Certas escenas vense mellor de noite ca de día. Nunha delas era algo así como un par de zapatos, que de vez en cando se movían case agachados baixo a tapa entreaberta dun dos colectores de lixo da rúa. Achegueime algo a esa visión nocturna, mentres alá enriba, indiferente ás miserias da terra e namorada de si mesma, unha estrela fugaz facía un risco no ceo. Batinlle suavemente coa man nos pés e dediqueille -algo alto para que me oíse desde o interior do colector- un saúdo de irmán (“coma un irmau che falo”, diría Celso Emilio Ferreiro). O mozo, ó que aqueles vellos zapatos pertencían, deixou por un intre de rebuscar guiándose só polo tacto no colector. Ergueuse sorprendido, pois non esperaba que un descoñecido o saudase a esas horas en semellante tarefa. “Que tal? Atopaches algo?”, ocorréuseme dicirlle. Agasalloume cun comezo de sorriso, a pesar de ter a face enfraquecida e alterada, e díxome algo, en castelán (claro!) por aquilo de non querer aparecer aínda máis pobre e miserable do que era. Como lle resistín amabelmente falándolle en galego, pouco tardou en volver ó seu galego propio. Algo xa reposto do inesperado encontro, volveu ó seu traballo. Tiña présa antes de que viñese o camión do lixo. Ó pouco ergueuse de novo: “Mira o que atopei, apalpa aquí. Mañá poderei comer ben”. Non se vía moito, pero era unha boa peza alongada de pescada conxelada. Noutro día en que o volvín ver, amosoume tamén uns filetes de carne que podería aproveitar. Comentoume, días despois, que encontrara ademais unha máquina de coser antiga, daquelas de darlle co pé, e que ó mellor a podía vender. Outro día, rebuscando ó meu lado, atopou unha boa cámara de fotos que funcionaba de marabilla. Quería agasallarme con ela. Como case sempre ocorre, das frangullas que caen da mesa dos ricos comen os cans e certas persoas. Nestes momentos a tele estaríalles ofrecendo ós teleadictos mundos de fantasía. Non está mal, mais a realidade hai que albiscala algunha vez tamén de noite. Faríalles moito ben á xente normal de a pé, mais tamén e sobre todo a aqueles dos que se dedican á función pública e se converten en corruptos. Que o demo me leve (como diría Curros) se non ficaban vacinados, alomenos para algunha tempada, contra as tentacións de aproveitarse dos cartos dos demais.

[Publicado no “Faro de Vigo”, domingo, 16 febreiro 2014]

O “che” deste título inclúe tanto ese noso exclusivo “che” de cortesía ou solidariedade coma o normal (de uso tamén noutras linguas) co que eu simplemente “che” falo “a ti”. Son desta terra nosa, túa (alomenos por adopción) e miña, aínda que eu por varias razóns teña pasado case toda a vida fóra dela. Fáloche, polo tanto, porque te estimo e teño confianza contigo, aínda que ti penses quizais que só che quero facer abalar nas túas posicións. Fáloche en galego a cotío para axudarche a quereres falalo, aínda que dese xeito me teña que violentar en certo grao a min mesmo. Pois máis cómodo seguramente me sería deixarme levar sen máis pola corrente, polas ondas que intentan arrastrarnos a todos cara ó pensamento único, cara á lingua universal, aquela dos que máis poden e nos queren someter ós seus ditados políticos ou económicos. Fáloche en galego, aínda que falarche así o poidas interpretar como intromisión, como espada que divide, como berro a destempo. Mais non che é máis –podes crermo- ca manifestarche e confesarche o doloroso que é iso de ter que sentirme “estranxeiro na miña patria”, arremedando o dito pola nosa Rosalía. Fáloche tamén para contarche que tamén eu tiven que aprender fóra do meu país outra lingua, outras linguas. Respecteinas e useinas porque era o único modo de sentirme coma un deles. E fíxenme así de verdade amigo deles. Un país e unha cultura non poden aturar a longo prazo que as súas xentes vivan permanentemente divididas entre a súa propia lingua e cultura e a cultura e lingua que lles viñeron de fóra sen que ninguén as chamase ou solicitase. ¿Por que continuamos tan pechados ó que está a ocorrer no irmán país catalán? ¿Non será que eles poderían ter chegado xa a un punto de non retorno, no que prefiran ser quizais de momento algo máis pobres, mais sendo máis eles mesmos? ¿Quen son, se iso é así, os verdadeiros culpábeis destes ameazantes divorcios políticos? Fáloche aquí no país galego en lingua galega, porque a falaches, a aprendiches ou a entendes, aínda que non a fales agora ou non a queiras falar porque pensas alá no fondo que te van considerar parvo, de aldea ou radical. Si, sería bo que fósemos radicais de verdade. Porque sermos radicais e atendermos ás raiceiras de onde xorde a vida, coidalas e defendelas. Se é que queremos realmente vivir e continuar sendo o que fomos e somos. ¿E quen pode deixar de querelo?.


[“Faro de Vigo”, martes 28 xaneiro 2014, p. 57].