Xornal de Tabeirós-Terra de Montes

Catro mámoas na Chá de Pedrouzos

3/5/2019

Capitán Gosende atopa dúas mámoas en Castro entre restos forestais. A talla dun piñeiral permite a descuberta de dous novos xacementos

No centro da imaxe, a Mámoa 1 da Chá de Pedrouzos.

Calros Solla

O luns de entroido, membros de Capitán Gosende disfrazámonos de garbosos arqueólogos e, a falta de sambódromo, subimos na rumboia a costa do monte de Vilar (Figueiroa). Ao pouco, acadabamos a lomba sudoeste de Pena Redonda ou Pedrouzos, outarelo que fixa a estrema entre as parroquias de Castro (N) e Figueiroa (S).
O paseo en ascenso apenas superou os 900 m e os 100 m de desnivel. A pista, de xabre, percorre de sur a norte a valiña encaixada entre o monte da Eiriña (648 m) e o de Pedrouzos (vértice xeodésico: 680 m). Se dende Vilar nos prouguese acadar a pé as aldeas de Castro, o chamado Paso da Eiriña sería o itinerario máis dereito e axeitado para salvar ambos os dous accidentes orográficos.
Que se nos perdía aos de Capitán Gosende naquelas empinadas? Pois, cóntolles. Días atrás, un veciño de Vilar (anónimo) puxérase en contacto con nós (a través de Faro de Vigo) para avisarnos dunha talla de árbores que se estaba a levar a cabo nunha parcela de monte, perto do alto de Pedrouzos. Na parcela en cuestión había constancia da existencia de mámoas, é dicir, monumentos funerarios prehistóricos, tumbas megalíticas, xacementos arqueolóxicos duns 6.000 anos de antigüidade. A parcela, situada á beira esquerda da pista forestal que leva ao coto, ten forma de U e mide unhas 15’8 hectáreas e, até hai uns días, boa parte da súa superficie estaba ocupada por unha repoboación de piñeiro.
Consultados os nosos arquivos, verificamos a existencia naquel sitio de dous túmulos neolíticos, catalogados por Patrimonio coa denominación: “Mámoa 1 de Pedrouzos” (GA36011021) e “Mámoa 2 de Pedrouzos” (GA36011022). Había que ir alá.
Ao chegar á zona, comprobamos que o labor de talla rematara. As toradas xa foran retiradas da parcela. O chan, do que sobresaían moitos tocóns, estaba cuberto de ramallada e frouma, ora espallada ora amoreada por aquí e por alá. Recendía a resina. As rodeiras da maquinaria marcáranse fondas no lamazal.
Agardamos que o responsábel destes traballos aínda non os dese por concluídos. Urxe retirar os restos forestais, xa que, cando chegue a calor, a parcela se converterá nunha polvoreira. Pregamos para que os xestores daquel anaco de monte non estean pensando nun eucaliptar como plantío substitutivo.
Parcela dentro, axiña identificamos a primeira das mámoas. A Mámoa 1 de Pedrouzos (coordenadas.- X: 548.730; Y: 4.711.614; alt. 628 m) ten uns 20 m de diámetro. Localízase a uns 40 m, ao noroeste, da pista forestal; a uns 450 m, ao sudoeste, do cume de Pedrouzos; e a uns 650, ao nordés, do cume da Eiriña.
A uns 90 m cara ao nordés da Mámoa 1, identificamos a segunda das mámoas catalogadas. A Mámoa 2 de Pedrouzos (coordenadas.- X: 548.809; Y: 4.711.653; alt. 629 m) sitúase á beira da pista forestal (mellor, viceversa). Posúe uns 22 m de diámetro e un amplo cráter de violación.
Coidamos que os tractores respectaron a integridade dos xacementos catalogados. Cando dicimos “respectaron”, queremos dicir que non pasaron por riba deles. Non é chiste, esta circunstancia é frecuente no noso paisiño.
Decidimos non abandonar a zona sen antes dar unha volta polos arredores. Non fixo falla abandonar aquel terreo para descubrirmos outras dúas mámoas. A prodigalidade deste relanzo entre montañas inspirounos unha denominación máis acaída: a Chá de Pedrouzos.
A Mámoa 3 da Chá de Pedrouzos (coordenadas.- X: 548.752; Y: 4.711.641; alt. 629 m) localízase a uns 35 m, ao nordés, da Mámoa 1 e a uns 55 m, ao sudoeste, da Mámoa 2. A Mámoa 3 posúe uns 9 m de diámetro (mamoíña) e ten á vista dous bloques de pedra (probabelmente, ortostatos). Dimensións dos posíbeis ortostatos: 130x110x90 cm; 150x80x50 cm.
A Mámoa 4 da Chá de Pedrouzos (coordenadas.- X: 548.726; Y: 4.711.719; alt. 625 m) sitúase a uns 100 m cara ao norte da Mámoa 1 e a uns 100 m cara ao noroeste da Mámoa 2. A Mámoa 4 ten uns 8 m de diámetro (mamoíña). Presenta cráter de violación. As mámoas 1, 2 e 4 forman un triángulo isósceles. A mámoa 3, ocupando unha posición centrada, fica contida na figura xeométrica.
Coñecendo as querenzas das comunidades neolíticas, o lugar reúne moitas das condicións necesarias para ser elixido como necrópole: o perfil chan do terreo, a preeminencia, a proximidade a unha concorrida vía de comunicación (o Paso da Eiriña), a abundancia de material construtivo... A chá tumularia aparece flanqueada por dúas correntes de auga que, vertendo cara ao noroeste, son tributarias do regueiro das Valgadas; este, á súa vez, do río de Quireza.
Segundo a información facilitada polo visor de mapas da Xunta da Galiza, os túmulos da Chá de Pedrouzos atópanse a escasos metros da estrema interparroquial. Ou sexa, estas “tumbas de xentís” foron empregadas como fitos de deslinde dende tempo inmemorial. A Mámoa 2 situaríase en terra de Figueiroa. As outras tres, en terra de Castro. Estes marcos non son doados de mover.
Traballo feito. No tocante a mámoas, dubido que a administración local estea disposta a investir un peso na súa protección. Xa que logo, o da valorización é quimera.
Fagamos que as mámoas da Chá de Pedrouzos duren, cando menos, outros 6.000 anos. Confiemos en que neste tempo dea chegado unha promoción de gobernantes dotados das doses mínimas de sensibilidade e sentido común.

Mámoa 2 da Chá de Pedrouzos.

Mámoa 3 da Chá de Pedrouzos.

Mámoa 4 da Chá de Pedrouzos.

0 Comentários

Recuperando a infancia fuxidía

3/1/2019

0 Comentários

Manuel Cabada Castro

O amoroso asubío do tempo de Loliña que hoxe nos convoca velaquí o tendes feito papel, recendo, letras e historias íntimas e infantís que alguén, ela, decidiu contarnos pra que as melodías da vida non se perdan nas congostras escuras dos tempos idos e esquecidos para sempre. É un asubío que xorde da fonte dun corazón, ese impulsor de toda vida.
Grazas, Loliña, por nos teres agasallado a todos con este escrito teu, cheo de tenrura e de relatos íntimos e sorprendentes, nos que os corazóns bailan o agarradiño pegados á vida mesma.
Pois as vidas humanas non son mónadas indivisíbeis e solitarias -como din que pensaba o filósofo Leibniz- senón que habitan á beira ou no interior do misterio, coñecido e -ó tempo- descoñecido, que nos envolve. Así semella crelo tamén Loliña cando nos pon –case como frontispicio dos seus relatos- un texto de Newton, no que este nos di: Fun un neno cativo [...], enredando na praia [...] O océano da verdade esparexíase, inexplorado, diante miña.
O meu lembrado mestre alemán Karl Rahner dicíao, dun xeito semellante, así: “o ser humano, ocupado cos diminutos grans de area da praia, vive sempre á beira do infinito mar do misterio”.
Precisamente por esta razón hai poetas, filósofos, escritores e outros moitos, aparentemente estraños, seres humanos que nos fan pensar, soñar e –en definitiva- vivir. Por iso vos gustará este escrito e non só polas fermosas imaxes que tan belidamente ilustran o texto.
Como Loliña é ademais unha excelente e recoñecida poeta, non será nada estraño tampouco que a súa prosa, estes seus relatos, non teñan nada de prosaico. Con razón nos di por iso “Mero” no seu Limiar que os relatos do Asubío do tempo son “poesía narrada”. Tanto máis canto que a autora sabe moi ben que a beleza e a fermosura da vida se atopan nas cousas máis simples e sinxelas: nese vagalume pousado no musgo mol do valado, naqueles “currichos” que andan corricando felices -libres do cortello- polas elegantes rúas de Cangas ou, tamén, naqueloutros mariñeiros cansos que chegan por fin a porto despois dunha longa noite de penurias... Mariñeiros que, por certo, son belamente denominados por Loliña “catedráticos dos mares, dos ventos e das estrelas”... Prosa poética que non pode menos de percibirse en moitas das escenas que ela describe e narra, de mil sutís e ó tempo sinxelas maneiras, no Asubío do tempo, e de maneira especial no capítulo que leva como título “Os segredos das noites de verán”.
Claro que para iso hai que dispoñer dunha mirada de neno e no noso caso, máis propiamente, de nena. En certo modo, coido que se pode dicir que, tamén como escritora, continúa a ser para nós Loliña a “rapaza inqueda e rebulideira” (tal e como ela se describe a si mesma), que, loxicamente, era incapaz de aturar aqueles misioneiros populares da época -dos que nos fala-, que coas súas longas e ameazantes prédicas tentaban converter os seus sufridos oíntes á “boa” nova do Evanxeo suscitando neles contraditoriamente arrepíos infernais ben “malos”. “Falaban dun xeito – dinos Loliña no seu Asubío- coma se eles foran anxos e estiveran ceibes de pecados mentres caían cairos de sarabia e lume infernal sobor de nós”.
Temos ante nós, pois, un libro para lembrar e que nos aprende tamén a experimentar as belezas e bondades do lembrar. E non só porque nel hai lembranzas de tempos pasados que ós interesados nos temas da antropoloxía cultural ou social de Galicia seguramente lles poderán interesar, senón porque os seres humanos somos, no fondo máis fondo de nós mesmos, “animais lembrantes” (se me permitides a expresión), seres que aprendemos a vivir e a nos comportar sobre a base firme das nosas lembranzas, dos nosos recordos. A lingua que utilizamos, a visión que temos de nós mesmos e do chan que pisamos, en fin, todo aquilo que os antropólogos chaman “cultura” (que é algo máis fondo que os diversos coñecementos que imos incorporando ós nosos saberes máis ou menos técnicos), todo iso ten que ver co pasado, coa historia, coa tradición, que ó incorporala en nós, lembrándoa, se fai nosa e nos fornece dunha especie de “confianza básica” que nos axuda a vivirmos e a afrontarmos con ilusión e esperanza as nosas vidas.
O libro de Loliña é, deste modo, un guieiro que nos aprende a lembrar, porque nel se practica directa e explicitamente este oficio de lembrar. Nel levanta ela acta de todo un mundo de vivencias, costumes e comportamentos, case xa desaparecidos, mais que quedan así para a posteridade dignificados e actualizados. Pois non deixan de continuar a ser alicerces nosos e así, en boa medida, daqueles tamén ós que transmitimos, consciente ou inconscientemente, as nosas propias vivencias.
Por iso nos fala ela neste libro, textualmente, da “nenez lembrada e fuxidía”. “Fuxidía” si, mais “lembrada” e, xa que logo, recuperada. “Recuperación” literaria, si, mais non por iso menos real e menos fecunda. En realidade, cómpre indicar que esa mesma capacidade de “recuperación” da súa mocidade e infancia lle chega tamén a Loliña como herdo e galano antecedentes. De modo que as súas lembranzas se estenden cara atrás, e non só cara adiante en forma dun futuro que nelas se basea e afinca.
Dinos Loliña concretamente: “Coma ben dicía o meu benquerido pai, anchéase o peito cando, no paso do tempo, lembramos os primeiros anos da vida e da mocidade. Puidera ser que chegara o día no que estes tiveran máis forza que o tempo presente. El, a iso, chamáballe vivir de memoria”. Un “vivir de memoria” ó que se refire ela aínda nun texto anterior do seu libro, falando tamén de seu pai: “Daquela –dísenos alí- xa era velliño e desfrutaba coas historias da xuventude, ‘vivindo de memoria’, como el lle chamaba ás lembranzas do tempo que xa fuxira coma un asubío”.
En realidade, é esta “memoria” a que constrúe o fráxil e sutil tecido da historia e da cultura dos pobos. Perdida a “memoria”, desaparecen as raíces dos pobos e estes mesmos. Nisto consiste precisamente a súa relevancia antropolóxica. Sen memoria non podemos ser nin coñecer. Xa o vello Platón dixera que coñecer é recordar. Eu diría incluso que a alta capacidade poética de Loliña vén sendo algo así como unha sublimación artística e simbólica deses pousos fondos que a memoria foi deixando ou depositando no seu interior.
Na memoria deposítase e permanece vivo todo: desde a lembranza da mulleriña aquela que lle responde ó misioneiro popular que ela non lle fixera mal ningún ó Santo Cristo de Noia, pasando polo sancristán señor Roque ó que lle levaron os trouleiros mozos a escada pra el baixar do tellado da capela de San Mamede, ata –que sei eu?- aquilo por exemplo das durmidas en xergóns de follato “que renxían que daba gloria durmir neles”. E isto de que daba gloria durmir neses renxentes e ecolóxicos xergóns évos, por certo, ben verdade, pois ben recordo eu mesmo durmir e soñar feliz de cativo deixándome afundir con pracer neses enxeñosos e ecolóxicos xergóns...
Mais quero xa rematar, non sen antes porén vos recitar de cor –se a mente neste intre non me falla- os inigualábeis versos daquel gran neno que foi Unamuno e que son para min a meirande loa que quizais se pode facer da infancia humana e da súa inesgotábel capacidade de soñar e de construír memoria. Son estes:
Agranda la puerta, padre,
porque no puedo pasar;
la hiciste para los niños,
yo he crecido a mi pesar.
Si no me agrandas la puerta,
achícame, por piedad;
vuélveme a la edad bendita
en que vivir es soñar.
Grazas, Loliña, por teres recuperado para nós esta “idade bendita”!
Grazas a todos!
* [Na presentación do libro de Chamadoira do Casal, O asubío do tempo (Edicións Fervenza, Técnicas & Gramaxe, SL, 2019) en Vigo o 28 de febreiro de 2019]

0 Comentários

A Estrada está chamada a participar nos actos do 8 de marzo en defensa dos dereitos da muller

2/26/2019

0 Comentários

Na comparecencia de hoxe varias integrantes do Colectivo Feminista Deza-Tabeirós (Clara Iglesias, Raquel Fernández, Dolores Camba e Raquel López) e da Secretaría da Muller da CIG (Maria Balo) como integrantes locais da plataforma Galegas8M que aglutina á case totalidade do movemento feminista galego, e desde a nosa comarca chamamos a participar na manifestación nacional que baixo o lema “Por todas as mulleres, por todos os dereitos: Revolta Feminista” se vai desenvolver en Lugo o día 3 como antesala da Folga Xeral de Mulleres que está convocada para o venres 8 de marzo.
Desde o Colectivo Feminista estamos ultimando a xestión do transporte co Concello por medio do CIM (Centro de Información á Muller). Contamos cun autobús que sairá o domingo 3 ás 9:30 da mañá da Estación de Autobuses, para acudir nel só é preciso inscribirse no correo electrónico do colectivo cfeministadeztabeiros@gmail.com ou no propio CIM (cim@aestrada.es) ata o venres (ou ata cubrir todas as prazas)..
Así mesmo , ademais de a participar neste acto festivo de reivindicación, ao que convidamos a toda a sociedade, tamén facemos un chamamento a participar da folga de coidados, de consumo, estudantil e laboral que está convocada para a xornada do 8 de marzo. Nos vindeiros días realizaremos a distribución de información sobre a folga, tamén podedes consultar na web www.galegas8M.gal.
No ámbito laboral a CIG ten convocada Folga Xeral de Mulleres de 24 horas. A mobilización central da CIG na comarca será ás 12 horas na Praza do Mercado da Estrada. Para facilitar a asistencia das mulleres do resto das localidades sairá un autobús de Lalín as 11 horas dende o Concello e con parada en Silleda. Para mais información poñerse en contacto cos locais da CIG e polo correo electrónico aestrada@galizacig.gal
Desde o pasado 8 de marzo, non se abriu proceso algún que levase a mudanzas concretas,nin se recolleron as reivindicacións e demandas para que as mulleres teñamos vidas dignas, nin por parte do goberno galego nin do goberno do estado. Todo o contrario, asistimos a un rearme do patriarcado, con sentenzas machistas que espallaron a sensación de impunidade e multiplicaron as agresións, asistimos a cuestionamentos públicos por parte da dereita máis reaccionaria contra as lexislacións de igualdade, novamente contra os dereitos reprodutivos, cuestionando o dereito ás pensións públicas, o dereito á conciliación, negando a fenda salarial.
Unha folga para denunciar as discriminacións e o machismo que sufrimos, mais tamén para desmontar e denunciar a hipocrisía e a falsidade coa que se trata a problemática específica das mulleres tanto por parte da patronal como por parte do poder político e do sistema.

0 Comentários

A Festa do Can volve a Castro!

2/20/2019

0 Comentários

A parroquia de Castro (Cerdedo) recupera a popular Festa do Can por iniciativa da veciñanza. A festa terá lugar este sábado, 23 de febreiro, e contará con diversas actividades que darán comezo ás 17:30 co percorrido da comparsa polos lugares de Castro do Cabo e Castro do Medio. Posteriormente, ás 19:30, a Casa da Sociedade acollerá a proxección do filme da Festa do Can de 1980. Xa ás 20:30 terá lugar o cantar das alvoreadas ao pé do loureiro e a festa finalizará cunha cea e foliada de irmandade.

Desde a organización animan a participar e disfrazarse. Tamén informan de que no caso de asistir á cea, e seguindo a tradición, cada persoa leve o que poda ou queira, incluíndo prato e cubertos."

0 Comentários

O día de Rosalía: Lectura do Manifesto da AELG

2/20/2019

0 Comentários

A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemora un ano máis o Día de Rosalía de Castro.

O 24 de febreiro, aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón desde 2010 á cidadanía que agasalle un libro en galego e unha flor, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo.

Para a edición de 2019 Ana Romaní é a persoa escollida para a redacción do Manifesto da AELG, que será lido no acto central do Día de Rosalía de Castro, que terá lugar o propio domingo 24 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en Santiago de Compostela. O texto será tamén lido en todos os actos promovidos pola AELG. así como nos organizados por outras entidades que se sumen ás propostas que a entidade remitirá a concellos, asociacións, centros de ensino.

No noso concello conmemórase institucionalmente e no ensino o día de Rosalía xa de xeito definitivo e consolidado nos últimos anos. Polo cal desde a A.C. Vagalumes aplaudimos e sumámonos a todas as iniciativas existentes neste sentido.

No noso caso facémolo convocando á lectura do manifesto a cidadanía o vindeiro domingo, no propio día da conmemoración, para ás 13:00 h. na praza do Mercado da Estrada.

Convidamos a todas e todos a participar nesta homenaxe así como en todas as actividades que teñan lugar para coñecemento e recoñecemento desta personalidade fundamental da nosa cultura.

0 Comentários