TABEIROSMONTES
  • Novas
    • Presentación
    • Contacto
    • Colabora
  • Terra
    • A Estrada >
      • Agar (Santa Mariña)
      • Aguións (Santa María)
      • Ancorados (San Pedro)
      • Ancorados (San Tomé)
      • Arca (San Miguel)
      • Arnois (San Xiao)
      • Baloira (San Salvador)
      • Barbude (San Martiño)
      • Barcala (San Miguel)
      • Barcala (Santa Mariña)
      • Berres (San Vicenzo)
      • Callobre (San Martiño)
      • Castro (San Miguel)
      • Cereixo (San Xurxo)
      • Codeseda (San Xurxo)
      • Cora (San Miguel)
      • Couso (Santa María)
      • Curantes (San Miguel)
      • Estrada, A (San Paio)
      • Frades (Santa María)
      • Guimarei (San Xiao)
      • Lagartóns (Santo Estevo)
      • Lamas (San Breixo)
      • Liripio (San Xoán Bautista)
      • Loimil (Santa María)
      • Matalobos (Santa Baia)
      • Moreira (San Miguel)
      • Nigoi (Santa María)
      • Oca (Santo Estevo)
      • Olives (Santa María)
      • Orazo (San Pedro)
      • Ouzande (San Lourenzo)
      • Parada (San Pedro)
      • Paradela (Santa María)
      • Pardemarín (Santa Baia)
      • Remesar (San Cristovo)
      • Ribeira (Santa Mariña)
      • Ribela (Santa Mariña)
      • Riobó (San Martiño)
      • Rubín (Santa María)
      • Sabucedo (San Lourenzo)
      • Santeles (San Xoán)
      • Somoza, A (Santo André)
      • Souto (Santo André)
      • Tabeirós (Santiago)
      • Toedo (San Pedro)
      • Vea (San Xiao)
      • Vea (San Xurxo)
      • Vea (Santa Cristina) >
        • Santa Cristina de Vea (Santa Cristina)
      • Vea (Santo André)
      • Vinseiro (Santa Cristina)
    • Beariz >
      • Beariz (Santa María)
      • Lebozán (Santa Cruz)
      • Xirazga (San Salvador)
    • Cerdedo >
      • Castro (Santa Baia)
      • Cerdedo (San Xoán)
      • Figueiroa (San Martiño)
      • Folgoso (Santa María)
      • Parada (San Pedro)
      • Pedre (Santo Estevo)
      • Quireza (San Tomé)
      • Tomonde (Santa María)
    • Forcarei >
      • Aciveiro (Santa María)
      • Castrelo (Santa Mariña)
      • Dúas Igrexas (Santa María)
      • Forcarei (San Martiño)
      • Madanela de Montes, A (Santa María Madanela)
      • Meavía (San Xoán)
      • Millarada (San Amedio)
      • Pardesoa (Santiago)
      • Pereira (San Bartolomeu)
      • Presqueiras (San Miguel)
      • Presqueiras (Santa Mariña)
      • Quintillán (San Pedro)
      • Ventoxo (San Nicolao)
  • Patrimonio
    • Material >
      • Arquitectura vernácula >
        • Pombais
        • Reloxos de sol
      • Castros >
        • Castro de Barbude
        • Castro de Garellas
        • Castro Loureiro
        • Castro da Mouteira
        • Castro de Ribela
        • Castrp Valente
      • Cruceiros >
        • A Estrada
        • Forcarei
        • Cerdedo
      • Hórreos >
        • O hórreo do Coto Nabal
        • Hórreo de Quintela
      • Igrexas >
        • Capela de San Bartolomé
      • Industria
      • Lavadoiros >
        • Lavodoiro de Liñares
        • Lavadoiro de Fontegrande
        • Lavadoiro do Souto
      • Megalítico
      • Mámoas
      • Mosteiros >
        • Aciveiro
      • Muíños >
        • Muíño de Ricovanca
        • Muíños de Vesacarballa
      • Neveiras >
        • Neveiras de Fixó
        • Neveiras do mosteiro de Aciveiro
      • Pazos >
        • Casa e capela de San Ildefonso na Algalia (Guimarei)
        • A casa de Araúxo en Ponte-Sarandón
        • Casa de Badía
        • Casa de A Silva en Ribadulla (Arnois)
        • A Casa da Condesa (ou do Piñeiro) en Santa Mariña de Ribeira
        • A casa de Sesto (Ribela)
        • Casa de Recarei (Curantes)
        • Casa de Miranda (Santeles)
        • Casa de A Silva en Vendexa
        • A Casa Grande de Parada
        • A Casa Grande de San Paio de Figueiroa
        • Casa de Barcia en San Miguel de Cora
        • A casa de "Os Muros"en San Pedro de Parada
        • Casa de Vilanova en Remesar
        • "Casa Varela” en Pereiras
        • Os Mondragón de Vilasusán.Remesar
        • O Pazo do Outeiro de Maíndo (Couso)
        • Pazo de Correáns
        • Pazo de Guimarei
        • Pazo da Mota
        • Pazo de Monteagudo
        • Pazo de Oca
        • Pazo de Preguecido
        • Pazo de Valiñas
        • Pazo de Xerliz
      • Petos de ánimas
      • Petróglifos >
        • Cuiña (Quireza)
        • Laxa da Romaxe
        • Laxas de Penide
      • Pontes >
        • Ponte de Ricovanca
        • Ponte de Santo Antonio
        • Ponte Vea
        • Ponte de Gundián
        • Ponte de Paradela
        • Ponte de Parada
        • Ponte de Leira
        • Ponte Liñares
        • Ponte do Reconco
        • Ponte de Gomail
        • Ponte do Crego
        • Ponte Carballa
        • Ponte de Andón
        • Ponte de Pedre
        • Pontes do Lérez
      • Torres e castelos >
        • A Torre da Barreira
        • Castelo de Cira
        • Fortaleza/Castro de Terra de Montes
        • Torre de alarma de Barciela
        • Torre de Guimarei
    • Natural >
      • Árbores >
        • Sobreira de Valboa
        • Sobreira de Valiñas
      • Fervenzas >
        • Fervenza de Callobre
        • Fervenza da Caldeira
        • Fervenza da Cova do Lago
        • Fervenza de Curantes
        • Freixa de Chamosa
        • Fervenza da Firveda
        • Fervenza da Graña
        • Pozo Sangoento
        • Fervenza do Segón
      • Fontes
      • Flora >
        • Cogumelos
        • Piornal de San Trocado
      • Fauna >
        • Aves >
          • Canilonga
        • Anfibios e réptiles
        • Invertebrados
        • Mamíferos >
          • Lontra
        • Peixes
      • Lagoas >
        • Canteira de Ventoxo
        • Lagoa Sacra
        • Lagoa do Seixo
      • Montes >
        • Cádabo
        • Candán
        • Monte do Seixo
        • Montouto
        • Pico Sacro >
          • Fotografías
          • Textos
          • Vídeos
        • Serra de Cabanelas
      • Penedos >
        • Penedas de Naveiro
      • Ríos >
        • Umia
        • Ulla
      • Vales
    • Inmaterial >
      • Entroido
      • Haxiografía
      • Mitoloxía
      • Oficios >
        • Esmoleiros
      • Romaxes >
        • A Saleta de Bugarín
      • Rapa das bestas >
        • Fotografía >
          • Fotorapa
          • 2008
          • 2009
          • 2010
          • 2011
          • 2012
        • Vídeo
        • Publicacións
      • San Xoán
  • Artes
    • Artesanía >
      • Fernando Porto
    • Cine >
      • Chano Piñeiro
    • Escultura >
      • Ignacio Cerviño
      • Esculturas funerarias >
        • Cemiterio de Folgoso
      • A purísima de Asorey
    • Fotografía >
      • Karina
      • Pedro Brey Guerra
      • Maxcarun >
        • Aves
        • Insectos
        • Mamíferos
        • Reptis e anfíbios
      • Naturgalicia
    • Música >
      • Banda de Gaitas de Forcarei
      • Coral Polifónica Estradense
      • Chorovía na moucarría
      • Gaiteiros de Soutelo
      • Nao
      • Xenreira
      • Xosé Lueiro
    • Pintura >
      • Virxilio Blanco
    • Teatro
  • Letras
    • Avelina Valladares
    • Andrea Porto >
      • Textos
    • Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
    • Antonio Fraguas
    • Antonio Rodríguez Fraiz >
      • Textos
      • Estudos
      • Entrevistas
    • Carlos Loureiro >
      • Textos
    • Carlos Mella
    • Calros Solla >
      • Textos
    • David Otero >
      • Textos
      • Fiestra Con Masa
    • Dionísio Pereira >
      • Textos
    • Goretti Sanmartín >
      • Textos
    • Manuel Cabada Castro >
      • Textos
    • Manuel García Barros >
      • Correspondencia >
        • Cecilia Alcoba
        • Xosé Ramón Fernández Oxea (BEN-CHO-SHEY)
      • Documentos
      • Fotos
      • Vídeos
      • Estudos
    • Manuel Daniel Varela Buxán >
      • Fotos
      • Textos
    • Marcial Valladares Núñez >
      • Actividades
      • Estudos
      • Obra
      • Vídeo
    • Neves Soutelo >
      • Textos
    • Olimpio Arca Caldas >
      • Fotos
      • Obras
      • Vídeos
    • Ramón de Valenzuela Otero >
      • Achegas >
        • Sermos Galiza
      • Fotos
      • Vídeos
    • Santiago Gómez Tato
    • Sindo Villamayor >
      • Sindo Villamayor
    • Susana Sánchez Aríns >
      • Susana Sánchez Arins
    • Xoán Carlos Garrido
    • Xosé Luna Sanmartín >
      • Recursos
    • Xosé Manuel Martínez Oca
    • Xoseme Mosquera >
      • Vida
      • Obra
    • Xosé Manuel Cabada Vázquez >
      • Biografía
      • Documentos
      • Imaxes
      • Obra
    • Xosé Otero Abelleira >
      • Fotografías
    • Xosé Roxelio Otero Espasandín >
      • Do autor >
        • Vivir morrendo
      • Paisaxe vital de Xosé Otero Espasandín con Castro ao lonxe
      • Un Otero Espasandín de vinte anos
    • Xosé Varela Buela
    • Xurxo Esquío >
      • Xurxo Esquío
  • Historia
    • Feitos >
      • Prehistoria
      • Idade Antiga
      • Idade Media
      • Idade Moderna
      • Idade Contemporánea >
        • Revolta labrega de 1915 >
          • Sociedades agrarias
          • Xornais e documentos
          • Sociedade de Instrución Unión de Rubín de La Habana
          • Recuperación da Festa Labrega
          • Revolta labrega de 1915
    • Persoas >
      • Anxel Campos Varela
      • Manuel Ventura Figueroa
      • Mary Isaura
      • Pedro Campos Couceiro
      • Pedro Varela Castro
      • Ramón Silvestre Verea García
      • Virxinia Pereira
      • Waldo Álvarez Insua
  • Memoria
    • Actividades >
      • Ponte do Barco
      • Eliminación da simboloxía franquista
      • Homenaxe nacional as vítimas do franquismo en San Simón
      • Homenaxe a Xoán Xesús González
      • Proxección de "A derradeira lección do mestre" (24-3-2007)
      • Homenaxe aos paseados da Ponte do Regueiro
      • Conmemoración do 5 de xuño (5-06-2007)
      • Homenaxe a Bernardo Mato Castro na súa escola (8-7-2006)
    • Documentos >
      • Causas >
        • Así se xustifica unha condena a morte de José Costés Fernández e José Gómez Rivas >
          • Ideas polas que se mata a Cortés Fernández
      • Cartas >
        • Manuel Graciano ao Goberno Portugués
        • Carta dos Concelleiros ao pobo da Estrada
        • Ramón Fernánde Rico
        • José Mª Pena
      • Instrucións para a resistencia
      • Oficio de Crego de Castro (Cerdedo)
      • Memorias >
        • Memorias dun proscrito
      • Prensa >
        • Galicia Libre
      • Publicacións
    • Feitos >
      • O levantamento franquista na Estrada
      • A Estrada viste a camisa azul
      • O “imposto revolucionario”
      • O saqueo do pobo. O invento do secuestro express
      • As incautacións: A insticionalización do roubo
      • A interrupción tráxica do galeguismo
      • Represión do maxisterio estradense
      • Mulleres, dignidade e rebeldía
    • Imaxes >
      • Vitimas do franquismo
    • Listaxes >
      • A Estrada >
        • Fuxidos da parroquia de Guimarei
        • Presos en San Simón
      • Terra de Montes >
        • Beariz
        • Cerdedo
        • Forcarei
    • Lugares >
      • A casa do pobo de Deán (Cerdedo)
      • A república de Guimarei
      • Campo de Laudas
      • Ponte do Regueiro
      • Quilómetro 1 da Avenida de Buenos Aires: Aquí se fusilou
      • Simboloxía franquista
    • Nomes >
      • Antonio Sueiro Cadavide
      • Alfonso Ramiro Castro Dono
      • Alfredo Iglesias Álvarez
      • Candido Tafalla Froiz
      • Manuel Brea Abades
      • Manuel Garrido "O resucitado"
      • Francisco Varela Garrido
      • Isolino Feros Salgueiro
      • José Mª Baliño Sánchez
      • José María Pena
      • Manuel García Barros
      • Antonio Fraguas Fraguas
      • Jesús Ignacio Puente Fontanes (Balseiros)
      • Bernardo Mato Castro
      • Hixinio Carracedo Ruzo >
        • Fotos homenaxe a Carracedo na Somoza no seu 75 cabodano
      • José Gómez Rivas
      • José Mª Taberneiro
      • José Rodríguez Sangiao
      • Manuel Puente Porto
      • Manuel Coto Chan
      • Martiño Ferreiro Álvarez
      • Ramón Fernández Rico
      • Ventín, 5 da mesma familia fusilados xuntos
    • Represores >
      • Padre Nieto
    • Testemuños >
      • David García Insua
      • Roxelio Arca
  • Movementos
    • Asociacionismo cultural >
      • A.C. A Estrada >
        • Antonio Fraguas e o monumento aos mártires
        • Enterro da Sardiña
        • Mostra de artesanía da Estrada
        • Simposio de literatura galega de autoría estradense
      • A. C. O Brado
      • Contrarretranca
      • A. C. Vagalumes >
        • Actividades >
          • Conmemorar Carvalho Calero
        • Vídeos
        • Publicacións
        • Fotos
      • AEC Verbo Xido >
        • Carteis e publicacións
        • Defensa das árbores autóctonas
      • Capitán Gosende
      • CETMO
      • Colectivo Portalén
    • Ecoloxismo >
      • Atri Non
      • Invasión eólica
    • Emigración >
      • Arxentina
      • Brasil
      • Cuba >
        • Nomes >
          • Manuel Álvarez Fuentes
          • Jesús Barros López
    • Ensino >
      • Primaria >
        • CEIP de Figueroa >
          • CEIP de Figueroa (A biblio de Carola)
        • CEIP Cabada Vázquez
        • CEIP Pérez Viondi
        • CEIP Villar Parama
        • CEIP O Foxo >
          • As nosas cousas
          • Bilbioteca
          • Peque Xenios
          • Pereiriños
      • Secundaria >
        • IES Nº 1 >
          • Fotos
        • IES Manuel García Barros >
          • As nosas letras
        • IES Plurilingüe Antón Losada Diéguez
        • IES Chano Piñeiro >
          • O Chaniño - Biblioteca
          • Lingua de Montes
    • Feminismo >
      • Asociacionismo >
        • Colectivo Feminista
        • Espadela >
          • A muller na Terra de Montes (Exposición do CETMO)
          • Festa da Vincha
    • Loita labrega
    • Movemento obreiro
    • Movemento veciñal >
      • Contra a suba do IBI na Estrada
      • Loita contra a fusión de Cerdedo
    • Normalización lingüística >
      • Conflito do Foxo
      • Letras galegas 1970 na Estrada
      • Queremos Galego
    • Pacifismo
    • Política >
      • BNG
      • PSOE
      • PP
      • OUTROS
  • Arquivo
    • Foto >
      • Edificios
      • Eventos
      • Deporte
      • Industria
      • Nomes
      • Rúas
      • Xente
    • Vídeo >
      • Documentais >
        • CETMO
        • A Estrada románica
      • Filmes
      • Actos
      • Conversas
      • Imaxes
    • Audio >
      • Voces
    • Publicación >
      • Libros >
        • Ond´o sol facheaba ó amañecer. Vida e obra de Avelina Valladares. Xosé Luna Sanmartín
        • Vagalumes. Manuel Cabada Vázquez
        • A Estrada
      • Xornais >
        • Eco de la Estrada
        • El Emigrado
        • El Estradense
      • Revistas >
        • Contrarretranca
        • Cotaredo
        • Tabeirós Terra
        • Verbo Xido
      • Folletos

XOSÉ FERREIRO MARTÍNEZ, EGREXIO LABRANTE DE QUIREZA

22/8/2021

0 Comentários

 
Calros Solla

Nado no Outeiro (Quireza) en 1847, Xosé Ferreiro Martínez eríxese como un dos escultores-canteiros máis relevantes da comarca de Montes.

O mestre canteiro Xosé Ferreiro Martínez naceu en 1847 no lugar do Outeiro, pertencente á parroquia cerdedesa de Quireza. Faleceu o 7 de agosto de 1907 aos 60 anos de idade. Morreu de desgraza, ao lle caer enriba un carballo. Ferreiro pinchara o rebolo para empregar a madeira na talla dun santo que lle encargaran. As súas cinzas repousan no camposanto parroquial, nun dos panteóns oxivais da súa autoría.
     Xosé Ferreiro casou con Manuela Álvarez, filla do Dios da Devesa, rico propietario. O matrimonio traerá ao mundo nove fillos: Francisco, Manuel Antonio, Esperanza, Antonio, Martiño, Manuel (xemelgo de Martiño), Dorinda, Divina e Xosé Ferreiro Álvarez. Manuel Antonio, Manuel, Dorinda e Xosé falecerán prematuramente. Sendo Xosé Ferreiro Martínez xenro de Dios, non é de estrañar que fose sublime santeiro. Desculpen a retranca.
     Martiño Ferreiro Álvarez, de profesión construtor, foi concelleiro de Obras Públicas e tenente de alcalde do concello da Coruña (UR), e alcalde accidental cando a sublevación fascista de xullo de 1936. A súa irmá Divina (1897-1988) padeceu acoso e vexame por ocultarlles aos falanxistas e á Garda Civil o agocho de Martiño. O seu irmán Antonio (1889-1966?), que o axudou a fuxir a Portugal, foi acusado polos golpistas de “auxilio á rebelión” e confinado no campo de concentración da illa de San Simón. As súas irmás Esperanza e Divina adoito se desprazaron a Cesantes (Redondela) para levarlle de comer. Tras unha vida azarosa, Antonio Ferreiro deuse por morto en 1966. Martiño Ferreiro Álvarez (1892), que aínda combateu os nazis en solo francés, foi feito prisioneiro pola Wehrmacht en xuño de 1940 e finalmente trasladado ao campo de exterminio de Mauthausen-Gusen (Austria), onde morreu o 23 de novembro de 1941. Dous días despois, o seu cadáver foi incinerado nun forno crematorio daquelas instalacións.
     Consonte a información facilitada por Esperanza Lema Bouzas (neta de Esperanza Ferreiro e bisneta do escultor) e por tradición familiar, Xosé Ferreiro Martínez foi artífice, entre outras obras, das seguintes: o cruceiro da igrexa parroquial de Cerdedo, o cruceiro da igrexa parroquial de Quireza (ou cruceiro das Procesións), os panteóns oxivais do cemiterio de Quireza, o cruceiro da igrexa parroquial de Forcarei, o cruceiro da igrexa mosteiral de Aciveiro (Forcarei), as torres da igrexa parroquial de Codeseda (A Estrada), un hórreo do lugar de Torreboredo (Souto-A Estrada), a cúpula da igrexa conventual de Conxo ou da capela do Cristo (Compostela), as reformas do castelo da Palma (Mugardos) e de San Filipe (Ferrol), a imaxe, en madeira, dun santo Antonio de Padua (O Outeiro-Quireza)...
     Outros informantes engadiron: o cruceiro da igrexa parroquial de Sabucedo (A Estrada), o cruceiro e peto de ánimas de Vichocuntín (Pedre-Cerdedo), o cruceiro de Carballás (Cerdedo) e un cruceiro en Millerada (Forcarei), quizais o de Hermosende.
     Boa parte das devanditas referencias orais foron recollidas por Antonio Rodríguez Fraiz (Canteiros e artistas de Terra de Montes e ribeiras do Lérez, 1982, páxs. 143-4). Malia trabucar o nome do seu artífice, o cura de Campañó non escatimou en gabanzas: Un dos millores mestres de canteiría de todos os tempos da Terra de Montes.

     O cruceiro da igrexa parroquial de Cerdedo. Labrado no ano 1900, situouse, de primeiras, nun lateral da actual praza de Fernando García Leiro, sendo trasladado en 1964 ao adro da igrexa parroquial de San Xoán, fronte á porta grande (uns 30 m). En 1964 leváronse a cabo as tarefas de remodelación da praza da igrexa de Cerdedo (tamén, praza da República; e dende 1972, praza de Fernando García Leiro). Dita remodelación supuxo a relocalización do cruceiro e a desaparición dun antigo palco da música.
     O cruceiro de Cerdedo álzase sobre unha plataforma de catro chanzos octogonais. O pedestal, moldurado e con gola, e mais a parte inferior do varal manteñen o deseño octogonal. No pedestal lense as inscricións 1900 (ant.) e MCM (post.). No poliedro do varal (inf.) talláronse algúns instrumentos da Paixón: o martelo, a vara coa esponxa do vinagre, a lanza de Lonxinos, a escada e as tenaces. O máis do varal é cilíndrico con acanaladuras helicoidais. Capitel troncopiramidal invertido, adobiado con acantos, volutas e querubíns. Cruz de paus cilíndricos: no anverso, o Crucificado; no reverso, unha Virxe orante sobre peaña. A peaña decórase cun corazón atravesado por unha espada. A imaxe de Cristo afasta o lombo do madeiro, marca distintiva do mestre Ferreiro.

     O cruceiro da igrexa parroquial de Quireza (ou das Procesións). Ergueito no ano 1902 no adro do Santo Tomé de Quireza (Cerdedo), o cruceiro dálle empezo a un viacrucis, conservándose en pé once das catorce estacións. Hai quen tamén lle atribúe a Xosé Ferreiro a feitura dalgunha outra das cruces do viacrucis.
     O cruceiro álzase sobre unha plataforma de tres chanzos octogonais (un dos chanzos foi solapado polo empedrado, disposto en 2006). O pedestal, moldurado e con gola, e mais a parte inferior do varal manteñen o deseño octogonal. No pedestal, en placa de mármore branco, lese: “Este cruceiro se hizo ... año de 1902, siendo cura Manuel Rivas Gamallo”/“1902”. No poliedro helicoidal do varal (inf.) talláronse tres instrumentos da Paixón: a lanza de Lonxinos, a vara coa esponxa do vinagre e a escada. O máis do varal é unha prodixiosa columna torsa. Capitel troncopiramidal invertido, adobiado con acantos, volutas e querubíns. Cruz de paus octogonais: no anverso, o Crucificado; no reverso e sobre peaña, unha Virxe orante. O capitel e a cruz son de cemento, idénticos na feitura e material de construción ao capitel e á cruz do cruceiro de Vichocuntín. Léase o artigo: “Esmoleiros e petos de ánimas de Cerdedo V” (Pontevedra Viva!, 15-8-2021).
     Xosé Ferreiro labrou o fuste do cruceiro nunha soa peza. Para iso extraeu dun laxeiro do monte Caveiro ou da Conla (Chan das Queimas) un bloque de pedra que houbo ser transportado por tres xugadas de vacas. A baixada da entosta non estivo exenta de atrancos. Na primeira tentativa, o bloque acabou rachando; na segunda, un dos animais do tiro partiu unha pata e tivo que ser sacrificado.
     Non hai dúbida de que para o esculpido do cruceiro de Quireza (1902) Ferreiro tomou como modelo o cruceiro de Cerdedo (1900). A plataforma en catro pasos do de Cerdedo compensa o fuste outo e lanzal do de Quireza.
     Cómpre recalcar que a cruz e o capitel do cruceiro de Cerdedo son de pedra, mentres que os de Quireza son de cemento. Neste senso, Esperanza Lema, bisneta do mestre canteiro, sospeita que, cando menos, o capitel orixinal (de pedra) do cruceiro de Quireza foi substituído despois da guerra civil.

     O cruceiro da igrexa parroquial de Forcarei. Data dos anos finais do século XIX. Até os anos oitenta do pasado século, ocupou o centro da praza da igrexa de San Martiño de Forcarei. Na actualidade, érguese no lateral leste, nun relanzo entre dúas ramplas escalonadas.
     O cruceiro álzase encol dunha plataforma octogonal con beirado. O pedestal e cuadrangular de faces cambas. Catro telamóns infantís anícanse, flanqueando cadansúa aresta e sostendo cos ombreiros a cornixa, baseamento no que encaixa o fuste. O varal, de base cadrada, é, no máis, unha columna cilíndrica estriada que remata nun capitel troncopiramidal invertido, enfeitado con acantos, volutas e querubíns. A media columna, Xosé Ferreiro, nun alarde de afouta orixinalidade, tributo á erótica medieval, esculpiu a imaxe dunha muller que, peitos espidos, bambea sensualmente o seu corpo. Segundo a rumoroloxía, o escultor tallou esta figura en homenaxe a unha súa amante. Cruz de paus cilíndricos con nodosidades: no anverso, o Crucificado (lombo afastado do madeiro; un anxo recolle o seu sangue no graal); no reverso, unha Virxe orante (dúas cabezas anxelicais sérvenlle de peaña e outros dous cínguenlle a coroa).
     O cruceiro foi obxecto dunha limpeza con auga a presión, operación que o degradou considerabelmente.

     O cruceiro da igrexa mosteiral de Aciveiro. Cruceiro monumental. Datado en 1893. Sitúase a uns 45 m cara ao oeste da igrexa parroquial de Santa María de Aciveiro (Forcarei), no medio dunha parcela que, sostida por un valo de pedra, se ergue sobre o terreo circunstante.
     O cruceiro álzase sobre unha plataforma cuadrangular de tres (ou catro) chanzos. O pedestal, cuadrangular moldurado con gola, sostén un fuste liso de tres seccións: cadrada (inf.), octogonal e cilíndrica (sup.). Na moldura sur lese a inscrición: “Este crucero se hizo siendo cura párroco D. Elías Ponte Rodríguez”. En novembro de 1892, Ponte Rodríguez foi nomeado cura de Aciveiro. Na sección octogonal do varal, Xosé Ferreiro engadiu sobre peaña, a figura da Verónica, despregando o seu veo co rostro de Cristo. Típico capitel ferreiriano: troncopiramidal invertido, ornado con acantos, volutas e querubíns. Cruz de paus cilíndricos con nodosidades: no anverso, o Crucificado sobre unha caveira de tibias cruzadas (lombo afastado do madeiro; un anxo recolle o seu sangue no graal; o chorro de sangue é un rizo de chumbo); no reverso, unha Dolorosa orante encol da cabeza dun anxo (unha espada de chumbo atravésalle o corazón; a xeito de dosel, dous anxos terman dun pano por riba da súa cabeza).
     Na cara oeste do cruceiro, encaixado nos banzos da plataforma, érguese un pousadoiro de pedra.
    Tamén consonte a rumoroloxía, o escultor inspirouse nas faccións da súa amante para tallar o rostro da Verónica.

     As torres da igrexa parroquial de Codeseda. Por tradición familiar, a familia Ferreiro acredita que a fachada ou cando menos as torres sineiras da igrexa de San Xurxo de Codeseda (A Estrada) son da autoría de Xosé Ferreiro Martínez. A. Rodríguez Fraiz anota: é tamén obra do mestre o corpo e fachada da eirexa de Codeseda (páx. 144). Na portada do templo, por debaixo do frontón e por riba do reloxo, advírtese unha data gravada: “1900”, que, cecais, puido ser o ano no que se edificou a fachada e/ou o campanario. A solución da balaustrada lembra a propia da parroquial de Cerdedo (obra dos mestres canteiros Xosé Nieto e Manuel Varela (1779-81)). Pola contra, os bulbos dos chapiteis do San Xurxo rematan en finas agullas. Lembremos que, tamén no ano 1900, Ferreiro esculpiu o cruceiro da praza da igrexa de Cerdedo.

     Un hórreo en Torreboredo (Souto-A Estrada). Ao parecer, o canastro, que en canto á lonxitude e modelo construtivo, segue a tipoloxía “Pontevedra”, presenta unha largura superior á común.

     A cúpula da igrexa conventual de Conxo ou da capela do Cristo (Compostela). As orixes da igrexa parroquial de Santa María de Conxo remóntanse ao século XII (ano 1129). O arcebispo Xelmírez promoveu a fundación do convento. Cara a 1669, o edificio románico foi substituído por un máis amplo, de estilo barroco, aínda que se conservan dúas arcadas do claustro primitivo. A capela do Cristo é un edificio anexo construído cara ao ano 1729 para mellor custodiar e
venerar unha talla do Crucificado, cuxa autoría se lle atribúe a Gregorio Fernández (1628).
     No século XIX, tras seren trasladados a Poio os freires mercedarios, o antigo convento foi transformado no Sanatorio Psiquiátrico Provincial, inaugurado en 1885 (posteriormente, Hospital Psiquiátrico Provincial).
     A igrexa de Conxo posúe planta de cruz latina, cruceiro, capelas laterais con tribuna, cubertas de bóveda de canón e cúpula de media laranxa con corpo cadrado ao exterior e tellado a catro augas. O cruceiro da capela do Cristo tamén se cobre cunha media laranxa levantada sobre pendentes.
     Segundo o transmitido de xeración en xeración no seo da familia Ferreiro, o petrucio Xosé Ferreiro Martínez deseñou a maqueta dalgunha das cúpulas de Conxo con anacos de pataca. Ao parecer, concluída a obra, a Igrexa non dispuña de cartos para aboarlle o traballo, polo que asinaron un documento no que se certificaba que el e mais os seus descendentes gozarían a perpetuidade dun cuarto de balde en Conxo, no caso de que o precisasen. Esperanza Lema, bisneta do mestre Ferreiro, aínda lembra dito documento na casa, hoxe extraviado.
     Sen dubidar da proba documental, probabelmente, Xosé Ferreiro Martínez traballou nas obras de habilitación do sanatorio psiquiátrico.

     De 1580, reinando Filipe II, data o proxecto de fortificación da ría de Ferrol. O castelo da Palma (Mugardos), o castelo de San Martiño (Ares) e o castelo de San Filipe (Ferrol) formaron o chamado “triángulo de fogo”, deseñado para impedir que as armadas inimigas acadasen o fondo da ría. O castelo de San Filipe comezou a construírse en 1589. No período 1731-52, acometéronse importantes obras de ampliación. Durante o século XIX tamén se realizaron numerosas reformas.
     Seguindo o proxecto do enxeñeiro Enrique Montenegro, os labores de ampliación e mellora do castelo da Palma concluíron en 1896.
     A. Rodríguez Fraiz anota: Dende mociño traballou e dirixeu obras no Ferrol, nos castelos da Palma e San Martiño, levando consigo os canteiros de Montes e Xeve que alí deixaron a mostra do seu xenio e arte (páx. 143).
     Os servizos de Xose Ferreiro Martínez puideron ser requiridos para o desenvolvemento destes traballos. O castelo de San Martiño xa estaba en ruínas a finais do século XIX.

     Talla do santo Antonio de Padua. A imaxe, de madeira policromada (moi repintada), consérvase na casa familiar dos Ferreiro (O Outeiro-Quireza). Os Ferreiro tiñan por costume solicitarlle favores ao santo e, para estimular a súa prodigalidade, somerxíano na auga do pozo colgado polo pescozo, até que accedía a satisfacer as peticións.
     Porén, nas coplas escritas por Martiño Ferreiro Álvarez en Quireza o 13 de agosto de 1936, mentres burlaba o acoso dos fascistas, lemos que a imaxe do santo Antonio fora un agasallo que alguén de Compostela lle fixera a Xosé Ferreiro, o seu pai (“Na miña huida: Na persecución: VI”, 1936). A transcrición completa das coplas pode lerse en O Embigo do Becho. Retrincos da intrahistoria de Cerdedo V, 2021, páxs. 261-75):

Cercaron a casa ás tres da mañán.
Entraron a todo, hasta donde hay
un san Antonio que ten miña nay.
Fora regalado en Santiago a meo pay
no siglo pasado, algús anos hay.
“Péndelle un milagro, o santo cho fay.”
Tanta confianza neso tiña miña nay...


     Vaiamos agora coas obras que a voz do pobo lle atribúe a maiores ao mestre canteiro de Quireza:

     O cruceiro da igrexa parroquial de Sabucedo. Situado uns 20 m cara ao norte da igrexa do San Lourenzo de Sabucedo (A Estrada). Plataforma cúbica con rebordo e beirado. Pedestal cuadrangular, moldurado e con gola. A sección inferior do varal é cadrada; o máis, octogonal liso. Capitel troncopiramidal invertido, enfeitado con volutas e acantos. Cruz de paus cilíndricos con nodosidades. No anverso da cruz: o Crucificado, co lombo arredado do madeiro; no reverso: unha Virxe sobre peaña anxelical, co corazón atravesado por unha espada de chumbo e coroada cunha auréola do mesmo metal.
     Antonio Rodríguez Fraiz anota: o de Sabucedo, diante da casa reitoral, que non fai moitos anos derrubou un vento forte (páx. 143).

     Por tradición oral sabemos que a autoría do cruceiro e peto de ánimas de Vichocuntín (1905) recae en dous mestres canteiros de Cerdedo: Francisco de la Iglesia (A Vilalén-Tomonde) e Xosé Ferreiro Martínez. No artigo “Esmoleiros e petos de ánimas de Cerdedo V”, informamos que tanto o capitel e a cruz do cruceiro de Quireza (1902) coma o capitel e a cruz do cruceiro de Vichocuntín (Pedre-Cerdedo) son idénticos na feitura e no material de construción empregado (o cemento). A. Rodríguez Fraiz (Santa Mariña de Tomonde, 2001, páxs. 130-1) atribúelle o cruceiro de Vichocuntín a Francisco de la Iglesia, mais, esta coincidencia apontoa os argumentos dos que defenden a autoría de Xosé Ferreiro. Como xa expuxemos, Esperanza Lema Bouzas, bisneta de Ferreiro, sen coñecer o pormenor da nosa descuberta, sospeitaba que o capitel do cruceiro de Quireza fora substituído despois da guerra civil. Se as pezas orixinais eran de pedra, intuímos por que se perpetrou o trocado, mais, será posíbel dar co seu paradoiro? O enigma fica pendente de resolver.
     O retablo das ánimas (tres figuriñas entre as lapas do purgatorio), tallado en madeira, foi retirado ou roubado despois de 1989 e antes de 1995.

     No tocante á autoría do cruceiro de Carballás, nun catálogo de cruceiros custodiado no arquivo municipal de Cerdedo, lemos o seguinte: Es creencia que lo construyó un vecino de Quireza, quizá el mismo que construyó el de esta parroquia. É dicir, Xosé Ferreiro.
     O cruceiro de Carballás (Cerdedo), acaroado a unha fonte e bebedoiro, érguese sobre un pedestal de dous corpos: o inferior, cúbico; o superior, cuadrangular moldurado con gola. O máis do fuste é octogonal. No anverso do fuste, tallouse unha Verónica co veo e a Santa Faz. No reverso, un santo Antonio. Capitel troncopiramidal invertido, ornado con acantos, volutas e querubíns. Cruz de paus cilíndricos con nodosidades. No anverso: o Crucificado, co lombo afastado do madeiro. No reverso: unha Virxe orante encol dunha peaña anxelical.
     O belo conxunto etnográfico formado polo cruceiro e o pío non era, así e todo, do gusto de M. Reimóndez Portela: “Amolárono arrimándolle un bebedeiro pro gando” (1985, páx. 117). Óese que quixeron trasladar o cruceiro para Cerdedo. Impediuno a oposición dos veciños.

     Ao respecto do cruceiro de Millerada (Forcarei), desbotamos a feitura do cruceiro da parroquial (sécs. XVII-XVIII) e damos como factíbel que Xosé Ferreiro puidese ter intervindo nas reformas acometidas no cruceiro de Hermosende (séc. XVIII e ss.). O pedestal e o fuste, froito dunha intervención posterior, foron datados no século XIX. No varal talláronse algúns instrumentos da Paixón (escada, graal e tenaces), moi do gusto de Ferreiro.

     Finalizo este breve percorrido pola obra certa e suposta do insigne mestre canteiro de Quireza Xosé Ferreiro Martínez. Valla este artigo para reclamar que o sacrificio e legado da liñaxe dos Ferreiro sexa compensado na comarca coa asignación dunha rúa ao petrucio Xosé Ferreiro Martínez, ben en Cerdedo, o seu concello natal, ou ben en Forcarei, compromiso ao que a antiga mandataria forcareiesa chegou coa familia en 2013 (La Voz de Galicia, 23-8-2013: “Una calle para José Ferreiro”).
     Xarou vuxa cúvico e xido chilo.

0 Comentários



Deixe uma resposta.

    Un proxecto de:

     Imagem

    Colaboracións

    Tudo
    Alba Rivas
    Alicia Garrido
    Ana Cabaleiro
    Anjo Torres Cortiço
    Anxo Coya
    Calros Solla
    Carlos Loureiro
    Carlos Meixome
    Carme Hermida Gulías
    Carmela Sánchez Arines
    Clara Iglesias Cortizo
    David Otero
    Dionisio Pereira
    Héitor Picallo
    Lola Varela
    Luis Alberto Silva Casas
    Manuel Barros
    Manuel Cabada Castro
    Manuel Fortes
    Marcos Borrageros
    Maria Xesus Nogueira
    Montse Fajardo
    Pedro Peón Estévez
    Susana Sánchez Arins
    Tino Regueira
    Xoán Carlos Garrido
    Xosé Álvarez Castro
    Xosé Malheiro
    Xosé María Lema
    Xurxo Esquío

    Estamos en:


    Imagem
    Imagem
    Imagem
    Foto

    Feed RSS

      Recibir novas

    Subscrición

    Histórico

    Março 2025
    Fevereiro 2025
    Janeiro 2025
    Dezembro 2024
    Novembro 2024
    Outubro 2024
    Setembro 2024
    Agosto 2024
    Julho 2024
    Junho 2024
    Maio 2024
    Abril 2024
    Março 2024
    Janeiro 2024
    Dezembro 2023
    Novembro 2023
    Outubro 2023
    Setembro 2023
    Agosto 2023
    Julho 2023
    Maio 2023
    Abril 2023
    Fevereiro 2023
    Janeiro 2023
    Dezembro 2022
    Novembro 2022
    Outubro 2022
    Setembro 2022
    Agosto 2022
    Julho 2022
    Junho 2022
    Maio 2022
    Abril 2022
    Março 2022
    Fevereiro 2022
    Janeiro 2022
    Dezembro 2021
    Novembro 2021
    Setembro 2021
    Agosto 2021
    Julho 2021
    Junho 2021
    Maio 2021
    Abril 2021
    Março 2021
    Fevereiro 2021
    Janeiro 2021
    Dezembro 2020
    Novembro 2020
    Outubro 2020
    Setembro 2020
    Agosto 2020
    Julho 2020
    Junho 2020
    Maio 2020
    Abril 2020
    Março 2020
    Fevereiro 2020
    Janeiro 2020
    Dezembro 2019
    Novembro 2019
    Outubro 2019
    Setembro 2019
    Agosto 2019
    Julho 2019
    Junho 2019
    Maio 2019
    Abril 2019
    Março 2019
    Fevereiro 2019
    Janeiro 2019
    Dezembro 2018
    Novembro 2018
    Outubro 2018
    Setembro 2018
    Agosto 2018
    Julho 2018
    Junho 2018
    Maio 2018
    Abril 2018
    Março 2018
    Fevereiro 2018
    Janeiro 2018
    Dezembro 2017
    Novembro 2017
    Outubro 2017
    Setembro 2017
    Agosto 2017
    Julho 2017
    Junho 2017
    Maio 2017
    Abril 2017
    Março 2017
    Fevereiro 2017
    Janeiro 2017
    Dezembro 2016
    Novembro 2016
    Outubro 2016
    Setembro 2016
    Agosto 2016
    Julho 2016
    Junho 2016
    Maio 2016
    Abril 2016
    Março 2016
    Fevereiro 2016
    Janeiro 2016
    Dezembro 2015
    Novembro 2015
    Outubro 2015
    Setembro 2015
    Agosto 2015
    Julho 2015
    Junho 2015
    Maio 2015
    Abril 2015
    Março 2015
    Fevereiro 2015
    Janeiro 2015
    Dezembro 2014
    Novembro 2014
    Outubro 2014
    Julho 2014
    Junho 2014
    Abril 2014
    Março 2014
    Fevereiro 2014
    Janeiro 2014
    Dezembro 2013
    Novembro 2013
    Agosto 2013

    Licenza Creative Commons
    Tabeiros Montes (Portal cultural de Tabeirós-Terra de Montes) de Asociación Cultural "Vagalumes" e Asociación Cultural e Ecoloxista "Verbo Xido" ten unha licenza Creative Commons Recoñecemento-Non comercial 4.0 Internacional.
    Con base nunha obra dispoñíbel en http://www.tabeirosmontes.com/.
    Os permisos alén do foco desta licenza pódense atopar en http://www.tabeirosmontes.com/colabora.html.
Com tecnologia Crie um website único com modelos personalizáveis.