Boa tarde a todas e a todos por virdes. Moitas grazas desde esta mesa e asemade desde a AC Vagalumes.

Teño que dicir que hoxe , afortunadamente, temos entre nós á muller, mestra e escritora, no seu día a nena ensinante en Cesures, acollida na casa de Avelino Pousa… Fina Casalderrey…, a cal, usando palabras da poeta Olga Novo, desde ben nova comezou, e con actitude de ben e normalización cultural galega, digo pois, comezou facer chispas e acariños coa lingua… e comprensivamente desde ela, auténtica, dar mornura e ánimos, calor de identidade e sensibilidade, para saber e uso da mesma.
Velaí que niso tamén conlevaba afecto, emocións, creación e espíritu crítico,… para ver… abrindo os ollos… e, desde as actitudes de respecto, se fixer falla, aprender a morder, facendo alimento das cousas que ela quixo e quere. Ese amor dela desde nenez… que a leva da man e no que tamén mirarse a cada hora.
Dise de Fina Casalderrey unha das escritoras máis importantes da historia da literatura infantoxuvenil galega… e eu, sen lle sacar nin un tanto así de mérito, pero polo moito que aínda agardamos dela, sen metela na historia, direi que é unha das escritoras moi importantes da literatura galega. A súa obra é ferramenta ben forte, impactante no ler,… e na tribu amorosa das lectoras e lectores, xa que a súa literatura comunica,dános voz e posibilita imaxes lindas, media en nós e provoca… Ábrenos…, pois en nós caben multitudes. Con ela, na lectura e libremente, sen irmos tarde,… pensamos, reconstruíndo esperanzas , o noso mundo no mundo con nova letra e con música contemporánea.
E así saber ben: “ dese berro pequeno,non cativo, que resoa de verdade, ese berro el dos que nacimos no máis abaixo das escaleiras,”
Fina é autora recoñecida e moi traducida, si, a máis de doce idiomas e máis ao braille. A que é fermoso, importante e xigante, que desde o noso idioma se vaia con interés aos demáis polas pontes da palabra feita literatura?... Verdade que enche de marabilla, que desde a súa obra, dándo ánimos de lectura, haxa descubrimentos tan bonitos da nosa literatura, ela tan de frescura e de cultura? A que é ben fermoso desde a obra de Fina feita corpo, con personaxes que saben a azucre e a rosquillas da santa, ese se volva poder para tantas sombras de moitas colores.?
E así a nena de Xeve,Pontevedra,desde os seus desexos tratando de concebir a vida con beleza,pensando no dicir da súa xente sabia, súa nai e seu pai, ponse a camiño de muller, mestra e escritora…Decide que o ensino administre unha parte esencial da ceremonia da súa vida.E bota andar no íntimo e público das súas batallas e conquistas…Ela pensaba en optimista. O camiño irase aclarando.Velaí a Fina amadora e soñadora posta en camiño.
Primeiro, eu direi que en Cesures, da man amiga e familiar de Avelino Pousa Antelo e Nora, as fillas e fillo, recéns de viren de por terras de Tenerife e Zaragoza…Días de referencias en arrobas de afectos.No cotiá experiencias e tenrura.
De Segundo direi Moraña.Xunto con Mariano xa ben sentada a militancia na escola libre,activa, participativa, con significado.Crítica e creativa. Novas propostas e intuicións.O teatro e a literatura. Desencontros. Resistencia. Pois… “ Unhas veces síntome cantil tan perto e outras firmemente ceo azul algo de lonxe….” As ideas penduraban… E non caeron.
En Moraña constata que ninguna innovación virá de arriba.A eses de alí do alto, ela e Mariano súfrennos.Tratan de ir par adiante.Saben onde están e a onde van.
Logo Marín e Pontevedra.Camiño de madurez posta nas experiencias. Encontros e contextos pedagóxicos e literarios.Lingua e Cultura. María Vitoria Noreno, Agustín, Paco Martín, Xabier Docampo e mais delas e deles. Freixanes, Xabier Senín, Bragado.Obra consolidada.Teatro e etnografía, xornalismo. Premios. Recoñecementos. O seu propio Premio na igualdade.A Academia.Escritora na súa Terra recoñecida pola AELG.Sesión en Ponte do Burgo, Pontevedra logo….Sempre mestra sen mantilla.Esa clase militante na dignidade.
Velaí como lle din “ escritora en conxunto con obra de excelencia”.
Agora para este ano que vén é candidata ao Premio Astrid Lindgren e ao “ Nobel da lit Infantil”que concede o IBBY internacional, o premio Andersen.
Esta muller, mestra e escritora…todo o merece.Todo.
Ela , xa o sei, ha dicir que todo o dito, e máis que vou dicir, é un esaxero…ben, ela é libre de pensar e valorar o que quere.Eu dígovos, amigas e amigos, que o dito é pouco.Pouco crédeme.
Sei que quen ten que falar do libro que hoxe presentamos , e mellor cá min, é Maka Arca Camba, pero eu, se non falo, rebento, quero dicir algo da MULLER XABARIL de Fina, editada por Xerais.
Fina adícalla ás tolas socialmente ignoradas que soñaron con cambiar o mundo e asemade tamén a calquera de nós por interesarnos en afondar nas suas traxedias persoais.Grazas Fina. O que dis na túa novela é ese péndulo que bate nos nosos pequenos cerebros e vai pautando o tempo.Grazas outra vez.
A túa novela …faise un universo a cículos concéntricos con varios centros referentes, pero eu, lector de pola casa, fágoo principalmente en Ramiro que adoece do pracer de descubrir e que camiña xeracionalmente fundamentalmente coas súas mulleres, ben de perto del, ben de máis lonxe, el querido, el desquerido…. A Ramiro desvelaríanlle a seu tempo , e sen faltar á súa palabra, o segredo do Xabaril, da muller Xabaril, Adelina. O reloxo ía a tic tac cara a diante e tan tan para atrás á inversa. Ramiro, noviño, descubrindo ao Xabaril, mancouno…Aínda es año de leite, dixéronlle.O Xabaril ten nome.Adelina…E seu can.Chamábase Luís. Adelina vai en si coa súa vida e ten outra para os demáis.Ela… algún día nas mans de Ramiro… ha alumear o seu mundo e así a todo o mundo. Como diría Mario Benedetti, así tamén diría a muller Xabaril, Adelina:” Cantos seres cruzaron polo meu corpo como frechas.Cantos me entraron polos ollos…e son tantas as preguntas tan urxentes, non hai tempo, non hai tempo,non hai tempo…” e como diría Gioconda Belli, tamén Adelina diría:”hai días penso que están feitos para morrerse…ou para chorar…días poboados de pantasmas e ecos nos que ando sobresaltada parecéndome que o pasado vai abrir a porta e que hoxe vai ser onte…” E Adelina deulle que comer a Ramiro para que medrase.Para que chegase ao momento de saber?
Lennon non para.
-Lede moito, filliños… hai un libro para cada doenza…
- di Adelina.
E comezan as cartas.O epistolario esclarecedor.Alguén dixo que “ler é engadir un cuarto á casa da vida”… e outro tamén “hai que ler coas costas a cuberto”… E así “ir a modo como sexa posible e tan rápido como sexa necesario”.E aínda que queiras, non podes fuxir do corpo.
E Ramiro atopa as cartas. Ese tesouro.Unha das verdades. Esa revelación.E o mundo por momentos para.Había noticias…Ramiro, indo na lectura, ama un pouco máis a palabra escrita…E así,lendo, el percibe o bonito e sorpresivo que pode deixar a vida no medio de bastantes desastres. Aquelas cartas foron unha porta pola que entrar para atoparse. Os reloxos marcaban o onte…e tamén o mañá da descuberta.O alborexar do “amar máis” para que as noites tivesen os seus propios arrecendos.Desvelárase o pretérito encuberto…Ramiro sabía de súa avoa. A ela diríalle desde hoxe: Sabes? Fasme falta no meu futuro agárdame…agárdame pois , aló onde te vaias, onde esteas, agárdame. E seguiría… Sabes?...Quererte fáiseme doado.
Camila, a neta de Ramiro, bis de Concha…
- avoa…sabes quen son?
- bo. Adelina…
- Son o Xabaril?
- O Xabaril, di a avoa, O xabaril…ten nome…! Ramiro díxolle á neta, Camila, que hoxe cearían na súa casa e que falarían….Ramiro notou como Camila levaba un trebo de catro follas pillado entre os dedos. Fina, a escritora, nesta novela pontevedresa total, xunto con ben máis cousas…deunos personaxes que saben a luz de mel para disfrutalos. Ela levounos da man por un bonito paseo conxugando o verbo ler como exercício dos pensamentos. Nós tamén concordamos co contido desta novela ghuapa: “Mirar atrás é máis bonito”. E así que os reloxos non paren: “Tan tan…” E tamén, claro, tic, tac. tic, tac…

* Intervención na presentación do libro "A muller xabaril" de Fina Casalderrey

0 Comentários

QUIQUE COSTAS/ AO SUR DA LIBERDADE

28/12/2023

0 Comentários

David Otero

Intervención na presentación do libro "Ao sur da liberdade"

Nesta novela, cos seus tempos, danse espazos de complicidade identitaria, que permiten luces de intensidade variable. Tamén posibilidades de pensar e así xorden preguntas abertas,
verémolo ben, logo da miña intervención,
onde circulan as ideas e rózanse…acaríñanse , ou poderían chocar entre elas, afastándose, para que do lido…formar novas ideas ou confirmar as que teñamos.
Poida (e gustaríanos) que destas, ata caladamente para nós, sigamos coas preguntas e ver onde antes non viamos,
ou mesmo darlle unhas voltas ao que antes tiñamos moi a claro.

Amigas e amigos,
hoxe nesta xa noite, imos na palabra do falar do diálogo que se establece na lectura.                                   Imos na vida dunhas vidas… e en especial,
na vida dunha vida basicamente amorosa, determinante,
vida de verdade para que a verdade clarexe, se defina, ao longo da exploración diversa                                        As vivencias e casos, como doas conectadas no fío vital de IANES, o protagonista, quen, por sobrevivir e liberarse, abrindo os ollos e os saberes,aprende amor, facendo amor coas Linguas dos seus afectos e descubertas.
IANES, tamén co chamo monacal de IOHANNES, xunto coas súas irmás e irmáns, oito foron e quedando cinco en vida,nace en teito pobre, de forma sinxela, diríamos que case sen notar.
En camiño de facer vida, de primeiras…e na orientación polas necesidades de seus país, non lle diríamos por intención vocacional, vai cos freis de Samos, ilústrase, para rematar fuxindo sendo inocente, e así xa…, sucedido por sucedido, IANES, faise en por el e ábrese paso, condicionado polo que se lle ía poñendo de cerca, ou mesmo ao lado, polo seu percorrido vital co ben, co mal ou co peor.
Como diría Olga Novo…
”, paso a paso, aprendendo a morder”.
O seu corpo seguía ás súas ilusións e aos seus proxcctos. Tamén ía cos seus perigos e desafíos, paso a paso, do norte/leste, de Galeza, ao Sur/

Oeste., na conquista da inocencia e da liberdade.e así deixar vida posta no seu fillo Marwan.

Pois, como escribe a poeta, tamén novelista, Úrsula Le Guin:
“O meu sangue non é da nobreza.
O meu sangue é o dun servo.
O dun servo empatado…
á súa terra,
que sabe o camiño que leva
si, o único camiño…
que ninguén coñece…

Amigas e amigos
O Quique neste seu traballo…vai do seu estilo singular ( vese ben no moito que del se pode ler)                                   Escribe, e conta, tal mirando á cara, con valentía,e así aseguramos o fai sempre.                                               Pensamos que lle debemos dar grazas polas sacudidas que nos mete como lectoras e lectores. Faino para poñer sabor ao noso saber.
Velaquí un texto, unha novela, que rompe diques e desarma contencións. Tamén desarma esas desculpas que non son máis que inercias para non intervir.

E así a xeito de remate, atendámoslle a este anaco de poema de Úrsula L Guin:

“ Había unha palabra dentro dunha pedra.
Tratei de sacala,
martelo e cicel,pico e buril,
ata que a pedra pingou sangue,
pero non podía oír a palabra…
que a pedra pronunciou”

Sei que con irnos nada amañamos. Teimemos pois na palabra, Busquémola.Leámola e vivámola.                            Esta novela é unha fermosa pedra soleira que de buscar as súas palabras… falaranos ao oído….xa que logo..,con irnos dela… non amañamos nada.
Se estades no rigor, dígovos, lede esta novela. Facerme caso.Non vos é “ un conto chino”.Déixase ir, ten ritmo de seu e velocidades. Tamén freo de man e de emerxencia por se queredes para e baixarvos.Pechala.
Esta novela vai plena de expresiva, de boa cartografía, escenografía e descricións.O marabilloso e significativo desta historia, primeira parte de dúas máis, feita novela, como fío que tece comprensivamente, edifícase na determinación do noso pobo, Galiza ( ou Galeza).

0 Comentários

Presentación de "A muller xabaril" de Fina Casalderrey

23/12/2023

0 Comentários

A Asociación Cultural “Vagalumes” presenta na Estrada o vindeiro mércores 27 de decembro, ás 20:00 h. no MOME, o último libro de Fina Casalderrey, “A muller xabaril”. Acompañará a autora David Otero e Maka Arca Camba.
Ninguén sabía os motivos polos que unha moza de refinado encanto e elevada altura, tanto física coma intelectual, se fora convertendo nun repulsivo esperpento, nun animal. A Muller Xabaril percorría o mundo cun saco ao lombo e nel, ademais de quincallas do seu cotián vagabundo, levaba libros. Deambulaba acompañada do Luís, o seu can e fiel escudeiro.
O relato de Ramiro, envolto na voz de Lennon, vai reconstruíndo a versión máis dramática desa biografía infausta que o impresiona ata lle esfolar a pel de dentro. Acaba de descubrir os motivos que hipoteticamente a puideron abocar á sorprendente metamorfose: o verdadeiro segredo do Xabaril.
En «A Muller Xabaril» Fina Casalderrey convídanos a inserirnos nunha historia amarga e dolorosa, intrigante e conmovedora, que lexitima a memoria e afonda nas miserias humanas e nos segredos familiares enmarcados nas turbulencias políticas da primeira metade do século XX.

0 Comentários

Presentación do libro “Ao sur da liberdade”

16/12/2023

0 Comentários

Xosé-Henrique Costas explica a Galiza medieval a través da novela histórica

A Asociación Cultural “Vagalumes” presenta o libro de Henrique Costas “Ao sur da liberdade”, coa intervención de Heitor Picallo e David Otero. O acto celebrarase no Mome ás 20:30 h. o vindeiro venres 22 de decembro.

Ao sur da liberdade é a primeira incursión do catedrático de Filoloxía Galega Xosé-Henrique Costas na ficción. A vida do caudillo muladí Muhammad ibn Marwán Al-Galiqí, alcumado 'O Galego', dá pé a un relato que, en forma de novela, debuxa un panorama do medievo peninsular que desafía os tópicos da historiografía.

Ianes, un rapaz do castrelo do Viso entregado para criado no mosteiro de Samos, foxe ao sur do Douro, á “Terra de ninguén”, para que non o condenen por un crime que non cometeu. Un relato adornado cun mapa de Martinho Picallo e con debuxos de Héitor Picallo Fontes, ambientado na Gallaecia do século VIII, en que se encadrela a intriga histórica coas viaxes, a arte, as relixións, a política, a medicina, as linguas e a identidade.

Xosé-Henrique Costas González (Mantelas, Freixeiro, Vigo, 1962) é catedrático de Filoloxía Galega na Universidade de Vigo. As súas investigacións xiran arredor da Dialectoloxía, a Sociolingüística e a obra poética de Cunqueiro. Publicou numerosos libros e artigos científicos e formou parte de varios xurados de premios de ensaio, investigación e literatura. Ao sur da liberdade é a súa primeira incursión en narrativa histórica, e tamén o primeiro libro da triloxía Banu Marwán, a estirpe do galego, unha saga familiar dos séculos VIII-IX.

0 Comentários

“Defendemos as montañas fronte a gobernos e especuladores”

10/12/2023

0 Comentários

Manifesto Día das montañas 2023. Amil

A Coordinadora Eólica Así Non, e todos os colectivos e plataformas que formamos parte dela, volvémonos a mobilizar neste Día das Montañas fronte ao espolio eólico do noso territorio. Este é o terceiro ano consecutivo no que aproveitamos este día para apelar ás administracións públicas a defender os valores e recursos naturais comúns dos montes galegos fronte á depredación eólica. Sen embargo, xa hai tempo que os gobernos da Xunta e do Estado abandonaron a súa función pública. Xa non son os valedores do interese xeral no proceso de transición ecolóxica. Están deixando moi claro que só están ao servizo do lobby enerxético.

Logo de que o Estado español eliminase por decretazo a avaliación ambiental da tramitación da autorización de proxectos eólicos, a Xunta de Galiza reforma a lei para facer prevalecer os proxectos eólicos sobre calquera outra actividade no territorio, declarándoos de “interese público superior”. Con esta manobra golpista pretende esquivar as sentenzas xudiciais que paralizan e anulan os proxectos eólicos ilegais recorridos polo pobo. Ademais, vén de destinar inxentes recursos públicos a unha sociedade público-privada na que está en minoría, coa finalidade de facilitar a explotación dos recursos naturais que son de todos e todas.

Ao tempo, tanto Xunta como Estado seguen a demorar sine die a ampliación dos espazos naturais protexidos galegos e recortando a capacidade de intervención das organizacións sociais e das comunidades de veciños e veciñas afectadas nos procedementos administrativos de planificación e autorización dos proxectos eólicos. A Xunta de Galiza está a prevaricar!

Por se fose pouco, Executivo e patronal protagonizan unha vergoñenta campaña de descrédito e coacción contra o Tribunal Superior de Xustiza, na que acusan ao poder xudicial de crear inseguridade xurídica, e a nós, á veciñanza afectada e aos colectivos sociais, de impedir que o país obteña riqueza e prosperidade. Este servilismo dos gobernos para co capital, co que se alía para atacar aos tribunais e á cidadanía, está a alimentar a lexitimidade do lobby enerxético para exercer con máis forza os seus abusos sobre as poboacións afectadas. En definitiva, os gobernos están entregando o país galego ao capital privado e incapacitándonos para acadar unha transición ordenada, equilibrada, ecolóxica e xusta cara a un territorio libre de combustíbeis fósiles. Son eles, os gobernos e os especuladores os que crean inseguridade xurídica, e somos nós, os galegos e galegas, as que defendemos as montañas e o país!

As montañas abastecen de auga e alimento á poboación, regulan o clima, absorben CO2, controlan a erosión do solo, crean paisaxe e cultura, preservan a biodiversidade e constitúen o fogar secular de boa parte da poboación rural galega. Sen elas, a vida non sería posible. A pesar de todo, elas non gozan da consideración de “interese público superior”, nin prevalecen sobre os intereses privados do gran capital. Desde a Coordinadora “Eólica Así Non” reclamámolas como ecosistemas de interese público de primeira orde, de interese público supremo, principais garantes de saúde, de seguridade e de futuro para o pobo galego.

Reunímonos na Amil, non por casualidade, senón porque aquí estamos a padecer a construción do polígono eólico Acibal e a veciñanza fomos testemuñas de como se dinamita o monte, de como mudan os cotos que coñeciamos e, en definitiva, de como se transforma un monte en terreo industrial. Así vimos deturpar e mesmo desaparecer petróglifos, vimos as vacas e bestas perdidas no medio dos buratos das cimentacións dos aeroxeradores, vemos como se estragan as brañas...

Aquí somos testemuñas de como a Xunta, nomeadamente Augas de Galicia e as Direccións Xerais de Planificación Enerxética e de Patrimonio miran para outro lado cando denunciamos os danos ás augas e petróglifos, e como o Concello se queda de brazos cruzados, incapaz de defender o seu territorio.

Deciamos que a Xunta de Galiza reforma a lei para declarar os proxectos eólicos de “interese público superior” e faino con retroactividade, esa que antes nos negaron cando se estableceu a nova distancia que teñen que cumprir os polígonos eólicos ás nosas casas:

    • Se falamos de protexer as nosas vivendas de ruídos e sombras, a Xunta dinos que a retroactividade non é posible, porque as empresas eólicas teñen que ter “seguridade xurídica”
    • Onde queda logo a seguridade xurídica para os veciños e veciñas?

Dende os organismos da Xunta dinnos que non teñen persoal suficiente para vir a revisar o que pasa no Acibal, entón, se non son quen de controlar e vixiar a construción dun só polígono eólico, que vai pasar cando estean en construción todos os que están aprobados nos nosos concellos?

Todos e todas nós temos polígonos eólicos previstos nas nosas montañas, Serra da Groba, Serra do Galiñeiro, Serra do Suído, Monte Peón, Serra da Fracha, Serra do Cando, Monte do Pé da Múa, Monte Sistalto, Monte Marcofán, O Paraño, Serra do Candán, Serra do Testeiro, Monte de San Sebastián, Montes de Carbia, Cumeiro, Piloño, Sabrexo, Merza, Bodaño, Serra de Cabanelas, Monte Xesteiras, Monte de Arca, Montes Penaquetanxe, Cádavo, Montouto, Xiabre, Castrove, Acibal,...

Non imos permitir que pase nos nosos montes o que está a pasar co Acibal.

Por todo isto, asociacións, colectivos e cidadanía comprometidos coa defensa das nosas montañas, pedimos:
    1º. A necesaria conservación dos espazos naturais, coa
        ◦ actualización do catálogo de zonas húmidas
        ◦ a ampliación da Rede Natura e
        ◦ a correcta avaliación e catalogación da arte rupestre.
Porque a implantación eólica non pode facerse a costa de agravar a perda de biodiversidade e do consecuente aumento das desigualdades sociais e territoriais.
    2º. Deter a discriminación do medio rural, que non pode ser obrigado a acoller polígonos eólicos e LAT. As aldeas e as montañas non poden ser terra de sacrificio.
    3º. Paralización de proxectos eólicos polos principios de precaución e o de non regresión ambiental.

As asociacións e colectivos reunidos hoxe na Amil
    • Colectivo do Vento
    • Alarma na Terra de Montes
    • Rapa das Bestas de Sabucedo
    • Eólicos no Morrazo Non
    • Colectivo Feminista Deza Tabeirós
    • Asociación Vagalumes
    • Roteiros de Lalín
    • Asociación Cultural Viarium Dezae
    • AsíEólicosNon de Cerdedo-Cotobade
    • Non ao parque eólico do Castrove
    • Afectadxs Eólicos Vila de Cruces
    • Asociación Carbia Deféndese
    • Plataforma Terra de Montes en Perigo
    • A Lama Vive
    • Asociación Boa Vida
    • Sindicato Labrego Galego A Estrada
    • Instituto de Estudos Miñoráns
    • SOS Groba
    • Plataforma Sur Dorsal Galega
    • Asociación pola Defensa da Ría
    • Colectivo A Forneiriña
    • Irmandade Illa de Tambo
    • Colectivo Anovaterra
    • Asociación Umia Vivo
    • Centro social A Pedreira
    • Colectivo Espazo 16
    • Vai polo Río
    • "Colectivo Monte Pituco (Pornedo)" de Marín
    • SOS Suído Seixo
    • Colectivo Arroutada
    • Afectados P.E. Monte Festeiros
    • ADEGA
    • Burla Verde
    • A de Rousmeri e
    • Amil SEN Eólicos

Por unha transición ecolóxica, xusta e ordenada e por garantir o noso futuro, comprometémonos desde a veciñanza e os colectivos sociais a seguir defendendo as montañas de gobernos e especuladores!

EÓLICA ASÍ NON!

0 Comentários