No domingo anterior falabamos, utilizando unha expresión seguramente demasiado abstracta ou subida, sobre Deus como “futuro absoluto” (unhas palabras que procedían do gran teólogo Karl Rahner). É dicir, Deus como alguén que está sempre alén dos nosos limitados conceptos ou das nosas máis atrevidas previsións por moi grandiosas que estas sexan.
Agora ben, precisamente por ser Deus tan grande, tan infinito, atráenos moi poderosamente, á maneira dunha estrela descomunal que fai orbitar arredor dela, en continuo movemento, outros corpos celestes máis pequenos ca ela. Estes corpos celestes somos en certo modo nós.
Seguindo a comparanza astronómica, Xesús vén sendo para nós a manifestación humana máis perfecta deste Deus infinito, que nos supera totalmente e ó mesmo tempo nos atrae desde o máis íntimo dos nosos corazóns. Xesús é atraído infinitamente por seu Pai Deus é, ó tempo, atráenos fortemente a todos nós, en canto que nel se fai presente Deus mesmo de maneira única.
Ser cristiáns quere dicir deixármonos atraer por Xesús para desa maneira podermos encontrar a Deus. Nós somos e queremos ser seguidores de Xesús, porque el vai sempre diante, da mesma maneira que o futuro está sempre diante do presente e do pasado. Neste sentido un cristián ten que ser necesariamente un “progresista”, é dicir, un que mira cara ó futuro e que avanza cara ó que espera. Porque o que imos ser e o que estamos a construír é, falando á maneira bíblica, un “Reino de Deus”, que está por vir, que aínda non está entre nós a non ser de maneira só moi incipiente. Por iso a nosa fe está estreitamente unida á nosa esperanza: dúas actitudes fundamentais de todo cristián que xunto coa caridade ou o amor constitúen as tres chamadas “virtudes teologais”.
A que vén todo isto que vos estou a comentar? Pois simplemente porque me parece que o que nos conta hoxe Lucas vai bastante por aquí. Xesús era un home aberto e decididamente lanzado cara ó futuro. Para entendérmonos, Xesús era un verdadeiro e auténtico “progresista”, no sentido máis literal de ir cara a adiante, un sentido que vai moito máis alá (claro!) dos clixés políticos ós que estamos acostumados. As cousas vellas e tradicionais non lle ían a el nin lle servían en canto se constituían en rémoras para a construción do seu Reino: un reino de xustiza, de amor e de paz. As continuas polémicas dos seus contemporáneos, tanto políticos como sobre todo relixiosos, contra el baseábanse nisto. Pois a relixión do seu tempo en boa parte ficara parada, detida, inmóbil, ancorada en normas, preceptos e sacrificios exteriores, que non lles deixaban ás persoas nin liberdade nin capacidade de poder avanzar e progresar.
Ollo! Ben o sabemos. O progresismo humano e relixioso de Xesús non é un progresismo barato, abstracto, aéreo, senón ben encarnado nos problemas, nas ameazas e nos sufrimentos polos que habería de pasar. Tanto el coma quen queira ser humilde seguidor seu.
Desde o punto de vista desta actitude de Xesús na súa vida e como confirmación dela, non está mal escoitar de novo o que nos comentaba Lucas no evanxeo de hoxe. Xesús –dísenos alí- “decidiu en firme ir a Xerusalén”. É dicir, decidiu avanzar, coma quen di, cara á boca do lobo. Porque é alí, en Xerusalén, no centro da política e da relixión do seu tempo, onde terá que dar claro testemuño da súa mensaxe.
Non o deterá nos seus plans, camiño de Xerusalén, o feito de que os samaritanos non o vexan a el con bos ollos nin lle vaian conceder pousada entre eles. En calquera caso, dada a claridade de ideas que tiña desde o seu discurso inaugural en Nazaret sobre as liñas fundamentais da súa boa nova, Xesús non se deixará aconsellar polo violento ardor relixioso dos seus discípulos, que desexaban que un raio partise polo medio os samaritanos. Non. Non é así, con castigos ou vinganzas, como se constrúe o seu reino, tal como pensaban aínda os profetas do Antigo Testamento.
Preséntanselle nesta camiñada posibles seguidores, candidatos que se lle ofrecen para acompañalo na tarefa de realización do seu reino. Mais advírtelles claramente que o seu camiño ten poucos acougos e escasas seguridades humanas. O camiño é esforzo continuado e non leito para nel se deitar . “As raposas –acláralles Xesús- teñen tobeiras e os paxaros teñen niños; pero eu [‘o Fillo do Home’] non teño onde pousar a cabeza”.
Na construción do seu reino, do “Reino de Deus”, non se debe tampouco perder o tempo en lamentacións sobre o pasado ou en ritos apazugadores: “Deixa que os mortos enterren os seus mortos”. “Quen, despois de pór a man no arado, mira para atrás non é apto para o Reino de Deus”. O pasado –ben o estades a ver- pasado está.
O que decide e importa, na construción do Reino de Deus, é polo tanto ollar cara a adiante, cara ó futuro que só se encontrará connosco tras o noso esforzo persoal e a imprescindíbel axuda do Espírito, que como o vento inchará as velas das nosas lanchas. Tal como lles escribe Paulo ós Gálatas na segunda Lectura de hoxe, o noso guieiro ha ser o Espírito. Ese Espírito que nos libera da “lei” opresora e escravizadora e nos orienta cara a Cristo, que é quen verdadeiramente nos libera de todo temor ou angustia. Lembrade o que escribe Paulo nesta carta: “Para vivirmos en liberdade liberounos Cristo... A vós chamáronvos á liberdade”. E trátase dunha liberdade que se realiza no amor, tal como engade aquí mesmo Paulo. Porque a lei en Paulo era só preparación para a nova actitude cristiá. Agora é no amor, que non se pode entender sen a liberdade, onde desemboca e se realiza a lei. “Toda a lei –di Paulo- está completa neste precepto: ‘Amarás o teu próximo coma a ti mesmo’”.
Polo tanto, a vivencia ou a actitude cristiá ten que ser esencialmente dinámica, aberta ó futuro, realizadora do ben e do amor. Sen ollar cara a atrás, nin para fachendear das cousas ben feitas nin tampouco para angustiármonos indefinidamente por aquelas nas que non estivemos á debida altura. A nosa tarefa consiste en seguirmos o paso de Xesús, que vai sempre diante nosa, aprendéndonos co seu exemplo a aturar con paciencia e amor as dificultades coas que nos atoparemos inevitabelmente na vida. O que non resulta axeitado é ficar parados, estáticos, inoperantes ou sometidos á desesperanza, porque a vida é sempre camiño e ilusión, aínda que estea sempre entrecruzada pola dor e o sufrimento. Tal como foi a vida e o camiñar deste Xesús que vai sempre diante nosa, dándonos azos, alento e esperanza.

* (26 de xuño de 2016)

Segue a liturxia e seguimos nós tamén neste domingo co evanxeo de Lucas. Xa desde o comezo aparécenos algo típico del, que o distingue bastante doutros evanxelistas. A Lucas gústalle recordarnos que Xesús oraba moito, que reservaba momentos importantes do seu quefacer diario para falar e conversar confiada e agarimosamente co seu paiciño Deus. Xesús dicíalle cousas ó seu Pai, consultáballas e escoitábao. Todo isto realizado co máximo agarimo e amor que pensar podemos.
A escena ou, máis ben, o diálogo entre Xesús e os seus discípulos que hoxe nos presenta Lucas xorde así deste anterior diálogo de Xesús co seu Pai Deus na oración. Pois Lucas sitúa este diálogo nun momento en que, como el di, Xesús estaba “en oración nun lugar apartado, acompañado dos seus discípulos”. Deus Pai íalle dando a coñecer así, día tras día ou noite tras noite, ó seu “fillo benquerido” quen era el (o seu Pai Deus) e de quen el mesmo, Xesús, viña sendo (como adoitamos expresarnos os galegos). O misterio desta persoa tan singular que foi Xesús, que se sentía querido dunha maneira moi especial por Deus, percibíndose a si mesmo como moi “de Deus”, é algo que supera totalmente a nosa capacidade de pensar e de imaxinar. Pois inimaxinábel debeu de ser a conciencia que foi acadando Xesús de quen era el mesmo, de cal era a súa identidade.
Hoxe en día (quizais máis que noutras épocas) preocúpanos chegar a coñecermos quen somos, cal é a nosa propia identidade, a persoal de cada un e tamén a do país ou lugar no que nacemos ou vivimos. Algo disto lle pasaría tamén a Xesús cando, trala súa fonda e íntima conversa con seu Pai Deus, se achega ós seus discípulos para lles preguntar a eles quen era el, ou, polo menos, que é o que nun sitio ou noutro se comenta sobre el. “¿Quen di a xente que son eu?”, dinos Lucas que lles preguntou Xesús ós seus discípulos.
Non se trata de que Xesús estivese desinformado sobre o que a xente pensaba sobre el. É só un modo, unha moi pedagóxica estratexia, de intentar comunicarlles ós seus discípulos quen é el verdadeiramente. O resultado final, tras esta especie de enquisa que realiza Xesús cos seus discípulos, é algo sen dúbida inesperado para eles e tamén, en consecuencia, para cantos nos achegamos á súa mensaxe. Pois Xesús aparecerá, unha vez máis, como algo desconcertante, como algo que non está en continuidade cos esquemas normais e habituais de pensar da xente.
Podemos dicir, de xeito algo xeral, que os modos de pensar da xente, das culturas tradicionais ás que se dedican por exemplo os antropólogos, están moi ancoradas no pasado, en acontecementos míticos pasados ou supostos fundadores do concreto grupo social. Pensade por exemplo, no noso caso, en Breogán. Para case tódolos pobos, o bo está sempre no tempo pasado. O que hai que facer é, polo tanto, que os grandes feitos ou personaxes do pasado volvan rexurdir. Por iso, cando os discípulos lle responden a Xesús sobre o que a xente pensa sobre el, acoden sen máis ó pasado. Xesús viría sendo coma un personaxe pasado redivivo. Máis próximo, no caso de que fose un Xoán Bautista volto á vida, ou máis lonxano no caso de que fose Elías ou algún outro profeta redivivo.
O que marca a diferenza con este modo tradicional de pensar da xente é Simón Pedro. Para algo estaba a facer desde había algún tempo, digámolo así, cursos intensivos, aínda que fose a trancas e barrancas, no coñecemento da persoa de Xesús, vivindo ó seu lado. Para Pedro, Xesús é –di el- “o Mesías de Deus”. Como vedes, Pedro apunta, referíndose ó Mesías, cara ó que vai vir, cara ó esperado, cara ó futuro, non cara ó pasado, por grandes que fosen os tempos ou os personaxes pasados. Comenteivos algunha vez, se a lembranza non me falla, o que o gran teólogo Karl Rahner, profesor que foi meu durante bastantes anos en Austria e Alemaña, dicía sobre Deus. Sostiña el que Deus é “o futuro absoluto”. É dicir, non o futuro previsíbel ou imaxinábel, senón o futuro “absoluto” sen máis, é dicir, totalmente inimaxinábel e imprevisíbel para nós.
Pois ben, se nós confesamos que Xesús é fillo de Deus, e polo tanto imaxe e semellanza perfectísima de Deus, tamén el terá que aparecer ante nós como algo que está máis alá dos nosos pensamentos pasados ou presentes. Terá que ser el tamén, dalgún modo, futuro absoluto, inimaxinábel e tamén desconcertante. Desconcertante tamén para Pedro, quen, despois de confesar el mesmo que Xesús é “o Mesías de Deus”, intentará darlle pola súa conta algunhas leccións ou bos consellos a Xesús ante o anuncio del de que vai ter que padecer aínda moito, ata incluso ser executado polos sumos sacerdotes e letrados. Advírtese aquí que Lucas respecta e trata con consideración a Pedro, porque á diferenza do que din sobre esta escena os evanxelistas Marcos e Mateo, Lucas non comenta coma eles que Pedro tomara moi a mal o que dixera Xesús de que, a pesar de ser o Mesías, tería que sufrir e morrer de maneira escandalosa.
O anuncio de Xesús de que despois de todo iso resucitaría non lle consolaba moito a Pedro e, por iso, “rifándolle”, teima Pedro por convencelo de que non permitise tal cousa. Porfía de Pedro que só parou cando Xesús lle recriminou que se estaba a comportar con el coma se fose “Satanás”, é dicir, como un adversario e non como un amigo.
Xesús maniféstase, pois, ós seus apóstolos como alguén que non vai ir agora nin nunca polos camiños do pasado aténdose dese xeito ós modos tradicionais, “politicamente correctos”, de ser e de se comportar. Xesús non foxe da dor da vida, do sufrimento e da morte, que serán consecuencia do seu modo de proclamar e defender a xustiza e a misericordia en relación sobre todo coas persoas máis discriminadas e marxinadas.
Mais como Xesús non é, como digo, “pasado”, senón que é sobre todo “futuro”, aí está o seu anuncio da resurrección non só del senón tamén de cantos cren na súa persoa, na súa palabra. Apelando el, tal como fai noutras ocasións, a algo que ocorre xa na natureza. A semente, toda semente, é portadora de futuro. Se a semente non cae na terra e morre, non sería portadora de futuro, quedaría privada dunha vida que se renova e multiplica na nova planta e nos novos froitos. Se a semente foxe deste proceso, queda entón privada de futuro. E entón si que morre verdadeiramente e totalmente. Dínolo hoxe Xesús doutra forma: “O que queira poñer a salvo a súa vida, perderaa; mais quen perda a súa vida pola miña causa, ese poñeraa a salvo”.
Deámoslle, pois, grazas a Deus por nos conceder gratuitamente en Xesús un futuro que desde nós mesmos non poderiamos sequera maxinar.

* (19 de xuño de 2016)