Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelao >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Manuel cabada castro

Licenciado en Filosofía pola Universidade Pontificia de Comillas. Filosofía e Letras pola Universidade Complutense de Madrid. Teoloxía pola Universidade de Innsbruk e doutor en Filosofía polas universidades de Múnic (cunha tese dirixida polo seu mestre e teólogo Karl Rahner)

Biografía

A Rapa, unha festa excéntrica e concéntrica

8/10/2016

0 Comments

 
Imagem
Que quero dicir cun título así para referirme a unha festa eminentemente popular como o é a Rapa das bestas que non sexa xa algo común a toda festa? En realidade os tempos festivos tradicionais “concéntranse” xa sempre, por así dicilo, en datas e espazos concretos. Son tempos, ademais, nos que se dan ou ocorren tamén “excentricidades”, pois o tempo festivo rompe coa rutina do normal e ordinario, aínda que isto non quere dicir tampouco que nos tempos festivos os participantes se evadan do regrado e tradicionalmente herdado.
Aclarareime, pois, algo. Comentaría, en primeiro lugar, que a festa da Rapa, a pesar de participar, como toda festa, das anteriores características festivas, semella ademais funcionar á maneira dos pulmóns que no seu movemento de expirar e inspirar o ar exercen de maneira saudábel a súa función benfeitora. A Rapa expande, “expira”, no día da baixa, efectivamente, cara ós montes da contorna a mocidade, leda e activa, á procura das bestas para seren concentradas primeiro no Peón e marcharen logo conducidas pola xente, facendo cordón, cara a Sabucedo. Por outra parte, nas accións seguintes e específicas da aloita no curro, a “concentración” como momento máximo de “inspiración” pulmonar festivo chega ó seu cumio. Alí, no redondo caos onde as bestas loitan á busca dunha orde imposíbel, é onde os humanos e os belos e libres animais, donos primixenios dos nosos montes, forman unha orixinaria e comunitaria unidade. Albíscase alí a orixe primitiva do noso ser común. Alí paira no ar a aperta unitaria dunha creación común. Alí apertan aloitadores e aloitadoras o corpo áxil, forte e tremente dos nosos visitantes montesíos na busca dunha nova comuñón coa natureza. Hai loita e aloita en mutua cooperación e pertenza.
Será ó final de todo, cando homes e animais teñan xa asinada a común acta da anual visita realizada, cando o movemento festivo de “expiración” convida bestas, cabalos, poldros e bichiños a retomar a viaxe, tranquila, sosegada e acougada, cara á orde que segue ó caos creador experimentado no encontro tradicional en Sabucedo coas xentes, sempre iguais e tamén distintas, desta pequena parroquia da Galicia eterna. Pois é sempre o caos o que crea a orde. Esa orde e xerarquía natural que cada garañón ou griñón sabe exercer con sabedoría e espontaneidade na súa propia zona de montaña.
Repítense ou imítanse así, a nivel pequeno, os ciclos cósmicos das formacións evolutivas que constitúen o universo todo. Todo está en movemento, de concentración cara a expansión, de inspiración cara a expiración. Todo é -no que ós humanos nos atinxe- historia, acción humana, mergullada nos procesos cósmicos. Porque tamén é posíbel albiscar historia, verdadeira historia humana, no devir anual dos acontecementos relacionados coa celebración da festa da Rapa das bestas de Sabucedo.
Pois son a enfermidade, a peste ou o andazo os que “expanden” e converten en “excéntricas” as “vellas” irmás que foxen do “centro” da aldea cara a zonas máis agrestes nas proximidades da mesma. Mais serán elas tamén, fieis ás súas promesas ó santo padroeiro Lourenzo que habita “concentrado” na ermida de Sabucedo, as que lanzan cara á liberdade aberta de pertenceren dende agora ó “santo” unhas bestiñas súas que levan agora, a cabalo mesmo delas, o futuro dunha festa que se irá “expandindo” ó longo dos tempos.
Houbo épocas, na cambiante historia do acontecer desta festa tan nosa, nas que a doazón das “vellas” ó santo padroeiro se chegou a entender como algo case exclusivamente relacionado coas concretas persoas que exercían o poder eclesiástico. De modo que en tal sentido se podería falar dun determinado divorcio entre o pobo e tal poder. Ata tal punto chegaron a estar tan inoperantemente “concentrados” no concreto e xerárquico espazo eclesiástico os resortes do acontecemento da Rapa que tanto o párroco coma os veciños de Sabucedo chegaron a vérense ameazados, concretamente no ano 1779, polo entón bispo auxiliar de Santiago, Xoán Varela Fondevila e Verea, coa pena de excomuñón maior latae sententiae no caso de non faceren o debido reconto das bestas por medio da baixa das mesmas a Sabucedo. En realidade, os veciños non querían ocuparse de algo co que estritamente, dadas as concretas circunstancias, tiñan pouco ou nada que ver. O acontecemento da Rapa precisaba, pois, unha vez máis, de “expansión”. É dicir, necesitaba converterse en acontecemento verdadeiramente popular.
Tal “conversión” da Rapa en acontecemento verdadeiramente popular, condición necesaria para a súa posterior “expansión” festiva, non se iniciou por iso en realidade ata mediados do século XIX, cando moi oportunamente o párroco Manuel de Castro permitiu que empezase a haber nas greas “do santo” un número cada vez maior de bestas particulares. Cousa que naturalmente estaba en relación coa simultánea e progresiva liberación social do pobo respecto dos seus "señores" tradicionais, tanto civís coma eclesiásticos. Deste xeito acadábase un dobre efecto mutuamente beneficioso, tanto para a igrexa coma para o pobo, dado que os veciños, ó tempo que atendían as súas propias bestas, non podían menos de prestaren tamén atención e coidado ás bestas “do santo” coas que formaban un único conxunto.
Quero engadir aínda que boa parte do relativamente bo éxito e atractivo do actual acontecer da Rapa radica na xenerosidade e colaboración da mocidade nos diversos labores ós que se adscriben en relación cunha celebración festiva que resulta ser diferente e singular. Pois trátase dunha festa que atrae, que “inspira” (continuando co símil) a xentes moi diversas, mais coincidentes na súa querenza pola natureza, pola vida, pola beleza. Se as augas termais en lugares próximos sandan as xentes, a inmersión viva na natureza vexetal, animal e estritamente humana que se ofrece en Sabucedo pode facelo tamén. Este tipo de “regresión” ás dimensións que nos converteron no que somos pode ser unha eficaz terapéutica para o “homo patiens” dos nosos días, pois non sempre calquera suposta “progresión” nos produce máis benestar ós humanos. E nesas estamos.
En tal sentido, os impulsos que se van producindo en relación co feito da Rapa cara a novas posibilidades de dar vida ó mundo rural galego, freando no posíbel a súa crecente despoboación, deberían ser coidadosamente atendidos. Non só por mor da subsistencia da mesma festa da Rapa, que sen xentes que de preto a coñezan e apoien dificilmente se podería manter, senón tamén polo dereito que en principio toda persoa debería ter a vivir e traballar alí onde nace e vive.
[Publicado en “ADN SABUCEDO” - Anuario da Asociación da Rapa das Bestas de Sabucedo, nº 1 (2016) 28-31]
0 Comments



Leave a Reply.

    Publicacións

    Octubre 2020
    Julio 2020
    Agosto 2019
    Enero 2019
    Febrero 2017
    Octubre 2016
    Septiembre 2016
    Agosto 2016
    Julio 2016
    Junio 2016
    Mayo 2016
    Abril 2016
    Septiembre 2015
    Junio 2015
    Marzo 2015
    Enero 2015
    Diciembre 2014
    Noviembre 2014
    Octubre 2014
    Septiembre 2014
    Agosto 2014
    Julio 2014
    Junio 2014
    Abril 2014
    Febrero 2014
    Enero 2014
    Diciembre 2013
    Noviembre 2013
    Agosto 2013

    Categorias

    Todos

    Fuente RSS

    Outras referencias

    Entrevista en Noticieiro Galego

    Arquivos

    Recensión en "Encrucillada" sobre o libro do Pai Seixas
    File Size: 170 kb
    File Type: pdf
    Descargar archivo

    Lembranza de Francisco Sanmartin
    File Size: 255 kb
    File Type: pdf
    Descargar archivo

    Arturo Rivas Castro, un físico de Sabucedo cortexado e controlado polos intereses bélicos e económicos dos primeiros dirixentes franquistas
    File Size: 5801 kb
    File Type: pdf
    Descargar archivo

    Minidiccionario ou glosario da rapa das bestas de Sabucedo. Un vademecum
    File Size: 160 kb
    File Type: pdf
    Descargar archivo

    El Dios que da que pensar
    File Size: 24889 kb
    File Type: pdf
    Descargar archivo

    Boa Nova-Galicia Digital-Biblioteca Virtual
    File Size: 1957 kb
    File Type: pdf
    Descargar archivo

Powered by Create your own unique website with customizable templates.