Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Bernardo Mato Castro, Mallar no ensino liberador

Bernardo Mato, Godoi, Vinseiro. 3 de maio de 1887 - Cereixo, 4 de setembro de 1936.

Homenaxe na súa escola
Imagem

Bernardo Mato e a pedagoxía do oprimido

XOÁN CARLOS GARRIDO
 Imagem
8 de decembro de 1930. Esmorece o vello réxime corrupto da restauración e despunta o republicanismo rexeneracionista que ofrece cultura e ciencia fronte a superstición e integrismo. A Estrada non queda á marxe deste movemento e celébrase na vila un mitin onde se dan cita intelectuais das distintas correntes que compoñen este movemento de transformación do Estado. Intervén Carnero Valenzuela, Romero Pelaez, Poza Juncal, e nada menos que os galeguistas federais e republicanos da Coruña, Peña Novo e Antón Vilar Ponte. Un estradense será o encargado de facer os honores e representar e condensar todos os anos de combate local contra a incultura e de divulgación da escola como instrumento de emancipación e non como estupefaciente adoutrinador. O seu nome é Bernardo Mato Castro. García Barros comenta: “Hace una hermosa profesión de fe republicana y presenta galanamente a los oradores”.
Ninguén mellor que el para encabezar a lúcida intelectualidade estradense. De profesión, “Maestro nacional, perito contable, teneduría de libros en general, liquidaciones, balances, etc...” como rezaba nun anuncio de 1927 que dá conta da necesaria diversificación laboral na que tiñan que andar os mal considerados e peor pagados mestres dos anos previos á República: “Pasa máis fame que un mestre de escola” dicíase daquela, co cal quedaba en evidencia a valoración que o Estado lle daba aos encargados de formar ás xeracións futuras. Mais tamén é certo que a vocación destes mestres estradenses era con “v” e non con “b”. Para eles o ensino era algo máis que unha profesión, era a oportunidade de construír homes novos, máis autosuficientes economicamente, con máis autoestima desde o punto de vista cultural, e con interese por organizarse e participar na “cousa pública” de xeito responsable e documentado. Isto é, máis que mestres, eles sentíanse “educadores” no sentido en que escribía Bernardo no xornal “El Emigrado”: “Educador es el tribuno que nos habla de ciudadanía, como lo es el escritor que nos deleita con primicias de su ingenio, como es el pedagogo que hace sentir al espíritu los trámites de su formación hacia una amplia visión futura”.
Moitos deles chegaron a adquirir a titulación e a escola cun esforzo sobrehumano desde unha posición moi precaria e grazas ao Seminario nun casos e á emigración que lle deu ocasión de entrar en contacto coa cultura e conseguir un estatus económico que lle permitiu facer estudios.
Este é o caso de Bernardo Mato Castro. Nace o 3 de maio de 1887 no lugar de Godoi, parroquia de Vinseiro. Ingresa no Seminario mais non se ordena sacerdote senón que finalmente fai maxisterio e marcha emigrado para Cuba, alí traballará de mestre e “Tenedor” do Centro Galego da Habana. Casa na Estrada o 10 de xaneiro de 1927 con Avelina Sanmartín Fernández. Logo de dirixir o innovador e avanzado Instituto Cervantes, alcanza praza provisional en Forcarei (Pereira), A Somoza, Becerreá (Guilfrei) e finalmente en 1928 a definitiva en Santa María de Teo.
Os seus avanzados métodos pedagóxicos chamaron a atención do Ministerio de Instrución Pública quen enviou unha comisión a visitalo e felicitalo, comprobando o funcionamento da súa escola e a súa extraordinaria dedicación. Coa creación da escola nocturna para adultos, a introdución de aparellos que facilitan o uso de materiais escolares como foi un sistema para subir e baixar os mapas, e sobre todo, a formación profesional, isto é, a aprendizaxe de oficios que deran independencia económica aos nenos ao mesmo tempo que adquirían coñecementos de lingua, literatura, historia, etc.
Lembremos as recomendacións que daba para a construción das escolas – “templos de minerva” como el lles chamaba – cando lle pediron consello desde a súa parroquia de adopción, Cereixo, aos que lles indicaba: “No debe olvidarse tampoco que es indispensable una guardarropía y una sala-despacho para el profesor, y en cuanto al tamaño de la sala de clases, además de las exigencias usuales en cuanto a capacidad por alumno, es conveniente contar con lo que ocupan las mesas bipersonales, que quede un pasillo de noventa centímetros entre cada dos filas y un espacio libre de unos 5 metros (o algo menos) hacia la mesa del profesor, donde pueda ser instalada la mesa para trabajos manuales y experimentos, a cuyo alrededor habrán de caber treinta alumnos además del espacio preciso para mover las secciones cuando así convenga”.
As páxinas dos xornais recollían a miúdo as súas reflexión sobre o ensino, reflexións documentadas nunha nutrida biblioteca – que aínda hoxe se conserva – na que se ten coñecemento dos mais modernos métodos de ensinanza. Agora ben, Bernardo tiña a peculiaridade de pensar cos pés postos na súa realidade. As ideas importadas traducíaas a situación na que estaba o noso país. De aí traballos seus como “La escuela y la aldea” na que analiza a necesaria compenetración que debe haber entre o ensino e a vida, e rachar coa visión que os paisanos tiñan dos mestres rurais: Un parásito, isto é un “empregado do estado que vive do seu suor”. Tratábase de comezar a ser percibidos como útiles a esta comunidade. Por iso remata cun chamamento militante e clarificador:”El pueblo es materia moldeable. Penetremos en su alma para poder rasgar el velo que cubre su original intelecto”. Isto é, o pobo non é parvo, ten apreixada a súa intelixencia, e só desde dentro é posíbel rachar co este pano de ignorancia que lle impide ver e expresar o que sinte.
Aí está o seu delito, o delito de moitos mestres estradenses que segundo as novas autoridades “envenenaban a los niños con sus doctrinas” cando precisamente por primeira vez os nenos tiñan ocasión de coñecer datos científicos obxectivos e non lendas mistificadores como as que lle contarán nos novos libros de texto onde a “historia sagrada” e o pasado “imperial” terán un lugar privilexiado sobre a ilustración e a intelixencia crítica.

 Imagem Bernardo Mato e a súa muller Avelina
Mallar na cultura

A Bernardo Mato Castro o 18 de xullo colleuno na súa escola de Santa María de Teo na que vivía xunto coa súa muller Avelina, e cos seus fillos José Bernardo, David, Otilia e Petronila. Agardou na casa cos seus fillos que pasaron noites sen durmir debido á resistencia coa que os obreiros se enfrontaron ao golpe militar en Santiago, e máis concretamente en Calo, onde o seu famoso “Tercio” tratou de reconquistar a capital galega. Os milicianos – en dous camións – pasaron pola súa escola, o seu xefe baixou a saudar e falar con Bernardo. Posiblemente se trate de Xoán Xesús González, o avogado de Cuntis que consultaba na Estrada e dirixía o VIR e a Unión Socialista Galega, na que tamén militara Bernardo Mato. Subiron ao seu despacho e alí estiveron 2 horas conversando. Os nenos tiñan curiosidade por saber o que pasaba pero a nai impedíalle “molestar” aos adultos e entrar no despacho no que estaban reunidos. Os dirixentes do Tercio serían fusilados, Xoán Xesús incluído – capturado na feira da Estrada – e a resistencia sería insuficiente pola falla de medios e preparación. Os canóns e as metralladoras soaban toda a noite até que os traballadores desarmados tiveron que desistir da súa acción.
Bernardo, quen non interviñera nesta acción, nin era un destacado militante político aínda que si intelectual, quedou tranquilo na casa de Teo durante algún tempo, mais vendo o cariz que collían as cousas, decide refuxiarse na casa dos seus pais en Godoi. A rota que elixe é a través do río, cara Cora cunha barca, mais é interceptado polos falanxistas.
Bernardo é golpeado até que queda inconsciente, un acompañante trata de levalo até unha casa onde son atendidos e coidados durante uns días até que finalmente o levan moribundo até a casa dos seus pais. É atendido por Manuel Carbón, o médico do Moucho, pero nada puido facer. Co cranio fracturado, ao día seguinte de chegar quedou en coma, e logo dun mes, o 4 de setembro de 1936 ás 11 da mañá morre o intelectual máis lúcido que pariu A Estrada en moitos anos.
Golpeáronlle a cabeza porque non podían bater nas súas ideas, intanxíbeis e irrefutábeis pola razón e a argumentación, e que hoxe seguen vivas en moitos mestres como segue vivo o seu recordo nos seus alumnos.

Powered by Create your own unique website with customizable templates.