* [Publicado no “Faro de Vigo”, xoves, 19 de novembro de 2015, p. 65]
Os nenos teñen un día ó ano no que nos lembramos deles dun xeito especial. Trátase do Día Universal do Neno, o día 20 deste mes de santos no que estamos. Resulta que ademais é unha celebración que adoita estar sempre moi próxima (se non chega mesmo a coincidir algunha vez con el) ó Día Mundial da Filosofía, pois este celébrase desde hai dez anos no terceiro xoves deste mesmo mes de santos, que neste ano cadra na véspera do Día do Neno. De modo que, xuntando se se quere algo artificialmente sisudos filósofos e rebuldeiros nenos, voulles prestar a estes a miña voz nestes fuxidíos momentos, baseándome en que pertenzo ó estraño club dos chamados filósofos ou amigos da sabedoría que estamos tamén de celebración. E préstollela gustoso a eles, pois levo anos falando xa e en troques unha boa parte deles son aínda in-fantes, é dicir, non-falan. Algúns deles –querería que fosen máis- naceron nesta paradisíaca terra que leva o nome de Galicia. Desexando representalos especialmente a eles, velaquí van pois as miñas palabras coma se fosen deles: ‘Sonvos neno, aínda que en realidade son nena. A todos en conxunto chámannos nenos, aínda que en realidade eu son unha nena. Case non sei falar, mais o que si sei facer ben é sentir e querer. Vexo e oio rebulir o amor ó meu lado. Non escollín os que día e noite están a carón de min, mais sei ben que non hai quen me queira máis no mundo ca eles. Un ten voz máis fonda e sonora. É papá. A que chamo mamá está toda ela feita de bicos, agarimos e sorrisos. Aínda non me sae ben dicir grazas, porque coido que o mundo enteiro non ten máis que facer ca ollar por min e para min. Dinme cousas que eu aínda non entendo ben. Algunhas xa si. Por exemplo que son galeguiña, aínda que non sei por que de cando en vez cambian e dinme que son galleguita. Decateime hai pouco que iso ocorre cando veñen verme uns parentes máis ricos que viven na cidade; pois eu vivo nunha vila pequena, case unha das moitas aldeíñas que hai, con árbores moi grandes, herbiñas e auga. A verdade é que eu querería que me falasen sempre nesta nosa lingua, a que lles oio a meus pais cando están a soas comigo. Mais non sei por que cambian a outra, pois eu ben os entendo xa na nosa. Será que alguén castigou a nosa lingua porque fixo algo malo? Sabereino cando medre, pois agora ninguén me dá razóns que mo aclaren. Sonvos moi cativiña e o mundo seguro que garda para min moitos segredos aínda. Grazas por lembrárdesvos de min. E ata o ano que vén’.
* [Publicado no “Faro de Vigo”, xoves, 19 de novembro de 2015, p. 65]
0 Comments
O tempo corre que é unha barbaridade, dicimos de cando en vez. Para algúns corre moi lento, por exemplo, para os rapaces e xente moza. En troques, para os que xa nos apuntamos á chamada “terceira idade”, si que se nos vai o tempo a toda présa, por máis que intentemos frealo.
Os tempos de Deus son distintos. Mellor dito, Deus non ten tempo. Deus é eterno, é a mesma eternidade. Non sabemos, estando como estamos no tempo, como se pode vivir a eternidade. Este é o seu misterio, a súa grandeza. De tódalas maneiras, algo de eternidade si que levamos nós dentro, porque a verdade é que nos gustaría a todos ser eternos, vivirmos sempre, etc. E isto non podería ser así se non soubésemos algo dela, desa eternidade. Cousa que polo demais non nos debería estrañar, porque á fin e ó cabo de Deus, que é a mesma eternidade, procedemos todos. Vivimos, polo tanto, entre o tempo e a eternidade: cada un de nós e a humanidade no seu conxunto. Algún bo día e sen que se nos consultase (porque non eramos aínda nada) atopámonos, e ben sorprendidos, neste mundo. E empezamos a berrar forte, a respirar os primeiros “airiños da miña terra” e aquí estamos. En plena aventura da vida con outras persoas ás que lles pasou a mesmo. Os tempos litúrxicos son tamén cambiantes. Case sen dármonos conta, estamos xa na antesala do chamado Tempo de Advento. Co domingo seguinte ó próximo (que será a festividade de Cristo Rei) estaremos xa metidos nese especial tempo preparatorio do nacemento de Xesús. Nacemento, vida, paixón, morte e resurrección de Xesús son tamén para nós algo así como o modelo ou o paradigma do noso propio proceso vital. Tanto para Xesús coma para nós vivir é un proceso que non se detén, unha verdadeira aventura. En canto a nós, o máis fermoso, grandioso e insospeitábel é que Deus estea no comezo, no centro e no descoñecido futuro destas nosas vidas. Unhas vidas que en realidade xa non rematarán, porque ó estarmos como estamos nas mans de Deus seremos tamén inmortais á semellanza del. El non nos vai deixar caer das súas mans. Ben. Todo isto está dito porque as lecturas de hoxe (case xa ó final, como digo, do chamado tempo litúrxico “ordinario”) nos levan un pouco por aí. Hai nelas, tanto na primeira (do Libro de Daniel) coma no mesmo evanxeo, unha linguaxe de signo apocalíptico. Fálasenos do futuro dunha maneira que a máis dun nos podería arrepiar. Pero é, como digo, unha linguaxe que naqueles tempos era normal utilizar ó falar destas cousas. Xesús participaba tamén, sendo como era home do seu tempo e da súa particular cultura, desta maneira de se referir ós acontecementos futuros. Como con acerto nos conta M. Regal Ledo en relación con isto nalgún dos seus escritos: “A encarnación de Deus é moito máis có feito puntual dunha persoa humana que toma corpo nas entrañas de María; tamén toma corpo nas entrañas da historia, das culturas, do pensamento humano”. De todos modos, Xesús non se deixa levar totalmente por esa maneira apocalíptica de falar, ó nos dicir concretamente no evanxeo de hoxe: “En canto ó día e maila hora no que iso vai acontecer, ninguén sabe nada”. Malia esta advertencia, semella que os primeiros cristiáns estaban convencidos da próxima ou inmediata volta de Xesús, “con gran poder e gloria” (tal como se nos di). O que significaría que o final da historia humana tería acontecido xa e nós, polo tanto, non estariamos xa hoxe aquí. Pois ben, ante tanta ignorancia nosa sobre os misterios de Deus (en calquera caso, misterios bondadosos e misericordiosos, porque o noso Deus é e seguirá a ser sempre un Deus Pai bondadoso e misericordioso), deberiamos seguir o consello de Xesús de “aprender da figueira”. Na nosa terra temos moitos nomes de lugares e apelidos chamados “Figueroa”, aínda que máis correctamente habería que dicir “Figueiroa”. Un nome que proviría dalgunha “pequena figueira” (“ficariola”, no latín vulgar) que habería por alí. Tamén “Figueirido” ou “Figueiredo” que fan referencia a sitios onde abondan as figueiras, etc. A figueira ten para min gratas lembranzas de cando era un rapaz. Non era unha “ficariola”, unha pequena figueira, senón unha ben grande, a que chegaba case ata o tellado da nosa casa familiar. Como eramos seis os irmáns, nosa nai repartiunos as pólas da gran figueira para que non rifásemos demasiado entre nós cando apulitabamos a ela ó empezaren os figos a madurar. A Xesús tamén lle gustaban os figos, e algunha vez ata tivo que maldicir unha porque non tiña figos, e iso que, tal como se nos di no evanxeo, non era tempo de figos... Pois ben, a figueira vén sendo para Xesús no evanxeo de hoxe un símbolo da nosa vida, que vai sempre cambiando, avanzando, semellando ás veces estar morta, aínda que en realidade no seu interior bule sempre, agachada, a vida. No inverno está amorriñada e as follas, murchas, cáenlle ó chan; na primavera xorden os primeiros gromos nas pólas e no verán os figos convértense en delicia para o padal. A figueira non sabe do seu futuro, nin lle angustia. Limítase a seguir o ritmo interior que lle dita a natureza. Deixa que os necesitados se alimenten dos seus froitos. Uns froitos que ela non sabe cómo é capaz de producilos. Pero aí están: ó servizo de quen se queira achegar onda ela. Digo isto e podería engadir moito máis, porque é Xesús quen nos di que aprendamos dela. Esteamos, pois, coma ela, ben enraizados na humildosa terra e abertos cara ó ceo e cara ó futuro. Deixémoslle ó noso Deus Pai que, así como foi el quen pensou en nós para darnos vida, sexa tamén el quen a goberne e dirixa polos seus vieiros, rectos ou retortos. A nosa vida e a de cantos queremos. E neste inabarcábel grupo dos que queremos non deberiamos excluír a ninguén, por descoñecido que sexa para nós. Pois queremos querer a todos en canto que son todos irmáns nosos en Cristo Xesús, noso irmán maior. * domingo, 15. XI. 2015 Hoxe comezamos o mes de santos, tal e como os galegos chamamos tamén o mes de novembro. A razón é ben clara: este mes empeza sempre coa festividade de tódolos “santos”. Son, pois, estes santos que hoxe celebramos os que lle dan nome ó mes no que, ademais, mañá faremos tamén memoria de tódolos defuntos. Así pois, hoxe e mañá santos e defuntiños andan entre si en boa compaña. Non me parece nada mal que iso sexa así. Porque, por un lado, ós primeiros declarámolos santos só despois de morrer e, por outro, debemos confiar e esperar tamén que tódolos defuntos sexan aceptados polo Deus Pai de todos como queridos fillos e como participantes na mesa do seu reino.
Hoxe, que ademais é domingo, lembramos, polo tanto, os nosos santos, os “normais”, os de andar por casa máis cós oficialmente xa canonizados ou solemnemente considerados como tales. E mañá, luns, lembraremos os defuntos, os queridos defuntos, que na nosa terra galega tiveron e seguen a ter tanta relevancia cultural, social e relixiosa. Moitas lendas, moitos imaxinarios da nosa Galicia tradicional teñen que ver con isto. Aí está, por exemplo, a “Santa Compaña”, a celebración nestes días do tradicional Samaín, presente tamén noutras culturas celtas como a irlandesa: velas e cabazas, que recordan as caveiras dos defuntos; magostos coa degustación das primeiras castañas e do viño novo. Todos eses rituais están tradicionalmente moi relacionados co mundo do alén, cos defuntos e cos santos, como ben saben os antropólogos. Por iso coido que está ben que anden xuntos no noso imaxinario santos e defuntos. Porque en realidade os santos, tal como dicía, só chegan a selo de maneira definitiva coa súa morte, cando teñan pasado a ponte que xunta e separa as cousas do aquén e as do alén. De modo que os santos están unidos ó feito mesmo de teren cumprido entre nós a súa función benfeitora e santificadora en relación coas demais persoas e coa realidade toda. As dúas festividades, a de Tódolos Santos e a de Tódolos defuntos teñen, polo tanto, moito que ver entre si. Todos temos, ademais, dereito a esperar que o amor que Deus Pai-Nai nos ten sexa quen de facer que a salvación que nos trae Xesús afecte universalmente a todos. Quero dicir, temos dereito a esperar que a salvación nos abranga a todos. Baseándonos sobre todo na bondade e misericordia deste noso Deus paternal e maternal. Deus quere salvarnos a todos. Os teólogos fálannos da vontade salvífica universal divina. E Deus é suficientemente poderoso e misericordioso para acadar que a súa vontade de salvación e o seu amor a todos non rematen en definitiva nun fracaso. Por estas e outras razóns, a Igrexa celebra hoxe nunha festividade conxunta e especial, a “tódolos santos”, a todas aquelas persoas que en moi diversos tempos, lugares ou culturas foron fieis a Deus e ás súas conciencias, aínda que puidesen ter fallado máis dunha vez no seu intento en diversos momentos da súa existencia. Persoas que foron tamén pecadoras, mais que recoñeceron ante si mesmos, ante os demais e ante Deus que o foron e por iso lle pediron perdón. Porque Deus tamén nos salva a través dos nosos pecados e dos nosos fallos. E se nos salva dese modo, tamén temos dereito a esperar que nalgún día esteamos tamén nós entre aqueles que sexan lembrados e celebrados por outros, trala nosa vida, nas festividades de “Tódolos Santos” que se celebren despois de deixarmos nós este mundo. De xeito significativo, Xoán fálanos hoxe no Apocalipse dunha “multitude inmensa, que ninguén daría contado, de tódalas nacións, razas, pobos e linguas”. Algo que semella corresponderse con esa vontade salvífica universal de Deus que se nos manifesta claramente en Xesús, o Fillo de Deus, no que a humanidade toda está reconciliada e “santificada”. Deus non veu salvar en Xesús a algúns, senón a todos. Por iso temos dereito, tal como dicía, a confiar e a esperar. A nosa fe nesta “inmensa multitude” de “santos”, de xente “boa”, de “corazón limpo”, “pobres, “amadores da paz”, etc., cos que grazas a Deus nos atopamos con frecuencia na vida, baséase fundamentalmente na grandeza, magnanimidade e bondade do Deus Pai-Nai de todos. Por iso, Xoán non dubida en dicirnos na segunda Lectura de hoxe cousas coma estas: “Mirade que amor nos tivo o Pai, para nos poder chamar fillos de Deus e selo de verdade”. E dísenos aínda: “Agora somos fillos de Deus e aínda non se manifestou o que seremos. Sabemos que cando se manifeste seremos semellantes a El, porque o veremos tal como é”. Deus amósase así meirande ca canto sobre el podemos maxinar. En realidade, hai algún pai ou nai que, se puidese, non faría a seus fillos os máis grandes, os máis felices, os máis ditosos, os máis excelentes? En calquera caso, Deus quere e busca a nosa “santidade” conxuntamente coa nosa “felicidade” por camiños que de entrada nos poden parecer contrarios a esa mesma felicidade. Porque para Xesús a felicidade só se acada polos camiños da pobreza e da solidariedade cos necesitados, cos que sofren, cos que non teñen ninguén que fale a prol deles. Ese é precisamente o estraño contido da proclamación das chamadas benaventuranzas ou felicidades, que se nos anuncian hoxe no evanxeo e que non son senón un fiel retrato do que foi a vida mesma de Xesús. Dinos, pois, el que serán benaventurados, é dicir, felices, os que teñen espírito de pobres, os que sofren e choran en unión cos que están aflixidos, os que non se comportan de maneira violenta por moito que a violencia os tente, os que se preocupan pola realización da xustiza e loitan e traballan por ela e pola paz, aínda que por iso sexan denunciados e perseguidos polos poderosos, os que teñen coma Xesús corazón misericordioso e non condenador ou vingativo. É dicir, os que teñen un corazón sinxelo e limpo coma esas augas que flúen, transparentes e cantareiras, dunha fonte que nace no alto dunha montaña. Todos estes acadarán felicidade no interior de si mesmos e serán capaces de espallala ó seu arredor. Hoxe é un bo día para pregarlle a Deus, Pai de todos, que nos encha do espírito das benaventuranzas e que a lembranza viva de tódolos santos e defuntos, de maneira especial dos nosos familiares e coñecidos, sirva para que todos poidamos participar, eles e nós, da súa graza e da súa gloria. * 1 de santos de 2015 Debe de ser moi dura e triste a experiencia de se quedar un cego pola razón que sexa, sobre todo se un é aínda unha persoa moza. Isto sería naturalmente máis grave en tempos antigos, como na época de Xesús, cando non había aínda determinadas posibilidades técnicas para suavizar esta desgraza. Que o cego curado por Xesús estaría aínda en boa idade déixao entender o propio Marcos cando di que correu cara a Xesús, despois de que este chamase por el, “dando brincos”.
Por outra banda, Bartimeo, “o fillo de Timeo”, que así se chamaba, non era cego de nacemento. Cando Xesús lle pregunta que quere que lle faga, a súa petición é esta: “Mestre, que volva ver”. Isto presupón que antes vía, que posuía a importante e marabillosa capacidade de ver. Dos cegos de nacemento, é dicir, dos que nunca tiveron experiencia de veren as cousas, as cores, a luz, as persoas..., non se pode dicir estritamente que sufran por non velas (pois nunca as viron). En cambio, os que perderon a visión despois de gozaren da marabilla de poder ver, si que lamentan a desgraza de non estaren agora capacitados para ver. O cego do Evanxeo vive nas marxes, é un marxinado coma tantos outros que existen na sociedade, tamén nas nosa sociedades modernas e opulentas. Marcos dinos que a súa profesión era esa: ser un pobre esmoleiro que mendigaba a carón do camiño por onde ía pasar Xesús. En canto cego, vive en certo modo na noite, nas tebras da súa condición marxinal e necesitada. O encontro que se vai producir desta persoa con Xesús é neste sentido o encontro da escuridade coa luz. A ninguén lle gusta estar ás escuras. E iso que propiamente a escuridade non é nada. Non é unha cousa, unha entidade, por así dicilo, negra que está arredor de nós. É simplemente a falta de luz. A luz si que é algo, algo moi complexo e fermoso que estudan os físicos e outros científicos. Quen experimenta a luz énchese de vida, de alegría, de liberdade. Con ela e nela pódense facer cousas. Os horizontes ábrense espontaneamente diante de quen pode ver. Coa luz hai futuro, hai posibilidades. Se non hai luz, nin os ollos mesmos valen para nada. Ben sabemos as moitas veces que nos evanxeos se nos fala de Xesús como “luz”. A liturxia do día central do ano litúrxico cristián, a do domingo de resurrección, está toda ela centrada no cirio pascual que aluma a todos nesa chamada noite “ditosa”. No Evanxeo de Xoán (8, 12) Xesús di de si mesmo: “Eu son a luz do mundo. Quen me segue non andará ás escuras, senón que terá a luz da vida”. Lucas ponnos tamén en boca de Zacarías pensamentos de fonda raizame bíblica que fan referencia ó Mesías como “luz”: “Visitaranos o sol que nace do alto, para alumar ós que viven en tebras e na sombra da morte” (Lc 1, 78-79), “luz para alumar ás nacións” (Lc 2, 32), etc. Esa luz da que todos precisamos para orientármonos desde a nosa escuridade. Algunha vez vos contei algo das miñas lembranzas de tempos pasados. De cando en moitas aldeas galegas non había aínda luz eléctrica. Por exemplo, se algún veciño da aldea nos visitaba entre lusco e fusco e se marchaba entrada xa a noite, despois de parolarmos xuntos á calor da lareira, o costume era coller unha acha do lume da nosa lareira e levala na man movéndoa dun lado para outro (para non tropezar no camiño) ata poder deixala ó final na lareira da súa casa. Sen luz non é posible ou é moi dificultoso camiñar con seguridade. Pois ben, o cego do evanxeo atópase á beira do camiño. No seu encontro con Xesús, que é ó tempo “luz” e “camiño”, o mendigo cego vai recibir dous grandes agasallos. O que el demandaba a berros era a posibilidade de se mover con seguridade polo camiño que tiña diante dos seus pés. El estaba sentado á beira do camiño por onde se movía a xente, pero a carencia de visión impedíalle moverse. Xesús vaille conceder a visión. Pero, ó tempo e máis alá das esixencias inmediatas, o cego vai descubrir a quen é o verdadeiro “camiño”. Ese camiño que é o propio Xesús, que de si mesmo dixera: “En son o camiño, a verdade e a vida”. Sobre o cego dinos efectivamente Marcos que, no mesmo intre de ser curado da súa cegueira, empezou a seguir a Xesús polo camiño. É dicir, forzando algo pola miña parte as expresións: o cego, esfiañadas xa as tebras dos seus ollos, “seguía polo camiño (en minúscula) o Camiño (en maiúscula)”... Non está aquí de máis volver lembrar aquilo do que xa nos advertía Xesús co gallo do seu encontro cos rapaces e as súas nais noutro domingo anterior. Mentres os apóstolos rifaban con eles para que deixasen de entremeterse alí e estorbar, Xesús critica decididamente este comportamento dos seus discípulos. Na escena de hoxe ocorre outro tanto. O cego é outro marxinado da sociedade, como o eran tamén as nais e os cativos. A xente reprende o cego para que deixe de berrar. Xesús, polo contrario, ordena que chamen por el. Xesús busca o encontro directo coa xente. Tamén os que teñen bo olfacto político intentan, con mellor ou peor acerto, proceder deste xeito. Mais aquí volve Xesús utilizar o seu peculiar estilo “divino”, do que xa falamos algo no anterior domingo. Refírome ás finuras ou delicadezas do Deus de Xesús coa nosa liberdade, ese don divino que nos converte en verdadeiras persoas humanas. Antes de lle dar vista ó cego, pregúntalle Xesús algo que nos podería parecer redundante ou innecesario: “Que queres que che faga?”. Este tipo de pregunta faime lembrar aquilo que conta no seu libro “Un médico na aldea” un xa defunto médico e bo amigo meu, chamado Manuel Reimóndez Portela. Refírenos el que cando o enfermo chegaba á súa consulta, preguntáballe el, o médico don Manuel: “Bos días, e logo que lle pasa?”. E máis dunha vez o enfermo contestaba: “Para iso veño, a que vostede mo diga”... Pois ben, Xesús (como tamén o bo médico rural) quere que sexamos nós, os enfermos, os que lle comuniquemos a el os nosos desexos e doenzas. Quere darlle espazo á nosa liberdade, ós nosos libres desexos. Xesús trata sempre a liberdade con delicadeza, “con pinzas” (na expresión do noso Martiño Sarmiento, segundo vos dicía o outro día). A liberdade, a nosa liberdade é unha liberdade que non se debe nin pode nunca forzar. Por isto indicaba tamén agudamente o mesmo Martín Sarmiento que o verbo latino “volo” (“querer”) non ten imperativo: sobre a vontade ou querer doutro non hai maneira de “mandar”, non podemos “imperar” sobre ela. Estamos, pois, feitos todos á semellanza do Deus que nos fixo. Se el é absolutamente libre, nós sómolo tamén por graza del. Neste xogo íntimo e fondo de liberdades baséase toda a nosa relación con Deus e cos demais. * domingo, 25 de outubro 2015 No “Credo”, o que chamamos o “símbolo da fe”, empezamos por confesar, movidos polo mesmo Espírito de Deus, que cremos nun Deus que é “Pai OMNIPOTENTE”. Sen dúbida que Deus é así. El é infinito en todo, loxicamente tamén no seu poder. O que pasa é que este Deus noso exerce ese infinito poder seu dunha maneira moi distinta do que estamos nós acostumados a ver, aturar de outros ou facer nós mesmos cos demais.
É verdade que aí diante, á nosa vista, nas cousas feitas polo noso Deus, na natureza, no mundo, no universo, no interior de nós mesmos percibimos ou, polo menos, albiscamos este gran poder de Deus. Mais trátase sempre dun poder que non forza, que non asoballa, que é paciente, humilde, sinxelo, inocente, diáfano e aberto coma o poder dun neno. É a marca de fábrica do seu autor, que se comporta nas cousas que El fai como o que el é, un verdadeiro “Pai-Nai”. Por iso, cando este Deus apareza ou se amose no mundo, entre nós, para dicirnos cómo é El, veremos para a nosa sorpresa diante de nós, un neno, o neno de Belén. E entre xente sinxela, pobre e humilde pasará logo este que fora neno inocente toda a súa vida. É dicir, ó lado dos que non teñen poder ningún, coma un máis deles. Non. Non digo que ese Deus que se nos mostra en Xesús non ten poder ningún. Seguimos a ter aí diante o retrato vivo (“Quen me ve a min, ve ó Pai”) dese Deus Pai “omnipotente” no que dicimos crer. Mais ese poder infinito do Deus Pai “omnipotente” é o poder de alguén que creou tamén esa marabilla da nosa liberdade que nos constitúe intimamente a todos e cada un de nós. E as liberdades non se poden tratar a golpe de poder puro e duro, a golpe de violencia. Hai agora case trescentos anos que un gran galego, o frade bieito Martiño Sarmiento (nado, ó que parece, nesta provincia de Pontevedra a menos dunha hora de viaxe en coche desde aquí) lle escribía nunha carta a un irmán seu de hábito (nado en Burgos) esta bonita frase: “a liberdade da persoa é unha cousa tan delicada que incluso Deus (séxame lícito dicir isto) a trata e manexa con pinzas”. E digo eu agora: Por que tales delicadezas de Deus con nós? Pois simplemente porque a marabilla da nosa liberdade procede de alguén que é absoluta liberdade e amor, alguén que creou todo e nos creou a todos nós libremente por amor. Ese amor, do que dicía moi belamente o poeta italiano Dante ó final da súa “Divina Comedia” que é aquilo que “move o sol e as demais estrelas”. Como fillo único dese Deus Pai, que é totalmente Liberdade e Amor, Xesús ten nisto naturalmente as ideas moi claras. Son conceptos e comportamentos que semella que desgraciadamente están tardando demasiado en se instalar nas nosas sociedades. Porque hai xente á que lle gusta moito o poder. Un poder que non está ó servizo dos demais, senón daqueles mesmos que teñen e exercen ese poder deturpado. Pois ben, o evanxeo de hoxe está suficientemente ben aquelado con algo do que vos acabo de comentar. Vexámolo brevemente. Dous dos mellor situados, para dicilo dalgunha maneira, no grupo dos apóstolos, Santiago e mais Xoán, van intentar blindar definitivamente o seu status pedíndolle a Xesús sentar, cando el –como se nos di- estea xa “na súa gloria”, un á súa dereita e o outro á súa esquerda. Son estes claramente, como podedes doadamente ver, signos de autoridade e de poder. Santiago e mais Xoán maxinaban daquela aínda que Xesús iría por aí, como iría- segundo eles pensaban- calquera que fose consciente da súa valía e importancia. De tódalas maneiras, convén engadir aquí que a mentalidade de Santiago e Xoán non parece que fose exclusiva só deles. Porque o feito de que os outros apóstolos se anoxasen con eles, ó oírlles tal petición a Xesús, semella dar a entender que os outros tiñan tamén medo de non figurar algo así como ministros ou conselleiros nese presunto futuro reino ou “gloria” de Xesús. A lección que lles dá a todos Xesús é tan importante e programática que debería figurar con letras de ouro na nosa intelixencia e no noso corazón e, sobre todo, na nosa práctica vital continua. Especialmente axeitada ademais para uns tempos coma os actuais nos que estamos en maior ou menor medida inmersos nalgún tipo de reflexión para a elección dos nosos diversos representantes políticos. Lémbrovos as palabras de Xesús: “Xa sabedes que os xefes dos pobos os tiranizan e que os poderosos os asoballan. Pero entre vós non pode ser así. Nin moito menos. Quen queira ser importante, que sirva a outros, e quen queira ser o primeiro, que sexa o máis servizal. Que o Fillo do Home non veu a que o sirvan, senón a servir e a entregar a súa vida en rescate por todos”. Como cristiáns deberiamos influír, na parte que nos toca, en que os que nos rexen ou mandan non sexan como eses dos que fala Xesús, que “tiranizaban” ou “asoballaban” co seu “poder”. En calquera caso, coma formento que fai levedar toda a masa para se converter así en pan quente e mol, o comportamento de servizo e entrega ós demais debería ser distintivo e sinal característico da nosa correcta relación con ese Xesús que hai tantos anos xa que formulou e practicou ditos e feitos tan fermosos e conmovedores. Como hoxe é ademais o “Domingo Mundial das Misións”, deberiámoslle pedir tamén ó Señor que suscite entre nós persoas que teñan como lema das súas vidas ó servizo ós demais, persoas que saiban ofrecer con humildade a tódalas xentes e culturas a mensaxe liberadora, sandadora de Xesús. Porque Xesús veu onda nós e vive entre nós polo seu Espírito, non para se quedar pechado nos lindeiros dos que oficialmente nos consideramos “cristiáns”, senón para se constituír en vida e felicidade para cantos o buscan, aínda sen sabelo, en calquera parte do mundo, “sexan –tal como dicía o Pai Seixas- de calquera raza ou relixión que sexan”. Pois se Xesús criticaba no texto comentado os xefes políticos dos pobos en canto “tiranos” ou “asoballadores”, igualmente o tería que facer con aqueles xefes relixiosos, grandes ou pequenos, que intentasen forzar da maneira que fose as persoas a se facer membros dunha relixión determinada. Redutos opresores e asoballantes coma eses terían que abrir de par en par as súas ventás para que por elas entrase o Espírito, é dicir, ese aire fresquiño, libre e servizal de Xesús que tanta falta lle fai ó mundo. *domingo, 18 outubro 2015 Seguindo o costume de facer algúns sinxelos comentarios ás Lecturas da nosa reunión eucarística semanal, atopámonos hoxe unha vez máis con importantes ensinanzas de Xesús.
Xesús está sempre á beira das vidas humanas coas que se encontra e mergúllase nelas. Está alí para acompañalas, para animalas, para erguelas a novos e insospeitados niveis de realización. Porque o ser humano, é dicir, nós levamos todos dentro xermes de autosuperación, de novas posibilidades de realizármonos. Porque o noso interior, os nosos desexos e horizontes son sempre moito máis amplos cós que se abren tralas familiares illas Cíes, alí onde a nosa ría de Vigo se encontra co Atlántico. Todos queremos ir sempre máis alá dos nosos horizontes acostumados. Queremos ser sempre o que somos, pero tamén máis do que somos e selo ademais para sempre. O que nos ocorre a nós pasáballe tamén a esa persoa da que se nos di no evanxeo que se axeonllou ante Xesús. Para el era Xesús símbolo e resumo de toda a bondade a grandeza que se podía atopar no mundo. Dísenos explicitamente alí que se trataba dun home adulto, ben asentado xa na súa vida. Posuía bens e fortuna. Fálase da súa “mocidade” como dunha etapa da súa vida pola que xa pasara. Pero ¡claro! este home, como nos pasa a todos, non é totalmente feliz, non se encontra totalmente satisfeito consigo mesmo. El non deixa de albiscar que algo lle debe faltar aínda para realizar plenamente a súa vida. Vive, si, e vive ademais con fidelidade ás normas tradicionais da súa relixión xudía. Digamos que se trata dun crente cabal do xudaísmo. Garda os mandamentos. Eses mandamentos que son os mesmos que todos sabemos de cor desde pequenos... Mais o que a el lle preocupa, como sen dúbida tamén a todos nós, é a curtidade da vida e o pouco que en definitiva a vida lle satisfai. De que lle vale a el vivir ben e ser tamén un bo xudeu practicante, se resulta que despois de todo a súa vida non é “eterna”? Porque ter vida “eterna” non é só tela despois, é dicir, a que nós chamamos vida como resucitados despois da morte. Non. Vida “eterna”, ou sexa, plena, e tela tamén durante a vida presente. É dicir, sentirse –tal como adoitamos dicir- plenamente realizados e felices co que estamos a facer na vida, por máis que poidamos ter de cando en vez horas baixas. No cadro destas consideracións, coido que se pode entender algo da importancia e da paixón coas que esta persoa lle formularía a súa pregunta a Xesús: “Mestre bo, ¿que teño que facer para acadar a vida eterna?”. A esta persoa non lle satisfacía, como digo, a súa vida normal relixiosa, correcta e normal. Algún baleiro se abría no seu interior, que demandaba nova luz e novas augas de vida. E Xesús, ese mestre de vida que Deus Pai ofrece de maneira plena e definitiva ó mundo –a toda a humanidade-, vaille ofrecer o verdadeiro camiño de realización. É un vieiro dificultoso, á primeira vista case imposíbel de realizar, mais gratificante, plenificante, fornecedor de verdadeira “vida eterna”, de aquilo xustamente sobre o que esta persoa demanda información, porque lle preocupa e o atrae. Xesús sabe do dificultoso e pedregoso deste camiño, que en definitiva é el mesmo. Pois sabemos que Xesús se presenta en persoa ante nós como “o camiño, a verdade e a vida”. Por iso dinos o evanxelista Marcos que Xesús -seguramente para darlle ánimos ó que lle preguntaba sobre o modo de “acadar a vida eterna”- “o fitou cunha mirada chea de agarimo”. Aínda así, Xesús non acadou vencer as resistencias que o feito de ter “moitos bens” lle impedían a esa persoa empezar a andar polo verdadeiro camiño de “acadar a vida eterna”. Porque o resto da mensaxe de Xesús é ben coñecido, aínda que non por iso suficientemente asumido nas nosas vidas concretas. É unha linguaxe dura e sen contemplacións contra o acugular riquezas que non se poñen ó servizo dos demais, dos máis pobres e necesitados ca nós. Esas moreas de riquezas agáchannos a visión da realidade e non nos deixan ver as necesidades dos outros irmáns nosos. Así non podemos construír a fraternidade á que nos chama Xesús. Por algo o papa Francisco nos dicía hai pouco aquilo que máis dunha vez oiriades: “Cómo me gustaría unha Igrexa pobre e para os pobres!”. O papa Francisco tomou precisamente este nome de Francisco pola admiración e devoción que lle ten a San Francisco de Asís. E ben sabemos que este santo italiano levou na súa vida esta mensaxe de Xesús sobre a pobreza ata as últimas consecuencias. A súa festividade foi o día 4 deste mes de outubro en que estamos, mais como caeu en domingo non se celebrou liturxicamente. En principio e falando de modo xeral, semella algo estraño ou sorprendente este medo á pobreza (do que deu mostras a persoa da que se nos fala no evanxeo), porque Xesús lles asegura ás persoas que se desprenden dos seus bens que acadarán felicidade non só na “outra” vida, senón tamén nesta. “Recibirán agora, neste tempo, -anúncianos Xesús- cen veces máis ... e, no mundo futuro, a vida eterna”. E neste sentido podemos dicir: Hai alguén que poida dar máis có que ofrece Xesús en compensación da renuncia ós propios bens?... O evanxeo dá sempre que pensar. Coa súa palabra e o seu exemplo Xesús non deixa de nos ofrecer e presentar novos camiños, os camiños sempre novos de Deus, para acadarmos a felicidade. Unha felicidade que certamente non se acada cando sistematicamente se fuxe de canto leva consigo esforzo ou renuncias persoais. * domingo, 11 outubro 2015 A “boa nova”, a “boa noticia” de Xesús, que é o que significa a palabra “evanxeo”, ten como centro ou estrutura interna súa unha fermosa palabra que utilizamos con frecuencia e que ás veces sabemos tamén manipular en moi diversos sentidos. É a palabra “amor”. Trátase basicamente do amor que se nos anuncia de Deus, como Pai, a toda a súa creación e de maneira especial ós seres humanos todos, fillos seus en canto irmáns de Xesús, o fillo “benquerido” de Deus.
Hoxe fálasenos nas Lecturas do amor matrimonial, do amor ós fillos, ós pequenos, do amor que se rompe e se adultera... Temas moi amplos, difíciles, mais fundamentais. O amor é unha realidade e unha experiencia complexa, persoal e comunitaria, íntima e social, mais en calquera caso decisiva por moi ameazada que estea sempre polos desencontros persoais e polos conflitos sociais. Agora ben, se Deus se define a si mesmo como Amor, entón a realidade, que vén del, non pode ser entendida axeitadamente se non se lle dá unha importancia esencial ó amor. Sen a unión e o amor entre home e muller no podería existir a humanidade. Non existirían fillos, nin sociedade, nin futuro ningún. A historia remataría e a humanidade con ela. Mais Deus quere que o mundo siga, que a humanidade avance cara a unha situación mellor, aínda que pola nosa parte non poidamos saber nin sequera sospeitar que formas adoptará esa futura humanidade. Se, nos poucos anos que os máis maiores levamos vivido, vimos e experimentamos tantas cousas que de pequenos nin sequera poderiamos maxinar, ¡qué non será nos anos e séculos que veñan despois de nós! O famoso teólogo Karl Rahner, que foi profesor meu durante bastantes anos en Innsbruck e Múnic, definía a Deus como “o futuro absoluto”. Pois ben, se nós fomos feitos, creados, por ese Deus - “futuro absoluto”, entón non pode ser nada estraño que tamén nós levemos dentro de nós a semente do futuro. Por iso se dan en nós unhas fortes pulsións biolóxicas e psicolóxicas para que, como nos di Xesús, “o home deixe seu pai e mais súa nai e se una coa súa muller, converténdose así os dous nunha soa carne”. Ser unha soa carne vén sendo case o mesmo que ser “unha soa persoa”: ter uns mesmos sentimentos, entenderse e comprenderse ben; en definitiva, amarse. Trátase da fermosa tarefa de, sendo diferentes, amarse mutuamente tanto que non pareza senón que alí non hai máis ca unha soa persoa. É algo semellante ó que ocorre no mesmo Deus. Se Deus é amor, tal como nolo describe o evanxeo de Xoán, amor mutuo e infinito entre Pai, Fillo e Espírito Santo, iso quere dicir que hai tamén en Deus un amor tan grande e fondo que non se pode falar máis que dun só e único Deus. As tres persoas divinas son así tamén, coma quen di, “unha soa carne”. Xesús considera sagrado e inseparable o amor mutuo que se constitúe no matrimonio. Porque é iso o que responde ós designios de Deus. Un Deus, Pai de Xesús e de todos nós, que quere o noso futuro, o futuro da humanidade. Un futuro, ademais, feliz. Porque ben sabemos que o futuro está aí para darnos posibilidades de plenitude e felicidade. A felicidade que, amándose mutuamente, atopan home e muller acrecéntase coa felicidade que lles dan os fillos. Porque nos fillos están vendo os pais directamente, en certo modo, o seu propio futuro. O futuro que eles mesmos xeraron e produciron. Sen futuro tampouco se pode vivir. E os fillos están aí para dicirlles ós seus pais que hai futuro, que hai vida, que hai alegría. Por iso Xesús amaba, quería e apreciaba tanto os pequenos, os rapaces. Eses seres humanos que, igual cás mulleres, eran desgraciadamente pouco estimados e apreciados no tempo de Xesús. Por iso era case normal que tanto elas como eles recibisen reprimendas de parte dos discípulos de Xesús cando elas ou eles querían achegarse a el. Marcos cóntanos que os discípulos lles “rifaban” ás nais e ós nenos por intentaren achegarse a Xesús. Mais Xesús tomou moi a mal esta actitude prohibitiva dos seus discípulos. “Indignouse” cos seus discípulos, dinos ben claramente Marcos, para informarnos seguidamente sobre que Xesús non deixaba de abrazalos, de bendicilos e de impoñerlles as mans sobre a súa cabeciña. Mágoa que non houbese daquela cámaras ou móbiles que nos puidesen inmortalizar estas escenas para que as puidésemos ollar os que viriamos despois!... Quédannos polo menos documentadas por Marcos as palabras case incribles que Xesús pronunciou daquela e que seguramente deixarían apampados ós seus discípulos. Palabras que en Xesús ían acompañadas polos feitos, pola súa actitude amorosa cos pequenos. Lembrémolas: “Deixade que os nenos se acheguen a min; non llelo impidades, porque deles é o Reino de Deus. Dígovolo de verdade: Quen non reciba como un neno o Reino de Deus, non entrará nel”. Isto quere dicir que os nenos, os rapaces, deberían ser os nosos mestres. Porque eles son os que nos ensinan a recibirmos coma eles o Reino de Deus. Eles son os que nos aprenden a termos confianza con Deus Pai como eles a teñen con seus pais. Eles son os que nos aprenden a vivirmos a vida con alegría, con liberdade e con entusiasmo, porque saben ou esperan que haxa alí sempre alguén que coide deles e que os ame. Por iso é tan importante, nas familias, que pais e avós lles proporcionen amor ós seus fillos ou netos. Todo ó revés daquilo que dicía o rigoroso filósofo Kant. Escoitade o que chegou a escribir este tan afamado pensador: "Pódese afirmar con verdade que se educan moito peor os fillos da xente vulgar que os da xente distinguida. Porque a xente vulgar xoga cos nenos, coma os monos. Cántanlles cancións, aloumíñannos, bícannos, bailan con eles. Pensan que lles fan ben ó neno cando, tan pronto como chora, corren cara a el e xogan con el, etc.”. Calquera psicólogo ou antropólogo de hoxe tería que suspender hoxe a Kant se escribise isto nun exame. En realidade, el era nisto produto dunha época na que os intelectuais sabían aínda moi pouco da importancia do amor, baseando todo polo contrario no “deber”, na obediencia ás ordes e ós mandatos. En calquera caso, pola nosa parte estamos xa ben informados de que o amor é a clave, a chave, de todo. * domingo, 4 de outubro 2015 Nas lecturas da celebración comunitaria de hoxe vese moi ben a relación que hai entre a primeira parte do evanxeo e a lectura do Antigo Testamento. Comentarei só algunhas cousas. Son mensaxes antigas, mais que non deixan de ter moita actualidade. Pois as cousas boas non perden valor co paso do tempo.
Ben. Cóntasenos no Libro dos Números do Antigo Testamento que Moisés tiña un grupo selecto de setenta anciáns. Eran anciáns, uns pola súa idade unida ó saber, outros érano non tanto pola súa idade canto pola súa sabedoría e bo xuízo. Moisés valíase deles para tomar certas decisións e dirixir así axeitadamente o pobo. Baixo a autoridade de Moisés estaba quen sería o seu sucesor e que de momento atendía sobre todo á defensa do pobo fronte a posibles agresións exteriores. Chamábase Xosué. Pois ben, cóntasenos que un par de persoas, que non pertencían estritamente ó Consello dos Anciáns, se puxeron pola súa conta a “profetizar”, é dicir, a animar relixiosamente o pobo. Poderíase pensar que operaban en certo modo algo así como “francotiradores”, naturalmente a favor do pobo e coas mellores intencións do mundo. Eles, pola súa parte, sabíanse movidos polo Espírito de Deus. E ben sabemos que o Espírito é xeneroso, amplo, infinito, super-infinito... Mais no seo dunha sociedade fortemente xerarquizada como era aquela, a cousa resultaba algo estraña, e resulta que un rapaz vailles contar ós xefes, ós responsables xerárquicos, o que estaba a pasar. Xosué enrabéchase contra Eldad e Medad (así se chamaban os dous entusiastas animadores relixiosos) e ínstalle a Moisés a que os reduza de novo ó seu posto de simples subordinados. Pero Moisés tiña seguramente máis trato con Deus e máis experiencia da súa grandeza e amplitude de miras ca Xosué. Sabía que Deus non se esgota nunhas persoas concretas, nin nun grupo humano determinado. Sabía que Deus é infinitamente meirande có mundo e cá humanidade toda. Era consciente de que o seu Espírito enche a realidade toda e sopra como quere e cando quere a través de milleiros e milleiros de acontecementos e por medio das máis diversas persoas, por insignificantes que poidan parecer. En consecuencia, Moisés non se deixa levar polo ímpeto xerárquico e excluínte de Xosué e respóndelle desta fermosa maneira: “¡Quen dera que todo o pobo do Señor fosen profetas, e que o Señor lles dese o seu espírito!”. A verdade é que a min me parecería tamén moi ben que vós mesmos vos animásedes a imitar, algunha vez polo menos, ós voluntariosos Eldad e Medad na súa sinxeleza e afouteza, comunicándovos mutuamente as vosas experiencias relixiosas, os vosos desexos, a vosa concreta vivencia cristiá. Pois formarmos unha comunidade cristiá significa que somos un grupo humano de irmáns que nos sentimos movidos por unha común fe en Deus, Pai noso e de tódolos homes e mulleres do mundo, e en Xesús, fillo benquerido seu e irmán noso. Canto máis espírito fraternal e de mutua acollida e colaboración teñamos, tanto mellor. Xa desde un punto de vista simplemente organizativo e de eficacia funcional, as cousas van normalmente mellor en calquera empresa humana canto máis implicación e corresponsabilidade exista. Lembro que, sendo eu aínda mozo, se me quedou moi gravada unha frase do sucesor na dirección dunha famosa Congregación Mariana de Cuba, que foi considerada como modélica naqueles tempos. O fundador desta Congregación denominada “Agrupación Católica Universitaria” era un xesuíta, que se chamaba Felipe Rey de Castro e que era curmán de miña nai. Pois ben, trala súa morte repentina a mediados do século pasado, o seu sucesor contábame que o fundador desa Agrupación lle dixera unha vez, ante a complexidade das actividades que se desenvolvían nela, o seguinte: “Este tipo de obras ou se levan co dedo maimiño ou non hai maneira de levalas”. É dicir, hai que saber confiar nos demais e delegar responsabilidades e actividades noutros. Así a carga lévase mellor. E ben sabemos que Deus non escatima en espallar os seus dons, o seu Espírito, entre cantas e cantos estean dispostos a acollelos. Moisés sentíase polo menos feliz, sendo como era aínda un personaxe do Antigo Testamento, coa axuda espontánea e entusiasta dos que semellaban ser simples e indisciplinados “francotiradores”. En realidade, o exemplo de Moisés revive en certo modo en Xoán Bautista, canto tamén el se sentía feliz ó ver que Xesús, a quen el bautizara, era agora quen atraía as multitudes e ía formando e reunindo pola súa conta apóstolos e discípulos. “Cómpre –non tiña reparo en proclamar o Bautista- que el medre e que eu diminúa”. Se Moisés ou Xoán Bautista tiñan esta amplitude de miras, esta conciencia da grandeza do Deus que se comunica a cantos queren acollelo, en Xesús esta actitude era naturalmente fonda e plena. Pois Xesús, como fillo benquerido, posúe experiencia directa e íntima, non limitada ou recortada, da grandeza de Deus Pai. El sabe da súa infinita bondade e xenerosidade, que se quere comunicar a tódalas persoas por medio precisamente da persoa de Xesús, manifestación última e definitiva de Deus Pai ó mundo. Por todo isto, podemos entender ben a reacción de Xesús ante o que Xoán lle comunica de que hai alguén que profetiza e que bota demos no nome de Xesús sen que pertenza ó grupo dos seus apóstolos e discípulos e, polo tanto, segundo pensa o mesmo Xoán, sen ter dereito a facelo. Con este modo de pensar e de proceder resulta ser de feito Xoán, nesta ocasión polo menos, continuador da incorrecta actitude de Xosué no Antigo Testamento. Así, pois, como Moisés non conxeniara coa actitude de quen sería o seu sucesor como guieiro do pobo de Israel, así tampouco podía aprobar Xesús o celo excluínte de Xoán. As palabras coas que corrixe Xesús a Xoán reafirman en realidade a maneira de ver as cousas, ampla e xenerosa, de Moisés. Pois Xesús replicaralle claramente a Xoán: “O que non está contra nós, está connosco”. Para rematar, unha breve alusión aínda ó P. Seixas no centenario do seu nacemento que estamos este ano a celebrar. Moito dese espírito amplo e xeneroso de Xesús alentaba tamén nel cando dicía aquelas palabras que poden servir como resumo do seu modo de pensar e de actuar aquí en Vigo, mais tamén antes noutros lugares onde estivo: “Este é o meu programa: para min todos son irmáns, de calquera relixión, raza ou posición económica”. É a frase que figura, desde hai preto de nove anos, na estela de pedra que se ergue en honor seu na rúa “Padre Seixas” de aquí de Vigo. Como vedes, un sinxelo e clarividente programa, verdadeiramente cristián, tamén para todos e cada un de nós. * 27 de setembro 2015 No anterior domingo falabamos do complicado que lle resultaba a Xesús acadar convencer ós seus apóstolos sobre o seu “vía crucis”, é dicir, sobre o seu camiño “crucial”, camiño da “cruz”, para chegar así, por ese vieiro ou carreiro entre toxos e silvas, á verdadeira vida. Unha vida de plenitude e felicidade que empeza xa nesta vida a pesar das aparencias.
O evanxeo de hoxe, que segue sendo o de Marcos, continúa con esta mesma mensaxe. Xesús, que dixera de si mesmo, que el é “o camiño, a verdade e a vida”, anúncianos cal é o seu camiño, o seu programa de vida, como anticipo e modelo do noso: “Ó Fillo do Home vano entregar nas mans dos homes, que o matarán; pero, despois de morto, pasados tres días, ha resucitar”. Tal como o expresaba o dito latino: “per crucem ad lucem” (“pola cruz á luz”, é dicir, a través dos contratempos, escuridades e sufrimentos, á vida plena e luminosa, á resurrección). Ós apóstolos, máis que non entenderen o que Xesús lles dicía (como nos di aquí Marcos), en realidade o que lles pasaba é que non querían entendelo e por iso, como comenta tamén Marcos, “non se atrevían a preguntarlle” sobre o tema. Por que non o querían entender? Simplemente porque a eles, como nos pasa tamén a nós, lles tiraba moito a comodidade, o poder, o ser “alguén”, o ser os primeiros, os máis importantes. A cruz, o sometemento, o poñérmonos ó servizo dos outros, etc. nin a eles nin a nós nos tiran nadiña. Un filósofo importante, que se chamaba Kant, escribiu nalgún momento unha observación moi pertinente que coido que vén ben a conto agora. Comentaba el que na sociedade humana pasa algo semellante ó que ocorre nun viveiro, onde se plantan para que medren un determinado tipo de árbores. Ó plantalos relativamente xuntos tenden a medrar máis rápido, porque ningún deles quere quedarse sen a luz que lle posibilita medrar. Por iso dicía Kant que vivimos sempre nunha especie de “insociable sociabilidade”. Vivir xuntos axúdanos a medrar, mais non queremos tampouco que ninguén nos faga sombra. É dicir, somos sociables e insociables ó mesmo tempo. A mensaxe de Xesús é, neste contexto, que o noso verdadeiro desenvolvemento particular consiste en non ter medo a quedarmos na sombra se dese modo facemos un servizo ós demais. É dicir, sermos “servidores” dos demais. En tempos máis antigos, cando se chamaba por alguén pronunciando o seu nome, o que levaba ese nome adoitaba contestar dicindo: “Servidor!!”. Pois iso: “servidores” dos demais teriamos que ser, non só de palabra, senón de verdade e na nosa práctica vital. É iso o que nos quere aprender Xesús cando nos dá esta norma, sinxela en teoría mais de non doada realización: “O que queira ser o primeiro..., que sexa o servidor de todos”. Os apóstolos tamén soñaban e discutían entre si (como nolo recorda hoxe Marcos) sobre quen era o primeiro, “quen era o máis importante”, aínda que é verdade que parece que lles daba algo de vergonza recoñecer ante o seu Mestre que tiñan este tipo de conversas e discusións. Pois ben, para poñer de relevo a importancia disto, Xesús bota man dun dos moitos nenos que grazas a Deus andarían corricando por alí, dálle unha agarimosa aperta e co neno diante del e mais dos apóstolos -ben feliz el seguramente pola atención que lle prestaba Xesús-, dálles unha verdadeira lección maxistral (directa, visual e práctica) ós seus apóstolos. Unha lección que seguramente non esquecerían en toda a súa vida: “Quen acolle no meu nome a un destes nenos, acólleme a min; e quen me acolle a min, non é a min a quen acolle, senón a Aquel que me mandou”. En arameo o nome “neno” servía tamén para se referir a un “servo”. De modo que acoller a un neno, equivalía, neste caso, a acoller a un servo, a un marxinado, a un necesitado, dada a pouca categoría social que daquela tiña un neno. Tamén Xesús fora neno, aínda que foi acollido, amado, cunha entrega total por uns pais que se converteron así en verdadeiros “servidores” seus. Foi desa maneira como Xosé e María acolleron e amaron de feito en Xesús o mesmo Deus, facendo verdade aquilo que lles diría Xesús xa de adulto ós seus apóstolos: “quen me acolle a min, acolle a aquel que me mandou”. Pola súa parte, tamén os nenos saben responder ó amor e á entrega de seus pais ou dos seus avós, amándoos e proporcionándolles alegría e contento. Por iso son eles, os nenos, tamén “servidores”. E por iso tamén Xesús dixo aquilo de que “se non vos facedes coma nenos, non entraredes no reino dos ceos”. Como algunha vez xa volo comentei, o grande Unamuno formulouno de maneira moi bonita naquel poema seu que, de tanto como me gusta, vos recito case de cor, traducíndoo ó galego: “Agrándame a porta, Pai / porque non podo pasar /. Fixéchela para os nenos, / eu medrei ó meu pesar. / Se non me agrandas a porta, / achícame por piedade. / Vólveme á idade bendita / onde vivir é soñar”. Si. Para que os nenos (e todos somos sempre algo nenos ata darmos a derradeira boqueada) poidan/poidamos “vivir e soñar”, tal como di Unamuno no seu poema, precisamos que nos dean amor, un amor que se expresa con palabras e agarimos. Por iso non podía chegar a bo porto a historia que algunha vez teredes oído. Trátase dunha anécdota que parece ter bastante verosimilitude histórica. No século XIII, Federico II, emperador que era do Sacro Imperio Románico Xermánico, fixo un tráxico experimento. Sabémolo por un frade franciscano italiano, Salimbene de Adam, que coñecía e acompañaba de cando en vez ó emperador. Así nolo conta el, traducíndoo pola miña parte do latín ó galego: “A súa segunda superstición foi que quixo experimentar (Salimbene refírese ó emperador) que tipo de lingua e fala terían uns nenos, cando medrasen, se non falasen con ninguén. E por esta razón ordenou ás amas de cría que lles desen leite ós infantes, que lles desen o peito para mamaren, que os bañasen e lavasen, pero que de ningunha maneira os aloumiñasen nin lles falasen. Pois quería saber se falaban a lingua hebrea, que fora a primeira, ou a grega, ou a latina, ou a arábiga, ou quizais a lingua dos seus pais, dos que naceran. Pero o seu traballo foi en van, porque tódolos nenos ou infantes morreron. Porque non podían vivir sen a aprobación, os ademáns, a alegría do rostro e as caricias das súas amas e aias. Por iso chámanse cancións de berce as que di a muller arrolando o berce, para adormecer ó neno, e sen elas mal poder durmir e acougar o neno”... Que importante lección hai agachada neste vello texto para nós os modernos! As culturas ou os pobos “tradicionais” adoitan vivir desa forma chamada “tradicional”. Isto quere dicir que normalmente ven as cousas e os acontecementos que ocorren na súa vida de forma cíclica, algo así como o que ocorre coa sucesión do día e da noite: despois da noite vén o día ou ó revés, pero sempre de forma máis ou menos igual e repetitiva. De tal maneira que incluso despois de morrer unha persoa, esa persoa podería revivir dalgunha maneira nalgún outro descendente seu ou noutra persoa concreta desa sociedade. Un antropólogo e historiador das relixións moi coñecido, romanés, chamado Mircea Eliade escribiu moito sobre este modo “tradicional” de proceder, e caracterizábao como o “mito do eterno retorno”. Nesta mentalidade “tradicional” as cousas e acontecementos repítense indefinidamente e ademais os que participan desta mentalidade desexan que iso se manteña así. Por iso, todo que se presenta como “novo” prodúcelles medo e angustia. Por iso fala o citado antropólogo do “misoneísmo” desas sociedades, é dicir, do odio ou alerxia cara a todo o que significa cambio ou novidade no modo de proceder. A sociedade ou o grupo social no que viviu Xesús participaba tamén en boa parte desta mentalidade chamada “tradicional”. Así se explica por que, ante a pregunta que lles fai Xesús ós seus discípulos sobre o que a xente pensa ou di acerca del, lle respondan con toda naturalidade que a xente di que el, é dicir, Xesús, é algún dos profetas mortos que volvera a vida. Ben sexa o Bautista, que había pouco que fora decapitado por Herodes, ou algún dos profetas de tempos máis antigos. Como é doado ver, opera ou funciona aquí todo un círculo (entre vivos e mortos), algo así coma a pescada que se morde a cola. Deste xeito, Xesús para a xente tampouco escaparía dese círculo, que se repite, de profetas que viven, morren e reviven doutra forma na figura doutros novos profetas ós que lles ocorrerá o mesmo. Xesús afirmouse sempre, polo contrario, a si mesmo como saíndose dese modo “tradicional”, circular, de ver as cousas. A súa realidade non pertence, non está sometida, a ese círculo férreo do que non se podería saír. El vén do Pai, el é “o” fillo benquerido polo Pai Deus, el non é un máis dos que xa viñeron ó mundo, el non é simple repetición de alguén anterior a el mesmo. Algo deste modo de verse e de percibirse a si mesmo Xesús debeu de presentir xa Pedro cando á nova pregunta que lles formula Xesús sobre o que eles, é dicir, non xa a xente senón os apóstolos e discípulos, pensaban sobre el, lle responde en nome dos demais: “Ti es o Mesías”, ou sexa, o unxido, o querido, o mandado por Deus Pai ó mundo. Xesús é, polo tanto, para Pedro algo ben máis ca unha persoa normal e corrente que xorde no mundo como repetición dalgún importante personaxe anterior e que vive, morre e quizais poida revivir tamén pola súa parte noutra relevante persoa posterior. Non. Xesús pertence, si, á dimensión humana, ó “círculo” dos humanos, mais está tamén “fóra” del. Sobre todo, el é a palabra, a definitiva palabra que Deus Pai lle dirixe nel, no seu propio e “benquerido” fillo, ó mundo. E así como Deus Pai é infinito, super-infinito, misterioso e incomprensíbel, así o é tamén a súa palabra, esa palabra, que segundo nolo comenta Xoán, se fixo carne e plantou a súa tenda entre nós. Xesús e así humano coma nós, mais sáese ó mesmo tempo do círculo cerrado dos nosos pensamentos e concepcións. Por iso Xesús, en canto imaxe viva de seu Pai, é e será sempre tamén “desconcertante” no que di e no que fai. Primeira mostra do desconcertante que é Xesús. Cousa que naturalmente non lle gustará moito ó bo de Pedro; máis ben, todo o contrario. Unha maneira de saírse Xesús do normal, do estabelecido, do que poderiamos chamar “politicamente correcto” é o de que el se sae por onde menos o podería pensar Pedro. Efectivamente, Xesús anúncialles o desastrosas e pouco desexábeis que van ser para el mesmo, para Xesús, a vida e a morte que lle esperan. Xesús debeu de ser moi clariño e explícito nesta descrición do que lle esperaba, pois o evanxelista Marcos non deixa de comentar aquí o seguinte: “E dicíao con toda claridade”. Non deixa desde logo de resultar tráxica e case algo cómica, se non se tratase dun tema tan importante, a responsabilidade da que aparenta revestirse agora Pedro ó chamar a parte a Xesús para intentar convencelo, “rifándolle”, de que se deixase de tales insensateces. Claro que Pedro tiña razón desde o “politicamente correcto”, pero eses son os camiños e os modos humanos de vermos nós as cousas, non as “miras de Deus”, tal como llo advirte con toda seriedade Xesús, dirixíndose a el cun alcuño nada suave, o de “Satanás”, que a Pedro lle debeu de cortar automaticamente a fala. A linguaxe da cruz, do sufrimento, etc., polos que todos, dunha ou doutra forma, teremos que pasar nalgún intre na vida, énos, como o era tamén a Pedro, pouco grato. Mais é así, con contratempos, sufrimentos e tamén fondas alegrías, como Xesús chegou á súa resurrección e glorificación e como nolas adquiriu para nós todos. Xesús non veu ó mundo, para, garantirnos unha vida plácida, harmoniosa e cómoda. El veu máis ben para aprendernos como levar unha vida digna, xusta, respectuosa e amorosa con todos, a pesar dos sufrimentos e contratempos que nos poidan vir (e nos virán) dun lado ou doutro. Tamén así poderemos ser tamén nós salvadores do mundo, doutras persoas, vivan ou non preto de nós, de maneira semellante a como o foi e o é Xesús, salvador e liberador da humanidade toda, dos homes e mulleres de tódolos tempos e lugares. Porque iso si, a pesar de todo o que nos ocorra na vida, Deus salva sempre e salva para sempre. * domingo, 13 de setembro 2015 |
Publicacións
Octubre 2020
CategoriasOutras referencias
Entrevista en Noticieiro Galego Arquivos
|