TABEIROSMONTES
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
        • Castrp Valente
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro de Fontegrande
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños >
        • Muíño de Ricovanca
        • Muíños de Vesacarballa
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Ricovanca
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte Liñares
        • Ponte do Reconco
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelos >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza da Caldeira
        • Fervenza da Cova do Lago
        • Fervenza de Curantes
        • Freixa de Chamosa
        • Fervenza da Firveda
        • Fervenza da Graña
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Cádabo
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Montouto
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Umia
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
      • Fiestra Con Masa
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Atri Non
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

José Darriba Puente, o fillo da Licha. Memoria da represión en San Clodio de Ribas de Sil

10/1/2021

3 Comentários

 
Imagem
José Darriba Puente coas súas irmás Luisa e Carmen.
Alicia Garrido
ImagemMarcelino Fernández Prada.
Axiña amañecerá. Once homes comparten a mesma cela. Apurando os derradeiros cigarros, devecen por atopar a calma que lles permita soportar a situación. Esperan un milagre tentando dominar o medo, a rabia e a impotencia que se acrecenta co paso dos minutos. Os once compartirán un mesmo destino, o mesmo patíbulo. Están na antesala da morte: o pavillón dos condenados do Cárcere Provincial de Lugo.
Todos foran acusados de rebelión militar pola súa actuación na defensa da República entre os días 18 e 22 de xullo de 1936 en San Clodio de Ribas de Sil (Lugo). Nemesio Prieto Ferreiro era un xornaleiro de 35 anos. Casado e pai de catro fillos, vivía en Castro de Abaixo (Ribas de Sil). Manuel Álvarez Martínez, de 50 anos, tamén xornaleiro, estaba casado e tiña un fillo. Enrique Martínez Franco tiña 37 anos, casado e pai dun fillo, gañaba o pan traballando no campo. Manuel e Enrique naceran en Nocedo (Quiroga). Bienvenido Bao Fernández era un labrego de 26 anos, aveciñado en Paradaseca (Quiroga). Casara e tiña dous fillos. Albino Núñez Rodríguez era un labrego de 31 anos, natural de Carballo de Lor (Quiroga). Estaba casado e era pai dun fillo. Manuel Díaz López Mataovellas, tiña 25 anos. Dedicado á labranza, estaba casado e era pai dunha nena. Bautista Martínez Fernández, de 26 anos, era un labrego que vivía en Paradaseca (Quiroga). Toribio Rodríguez Torres, labrego de 28 anos, estaba aveciñado en Castro de Abaixo (Ribas de Sil). Rogelio Padín París, xornaleiro de 19 anos, nacera en Bos Aires e vivía en Ferrol. Dionisio García Fraga, de profesión panadeiro, tiña 21 anos e era natural de Poio (Pontevedra). Por último, o labrego José Darriba Puente de 19 anos era natural de San Clodio de Ribas de Sil e estaba solteiro como Bautista, Toribio, Rogelio e Dionisio. Permítanme determe na vida de José.
José María Darriba Puente nacera en San Clodio o 13 de xullo de 1917. Fillo natural de Alicia Puente Fernández, a Licha, foi bautizado en setembro de 1917, de pai e avós paternos “incógnitos”. Pero o seu proxenitor tiña nome e apelidos: José Darriba Suárez era natural da Frieira (A Pobra de Brollón) e atopábase en 1917 realizando o servizo militar en Madrid. Trasladado a Monforte en 1919, Darriba Suárez retomará a súa relación con Alicia e terminará casando con ela e recoñecendo o pequeno José como fillo de ambos en 1920. Estableceron o seu fogar en San Clodio ata que en 1922 Darriba Suárez, condutor na Compañía de los Caminos de Hierro del Norte de España, é destinado a León.
O pequeno José recibirá unha educación relixiosa nun colexio de recente creación: Os Maristas. Na rúa Barahona, José aprenderá a ler e a escribir, desenvolverá o seu amor pola literatura e o teatro e destacará pola súa ansia de coñecemento que lle reportará o alcume de “Afonso X o Sabio”. Polas tardes, axuda a súa nai e traballa de recadeiro para unha tenda do barrio gañando uns reais, necesarios para unha familia que vai crecendo. O seu pai tamén vai ascendendo na xerarquía militar e chega a sarxento. A vida sorríalle á familia Darriba Puente, ata a proclamación da Segunda República o 14 de abril de 1931. José Darriba Suárez, militar de ideoloxía monárquica e tradicionalista, non pode ser máis contrario á instauración do novo réxime. Cando no seu desexo de transformar o estamento castrense, o Goberno Provisional aproba uns decretos entre abril e setembro (refundidos posteriormente na “Lei Azaña”) encamiñados a tal fin, Darriba Suárez solicita o seu pase á “situación de retirado”. Concedido o retiro en decembro de 1931 cunha asignación mensual de 232 pesetas, a familia volve a San Clodio.
José Darriba Puente ten 14 anos. Remata os seus estudos, probablemente nos Escolapios de Monforte. Co paso do tempo e despois de varios traballos esporádicos, comeza a traballar como caldeireiro na fábrica de Pío López Ojea, industrial da localidade. A súa formación e as súas inquedanzas fan que participe de forma activa na vida cultural da localidade sendo membro do grupo de teatro da Sociedad Cultural y Recreativa Artesana de San Clodio. Esta sociedade, de carácter progresista, tiña como obxectivos principais promover actividades culturais e formar a clase traballadora: clases nocturnas, conferencias, creación dunha biblioteca. Así, en abril de 1936, nos salóns da sociedade, estréase a obra Mi vida es mía (do dramaturgo Augusto Pérez Olmedilla) cun gran éxito de público e crítica. O xornal El Pueblo Gallego (22-5-1936) dedícalle espazo ao acontecemento: Satisfechos pueden estar los directivos de la popular y progresiva Sociedad Cultural y Recreativa Artesana por el éxito obtenido por su cuadro artístico […] El joven Darriba, el número uno entre todos, interpretó y supo sentir su papel de Andrés Manso.
No eido político, José Darriba Puente non herdara a ideoloxía do seu pai. A súa conciencia de clase lévao a afiliarse á UXT e á Agrupación Socialista Agraria de San Clodio, constituída en abril de 1931 (denominada Agrupación Socialista Obrera de Oficios Varios “Fraternidad y Trabajo” a partir de marzo de 1933) e presidida por Marcelino Fernández Prada, quen se converterá no primeiro alcalde socialista de San Clodio en maio de 1931. A nova política practicada polo rexedor significou un sopro de aire fresco que terminaba con décadas de caciquismo e corrupción. O alcalde erixirase ademais nun modelo para as novas xeracións, demostrándolles que unha política social en beneficio do pobo e non dun mesmo era posible. Sen dúbida, a chegada de Marcelino, a súa influencia, afastou aínda máis os dous Darriba. A persoa na que se está convertendo o mozo Darriba: socialista, sindicalista, defensor da República e cativado polo mundo da farándula, contraviña os desexos do seu pai. O seu futuro prometedor veríase truncado o 18 de xullo de 1936. Definitivamente, os camiños de pai e fillo separaríanse neste punto para sempre: mentres o sarxento retirado se presentaba o 20 de xullo na Comandancia Militar de Monforte para reincorporarse de forma inmediata ao servizo da sublevación, o mozo Darriba aliñábase co seu alcalde para defender a legalidade democrática.
San Clodio de Ribas de Sil, onde obreiros e labregos deran mostras de firmeza e compromiso durante a Revolución de Outubro de 1934, foi un dos lugares que opuxeron maior resistencia ante os golpistas. Converteuse tamén no punto de encontro de xente procedente de poboacións limítrofes e mineiros de Ponferrada e Fabero, algún feridos, que fuxían da barbarie. O alcalde axiña organizou a defensa da legalidade republicana recrutando máis homes, requisando armas e distribuíndo cuadrillas polas principais entradas do pobo. Resisten durante catro días, ata que o 22 de xullo forzas falanxistas, Garda Civil e Carabineiros de Quiroga e mais efectivos da Garda Civil de Lugo, todos baixo o mando do capitán López de Haro y Rey, entran no pobo dobregando a resistencia coa súa superioridade de armamento. Aqueles que non caen na loita vense obrigados a fuxir ao monte; outros escapan nunha das máquinas do tren. Os menos “afortunados” son detidos e levados ao depósito municipal de Quiroga para seren posteriormente trasladados aos cárceres de Monforte ou Lugo. Algúns non chegan nunca a tal destino e son “paseados” durante os días sucesivos. José Darriba Puente non foxe, non se agocha; queda na casa. E así pasan días, semanas, meses... Ata que un día de novembro, a Garda Civil o está esperando na estación de San Clodio. José Darriba volvía da panadería de Monforte onde traballaba pois, na fábrica de Pío López Ojea xa non o precisaban.
José Ferreiro Rodríguez, sarxento da Garda Civil do posto de Quiroga, abrira en setembro un atestado-dilixencias por unhas denuncias dalgúns veciños nas que se reclamaban uns pagos pendentes. Un dos nomes que se citan é o de José Darriba Puente, o fillo da Licha. Seis son os dedos acusadores que sinalan a Darriba, catro os delitos que se lle imputan: portador de armas, encargado de fornecer de municións aos seus compañeiros na ponte de ferro, cortar os fíos do teléfono público de San Clodio e, motivo da denuncia, presentarse na farmacia por orde do alcalde cuns vales para comprar produtos susceptibles de converterse en explosivos. Na declaración, José admite os feitos pero afirma que o fixo obrigado. O sarxento José Ferreiro ten claro que Darriba Puente formou parte do grupo dos cooperantes coa República por sentir a rebelión e ordena o seu encarcelamento.
José Darriba Puente ingresa no cárcere de Monforte o 22 de novembro de 1936 procesado na causa 1.312. Declara ante o xuíz instrutor, o comandante de Infantería retirado Ramón Pozo, o 3 de decembro de 1936. Esta vez, nega o afirmado perante o sarxento Ferreiro, xa que, na súa opinión, fora coaccionado por el temor que le inspiraba la Guardia Civil instructora. Pouco vai permanecer na Pinguela –como era coñecido o cárcere de Monforte–, sendo reclamado polo xuíz Mariano Pérez Hickman e Hickman, a quen se lle viña de encomendar a instrución do sumario 636/36, ao que se lle engade, entre outras, a causa 1.312.
O 21 de xaneiro de 1937, José Darriba Puente e outros vinte e un presos chegan ao Cárcere Provincial de Lugo. Posiblemente asignáronselles as chamadas “celas de concentración”, cun gran número de reclusos compartindo un espazo mínimo. Ao día seguinte, diante de Pérez Hickman, Darriba Puente ratifica o declarado perante o xuíz de Monforte e solicita que se lle tome declaración a unha serie de testemuñas para confirmar a súa verdade.
A moderna prisión de Lugo, na que a vixilancia se exercía dende un punto central (deseño “panóptico”), quedara pequena, pois, con capacidade para cento oitenta reclusos, xa aloxaba perto dun milleiro. Darriba, nunha das cartas que lle envía a súa irmá, describe a cela que comparte con outros 46 homes e, con retranca, engade que non necesita roupa de abrigo. Fai broma sobre o seu peso e envía saúdos para todos os que preguntan por el.
Os once que compartirán destino xa dormen baixo o mesmo teito. Soportan como poden as duras condicións do penal e a incerteza sobre o seu futuro. Mentres tanto, o proceso segue o seu curso e o xuíz solicita documentos, toma declaracións e apura dilixencias. En marzo, Hickman conclúe o sumario e envíallo ao auditor de Guerra, Eugenio Pereiro Courtier, quen considera que hai probas suficientes para xulgar a Darriba en consello de guerra. A causa 636/36 suma un total de trinta e tres procesados. O 23 de marzo de 1937, os trinta e tres elixen avogado defensor: o alférez de complemento José Iglesias Presa.
O 11 de abril, os acusados escoitan formalmente os cargos que se lles imputan e solicitan a comparecencia de testemuñas que apontoen a súa defensa. Darriba requirirá a presenza das tres persoas máis influentes do pobo, segundo a nova orde establecida: Armando López Vila, xefe da Falanxe local e fillo do empresario Pío López Ojea; Leopoldo Rodríguez y Rodríguez, administrador da casa Batanero, e o cura párroco José Gómez. López Vila non falará en favor de Darriba; as outras dúas testemuñas, non comparecerán.
O 12 de abril ten lugar o consello de guerra no salón de actos da Deputación Provincial de Lugo, actuando como fiscal José López Ardá. López Ardá, que será alcalde da Coruña en tres ocasións, defendía a aplicación sistemática da pena de morte, como explica o historiador Luís Lamela (A Coruña 1936. Memoria convulsa de una represión. Ed. do Castro, 2002). Dos trinta e tres acusados, Ardá solicita a pena de morte para dez deles. No xuízo farsa, pouco ou nada pode facer o avogado defensor Iglesias Presa. Un dos procesados, Nemesio Prieto, fai uso da palabra e reclama xustiza. O ditame do Consello non se fai esperar e dase a coñecer a sentenza. Só un procesado, Francisco Baliña, obtén a absolución; dezanove son condenados a reclusión con penas que oscilan entre a cadea perpetua e os doce anos e un día; para outros doce, aplícase a pena máxima. Un deles, Rafael Quiroga Daviña, consegue fuxir. Manuel López Díaz Mataovellas, para quen o fiscal non solicitara de primeiras a pena de morte, inclúese finalmente neste grupo pola súa participación na Revolución de Outubro de 1934. Por último, un dos inicialmente procesados, Donato Pol Bao, non cumprirá sentenza xa que morre o 7 de abril de 1937. A causa oficial da morte foi tuberculose.
Só quedan uns trámites por cumprir para darlle un verniz de legalidade a esta pantomima: a conformidade de Eugenio Pereiro Courtier, o auditor de guerra, e o visto e prace do xeneral xefe do VIII Corpo do Exército Antonio Aranda. O 10 de maio todo se precipita a golpe de providencias e dilixencias.
Pasadas as doce da noite do 11 de maio de 1937, os once presos son levados perante o xuíz Salgado que lles notifica a súa sentenza á morte e a hora da súa execución. Xa nada os sorprende. Pídeselles que asinen esta última dilixencia. Só Padín o fai. Os once quedan “en capilla”. Non volven ás súas celas e comparten as últimas horas no pavillón dos condenados. José Darriba Puente sabe que chegou ao final do camiño. Ten a conciencia tranquila. Dezanove anos dunha vida plena nos que ofreceu o mellor de si mesmo.
Minutos antes das seis da mañá véñenos buscar. Son levados fronte ás tapias do cuartel da Garda Civil. En apenas uns segundos todo termina para Darriba e os seus compañeiros. Os ecos dos disparos resoan en todo o cárcere. Ao día seguinte, os once son enterrados no cemiterio de Magoi. Fila primeira, tumba dezaseis para José Darriba Puente. Un camposanto demasiado afastado para que unha nai poida levarlle flores ao seu fillo.
A vida da familia Darriba Puente mudou para sempre. Este asasinato supuxo o primeiro dos golpes que tiveron que encaixar: convivir cos acusadores de Darriba, unha criatura morta con apenas un mes, unha nena falecida por broncopneumonía á idade de dous anos, o traslado a outra cidade que foi baleirando a casa familiar, o nacemento dun fillo cunha minusvalía, o suicidio do militar Darriba Suárez que deixaba soa a unha nai con sete fillos…
E o silencio. Unha omertá de máis de oitenta anos.
De José Darriba Puente só se conservan os fragmentos de dúas cartas, unha fotografía e a súa sinatura en diferentes documentos do sumario. Atopar o seu retrato entre os papeis dun vello baúl foi toda unha revelación. Cando lle preguntei a miña avoa quen era aquel rapaz e, con bágoas nos ollos, contestou que era o irmán que lle mataran na guerra, souben que era unha obriga contar a súa historia. A súa faciana de neno, o seu sorriso inocente, a súa mirada curiosa acompañoume todos estes anos, obrigoume a abrir e remexer nos armarios pechados do meu pasado familiar, guioume cando atopaba atrancos e levoume a coñecer outras almas inquedas, desexosas de evitar o peor dos agravios posibles: o esquecemento sen reparación. En homenaxe reconciliador, todas e cada unha das historias destes homes merecen ser contadas en voz alta, recollidas en artigos e libros, divulgadas en calquera dos soportes posibles, porque se esquecemos a nosa historia, estaremos condenados a repetila (G. Santayana).
Valla este artigo como anticipo do libro José Darriba Puente “o fillo da Licha”. Memoria dun fusilado (1917-1937) a cuxa elaboración dediquei estes últimos anos e que hai uns días dei ao prelo. Con esta investigación, non só reivindico o nome do meu tío avó e o dos dez que morreron con el, senón os de todos aqueles que, por defenderen a liberdade e a democracia, foron agasallados cun inxusto, cruel e infame final. Non existe unha rúa en San Clodio que lembre os veciños que foron vítimas da atrocidade franquista, nin monumento que homenaxee o seu sacrificio. Reclamo ás autoridades competentes a reparación desta anomalía.
Reclamo a recuperación da Memoria Histórica en San Clodio.

* Alicia Garrido
Profesora e membro do colectivo Capitán Gosende

Imagem
Alicia Puente Fernández e José Darriba Suárez..
Imagem
Fragmento da carta nº 1.
Imagem
José Darriba Puente.
Imagem
Sinatura de José Darriba Puente.
Imagem
Portada de 'Mi vida es mía'.
Imagem
Palacio de San Marcos, sede da Deputación Provincial de Lugo, nos anos 60.
Imagem
Dilixencia do cumprimento da sentenza.
FONTES

  • Causa nº 1.312, Archivo Intermedio Militar Noroeste.
  • Causa nº 636/36, Archivo Intermedio Militar Noroeste.
  • Sumario nº 15/943, Archivo General e Histórico de Defensa.
  • Cao Rodríguez, Manuel: Breve(s) historia(s) do Concello do Ribas do Sil, Concello de Ribas de Sil, 2002.
  • Fiaño, Cristina: “O vello cárcere de Lugo 1936-1946”, Unión Libre, Cadernos de vida e culturas nº 20, 2015.
  • Lamela García, Luís: A Coruña, 1936. Memoria convulsa de una represión, Ediciós do Castro, Sada, 2002.
  • Redondo Abal, Francisco Xavier: Memoria(s) de Marcelino Fernández Prada. Un alcalde socialista y revolucionario, A Nosa Terra, Vigo, 2007.
  • Sanz García, Gregorio: Uno de Tantos. Cinco años a la sombra, Ediciós do Castro, Sada, A Coruña, 1986.
  • Souto Blanco, María Jesús: La represión franquista en la provincia de Lugo (1936-1940), Ediciós do Castro, Sada, A Coruña, 2008.
  • Web “A represión franquista e as súas zonas de penumbra. Vítimas confirmadas e posibles en Lugo (1936-1940)”.
  • Web “Nomes e Voces”.
  • El Pueblo Gallego, Vigo.
3 Comentários
Lourdes darriba castro
24/3/2021 05:12:16 pm

Hola, me gustaría saber de ti Alicia Garrido, yo soy hija de Antonio Darriba Puente. Un abrazo

Responder
Pablo
6/9/2021 06:15:41 am

Hola. Mi abuela era una NÚÑEZ RODRÍGUEZ que llegó a Argentina desde SAN CLODIO a sus 14 años, quedando allá muchos hermanos, todos en la causa republicana: la menor (Soledad) estaba en pareja con un brigadista norteamericano, y el mayor (José) fue fusilado en el frente de su propia casa por el franquismo, sospecho que por los sucesos descritos en este post. Me gustaría saber más y reconstruir algo de esos lazos perdidos, pero no me es fácil desde Buenos Aires.

Responder
Alicia Garrido
30/1/2022 11:51:39 am

¡Hola!

Me alegro al menos que esta información haya llegado hasta usted. También es difícil recabar datos aquí por muchas razones, siendo una de las principales, la falta de tiempo. Investigo sobre este particular en el poco tiempo libro que me queda, ya que mi ocupación es otra. Pero lo intento.
En su caso, debería pedir en el consulado el certificado de nacimiento de Albino Núñez Rodríguez, por si fuera hermano de su abuela. Buscar en webs en qué barco y con quién llegó su abuela, etc.. Es decir, tratar de reconstruir el árbol familiar como punto de partida. Tengo el expediente procesal de Albino y figura como nacido en Carballo de Lor (Quiroga), hijo de Gervasio y Engracia. Detenido el 6 de noviembre de 1936, tenía 31 años, estaba casado con un hijo.
No sé si le sirven estos datos.
Saludos

Responder



Deixe uma resposta.

    Un proxecto de:

     Imagem

    Colaboracións

    Tudo
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Estamos en:


    Imagem
    Imagem
    Imagem
    Foto

    Feed RSS

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Março 2025
    Fevereiro 2025
    Janeiro 2025
    Dezembro 2024
    Novembro 2024
    Outubro 2024
    Setembro 2024
    Agosto 2024
    Julho 2024
    Junho 2024
    Maio 2024
    Abril 2024
    Março 2024
    Janeiro 2024
    Dezembro 2023
    Novembro 2023
    Outubro 2023
    Setembro 2023
    Agosto 2023
    Julho 2023
    Maio 2023
    Abril 2023
    Fevereiro 2023
    Janeiro 2023
    Dezembro 2022
    Novembro 2022
    Outubro 2022
    Setembro 2022
    Agosto 2022
    Julho 2022
    Junho 2022
    Maio 2022
    Abril 2022
    Março 2022
    Fevereiro 2022
    Janeiro 2022
    Dezembro 2021
    Novembro 2021
    Setembro 2021
    Agosto 2021
    Julho 2021
    Junho 2021
    Maio 2021
    Abril 2021
    Março 2021
    Fevereiro 2021
    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Com tecnologia Crie um website único com modelos personalizáveis.