A Cruz do Seixo torna do sol a pesares de que no devir do ano o sol oscila da Cruz a Portalén e da Portalén á Cruz. Superado o magosto, tempo de Portalén, rexe a quenda da luz: é tempo da Cruz do Seixo. Cumpro escrupulosamente co precepto montañés do San Xoán. Déixanse as sete herbas bieitas ao mergullo na auga das sete fontes selleiras na noite de San Xoán para lavar a faciana na mañanciña máis garrida. Ramos de sanxoás son unha barreira infranqueábel para as bruxas. Ademais do ritual de purificación arredor da fogueira hai quen aconsella guindar no lume a roupa interior do día.
Aínda que a meteoroloxía porfíe en afearlle a conduta ao calendario, piano, piano, consumíronse quince das noventa e tres xornadas do presente verán. A freguesía de Cerdedo, da man do seu padroeiro, o san Xoán, sempre accede á canícula pola porta grande. Do 23 para o 24, por riba do home que leva o año no colo, a divindade solar volve exhibir, pola verea central do ceo, os seus atributos triunfais, estreados na xeira solsticial do 21. Do 23 para o 24, o prodixio aseñórase do mundo e a natureza móstrase virada coma un peúgo.
Lémbrome arestora dunha froitosa tardiña na aldea da Barcia (A Lama), xa choveu xa aloveou. Acordo aquel vello informante que, con abraio, me fixo partícipe das súas observacións astronómicas, confirmadas tras décadas de veceira e pastoreo nos sesteiros do Seixo: "A Cruz do Seixo torna do sol. O sol ten un camiño, máis alto ou máis baixo, pero o sol nunca sobrepasa a estrema da cruz. Cando chega alí, se te fixas, comeza outra vez a baixar". Hai verdades que sobrecollen.
No devir do ano, o sol oscila da Cruz a Portalén e da Portalén á Cruz. Acoutado cuadrante cuxas estremas se aveñen ao triunfo da luz e a réplica hexemónica da escuridade. "Din que foi Deus quen creou o sol, pois debeu ser o propio Deus quen dispuxo no monte estas marcas; e o sol, dende aquelas, coma o tren, marcha polos seus carrís; o ano que non o faga, malo, malo...". Pasaxes dunha complexa cosmogonía belamente retratada na nosa arte rupestre.
Superado o magosto, o tempo de Portalén, rexe arestora a quenda da luz: é tempo da Cruz do Seixo.
Malia vivir desterrado no fondal de Pontevedra, fago por cumprir escrupulosamente co precepto montañés do San Xoán, tal o aprendín dos ditos e feitos dos devanceiros, tal o transmito como proba de devota adhesión.
Hai uns días, nas vésperas da festa das lumeiras, entrevisteime cunha veciña da aldea de Chamadoira, octoxenaria, por avivecer o rito e non me afastar un ápice da prescrición.
A señora Laura aconsellou o paseo polas sete fontes selleiras. En cada lugar, as súas. Para os veciños de Meilide, as seguintes: a fonte de Portocelos, a fonte da Aldea de Riba, a fonte da Cortiza, a fonte do Campo, a fonte das Pedradas, a fonte do Ladrillo (desaparecida) e a fonte dos Outeiros.
Provistos da auga propiciatoria, cómpre, a seguir, fornecernos das herbiñas bieitas, as herbas de San Xoán; outras sete castes. Infinitas combinacións, mais en Meilide: fiúncho (Foeniculum vulgare), follas de sabugueiro (Sambucus nigra), mentraste (Mentha rotundifolia), tomentelo (Thymus vulgaris), ruda (Ruta graveolens), romeu (Rosmarinus officinalis) e mais herba luísa (Aloysia citriodora)...; todas sete, cheirentas, menciñeiras, esconxuradoras.
As sete herbas, ao mergullo na auga das sete fontes, déixanse nun cazo, almofía ou penico ao relento máxico da noite máis curta do ano. Eis o cacho de San Xoán. Lávese con ela a faciana na mañanciña máis garrida, non hai elixir tan feito para tirar do rostro os pesares e dotar a cute dunha louzanía indelébel.
Na vigorosa acordanza da señora Laura tamén perduraba o costume de erguerse cedo no albear do 24. Impelidas por súa nai, ela mais a súa irmá abandonaban a mornura do leito para amañecer na horta. Antes de saír o sol urxía "desorballar a verdura", abalando as coles cunha vasoira de xesta. Mentres se respectou o costume, as pragas mantivéronse arredadas do alcouve.
Na alborada de San Xoán a ubicua galiña dos pitos de ouro tórnase tanxíbel e gradea vereas e arroleiros. Á luz das miñas anotacións, en Cerdedo, do escusado de covas, regañas, piagos e carballeiras sombrizas bótanse ao mundo un cento de aves do encanto, ofrecéndolle á humanidade, en riolas de sete, a súa natureza entesourada. Quen acertara onde, cando e como!
Na antesala do San Xoán, todas as nais da aldea, sabias sacerdotisas, requirían dos cativos feixes da herba de San Xoán (sanxoás, abelloca, abeluria, abrula, alcroque, bacoca, baloca, baloco, belitroque, borleta, botexo, boto, cloque, croque, dedaleira, estalo, estalote, estatolás, estoupallo, estraloque, estralote, estróupele, folla de sapo, herba da cobra, herba das feridas, milicroque, palitroque, sapaqueiro, seoane, tróquele...); para os resabidos, digitalis purpurea. A colleita dos dedais purpurados era labor de nenos.
Ramos de sanxoás para atuir buratas e fachinelos: portais, portas e ventás; paus de estraloques nos caneiros, nas gateiras, no tiro da cheminea... Descoñecemos o porqué, mais, dende que o Demo instituíu o ministerio bruxeril, a estacada de abelurias supón unha barreira infranqueábel para as donas da noite, abelloadas pola fumeira de millentas cacharelas.
Non esqueceu a señora Laura falar do oráculo das tres fabas, ervellas ou feixóns (Phaseolus vulgaris), que ela nomeou garavanzos. En Cerdedo, a faba tamén se denomina garavanzo ou chucho (xa cocido). O garavanzo verdadeiro (Cicer arietinum) recibe na aldea o nome de "garavanzo da festa". Antes de entregarse ao sono, é tradición, na noite de San Xoán, pousar baixo a almofada tres fabas (ou garavanzos): unha branca, unha rubia e outra negra. Á mañá seguinte, a man inocente tirará do escondedoiro unha das sementes. Se branca, voda; se rubia, amor ou saúde; se negra, loito.
Quen non lle ten fe ás fabas, escolle para o agoiro a clara de ovo. A clara de ovo en auga (batida ou non) vai compondo ao sereno a alegoría do noso futuro a curto prazo: un barco (emigración), unha igrexa (casamento), unha caixa (morte)... Como fará o albume para bosquexar a imaxe dunha vida folgada?
Á espera do feliz vaticinio, ninguén debera latar ao ritual de purificación escenificado arredor da fogueira. Amais de chimpar por riba das lapas hai quen aconsella guindar no lume a roupa interior do día. Coa combustión dos panos menores, apegados intimamente ao ser, soltamos lastre e simbolizamos a nosa ansia de superación.
Aínda que a meteoroloxía porfíe en afearlle a conduta ao calendario, piano, piano, consumíronse quince das noventa e tres xornadas do presente verán. A freguesía de Cerdedo, da man do seu padroeiro, o san Xoán, sempre accede á canícula pola porta grande. Do 23 para o 24, por riba do home que leva o año no colo, a divindade solar volve exhibir, pola verea central do ceo, os seus atributos triunfais, estreados na xeira solsticial do 21. Do 23 para o 24, o prodixio aseñórase do mundo e a natureza móstrase virada coma un peúgo.
Lémbrome arestora dunha froitosa tardiña na aldea da Barcia (A Lama), xa choveu xa aloveou. Acordo aquel vello informante que, con abraio, me fixo partícipe das súas observacións astronómicas, confirmadas tras décadas de veceira e pastoreo nos sesteiros do Seixo: "A Cruz do Seixo torna do sol. O sol ten un camiño, máis alto ou máis baixo, pero o sol nunca sobrepasa a estrema da cruz. Cando chega alí, se te fixas, comeza outra vez a baixar". Hai verdades que sobrecollen.
No devir do ano, o sol oscila da Cruz a Portalén e da Portalén á Cruz. Acoutado cuadrante cuxas estremas se aveñen ao triunfo da luz e a réplica hexemónica da escuridade. "Din que foi Deus quen creou o sol, pois debeu ser o propio Deus quen dispuxo no monte estas marcas; e o sol, dende aquelas, coma o tren, marcha polos seus carrís; o ano que non o faga, malo, malo...". Pasaxes dunha complexa cosmogonía belamente retratada na nosa arte rupestre.
Superado o magosto, o tempo de Portalén, rexe arestora a quenda da luz: é tempo da Cruz do Seixo.
Malia vivir desterrado no fondal de Pontevedra, fago por cumprir escrupulosamente co precepto montañés do San Xoán, tal o aprendín dos ditos e feitos dos devanceiros, tal o transmito como proba de devota adhesión.
Hai uns días, nas vésperas da festa das lumeiras, entrevisteime cunha veciña da aldea de Chamadoira, octoxenaria, por avivecer o rito e non me afastar un ápice da prescrición.
A señora Laura aconsellou o paseo polas sete fontes selleiras. En cada lugar, as súas. Para os veciños de Meilide, as seguintes: a fonte de Portocelos, a fonte da Aldea de Riba, a fonte da Cortiza, a fonte do Campo, a fonte das Pedradas, a fonte do Ladrillo (desaparecida) e a fonte dos Outeiros.
Provistos da auga propiciatoria, cómpre, a seguir, fornecernos das herbiñas bieitas, as herbas de San Xoán; outras sete castes. Infinitas combinacións, mais en Meilide: fiúncho (Foeniculum vulgare), follas de sabugueiro (Sambucus nigra), mentraste (Mentha rotundifolia), tomentelo (Thymus vulgaris), ruda (Ruta graveolens), romeu (Rosmarinus officinalis) e mais herba luísa (Aloysia citriodora)...; todas sete, cheirentas, menciñeiras, esconxuradoras.
As sete herbas, ao mergullo na auga das sete fontes, déixanse nun cazo, almofía ou penico ao relento máxico da noite máis curta do ano. Eis o cacho de San Xoán. Lávese con ela a faciana na mañanciña máis garrida, non hai elixir tan feito para tirar do rostro os pesares e dotar a cute dunha louzanía indelébel.
Na vigorosa acordanza da señora Laura tamén perduraba o costume de erguerse cedo no albear do 24. Impelidas por súa nai, ela mais a súa irmá abandonaban a mornura do leito para amañecer na horta. Antes de saír o sol urxía "desorballar a verdura", abalando as coles cunha vasoira de xesta. Mentres se respectou o costume, as pragas mantivéronse arredadas do alcouve.
Na alborada de San Xoán a ubicua galiña dos pitos de ouro tórnase tanxíbel e gradea vereas e arroleiros. Á luz das miñas anotacións, en Cerdedo, do escusado de covas, regañas, piagos e carballeiras sombrizas bótanse ao mundo un cento de aves do encanto, ofrecéndolle á humanidade, en riolas de sete, a súa natureza entesourada. Quen acertara onde, cando e como!
Na antesala do San Xoán, todas as nais da aldea, sabias sacerdotisas, requirían dos cativos feixes da herba de San Xoán (sanxoás, abelloca, abeluria, abrula, alcroque, bacoca, baloca, baloco, belitroque, borleta, botexo, boto, cloque, croque, dedaleira, estalo, estalote, estatolás, estoupallo, estraloque, estralote, estróupele, folla de sapo, herba da cobra, herba das feridas, milicroque, palitroque, sapaqueiro, seoane, tróquele...); para os resabidos, digitalis purpurea. A colleita dos dedais purpurados era labor de nenos.
Ramos de sanxoás para atuir buratas e fachinelos: portais, portas e ventás; paus de estraloques nos caneiros, nas gateiras, no tiro da cheminea... Descoñecemos o porqué, mais, dende que o Demo instituíu o ministerio bruxeril, a estacada de abelurias supón unha barreira infranqueábel para as donas da noite, abelloadas pola fumeira de millentas cacharelas.
Non esqueceu a señora Laura falar do oráculo das tres fabas, ervellas ou feixóns (Phaseolus vulgaris), que ela nomeou garavanzos. En Cerdedo, a faba tamén se denomina garavanzo ou chucho (xa cocido). O garavanzo verdadeiro (Cicer arietinum) recibe na aldea o nome de "garavanzo da festa". Antes de entregarse ao sono, é tradición, na noite de San Xoán, pousar baixo a almofada tres fabas (ou garavanzos): unha branca, unha rubia e outra negra. Á mañá seguinte, a man inocente tirará do escondedoiro unha das sementes. Se branca, voda; se rubia, amor ou saúde; se negra, loito.
Quen non lle ten fe ás fabas, escolle para o agoiro a clara de ovo. A clara de ovo en auga (batida ou non) vai compondo ao sereno a alegoría do noso futuro a curto prazo: un barco (emigración), unha igrexa (casamento), unha caixa (morte)... Como fará o albume para bosquexar a imaxe dunha vida folgada?
Á espera do feliz vaticinio, ninguén debera latar ao ritual de purificación escenificado arredor da fogueira. Amais de chimpar por riba das lapas hai quen aconsella guindar no lume a roupa interior do día. Coa combustión dos panos menores, apegados intimamente ao ser, soltamos lastre e simbolizamos a nosa ansia de superación.
O colexio de Cerdedo visita o monte do Seixo
Haberemos recordar a data do 18 de xuño de 2014 como o día no que os alumnos do colexio de Cerdedo visitaron o monte do Seixo. Agradecemos, daquela, a valente e edificante iniciativa dos seus mestres. Inaugurado en decembro de 2005, a cifra de visitantes guiados polo "Roteiro da Montaña Máxica" chegou ás 2.480 persoas.
Ás 10 h daquel mércores déronse cita no colexio uns 60 alumnos que, canda os seus profesores e na compaña de Pedro Peón, guía do colectivo Capitán Gosende, ascenderon até a cimeira do Outeiro do Coto a bordo de dous autobuses.
Dende a atalaia do Seixo, os nenos puideron albiscar as terras de Ourense, o veciño concello da Estrada, O Barbanza, o seu colexio, tan abaixo, tan pequeniño; norte, sur, leste e oeste, dacabalo da rosa dos ventos. As nubes baixas impediron, pola contra, a vista do mar. Outra vez será.
A seguir, xa no camiño de Coto: a Mámoa Ghrande, o relato do Tecelán de Carballás. Os pícaros coseron o noso guía a preguntas. A súa curiosidade revelouse insaciábel. O Almadraque de Pirocha, a Laxa Mosqueira... Na umbría da Fonte dos Chaos os excursionistas fixeron un pouso para tomar a parva.
En Portalén, como é costume, tentouse agrupar a miudanza para o retrato, mais non houbo xeito de que acougasen un intre. Outra arroiada de preguntas. Do Marco do Vento á ermida da Santa Mariña, remate da actividade.
O monte do Seixo, tan próximo, tan afastado, luciu as súas mellores galas. Mañá solleira, temperatura apracíbel, lombas e valgadas ateigadas de animais. Os pequechos gozaron coa natureza viva, mais nada atraeu tanto a súa atención coma os despoxos dun poldro morto. Se se puidese levar peza a peza para a casa!
Coa visita do colexio de Cerdedo ao monte do Seixo, os de Capitán Gosende acadamos outro dos nosos obxectivos. Nada impedirá que se leve a cabo a tarefa que nos temos encomendado. Que bos vasalos se tivesen bo señor.
Ás 10 h daquel mércores déronse cita no colexio uns 60 alumnos que, canda os seus profesores e na compaña de Pedro Peón, guía do colectivo Capitán Gosende, ascenderon até a cimeira do Outeiro do Coto a bordo de dous autobuses.
Dende a atalaia do Seixo, os nenos puideron albiscar as terras de Ourense, o veciño concello da Estrada, O Barbanza, o seu colexio, tan abaixo, tan pequeniño; norte, sur, leste e oeste, dacabalo da rosa dos ventos. As nubes baixas impediron, pola contra, a vista do mar. Outra vez será.
A seguir, xa no camiño de Coto: a Mámoa Ghrande, o relato do Tecelán de Carballás. Os pícaros coseron o noso guía a preguntas. A súa curiosidade revelouse insaciábel. O Almadraque de Pirocha, a Laxa Mosqueira... Na umbría da Fonte dos Chaos os excursionistas fixeron un pouso para tomar a parva.
En Portalén, como é costume, tentouse agrupar a miudanza para o retrato, mais non houbo xeito de que acougasen un intre. Outra arroiada de preguntas. Do Marco do Vento á ermida da Santa Mariña, remate da actividade.
O monte do Seixo, tan próximo, tan afastado, luciu as súas mellores galas. Mañá solleira, temperatura apracíbel, lombas e valgadas ateigadas de animais. Os pequechos gozaron coa natureza viva, mais nada atraeu tanto a súa atención coma os despoxos dun poldro morto. Se se puidese levar peza a peza para a casa!
Coa visita do colexio de Cerdedo ao monte do Seixo, os de Capitán Gosende acadamos outro dos nosos obxectivos. Nada impedirá que se leve a cabo a tarefa que nos temos encomendado. Que bos vasalos se tivesen bo señor.
Fuente RSS
