O colectivo Capitán Gosende conclúe o inventario dos reloxos de sol de Cerdedo sumando tres cuadrantes na parroquia de Folgoso
 O San Pedro, reloxo de sol do barrio de San Pedro (Cerdedo). |  Reloxo de sol do Requeté (A Vilalén). |
Calros Solla
O 10 de abril puxémoslle o ramo á catalogación dos reloxos de sol cerdedeses percorrendo as aldeas da parroquia de Parada e mais as aldeas da parroquia de Folgoso.
O paseo pola parroquia de Parada (lugares de Parada, A Mouteira, Milladoiro, Insua e Framil) non deparou resultados positivos. Da nosa visita á parroquia de Folgoso (lugares de Covas, Cachofés, O Casal, Outeiro, Quinta, A Esbarrela e Vilariño) obtivemos noticia doutros tres cuadrantes.
Parroquia de Folgoso
Cachofés:
–A Santa Bárbara.
Á beira da estrada nacional, encol da clave dun portal arcado, pousa unha imaxe en pedra da santa Bárbara, padroeira de canteiros, mineiros, artilleiros ou aqueloutros profesionais manexadores de explosivos. Efeméride: 4 de decembro.
Bárbara de Nicomedia foi unha mártir cristiá (sécs. III-IV). Filla do sátrapa Dióscoro, que a pechou nun alxube casteleiro para forzar un casamento de comenencia e para evitar a súa conversión ao cristianismo. A súa reclusión foi en van; daquela, o pai ordenou o seu tormento, que tamén foi inútil. O propio Dióscoro acabaría cortándolle a cabeza á filla.
Iconografia da santa Bárbara de Folgoso: moza sen coroa, acaroada a unha torre na que se abren tres ventás (os vans simbolizan a Santísima Trindade). Á escultura fáltalle a man dereita, coa que podería termar dunha palma, símbolo do martirio. A imaxe asenta sobre pedestal cuadrangular. Na cara frontal e mais nas laterais do pedestal lese, enmarcada, a inscrición “S-BARBARA”.
No reverso da torre (orientación sueste), tallouse o reloxo de sol. Cuadrangular e antropomorfo. O limbo é circular. Gnomon metálico triangular.
O reloxo de sol da santa Bárbara foi consignado no libro Relojes de piedra en Galicia (1986, páx. 55, fotografías 7 e 8) de Xosé Luís Basanta.
O Casal:
–O reloxo de sol da casa de Cota.
Sitúase nunha das paredes da vivenda que dá cara a un patio ou curral interior. O testemuño dunha veciña serviunos para anotar que o cuadrante é de tipoloxía cuadrangular. O gnomon, de ferro, é triangular.
Vilariño:
–O reloxo de sol da casa de Carme Barros.
Desapareceu do seu postoiro hai sesenta ou setenta anos. Pousaba nas sobrepenas dunha casa do rueiro denominado O Medio do Lughar. Orientación sur. Tallado en pedra de gran. Tipoloxía cuadrangular. A peza tiña a parte superior arredondada e asentaba nunha pequena plataforma. O gnomon era unha variña metálica.
Tras o escrutinio das parroquias de Parada e Folgoso, engadimos 3 reloxos de sol á nosa listaxe, xa definitiva. Polo tanto, tras semanas de traballo, nas parroquias de Cerdedo, Pedre, Castro, Quireza, Figueiroa, Tomonde, Parada e Folgoso documentáronse un total de 41 reloxos de sol, dos cales, que saibamos, só se conservan 19. É dicir, en cincuenta anos (aprox.), Cerdedo viu diminuír o seu patrimonio etnográfico en 22 reloxos de sol. A parroquia máis damnificada foi a de Cerdedo.
Desagregando os reloxos de sol por parroquias: Na de Cerdedo conservaríanse 4 cuadrantes de 13; na de Pedre, 3 de 4; na de Castro, 3 de 6; na de Quireza, 4 de 9; na de Figueiroa, 0 de 2; na de Tomonde, 3 de 4; e na de Folgoso, 2 de 3. Na parroquia de Parada non nos deron razón da existencia presente ou pasada deste mobiliario.
Ordenando os datos recadados nesta investigación:
Os 41 cuadrantes cerdedeses son (ou eran) verticais e ortomeridianos. Os reloxos están (ou estaban) tallados en pedra (xeralmente, granito). Apenas 1 (de recente colocación) é de metal.
Dos 19 cuadrantes existentes, uns 11 cumpren a súa función. Os máis, ou carecen de gnomon ou están mal orientados.
Dos reloxos documentados, 3 adobían igrexas, 3 enfeitan (ou enfeitaban) canastros e, os máis (35), son (ou eran) aderezo das vivendas.
Segundo a información obtida, 6 cuadrantes están (ou estaban) embutidos nas paredes das construcións; 5, penduran (ou penduraban) das paredes; 6 asentan (ou asentaban) sobre peañas saíntes; 5, álzanse (ou alzábanse) encol do pinche de casas ou canastros; 9 pousan (ou pousaban) nas sopenas das vivendas; e 4 sobre as lumieiras ou arcos de portais. Ignórase a disposición de 6.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 15 ou 16 teñen (ou tiñan) o limbo rectangular, mentres que 12 ou 13 teñen (ou tiñan) o limbo circular. En 13 casos (todos eles desaparecidos), ignórase a fasquía do limbo.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 7 ou 8 son (ou eran) antropomorfos.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 8 presentan numeración horaria: 4 en romanos e 4 en arábigos.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 17 teñen (ou tiñan) gnomon triangular e 6 teñen (ou tiñan) gnomon de variña. En 18 casos (vulnerados ou desaparecidos), ignórase a fasquía do gnomon.
No tocante á autoría dos reloxos, só demos recadado o nome de 3 dos canteiros artífices.
E até aquí, da man do colectivo Capitán Gosende, o capítulo dedicado aos cuadrantes cerdedeses. Os farois, os reloxos e os amores, en por alto. Traballo feito non corre présa. Vulnerant omnes, ultima necat.
O paseo pola parroquia de Parada (lugares de Parada, A Mouteira, Milladoiro, Insua e Framil) non deparou resultados positivos. Da nosa visita á parroquia de Folgoso (lugares de Covas, Cachofés, O Casal, Outeiro, Quinta, A Esbarrela e Vilariño) obtivemos noticia doutros tres cuadrantes.
Parroquia de Folgoso
Cachofés:
–A Santa Bárbara.
Á beira da estrada nacional, encol da clave dun portal arcado, pousa unha imaxe en pedra da santa Bárbara, padroeira de canteiros, mineiros, artilleiros ou aqueloutros profesionais manexadores de explosivos. Efeméride: 4 de decembro.
Bárbara de Nicomedia foi unha mártir cristiá (sécs. III-IV). Filla do sátrapa Dióscoro, que a pechou nun alxube casteleiro para forzar un casamento de comenencia e para evitar a súa conversión ao cristianismo. A súa reclusión foi en van; daquela, o pai ordenou o seu tormento, que tamén foi inútil. O propio Dióscoro acabaría cortándolle a cabeza á filla.
Iconografia da santa Bárbara de Folgoso: moza sen coroa, acaroada a unha torre na que se abren tres ventás (os vans simbolizan a Santísima Trindade). Á escultura fáltalle a man dereita, coa que podería termar dunha palma, símbolo do martirio. A imaxe asenta sobre pedestal cuadrangular. Na cara frontal e mais nas laterais do pedestal lese, enmarcada, a inscrición “S-BARBARA”.
No reverso da torre (orientación sueste), tallouse o reloxo de sol. Cuadrangular e antropomorfo. O limbo é circular. Gnomon metálico triangular.
O reloxo de sol da santa Bárbara foi consignado no libro Relojes de piedra en Galicia (1986, páx. 55, fotografías 7 e 8) de Xosé Luís Basanta.
O Casal:
–O reloxo de sol da casa de Cota.
Sitúase nunha das paredes da vivenda que dá cara a un patio ou curral interior. O testemuño dunha veciña serviunos para anotar que o cuadrante é de tipoloxía cuadrangular. O gnomon, de ferro, é triangular.
Vilariño:
–O reloxo de sol da casa de Carme Barros.
Desapareceu do seu postoiro hai sesenta ou setenta anos. Pousaba nas sobrepenas dunha casa do rueiro denominado O Medio do Lughar. Orientación sur. Tallado en pedra de gran. Tipoloxía cuadrangular. A peza tiña a parte superior arredondada e asentaba nunha pequena plataforma. O gnomon era unha variña metálica.
Tras o escrutinio das parroquias de Parada e Folgoso, engadimos 3 reloxos de sol á nosa listaxe, xa definitiva. Polo tanto, tras semanas de traballo, nas parroquias de Cerdedo, Pedre, Castro, Quireza, Figueiroa, Tomonde, Parada e Folgoso documentáronse un total de 41 reloxos de sol, dos cales, que saibamos, só se conservan 19. É dicir, en cincuenta anos (aprox.), Cerdedo viu diminuír o seu patrimonio etnográfico en 22 reloxos de sol. A parroquia máis damnificada foi a de Cerdedo.
Desagregando os reloxos de sol por parroquias: Na de Cerdedo conservaríanse 4 cuadrantes de 13; na de Pedre, 3 de 4; na de Castro, 3 de 6; na de Quireza, 4 de 9; na de Figueiroa, 0 de 2; na de Tomonde, 3 de 4; e na de Folgoso, 2 de 3. Na parroquia de Parada non nos deron razón da existencia presente ou pasada deste mobiliario.
Ordenando os datos recadados nesta investigación:
Os 41 cuadrantes cerdedeses son (ou eran) verticais e ortomeridianos. Os reloxos están (ou estaban) tallados en pedra (xeralmente, granito). Apenas 1 (de recente colocación) é de metal.
Dos 19 cuadrantes existentes, uns 11 cumpren a súa función. Os máis, ou carecen de gnomon ou están mal orientados.
Dos reloxos documentados, 3 adobían igrexas, 3 enfeitan (ou enfeitaban) canastros e, os máis (35), son (ou eran) aderezo das vivendas.
Segundo a información obtida, 6 cuadrantes están (ou estaban) embutidos nas paredes das construcións; 5, penduran (ou penduraban) das paredes; 6 asentan (ou asentaban) sobre peañas saíntes; 5, álzanse (ou alzábanse) encol do pinche de casas ou canastros; 9 pousan (ou pousaban) nas sopenas das vivendas; e 4 sobre as lumieiras ou arcos de portais. Ignórase a disposición de 6.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 15 ou 16 teñen (ou tiñan) o limbo rectangular, mentres que 12 ou 13 teñen (ou tiñan) o limbo circular. En 13 casos (todos eles desaparecidos), ignórase a fasquía do limbo.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 7 ou 8 son (ou eran) antropomorfos.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 8 presentan numeración horaria: 4 en romanos e 4 en arábigos.
Segundo a información obtida dos reloxos documentados, 17 teñen (ou tiñan) gnomon triangular e 6 teñen (ou tiñan) gnomon de variña. En 18 casos (vulnerados ou desaparecidos), ignórase a fasquía do gnomon.
No tocante á autoría dos reloxos, só demos recadado o nome de 3 dos canteiros artífices.
E até aquí, da man do colectivo Capitán Gosende, o capítulo dedicado aos cuadrantes cerdedeses. Os farois, os reloxos e os amores, en por alto. Traballo feito non corre présa. Vulnerant omnes, ultima necat.
Reloxo de sol da casa de Lidia Caramés (A Cavadosa).
Reloxo de sol da igrexa de Santo Estevo de Pedre.
Reloxo de sol do Salgueiro (Pedre).
Reloxo de sol dunha casa do rueiro do Castro (A Vilalén).
Reloxo de sol da igrexa parroquial de Quireza.
Primeiro plano do reloxo de sol da ermida de Filgueira.
Reloxo de sol dunha casa dos Castros.
Reloxo de sol dunha casa de Piñeiro.
Reloxo de sol da santa Bárbara (Cachofés-Folgoso)
Fuente RSS
