Xosé M. Mosquera, lembrado por David Ovidio García
|
.”Xa van alo dous anos, inesquecibre Xoseme, e inda somella que foi onte o intre en que te fuches polo camiño infindo da eternidade. Inda se me fegura que non é certo e que te miro vindo cara a min coa tua cariña de anxo, teus ollos craros moi abertos á cru realidade do mundo, tua aberta sorrisa de inefable bondade, con presa de facerme sabidor das novas máis recentes das nosas letras, ou pra gorentar, xunguidos nunha fonda emozón, a descoberta dalgún novo cultivador da nosa língua que amosa inquedanzas polo rexurdimento da nosa cultura e mesmo ca tí, fonda dor pola aldraxante marxinación do noso pobo.
Entroques, sentíamos grande carraxe o fitar a laboura de moitos outros que se desprestixiaban, non sabíamos se sen decatarse ou non do feito, abafallando todo aquello que deberan de loubar por constituir o herdo dos nosos devanceiros. E tamén, como non, dábamos leitura as tuas poesías, na que amostrabas a tua inquedanza por unha vida máis diña e xusta prá humanidade e pedíasme tí, que naceras poeta, a miña cativiña opinión encol das mesmas. ¡Qué fondo amarguexo, que acidume no noso curazón, que intensa e fonda dor nos embargóu ós que de verdade te queríamos e comprendíamoste, cando soupemos que te foras e nos deixaras orfos da tua sinceira amistade! Vellos e mozos te querían porque o teu corazón dábase a todos, i - a tua bondade era a dos anxos, e por iso todos, todos, te choraron, inda que de certo moitos non souperan a quén estaban enterrando, pois dentro de tí había outro tí que moitos descoñecían. Penso que o millor homenaxe que facerche poidamos, é seguir o teu exempro, e como tí, inesquecibre Xoseme, seguir sendo fideles á nosa terra e a nós mesmos, por abafante que sexa o alleiro bafo que nos abouxe. * David Ovidio García Insua, fillo de Manuel García Barros e hoxe tamén ausente. Texto recollido en El Correo Gallego, 26-5-1984. |
|
(Escribir é unha liberación) A XOSEME, NA LEMBRANZA
X. Amancio Liñares Giraut
12 de setembro do 99. Pídeme Paulo Porta unha colaboración breve para un libro de homenaxe a Xoseme (1960-1982). Boto man do caderno no que puxera: «(Escribir é unha liberación). A Xoseme, na lembranza». Son páxinas manuscritas, datadas o 25 de maio do 82, un día despois da súa morte. Eu tiña 21 anos. Volvo lelas. Coido que hoxe non podería redactar nada mellor. Posúen a forza e a frescura do momento da dor. Teño que escolmar. Velaquí:
Benquerído amigo Xoseme: con toda a forza que che dá a rabia do absurdo que de novo apareceu, e con toda a serenidade que xorde da admiración que eu tiña polo teu ser enteiro, póñome a escribirche hoxe, cando sei que xa estás na outra banda. Estás triunfante, onda tódolos grandes da nosa patria, que foi para ti un ideallimpo, ó que dedicaches tempo -moito- e ilusión inñnda, tamén abondosa. (...). Preñrolembrarteledo, traéndonosósMonifates para aledar ós rapaces no Nadal do 81. Ou vendo como agardába-la chegada do amigo violinista de Valencia para comezar axiña a ensaiar cos do grupo Penadona, sementando galeguismo na velada nosa de Negreira. Música e literatura, e Historia. E esperanza na Galicia nova que arelamos. E veña charlas, e ideas, e veña a falar da nosa xente e dos vieiros para chegarmos a un posible paraíso (...). Café e volta a leriar, e carteis de Castelao. (...). Escribo porque quero renderche unha homenaxe. Porque din que onte morreches. Certo, si. Mais en moitos de nós o teu espirito vive. E na Historia de Galicia, tamén Aínda que quedes case anónimo. Aínda que non chegases ás alturas de persoeiros máis cativos, que teñen que subir máis alto para se facer ver. (...). No inverno xuntámonos na Porta Faxeira. Levabas présa, porque ías para Maxisterio. Querías ser mestre. Porque sabías e compartías comigo a idea de que Galicia e o mundo novo se poden construir desde as escolas. Estabas enfermo, pero estudiabas. Nunca falamos desas manchas da túa cara. Xa pronto «Almirante Mema», en Vigo; a ti, que de exército pasabas coma min. Hemodiálise, coidados intensivos. Fixen unha chamada frustrada. «Aquí no hay ningún paciente que se llame José Manuel Mosquera». Claro, eras Xoseme. (...). Coido que te coñecín dabondo. Síntome envolto na morte que supón a morte dun amigo. (...). Nós seguimos aquí, ¿ata...?. Os xornais contan que varios mozos se aforcaron estes días no país. A ti leváronte á forza. Marcháde-los mellores. Para sempre, unha forte apreta».
(Nas páxinas 60-61 do meu libro ¡Ou Galicia maná! (1992), con nomes e circunstancias reais e ficticias -sometidas ó xogo literario-, recollera outros anacos da escrita sobre Xoseme. Rematan tamén cun «para sempre, unha forte apreta». Que a súa lectura sirva hoxe coma unha homenaxe fecunda á súa memoria viva).
* 12/SETEMBRO/99
Benquerído amigo Xoseme: con toda a forza que che dá a rabia do absurdo que de novo apareceu, e con toda a serenidade que xorde da admiración que eu tiña polo teu ser enteiro, póñome a escribirche hoxe, cando sei que xa estás na outra banda. Estás triunfante, onda tódolos grandes da nosa patria, que foi para ti un ideallimpo, ó que dedicaches tempo -moito- e ilusión inñnda, tamén abondosa. (...). Preñrolembrarteledo, traéndonosósMonifates para aledar ós rapaces no Nadal do 81. Ou vendo como agardába-la chegada do amigo violinista de Valencia para comezar axiña a ensaiar cos do grupo Penadona, sementando galeguismo na velada nosa de Negreira. Música e literatura, e Historia. E esperanza na Galicia nova que arelamos. E veña charlas, e ideas, e veña a falar da nosa xente e dos vieiros para chegarmos a un posible paraíso (...). Café e volta a leriar, e carteis de Castelao. (...). Escribo porque quero renderche unha homenaxe. Porque din que onte morreches. Certo, si. Mais en moitos de nós o teu espirito vive. E na Historia de Galicia, tamén Aínda que quedes case anónimo. Aínda que non chegases ás alturas de persoeiros máis cativos, que teñen que subir máis alto para se facer ver. (...). No inverno xuntámonos na Porta Faxeira. Levabas présa, porque ías para Maxisterio. Querías ser mestre. Porque sabías e compartías comigo a idea de que Galicia e o mundo novo se poden construir desde as escolas. Estabas enfermo, pero estudiabas. Nunca falamos desas manchas da túa cara. Xa pronto «Almirante Mema», en Vigo; a ti, que de exército pasabas coma min. Hemodiálise, coidados intensivos. Fixen unha chamada frustrada. «Aquí no hay ningún paciente que se llame José Manuel Mosquera». Claro, eras Xoseme. (...). Coido que te coñecín dabondo. Síntome envolto na morte que supón a morte dun amigo. (...). Nós seguimos aquí, ¿ata...?. Os xornais contan que varios mozos se aforcaron estes días no país. A ti leváronte á forza. Marcháde-los mellores. Para sempre, unha forte apreta».
(Nas páxinas 60-61 do meu libro ¡Ou Galicia maná! (1992), con nomes e circunstancias reais e ficticias -sometidas ó xogo literario-, recollera outros anacos da escrita sobre Xoseme. Rematan tamén cun «para sempre, unha forte apreta». Que a súa lectura sirva hoxe coma unha homenaxe fecunda á súa memoria viva).
* 12/SETEMBRO/99
O tempo compartido
Familiares e amigos de Xoseme Mosquera.
Un día de xuño do 78 Neira Vilas, longos anos ausente da Terra, estaba na Estrada. Asinaba libros aos asistentes a unha conferencia sobre a cultura galega en Cuba. Entre dedicatorias e comentarios veu dar ás súas mans un exemplar das Memorias dun neno labrego, aberto nunha das páxinas da narración. O autor repasou coa punta dos dedos, demorándose, os bordes das follas, castigados por quén sabía cántas lecturas. Finalmente, ergueu a cabeza e preguntou: Cómo te chamas? Con toda a naturalidade do mundo, Xoseme contestou: Eu son Balbino.
Esta anécdota contén unha descripción rápida e precisa da personalidade de Xoseme, quen dicía que ler as Memorias dun neno labrego ou as Aventuras de Alberte Quiñoi era para el como verse nunha fotografía da infancia. García Barros, autor do segundo título, vivira e morrera en Callobre, parroquia lindante coa Moreira natal de Xoseme. A leitura do vello mestre, dicía, traíao desacougado nas súas humildes aficións literarias.
Na literatura buscou o medio de consagrar esforzos á afirmación da cultura da Galiza rural. Probou o ensaio, a narrativa curta, foi xormalista eventual e fundador dun grupo de canción galega, por el bautizado Penadona, pero a poesía foi por fín a súa trincheira. A vocación veu coincidir no tempo cunha doenza pouco común chamada Lupus, que de maneira absurda e incomprensíbel rouboulle a esperanza e a vida en maio de 1982, con 22 anos sen cumprir e a penas 3 de producción literaria.
O tempo cura as feridas, mais Xoseme era esa caste de compañeiro, amigo, fillo e irmao que ún non quer esquecer, e pesia os escasos recordos documentais que se conservan: algúns escritos e moi poucas fotografías, a súa presencia acompaña estreitamente as persoas que o trataron, como se fixo evidente nos actos do seu 15 cabodano. Xoseme seguirá vivo en moitos de nós e seguirá a ser motivo de lembranza, pero tiñamos unha débeda que non podía agardar máis tempo: honrar a súa memoria coa publicación dos seus versos.
Uns meses antes de deixarnos, Xoseme escolmou dos seus manuscritos unha serie de poemas que mecanografou para amosalos aos seus achegados. Despois disto xa case non escrebíu, aínda que algúns versos chegaron ás páxinas da revista Dorna (n°s 2 e 6). A presente edición reproduce fidelmente o seu poemario, con cinco poemas máis, resgatados para a súa leitura pública no ano 97. Non quixemos variar nada, aínda a risco de que algún lector atope unha poesía pouco pulida para o que hoxe se leva. Preferimos asumir certa anarquía gramatical e ortográfica, que fala dun tempo de urxencia e de solucións precipitadas na normalización do galego escrito, onde cada ún facía o que podía. Este poemario é o punto de partida dunha grande obra que nunca veremos, e que Xoseme decidíu afrontar sen artificios, baixo dun visíbel influxo da obra de García Barros, dende a autenticidade e sinxeleza da fala cotiá da aldea que coñecía, con todos os seus modismos, correctos ou incorrectos.
Dame a túa mán foi o berro de solidariedade de quen soñaba o paraíso futuro da irmandade dos homes. Os seus versos servirán agora para que outras persoas o descubran, e para que moitos revivamos con agradecemento o tempo compartido cunha persoa humilde, un home que tratou de ser el mesmo, sendo tamén un de Nós.
Esta anécdota contén unha descripción rápida e precisa da personalidade de Xoseme, quen dicía que ler as Memorias dun neno labrego ou as Aventuras de Alberte Quiñoi era para el como verse nunha fotografía da infancia. García Barros, autor do segundo título, vivira e morrera en Callobre, parroquia lindante coa Moreira natal de Xoseme. A leitura do vello mestre, dicía, traíao desacougado nas súas humildes aficións literarias.
Na literatura buscou o medio de consagrar esforzos á afirmación da cultura da Galiza rural. Probou o ensaio, a narrativa curta, foi xormalista eventual e fundador dun grupo de canción galega, por el bautizado Penadona, pero a poesía foi por fín a súa trincheira. A vocación veu coincidir no tempo cunha doenza pouco común chamada Lupus, que de maneira absurda e incomprensíbel rouboulle a esperanza e a vida en maio de 1982, con 22 anos sen cumprir e a penas 3 de producción literaria.
O tempo cura as feridas, mais Xoseme era esa caste de compañeiro, amigo, fillo e irmao que ún non quer esquecer, e pesia os escasos recordos documentais que se conservan: algúns escritos e moi poucas fotografías, a súa presencia acompaña estreitamente as persoas que o trataron, como se fixo evidente nos actos do seu 15 cabodano. Xoseme seguirá vivo en moitos de nós e seguirá a ser motivo de lembranza, pero tiñamos unha débeda que non podía agardar máis tempo: honrar a súa memoria coa publicación dos seus versos.
Uns meses antes de deixarnos, Xoseme escolmou dos seus manuscritos unha serie de poemas que mecanografou para amosalos aos seus achegados. Despois disto xa case non escrebíu, aínda que algúns versos chegaron ás páxinas da revista Dorna (n°s 2 e 6). A presente edición reproduce fidelmente o seu poemario, con cinco poemas máis, resgatados para a súa leitura pública no ano 97. Non quixemos variar nada, aínda a risco de que algún lector atope unha poesía pouco pulida para o que hoxe se leva. Preferimos asumir certa anarquía gramatical e ortográfica, que fala dun tempo de urxencia e de solucións precipitadas na normalización do galego escrito, onde cada ún facía o que podía. Este poemario é o punto de partida dunha grande obra que nunca veremos, e que Xoseme decidíu afrontar sen artificios, baixo dun visíbel influxo da obra de García Barros, dende a autenticidade e sinxeleza da fala cotiá da aldea que coñecía, con todos os seus modismos, correctos ou incorrectos.
Dame a túa mán foi o berro de solidariedade de quen soñaba o paraíso futuro da irmandade dos homes. Os seus versos servirán agora para que outras persoas o descubran, e para que moitos revivamos con agradecemento o tempo compartido cunha persoa humilde, un home que tratou de ser el mesmo, sendo tamén un de Nós.