Tabeirós Montes
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Alvarizas
        • Pombais
      • Castelos >
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
      • Cruces
      • Hórreos >
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Pedre
        • Ponte de Andón
        • Ponte Carballa
        • Ponte do Crego
        • Ponte de Gomail
        • Ponte de Leira
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Gundián
        • Ponte Vea
        • Ponte de Santo Antonio
      • Torres >
        • A Torre da Barreira
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza de Curantes
        • Pozo Sangoento
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
      • Nomes >
        • Avelina Valladares
        • Mary Isaura
        • Virxinia Pereira
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

Aqueles caciques de Cerdedo nos seus tolos cacharros

13/1/2021

1 Comentário

 
Imagem
Comparanza entre un ómnibus (esqu.) e un ripert (der.).
Calros Solla
Do xornal pontevedrés Progreso do primeiro de setembro de 1914 escolmamos a seguinte nova: Se ha puesto en circulación, para el servicio a Sotelo de Montes, un hermoso coche automóbil titulado “La Folgosana”, propiedad de nuestro estimado amigo don Francisco Cachafeiro. Es un coche cómodo y el chofer que lo dirije, un excelente mecánico.
No tamén pontevedrés La Libertad do 17 de setembro, aclárasenos un chisco o proxecto empresarial: Se ha establecido un nuevo servicio de automóviles entre esta ciudad (Pontevedra) y Carballino (O Carballiño-Ourense). Los cómodos y elegantes coches hispano-suízos, que se destinan a este servicio, son propiedad de los señores Cachafeiro y Campos y se llaman “La Folgosana”. Deseamos un éxito a la empresa.
Polo xornal El Diario de Pontevedra (14-1-1915) sabemos que os automóbiles de “La Folgosana” estacionaban e fornecíanse de combustíbel no garaxe do mecánico-electricista suízo Julio Senn, en Pontevedra, situado “frente a los muelles de pequeña velocidad de la estación de ferrocarril”. Cómpre lembrar que a antiga estación de tren pontevedresa localizábase na actual praza da Galiza. Por ser máis precisos, o “Garage Senn” situábase na, antano e hogano, rúa de Andrés Mellado. En xaneiro de 1915, as instalacións do garaxe Senn en Andrés Mellado van ser pasto das lapas. Un ano despois, Julio Senn abriría un taller de reparacións electro-mecánicas de automóbiles e bicicletas na rúa da Peregrina.
Este Francisco Cachafeiro tiña por segundo apelido Cabano, e era fillo de Francisco Cachafeiro Vaamonde (†1918) (que fora alcalde de Cerdedo a finais do século XIX). Os Cachafeiro eran naturais da parroquia cerdedesa de Folgoso. Francisco Cachafeiro Cabano (†1934) era enxeñeiro e contratista de Obras Públicas, ocupación na que se vai prodigar a liñaxe Cachafeiro: o seu irmán Ramón Cachafeiro Cabano, o fillo deste, Ramón Cachafeiro Varela etc. Entre outras moitas obras, os Cachafeiro víñanse facendo dende finais do século XIX coas adxudicacións de construción e mantemento da estrada Barbantiño-Pontevedra, é dicir, a estrada de Ourense, a actual N-541, por onde tamén circulaban os seus autobuses.
Quen é o Campos que, asociado con Cachafeiro, puxo en funcionamento a liña de trasporte de viaxeiros? “Campos” é un apelido común en Cerdedo. Puidéramos pensar que o tal Campos fose Xosé María Campos Varela, médico titular de Cerdedo, irmán, entre outros, do avogado e conserveiro Ánxel Campos Varela (monárquico e agrarista), que ocupará fugazmente a alcaldía do Vigo republicano. Ánxel Campos, que mesmo recibirá a medalla da Orde da República, afiliarase a Falanxe tras o golpe de Estado de xullo do 36 (El Pueblo Gallego, 17-9-1936 e 6-10-1936). Pola súa banda, Xosé María Campos Varela, afervoado agrarista, tamén acabará abrazando a sublevación fascista (El Diario de Pontevedra, 22-10-1936).
Ramón Cachafeiro Cabano (†1947), fillo do exalcalde cerdedés Francisco Cachafeiro Vaamonde e irmán de Francisco, casou con Vitorina Varela Garrido, filla do tamén alcalde cerdedés Xerardo Varela Figueroa (†1937). Os Cachafeiros e o Varela eran os homes fortes do deputado Riestra en Cerdedo.
Xerardo Varela sucedera na alcaldía cerdedesa ao seu consogro Francisco Cachafeiro Vaamonde. Ramón e Vitorina serán pais, entre outros, de Ramón Cachafeiro Varela (neto e afillado de Xerardo Varela e alto cargo da empresa MZOV), e por tal, os Ramóns serán cuñado e sobriño, respectivamente, de Francisco Varela Garrido, fillo de Xerardo Varela. O díscolo Pancho Varela foi activista republicano e era secretario do concello de Cerdedo en xullo de 1936. Segundo lemos na causa 1.306/36, Pancho foi entregado polos Cachafeiro aos fascistas, que o fusilaron, tras xuízo-farsa, un ano despois. Pola banda da muller, Xerardo Varela era así mesmo bistío de Francisco Nieto González (Paco Nieto), “brigada caballero mutilado”, presuntamente implicado en episodios de represión tras a sublevación militar do 36 (Pereira, D.: A II República e a Represión franquista no Concello de Cerdedo, 2006). Paco Nieto era o chofer da Pendanga, un pequeno autocar (a camioneta) que carrexaba nos feirantes cara aos mercados de Soutelo, Famelga, Cuspedriños...; nos músicos, cara as romaxes dos santos de lonxe; nas poubanas, cara aos areais de Marín. Paco Nieto era sobriño de Francisco González Caramés Majito, socio de Ramón Cachafeiro Varela no consorcio MZOV, a compañía que uniu por camiño de ferro Medina del Campo con Vigo, nunha angueira que enviou anticipadamente a moitos obreiros para a tumba. Inhabilitado para o maxisterio e condenado á perpetua o en consello de guerra, Francisco Varela Buela, o mestre republicano de Cerdedo e secretario técnico do concello, houbo de gañar a vida póndolles escola en Campobecerros (Castrelo do Val) aos fillos dos carrilanos e, entre eles, aos de Cachafeiro Varela. Eis a caridade dos vencedores. (Léase: Cid, R.: Carrilanos: Os túneles dun tempo, Xerais, 2005). Unha filla de Paco Nieto casou con Manuel Gutiérrez Torres, alcalde de Cerdedo durante a ditadura (1950-4; 1958-65) e xefe local de Falange. Manuel Gutiérrez Pérez, pai de Gutierrez Torres, casara en segundas nupcias con Carme Díaz Gutiérrez que, á súa vez, enviuvara de Serafín Sieiro Moreira, alcalde riestrista de Cerdedo (1920-3). Os Gutiérrez estiveron presuntamente implicados en episodios de represión tras a sublevación militar do 36 (Pereira, D.: A II República e a Represión franquista no Concello de Cerdedo, 2006).
A vinculación entre os Cachafeiro e os Campos Varela era moita. Valla un exemplo: En setembro de 1912, Candelaria Campos Varela, irmá de Xosé María, ingresou no convento das clarisas en Pontevedra. Un ano despois (decembro de 1913), amadriñou a sú profesión relixiosa Henriqueta Camiña Losada que, poucos meses despois, en xaneiro do 14, contraería matrimonio en Cerdedo con Xosé María Campos Varela. En outubro do ano 1912, outro dos irmáns, Xesús María Campos Varela fora nomeado capelán do convento de Santa Clara.
Henriqueta Camiña Losada era irmá de Carme Camiña Losada, fillas do boticario de Cerdedo Henrique Camiña Nieto, falecido en 1896. Carme Camiña casou co boticario de Cerdedo Gumersindo Bugallo Bouza (†c.1912). Carme Camiña Losada e mais os seus fillos Helena e Ánxel Bugallo Camiña (dirixente local de Izquierda Republicana) serán vítimas da represión en Cerdedo tras o golpe de Estado fascista de xullo de 1936 (Solla, C: Así aprenderán a non ter ideas. Agrarismo, caciquismo e República en Cerdedo, 2016).
Porén, retomando o fío, o socio de Cachafeiro Cabano non é o cerdedés Campos Varela, senón o estradés Pedro Campos Rozados, adiñeirado empresario curtido no sector da locomoción terrestre e, no eido político, adicto tamén ao candidato riestrista (Progreso, 12-2-1922). O xornal El Norte de Galicia do 29 de maio de 1914, adiántanos que Pedro Campos partira cara a Barcelona co obxecto de adquirir tres coches automóbiles e un camión para establecer a liña entre Pontevedra e O Carballiño, pasando por Cerdedo. A empresa de automoción Hispano-Suiza fundárase na Cidade Condal en 1904. “La Folgosana” tivo unha vida efémera, quizais condicionada polas perdas acaecidas por mor do incendio do garaxe Senn. Xa en 1917, Pedro Campos, dono dos autobuses de liña “El Águila”, fixérase cargo dos servizos Pontevedra-O Carballiño e Cuntis-Compostela. As iniciativas de Pedro Campos acabarán consolidándose na empresa de transportes “La Estradense”, aínda en activo.
O transporte motorizado de viaxeiros “La Folgosana” entrou en rivalidade cos coches tirados por cabalos (as carrilanas) da empresa “La Cerdedense” (ou “El Cerdedense”), fundada no principiar do século polo empresario local Secundino Bugallo Sieiro. Secundino Bugallo investirá nos seus proxectos empresariais o diñeiro obtido cun premio da lotaría. En 1913, Antonio Gómez era un dos seus maiorais. As sancións por infrinxir o regulamento verbo do número de pasaxeiros eran habituais (Noticiero de Vigo, 22-8-1913).
No mesmo ano 13, o veciño da parroquia de Figueiroa (Cerdedo) Constantino Troitiño Sieiro, empresario de coches da competencia, é denunciado pola Garda Civil por conducir un riper con 34 asientos y ocho caballerías de tiro, careciendo de licencia y numeración el vehículo. Aplícaselle unha multa de 20 pesetas (El Correo de Galicia, 28-8-1913). En setembro do ano 1935, Costantino Troitiño, Francisco Arca Valiñas e Roxelio Arca Rivas (entre outros) serán axuizados por interromper bruscamente os cultos do Xoves Santo na parroquial de Figueiroa (El Pueblo Gallego, 1-9-1935). Un ano despois, Francisco Arca sería asasinado por falanxitas de Cerdedo na Ponte do Barco (Pedre). Constantino Troitiño rexentará en Cerdedo unha tenda de ultramarinos e, asemade, a empresa de transportes “La Trucha”, con vehículos xa motorizados: feiras (Doade, Pontevedra...) e festas.
No ano 1914, Secundino Bugallo Sieiro vendeulle a empresa a un tal Manuel Portas. En 1900, dende Pontevedra saía diariamente un coche ás 2’50 h da mañá con destino Cerdedo; tornando á capital ás 14:00 h. Catorce anos despois, dende Pontevedra aínda saía, de xeito cotián, un coche de cabalos ás 15:30 h e tornaba ás 9:00 h (do día seguinte). Paseniñamente, os coches de cabalos e os riperts (na honra de monsieur Ripert, o seu inventor) irán pasando á historia. O roncexar arfante dos Hispano-Suíza de “La Folgosana”, ascendendo as costas de Viascón ou de Dorna, sinalaban unha nova época. Os cabalos rinchantes de “La Cerdedense”, e os máis tiros, quedarían relegados á denominación dunha unidade de potencia.
Secundino Bugallo Sieiro, Secundino do Monte, contraerá matrimonio con Carolina Varela Garrido, filla do alcalde Xerardo Varela Figueroa. En 1912, sucederá o seu sogro na alcaldía de Cerdedo. Do matrimonio nacerá Carolina Bugallo Varela, presuntamente implicada en episodios de represión tras a sublevación militar do 36 (A II República e a Represión franquista no Concello de Cerdedo, 2006). Como se comproba, baixo o control sempiterno da dereita caciquil, o nepotismo foi unha práctica enraizada na política cerdedesa, agás no trienio agrarista (1917-1920) e no primeiro bienio republicano (1931-1933). De pura endogamia, a xenética do poder foi depauperándose até provocar en 2016 a vergoñenta desaparición do municipio.
Amais de ser pioneiro na condución de pasaxeiros, Secundino Bugallo Sieiro, alcumado o eléctrico Patita, tamén foi precursor en Cerdedo na condución da electricidade. Dende 1907, Secundino Bugallo fora autorizado a empregar 500 l de auga por segundo do río Lérez para usos industriais. O 4 de xuño de 1912, o xornal Progreso informa que o Ministerio de Fomento autorizaba a Secundino Bugallo Sieiro a establecer una línea de transporte de energía eléctrica con destino a alumbrado y fuerza motriz desde el lugar de “Insua” o “Torre dos Mouros” (na ribeira do Lérez), hasta la villa de Cerdedo (Real Orde do 28 de maio de 1912). Henrique de Francisco, o mecánico da hidroeléctrica de Dorna, foi o encargado de montar a maquinaria Lérez arriba, así como o tendido dos cables condutores até as rúas e vivendas do lugar de Cerdedo. Púñase en funcionamento a Fábrica da Luz de don Secundino que contaba, entre os seus socios, con Francisco Cachafeiro Cabano e Serafín Sieiro Moreira (Progreso, 24-7-1918). En xaneiro de 1934, Secundino Bugallo obtivo a autorización para conducir a electricidade dende a central da Torre dos Mouros até Vilapouca (Forcarei), Folgoso, Figueiroa e Quireza (Cerdedo). As queixas e denuncias polo servizo careiro e deficiente e mais pola incompatibilidade nos cargos de alcalde e empresario encargado da subministración eléctrica foron frecuentes (Progreso, 28-1-1916). Herdeiro ideolóxico do seu sogro, o incombustíbel Secundino Bugallo volverá á primeira liña da política cerdedesa canda o Bienio Negro e durante a ditadura franquista.
Documéntase abondo na prensa histórica que a xestión dos alcaldes cerdedeses Francisco Cachafeiro, Xerardo Varela e Secundino Bugallo (entre outros), proclives ao riestrismo e refractarios á corrente agrarista e ao republicanismo, caracterizouse polas prácticas caciquís (exceso de poder, favoritismos, aplicación arbitraria do artigo 29 da lei electoral de 1907, excesos no cobro de taxas e tributos, lucro na exención do servizo militar, fariseísmo, persecución ideolóxica...) (Léase: Solla, C: O ano que chimpamos o cacique. Crónica do agrarismo en Cerdedo (1916-1923), Morgante, 2011 e Así aprenderán a non ter ideas. Agrarismo, caciquismo e República en Cerdedo, Morgante, 2016).

Case un século despois, os próceres cerdedeses seguían obtendo beneficios da instalación de enxeños eléctricos nos ríos e montes dun territorio desafiuzado a mantenta: a hidroeléctrica do Lérez, a hidroeléctrica do Castro, o parque eólico do monte do Seixo... En Cerdedo, como bágoas na chuvia, o renxer cachazudo das carrilanas de “La Cerdedense” e dos ómnibus de “La Folgosana” perderase definitivamente ao paso estremecedor do tren de alta velocidade.
Imagem
Autocar de Transportes 'La Trucha'.
Imagem
Coche de cabalos de 'La Cerdedense'.
Imagem
Este ómnibus Hispano-Suiza de 1915 (20 cabalos de forza) era moi semellante aos vehículos empregados por 'La Folgosana'.
1 Comentário
Esperanza
14/1/2021 06:45:35 pm

O Campos podería ser meu avó, Manuel Campos García, moi emprendedor e progresista, estableceuse en Forcarei onde puxo comercio onde agora está o París, tiña un camión de mercadorías, morreu pouco antes das eleccións do 36. Pedro Campos debe ser meu bisavó

Responder



Enviar uma resposta.


    Colaboracións

    Todos
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Feed RSS



    Un proxecto de:

     Imagem

    Estamos en:

    Imagem
    Imagem
    Imagem

      Recibir novas

    Subscrición
    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.

    Histórico

    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013